Инновация Қазақстан Республикасының экономикалық өсімінің қайнар көзі

Мазмұны

І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.5
1. Кәсіпорынның инновациялық қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6.8
1.1. Ғылыми.техникалық прогрестің экономикалық және әлеуметтік тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9.10
1.2. Отандық кәсіпорындарды дамытуда инновацияның қосатын үлесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11.13

2. Қазақстан экономикасы: қазіргі келбеті және диверсикациялаудың қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14.17
2.1. Экономикадағы бәсекелестік қабілеттің негізгі сатылары ... ... ... 18.19
2.2. Экономикадағы бәсекелестік қабілеттің негізгі факторлары ... ... 20.21
2.3.Технология класстерлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22.23

3. Қостанай облысының кәсіпорындары мен ұйымдарының инновациялық белсенділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24.26
3.1. «Агромаш.Холдинг» сәтті қадам жасады ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27

ІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28.29

ІІІ. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30

3
I. Кіріспе.

Соңғы жылдары экономикада маңызды өзгерістер болып жатыр. Олар жаңа қажеттіліктерің, сонымен қатар оларды қанағаттандыратын технологиялар мен техникалық құралдарының пайда болуымен тығыз байланысты. Инновациялар басқару сипаты, және әдістері бойынша әр түрлі шаруашылық іс - әрекеттерді – ғылым, өндіріс, қаржы – қаражатты байланыстырады.
«Инновация» жаңалық енгізу немесе жаңалық терминдерінің синонимі болып табылады. Қазақстан Республикасының 2002 жылы 3-шілдеде жарық көрген «Инновациялық іс туралы» Заңы бойынша инно-вация жаңа немесе жетілдірілген өнім (жұмыс, қызмет), жаңа немесе жетілдірілген технологиялық процесс түрінде таралатын инновациялық іс нәтижесі.
Инновациялар ғылыми – техникалық прогреспен тығыз байланысты. Инновациялық іс – нәтижелері экономикалық өсім және бәсекелестік үшін қолданылатын, түрлі өндіріс салалары мен басқару сфераларында жаңа ой- пікірлерді, ғылым – білімді, технологияларды және өнім түрлерін енгізуге бағытталған инновациялық іс.
Инновацияға капитал салымдарын жұмылдырумен байланысты инновациялық іс инвестициялық – инновациялық іс деп аталады.
Инновациялық іс объектілері ретінде ел территориясында және меншікті формадан тәуелсіз ұйымдасқан ғылыми кәсіпорындардың техникалары және технологиялары, зерттеу жұмыстары қатысады.
Қазақстан Республикасының «Инновациялық іс туралы» Заңы бойынша инновациялық іс субъектілері: 1) инновацияны құрушы және таратушы жеке заңды тұлғалар; 2) арнайы инновациялық іс субъектілері (технолистер, технологиялық, өнеркәсіптік парктер, технологиялық инкубаторлар, инновациялық қорлар, орталықтар); 3) инновациялық істі реттеуге қатысатын мемлекеттік істі реттеуге қатысатын мемлекеттік органдар; 4) инновацияны тұтынушылар мен өндірушілердің мүдделерін қорғайтын қоғамдық бірлестіктер т.б.
Инновациялық іс субъектілері – ұйымдастырушы – құқықтық формадан және меншік түрлерінен тәуелсіз заңды тұлға, инновациялық іске қатысатын жеке тұлғалар, шетелдік ұйымдар және азаматтар.
Әдебиеттерде инновацияның негізгі үш түрі бөліп көрсетіледі. Олар: өнімдік, техникалық – технологиялық және ұйымдастырушы – басқарушылық. [4; 12-13 бб.]


