Телевизия – синтетикалық өнер

1. Телевизия . синтетикалық өнер
2. Ұлттық телеарнадағы бағдарламалар сценарийінің ерекшеліктері
а) «Таңшолпан» таңғы көңілашар бағдарламасы
ә) «Сөз мерген» тіл.танымдық бағдарламасы
в) «Тау . тұлға» тарихи, деректі, публицистикалық хабар
г) «Көкпар» пікір.сайыс бағдарламасы
3. Қазақстандық телебағдарламалар сценарийінің типтік құрылымы

«Әрбір журналистің өзіндік стилі уақыт өте келе қалыптасады. Өкінішке орай, журналистерге көрермендер назарын бірден баурап алуға мүмкіндік беретіней қатып қалған формула жоқ. Аудиторияны өзіне сендіру қабілеті баяу, тәжірибемен, біліммен келіп, жасалған іске және жас мөлшеріне тәуелді болады» деп есептейді АҚШ-тың журналистика саласының профессоры Ирвинг Фэнг. Кез-келген экран алдына шыққан фрагментті сценарийсіз, оның алдын-ала дайындығынсыз елестету қиын.
Сценарийді жазу – шығармаларды дүниеге әкелудегі шығармашылық үрдістің бір сатысы. Сценарий – болашақта экранға шығатын хабардың көркемдік және дыбыстық шешімдерінің әдеби жазуы.
Сценарий – автордың қиын да қауырт ізденістерінің нәтижесі. Онда екі жайт бір-бірімен тығыз байланыста болады: журналистің өмірлік шындықты зерттеуі және болашақ экрнадық шығармаға оны ойша жеткізуі.
Сценарий – бұл журналиспен зерттелген өмірлік материалды драматургиялық, пластикалық, монтаждық және сөздік көркем құралдар арқылы жеткізуге мүмкіндік беретін көркемдік өңдеудің аралық деңгейі.
Сценарийдің әдебиеттің әсерлі түрі ретіндегі ерекшеліктерін жақсырақ әрі тереңірек талдау үшін оның шығу тарихы мен бастауына тоқталсақ.
«Сценарий» түсінігі ертеде қалыптасқан. «Сценарий» деп ол кездері жасалатын әрекет пен көріністердің реті сақталған драмалық шығармалардың конспектісін атаған. Ал «сценарий» сөзі театрдағы «сценариус» сөзінен пайда болған. Бұл сөзбен сахна артында тұрып, актерларға қай кезде және қай жақтан сахнаға шығатындықтарын және барлық сахнада болатын көріністік әсерлердің уақытылы іске қосылуын қадағалайтын адамды атаған.

1. Телевизия: бизнес әлде билік? – Алматы, Қазақ университеті. 2007 ж.
2. Так работают журналисты ТВ – Кузнецов.
3. Работа актера над собой – Станиславский.
4. XXI ғасырға саяхат – К.Смайлов.
5. Журналистика и демократия – Е.Прохоров.

Пән: Журналистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

1. Телевизия – синтетикалық өнер

2. Ұлттық телеарнадағы бағдарламалар сценарийінің ерекшеліктері

а) Таңшолпан таңғы көңілашар бағдарламасы

ә) Сөз мерген тіл-танымдық бағдарламасы

в) Тау – тұлға тарихи, деректі, публицистикалық хабар

г) Көкпар пікір-сайыс бағдарламасы

3. Қазақстандық телебағдарламалар сценарийінің типтік құрылымы

Әрбір журналистің өзіндік стилі уақыт өте келе қалыптасады. Өкінішке
орай, журналистерге көрермендер назарын бірден баурап алуға мүмкіндік
беретіней қатып қалған формула жоқ. Аудиторияны өзіне сендіру қабілеті
баяу, тәжірибемен, біліммен келіп, жасалған іске және жас мөлшеріне тәуелді
болады деп есептейді АҚШ-тың журналистика саласының профессоры Ирвинг
Фэнг. Кез-келген экран алдына шыққан фрагментті сценарийсіз, оның алдын-ала
дайындығынсыз елестету қиын.

Сценарийді жазу – шығармаларды дүниеге әкелудегі шығармашылық
үрдістің бір сатысы. Сценарий – болашақта экранға шығатын хабардың
көркемдік және дыбыстық шешімдерінің әдеби жазуы.

Сценарий – автордың қиын да қауырт ізденістерінің нәтижесі. Онда екі
жайт бір-бірімен тығыз байланыста болады: журналистің өмірлік шындықты
зерттеуі және болашақ экрнадық шығармаға оны ойша жеткізуі.

