Шылым тарту зиянды әдет

І. Кіріспе: Шылым тарту зиянды әдет

ІІ. Негізгі бөлім:
а) Темекінің әйелдер мен балалар организміне тигізетін зияны
ә) Темекі және тыныс органдарының аурулары
б) Қатерден сақтану жолдары

ІІІ. Қорытынды: Темекі тартуға қарсы күрес

Темекі тарту – никотинизм немесе жалпы тұрмыстық наркомания деп аталады. Ол ел арасына кең тараған зиянды әдеттердің бірі.бұл күнде никотинизмге жүздеген, мыңдаған адамның ұшырағаны жасырын емес.
Папирос пен сигарет алғаш тартқанда жағымсыз болғанымен оған адам бірте-бірте құмарланып, дағдылана түседі. Темекі түтініне құштарлығы артады. Оны өзі де байқамайды. Осы айтылған жай темекіге үйрене бастаудың алғашқы белгілерінің бірі. Адам, әсіресе тамақ, шарап ішкеннен кейін, ұйқыдан тұрғаннан кейін, қайғы-қасіретке шалдыққанда (жағымсыз эмоция) немесе шаршап-шалдыққан кезінде шылым тартуға құмартады.
Шылым тартқан кезде темекінің әр түрлі зиянды қосындылары: никотин, күкіртсутегі, сірке, құмырсқа, синил, май қышқылдары, пиридин, оттегінің тотығы және басқа да химиялық заттар бөлініп өкпе тканьдары арқылы денеге тарайды.
Ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда күніне салмағы 0,5 грамм 20 папирос тартқан адам организміне 0,09 г никотин, 0,011 г пиридин енгізіп, 0,0032 г аммиак, 0,006 г синил қышқылын және 369 мл көмір тотығын сіңіреді екен. Солардың ішінде ең зияндысы никотин болып табылады. Никотиннің зиянды әсері күннен-күнге сатылап өсе бастайды.
Никотиннің зиянды әсер салдарынан дәм сезу органдары, ас қорытуға қажетті апараттар мерзімінен бұрын бүліне бастайды. Темекі түтініндегі никотиннің әсерінен тістің сыртқы эмалі сарғайып бүлінеді. Сөйтіп ол тіс жегісіне шалдығады. Шылым тарту сілекей бездерін де өзгертеді, сілекей көп бөлінетін болады. Сондай-ақ шылым шегушілр арасында стоматит, гингивит деп аталатын дерттер жиі кездеседі. Ал тілдегі, еріндегі, таңдайдағы жазылмайтын жалақтар темекі тартушыларға ғана тән аурулар.

Ф.С. Қабыкенов «Еще раз о вреде курения»

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

І. Кіріспе: Шылым тарту зиянды әдет

ІІ. Негізгі бөлім:
а) Темекінің әйелдер мен балалар организміне тигізетін зияны
ә) Темекі және тыныс органдарының аурулары
б) Қатерден сақтану жолдары