4
Өнімдік инновациялар – іс жүзінде барлық кәсіпорындарда кең таралған инновация түрі. Біреулер үшін бұл толық ассортиментін өзгерту немесе дәстүрлі кәсіптен тыс кететін номенклатураның маңызды дәрежеде кеңеюі болса, тұтынушылар талаптарын ескере отырып, дәстүрлі өнімнің, тұтынушылық сапасын жоғарылату болып табылады. Нарық талаптарын қанағаттандыра алатын жаңа өнім өндіру кәсіпорындар үшін технологиялық жаңалық енгізудің шарты болып саналады. Барлық кәсіпорындарда технологиялық жаңалықтар енгізудің мақсаты өнім сапасын жақсарту, оның өзіндік құнын төмендету және шығарылатын өнімдердің ассортиментін және номенклатурасын кеңейту есебінде бәсекелестік қабілеттілігін жоғарылату болды. Техникалық инновациялар, яғни жаңа құрал – жабдықтарды қолданысқа енгізу не жаңа өнімдерді шығаруға өтуге немесе шығарылатын өнімдердің саласын жоғарылату қажеттілігіне негізделген. Жаңа өнімдерді меңгеру ұйымдастырушылық – басқару инновациясымен қатар жүреді. Олар кәсіпорындардың барлық басқару деңгейінде жаңа бөлімдерін, бөлімшелерін және қызметтерін ұйымдастырумен сипатталады.
Инновация нарыққа, нақты тұтынушыға бейімделуі керек. Кәсіпорындарда инновацияны меңгеруге кедергі жасайтын факторларға ең алдымен кәсіпорынның меншікті қаражаттар ресурстарының жетіспеуі, коммерциялық банктердің инновацияны жете бағаламауы, жаңа өнімдерді меңгерудің экономикалық тәуелділігі жатады.
Енді инновацияның географиясын қарастырайық. XVII ғасырда әлемдік экономикалық және ғылыми прогрестің нағыз ортасы Батыс және Солтүстік Европа, ең алдымен Англия, Нидерландия, Швейцария, Венеция, Швеция болды. Дәл осы мемлекеттерде әлемдік ғылыми, техникалық және экономикалық инновацияның маңызды бөлігі шоғырланған. 90–жылдары бесінші толқынды өнеркәсіп салаларын дамыту және инновацияның шоғырлануы нәтижесінде АҚШ, Еуропаны, Жапонияны, Шығыс және Оңтүстік Азияның жаңа индустриалды жолбарыстарын артқа қалдырғандығы анықталды. 90-жылдары жас француздық кәсіпкерлердің АҚШ – қа аууы байқалған. Бұған себеп болған жағдайлар: Францияда венчурлық капитал табудың қиындығы, француз өкіметінің жаңа компанияларды құруға тым салғырттықпен қарауы; салықтар деңгейінің жоғарылығы; экономикада ірі жеке және мемлекеттік немесе мемлекет ақшалай жәрдем көрсеткен компаниялардың үстемдік ету тенденциясы. [17; 118б.]
АҚШ–та бірқатар қабылданған заңдар технологиялардың зертханадан коммерциялық секторларға өтуін және университтердің, коммерциялық емес зерттеу институттарының олардың ииновациясын қолданатын ком-