ІІІ. Қорытынды: Темекі тартуға қарсы күрес

Кіріспе

Шылым шегу зиянды әдет

Темекі тарту – никотинизм немесе жалпы тұрмыстық наркомания
деп аталады. Ол ел арасына кең тараған зиянды әдеттердің бірі.бұл күнде
никотинизмге жүздеген, мыңдаған адамның ұшырағаны жасырын емес.
Папирос пен сигарет алғаш тартқанда жағымсыз болғанымен оған
адам бірте-бірте құмарланып, дағдылана түседі. Темекі түтініне құштарлығы
артады. Оны өзі де байқамайды. Осы айтылған жай темекіге үйрене бастаудың
алғашқы белгілерінің бірі. Адам, әсіресе тамақ, шарап ішкеннен кейін,
ұйқыдан тұрғаннан кейін, қайғы-қасіретке шалдыққанда (жағымсыз эмоция)
немесе шаршап-шалдыққан кезінде шылым тартуға құмартады.
Шылым тартқан кезде темекінің әр түрлі зиянды қосындылары:
никотин, күкіртсутегі, сірке, құмырсқа, синил, май қышқылдары, пиридин,
оттегінің тотығы және басқа да химиялық заттар бөлініп өкпе тканьдары
арқылы денеге тарайды.
Ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда күніне салмағы 0,5 грамм
20 папирос тартқан адам организміне 0,09 г никотин, 0,011 г пиридин
енгізіп, 0,0032 г аммиак, 0,006 г синил қышқылын және 369 мл көмір тотығын
сіңіреді екен. Солардың ішінде ең зияндысы никотин болып табылады.
Никотиннің зиянды әсері күннен-күнге сатылап өсе бастайды.
Никотиннің зиянды әсер салдарынан дәм сезу органдары, ас
қорытуға қажетті апараттар мерзімінен бұрын бүліне бастайды. Темекі
түтініндегі никотиннің әсерінен тістің сыртқы эмалі сарғайып бүлінеді.
Сөйтіп ол тіс жегісіне шалдығады. Шылым тарту сілекей бездерін де
өзгертеді, сілекей көп бөлінетін болады. Сондай-ақ шылым шегушілр арасында
стоматит, гингивит деп аталатын дерттер жиі кездеседі. Ал тілдегі,
еріндегі, таңдайдағы жазылмайтын жалақтар темекі тартушыларға ғана тән
аурулар.
Бұл аз болса шылым тартушылар арасында жүрек-қан тамырларының
аурулары да жиі кездеседі. Никотиннің әсерінен қан атмырларының тұтқырлығы
артып, олар дистрофиялық өзгерістерге ұшырайды, сөйтіп жүрек пен қолқа күре
тамырларында артериосклероз дерті пайда болады.
Темекі тартпайтындармен салыстырғанда шылым шегушілердің
тамыры минутына 15-16 рет жиі соғады. Тамырдың қатты соғуы жүректің жиі
соғуына байланысты. Ал күш түспестен жүректің ұатты соғуы оны әлсірететіні,
тоздыратыны даусыз. Жүрек бұлшық еттерінің жұмысының өзгеруіне байланысты
тамыр соғуда аритмия, стенокардия сияқты дерттер пайда болады. Қан қысымы
көтеріледі. Ал темекі тартуды қойғаннан кейін көп ұзамай қан қысымы
төмендейді. Сондықтан гипертониямен ауыратын адамдардың темекіні қойғаны
жөн.
Ғалымдар қан тамырларының тарылуы және қан қысымының
көтерілуі темекі иіскеуден де, насыбай атудан да болатыны әлдеқашан
дәлелдеген. Осыған байланысты ғалымдар темекі өндіретін комбинаттардың
жұмысшыларын тексерген кезде ерекше жағдайды анықтады. Темекіні гильзаға
салып дайындайтын цех жұмысшылардың қан қысымы, гильзаның құр өзін
дайындайтын цех жұмысшыларының қан қысымынан анағұрлым жоғары болып шыққан.
Бұдан да темекі иісінің организмге зиян екенін көруге қиын емес. Сондықтан
темекі тартушылардың қан тамырларындағы өзгерістер темекі склерозы деген
атақ алған.
0,1 грамм таза никотин адамды тіл тартқызбай өлтіретін у. 1
грамм никотинді 20 папиростан жинап алуға болады. Ал темекі тартушылардың
өлмейтіні неде? Өлмейтін себебі, никотиннің организмге біртіндеп жиналуына
байланысты, дәрігерлердің тәжірибесінде он екі сағат ішінде он екі сигарет
пен жиырма папиросты біртіндеп тартып өліп кеткен адам белгілі.
Ұзақ жылдар шылым тартқан адамдардың есепсіз көп темекі
тартатыны белгілі. Мысалы, бір адам отыз жыл ішінде күніне орта есеппен 20
дана папиростан тартатын болса, онда 200 мың папирос, не болмаса 160 кг
темекі тартады екен. Ал оның осы 10 пұт темекіден 800 грамм никотин
жұтатыны белгілі. Түтінмен бірге жұтылған никотиннің уы адам өкпесі арқылы
қанға сіңіп денені түгелдей уландырады. Никотиннің ми тамырларына
тигізетін зиянына байланысты мидағы қан айналысы бұзылады, оның оттегімен
басқа нәрлі заттармен қоректенуі нашарлайды. Адамның басы ауырады,
айналады, еңбекке қабілеті төмендейді. Темекінің организмге тигізетін
зардабы салдарынан адамның өмірі қысқарады. Бұған орыстыңбелгілі профессоры
С.Боткиннің қайтыс олар алдында (57 жасында) – мен темекі тартпасам әлі де
10-15 жыл өмір сүрер едім, деген өкінішті сөзі дәлел болады.
Көптеген өкпе аурулардың сақтанудың басты жолы – темекі
тартпау. Шама келгенше шылым тартпауға тырысу керек. Өкпенің негізгі
дерттерінің бірі – созылмалы бронхит. Ол бронхылардың былжыр қабығының
қабынуынан пайда болады. Асқына келе ауру өкпенің басқа қабаттарына да
жайыла бастайды. Дерт көпке созылып, дүркін-дүркін қайталап, қозып отырады.
Созылмалы бронхит, туберкулез, бронхоэктазия, рак және сондай-ақ жүрек,
бүйрек аурулары салдарынан да пайда болады.