5
панияларды ұйымдастыруға ынталандырады және жеңілдетеді. АҚШ–та ғылыми зерттеу жұмыстарына ірі мемлекеттік қаражаттар бөлінеді (1998 жыл 65 млрд. долл.) Дамыған елдерде ғылыми – зерттеу салаларын дамытуға ірі қаражатты жеке компаниялар енеді. Бүгінгі күнде жоғарғы технологиялардың әлемдік нарығын АҚШ бақылайды. Кадрлық потенциалды салыстырғанда Америкада барлық ғалымдар инженерлер – зерттеушілердің 25 пайызы қызмет етеді. АҚШ жыл сайын 30 млрд доллардан астам болатын интеллектуалды меншікке құқықтарын сатады, ал осы операциялар бойынша оң сальдо 20 млрд–тан астам долларды құрайды. Жапония АҚШ-тан кейінгі интеллектуалды меншікпен операциялар бойынша оң саудалық сальдосы бар жалғыз ғана мемлекет, Жапония интеллектуалды меншік экспорты бойынша АҚШ–пен жарыстас.
Ғылыми шығындарды ынталандыру бойынша мемлекеттік саясаттың арқасында Оңтүстік-Шығыс Азияның кейбір мемлекеттері ғылымға жалпы ішкі өнімнің 2,7 пайызын жұмсауға мүмкіндік алды және осы көрсеткіш жағынан бір кездері АҚШ–тан, Германиядан асып түсті. Нәтижесінде Малайзияның микропроцессорлық негіз нарығында, Сингапурдың бағдараламамен қамтамасыз ету және биотехнология нарығында, Тайваньның персоналды компьютерлер өндірісінде, Кореяның тұрмыстық электроникада бәсекелестігі жоғары болды. Ал, SАMSUNG компаниясы радио-электроникаларды қарапайым өздерінің ғылыми зерттеулерін қаржыландыруға жұмсай отырып, енді бищтеледидарлар, өте үлкен экранды телевизорлар, тегіс қабырғалық телевизорлар, ноутбуктер үшін түрлі–түсті дисплейлер бойынша Жапониямен және Америкамен бәкелістікке түседі.
Басқа сөзбен алғанда, өте аз шығынмен тапшы ресурстардың инновациялық өсімі траекториясына шығуға мүмкіндік беретін, экономикалық басқару тіректерін анықтау керек. Бүгінгі күнде Қазақстан Республикасында инновациялық істі реттеу және жоғарылату жөнінен мынадай әдістерді ұсынамыз:
- жаңалықтар енгізуді меңгеру бойынша венчурлық механизмдерді дамыту;
- ғылыми – зерттеу саласына жеке капитал салымдарын жұмылдыру үшін қолайлы жағдайлар жасау жаңа технологияларды меңгеру;
- қолда бар ғылыми–техникалық ресурстарды белсенділендіру, инновациялық потенциалын жоғарылату;
- технологиялық трансферттер мүмкіндіктерін ұлттық және халықаралық масштабта кеңінен қолдану. [2; 10-13 бб.]

III. Қолданылған әдебиеттер.

1. Назарбаев Н.Ә. Бәсекеге қабілеті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті
экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін: Президенттің Қазақстан
халқына Жолдауы. Астана, 2004. 19 наурыз.

2. Алексеев А.С. ХХІ ғасырдың басындағы ақпараттық ресурстармен
технологиялар. ЭКО. № 6, 2000.

3. Әлемдік экономика. Оқулық. М., Қаржылар, ЮНИТИ, 1999.

4. Әшімахұн Ахмет. Отандық кәсіпорындарды дамытуда инновацияның
қосатын үлесі // Саясат. – 2001. - № 2.

5. Байпақбаев Ж. Қазақстан экономикасы: қазіргі келбеті және диверсика-
циялаудың қажеттілігі // Саясат. – 2006. - №15.

6. Борисов Е.Ф. Экономикалық теория. М., Юристъ, 2001.

7. Видяпин В.И., т.б. Жалпы экономикалық теория. Оқулық. – М., 1995.

8. Жамбылова Г. Технология кластерлері // Ақиқат. -2007.-№2.-93-94бб.

9. Жатқанбаев Е. Мақыш С. Экономикадағы бәсекелестік қабілеттің негізгі
факторлары //Ақиқат. -2007.-№2.-5-10 бб.

10. Козырев В.М. Қазіргі экономиканың негізі. //Қаржы және статистика,
2000.

11. Қожамқұлов Т. Саяси экономия негіздері. Оқулық. Алматы «Қайнар»,
1991.
12. Қостанай облысындағы кәсіпорындардың инновациялық қызметі туралы
//Статистикалық жинақ.- Қостанай, 2006

13. Қуандық Е.С. Саясаттану негіздері. Астана: Елорда, 2000. 77-85 б.;
Астана ақшамы газеті. 1998. 17,20 қараша.

14. Лившиц А. Ақпараттық экономика жолымен. Экономикалық ғылымдар,
№ 9, 1990.

15. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы. Оқу құралы. Алматы.- 2003.

16. Хасенов Е. «Агромаш-Холдинг» сәтті қадам жасады // Қостанай таңы. – 7 қараша. – 2006 ж.

17. Шеденов Ө.Қ., т.б. Жалпы экономикалық теория. Оқулық. Ақтөбе., 2004.