Темекінің әйелдер мен балалар организміне тигізетін зияны

Никотин әйелдердің тек нерв жүйелеріне ғана емес, сонымен
бірге олардың ішкі секрециялық бездеріне де (қалқан, жыныс, ұйқы бездері)
кеселді зардабын тигізеді.
Шылым тартатын әйелдердің етек кір циклы бұзылады, ол не жиі
келеді, не тоқтап қалуы мүмкін. Темекі климакстык кезеңнің ерте келіп,
әйелдің ерте қартаюына себепкер болады. Сондай-ақ никотин жатырдың бұлшық
еттеріне зардабын тигізіп, әйелге бала тастады. Сондықтан жүкті әйелдердің
шылым тартуына жол берілмеуі керек. Бұған қоса әйелдің қанына араласқан
никотин баланың организміне де тарайды. Ал сонан соң никотин
босанған әйелдің емшек сүтіне араласып баланы уландырады. Тіпті нәресте
сүттегі никотиннің дәмінен қашып емшек ембей қоюы да мүмкін.
Баланың дұрыс өсіп жетілуі үшін таза ауа, күн сәулесі,
құнарлы тамақ керек. Бөлме ауасының темекі түтінімен ластануы нәресте үшін
өте зиян. Мұны шылым тартатын ата-ана жақсы білуге тиіс. Шылым тартылған
бөлмеде жас балалардың ұйқысы бұзылады, мазалары кетеді. Темекі тартқан
еркек пен әйелдің жыныстық қызметі әлсірейтінін де айта кеткен жөн. Сөйтіп
ол әйел мен еркекті неврозіа шалдықтырып, жыныстық әлсіздікке ұрындырады.
Копенгаген университетіндегі істейтін доктор И. Асмуссанның
зертеулеріне қарағанда, темекі тартатын әйелдер жатырларының қан
тамырларында елеулі өзгерістар болатын көрінеді. Жатырдың артерия, вена
жүйелері өзгеруіне байланысты ұрықтың қанмен қамтамасыз етілуі нашарлайды.
Темекі тартатын әйел жатырының қан айналысы анағұрлым нашар болатыны да
анықталды. Сөйтіп ол ұрықтың өсіп жетілуіне зиянын тигізеді.
Егер жүкті әйел күніне алты сигарет тартса, онда баласының
салмағы әдеттегіден 200-300г кем болып туады. Бұл онша қорқынышты жағдай
емес сияқты. Шынында олай емес. Күнделікті тәжірибеден уақыты жетпей,
жетілмей шала туған балалар үшін 200-300 г салмақтың жетіспеуі ерекше
қауіпті екенін көріп жүрміз. Салмағы аз сәбилердің келешекте өсіп жетілуі
өте қиын болады. Оның үстіне олар түрлі қатерлі дерттерге шалдыққыш келеді.
Темекінің жатырдағы баланың дұрыс өсуіне тигізетін зиянды
әсерінің патомеханизмі медиктердің жан-жақты зерттеулері нәтижесінде
анықталады. Никотин, темекі түтініндегі көміртегінің тотығы мен әр түрлі
смолалар қан тамырларының тонусына әсер етіп, катехолмин, кинин
сияқтыбиологиялық белсенді заттардың қанда көбеюіне септігін тигізеді. Ал
олар жатырдағы баланың ұан тамырларын тарылтады. Сөйтіп қанның
микроциркуляциясы нашарлайды, өсіп келе жатқан ұрықтың қоректенуі
қиындайды. Осының салдарынан баланың салмағы кем болып туады.
Сонымен бірге жатырдың бұрыннан келе жатқан әр түрлі дерттері
болса, онда темекі оларды асқындырып жібереді, сөйтіп іштегі баланың өліп
қалуы мүмкін.
Темекі түтіні жүкті әйелдің организмінде анафилакциялық
реакция деп аталатын қауіпті өзгерістер туғызып, іштегі бала жүрегінің
тоқтап қалуына әкеп соқтырады. Сонымен бірге жүкті кезінде темекі тартқан
әйелдердің 65 процентінің жуығының жатырынан қан кетіп, баланың өліп қалуы
да мүмкін.темекі тартатын әйелдерден туған балалардың жартысына жуығының
организмінде түрлі патологиялық ақаулар кездеседі. Атап айтқанда нәрестенің
еріні жырық, таңдайы тесік болып, жыныс мүшелері жетілмей туады. Тіпті
қатты кембағал болып тууы да мүмкін. Темекі тартатын әйелдерден туған
балалардың 18 процентінде эритрообластоз деп аталатын қан жүйесінің ауыр
дерті де кездеседі.
Өкпе рагы темекі тартатын әйелдер арасында темекі тартпайтын
әйелдерге қарағанда 2,5-3 есе жиі кездеседі.

Темекі және тыныс органдарының аурулары

Адам дем алатын атмосфералық ауаның ластануы жылдан-жылға
артып келе жатқан қазіргі кезде тынысоргандарына функционалдық және
микроқұрылымдық өзгерістер жиі кездесетін болды. Ауаның ластануы факторына
темекі тарту қосылып тыныс жолдарының аурулары созылмалы дерттерге әкеп
соқтыруда. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.