Сценарий – бұл журналиспен зерттелген өмірлік материалды
драматургиялық, пластикалық, монтаждық және сөздік көркем құралдар арқылы
жеткізуге мүмкіндік беретін көркемдік өңдеудің аралық деңгейі.

Сценарийдің әдебиеттің әсерлі түрі ретіндегі ерекшеліктерін жақсырақ
әрі тереңірек талдау үшін оның шығу тарихы мен бастауына тоқталсақ.

Сценарий түсінігі ертеде қалыптасқан. Сценарий деп ол кездері
жасалатын әрекет пен көріністердің реті сақталған драмалық шығармалардың
конспектісін атаған. Ал сценарий сөзі театрдағы сценариус сөзінен пайда
болған. Бұл сөзбен сахна артында тұрып, актерларға қай кезде және қай
жақтан сахнаға шығатындықтарын және барлық сахнада болатын көріністік
әсерлердің уақытылы іске қосылуын қадағалайтын адамды атаған.

Кейін Сценарий термині театрдан кинематографқа өтті.
Кинематографияның деңгейі көтерілмейінше, сценарий деп актерлардың
киноаппарат алдындағы шығу кезектері жазылған қағаз парақты атаған. Баяу,
бірақ батыл түрде дами келе сценарий пьесадағы жағдайлар тізімінен
әдеби шығарманың бір түріне айнала бастады. Өзінің алғашқы кейпінде ол тек
әрекеттердің жалпы белгісін ғана беретін. Уақыт өте келе әрекеттердің
суреттелу тәсілі барынша тереңдей түсті.

Сценарийдің деректі шығарманың бастапқы емес, аралық жұмыс сатысы
екендігін ескеру қажет. Ол дайындық бөлімінің аяғы (яғни материалмен
танысу, сқрыптау, тақырыпты бекіту), ал түсірілім кезеңінің басы.

Бағдарламаның немесе деректі фильмнің әдеби негізін жасап бастаудың
түрлі нұсқалары болуы мүмкін. Журналиске тақырып қызығушылық танытқан
редакциямен, фирмамен немесе продюсермен ұсынылуы мүмкін. Сол тақырыпқа
сай кейіннен журналист оны барынша толық және айқын ашатын шынайы
материалды іздейді. Мәселен, редакция интелектуалды ұлт мәселесін қозғады
делік. Журналист бұл тақырыпты ашу барысында ұлттық менталистет, ұлттық
интеллект, жастар білімі туралы тақырыптарды көтеруі мүмкін. Нәтижесінде,
қазақтың ұлттық тағылымы, Қазақстанның ғылыми жетістіктері, білім
ошақтарындағы инновациялар туралы бағдарлама, сюжет немесе фильмдер дүниеге
келеді. Кей жайттарда журналист студияға өзін толғандыратын, халыққа қызық
болады деген жеке ойымен келуі мүмкін.

Қазақ телевизиялық журналистикасындағы сценарийлердің жазылу тәсілін
талдау мақсатында Қазақстан Ұлттық телеарнасындағы түрлі жанрдағы бірнеше
бағдарламаларды салыстырып қаралық. Алдымен, тікелей эфирде жүретін
интерактивті көңілашар таңғы Таңшолпан телебағдарламасының сценарийнің
ерекшеліктері мен жазылу ережелері туралы.

Таңшолпан бағдарламасы қазіргі таңда аптасына 5 рет шығады.
Дүйсебіден жұма күнге дейін. Студияда бағдарламаны тұрақты үш жұп
жүргізеді. Бұл баңдарлама тікелей эфирде өткенімен, 3 сағаттық бағдарлама
үшін кем дегенде 9, ал ұзын саны 12 – 15-ке дейін жетіп жығылатын
тақырыптық сюжеттер әзірленеді. Әр сюжеттің орташа ұзақтығы 2,5 – 3 минутты
құрайды. Сюжеттерді қатардағы тілшілер алдын-ала әзірлейді. Ал журналист-
редакторлардың мәндеті сол сюжеттер мен әнбаяндарды әрі келген қонақтармен
болатын сұхбаттарды бірімен-бірін байланыстырып, қалың көрерменнің назарына
ұсыну. Екі жыл көлемінде Ұлттық арнадағы аталмыш бағдарламада редактор-
жүргізуші қызметін атқаратын Берік Көшербекұлы Есенбаев әр сағат басындағы
жаңалықтар уақытын шегергенде жалпы 2 сағат 40 минут жүретін бұл бағдарлама
үшін орта есеппен алғанда 20-беттей сценарий қажет екендігін айтты. Алайда,
бұл баңдарлама сценарийінің ерекшелігі мұнда операторға немесе әуенмен
көркемдеушілерге қатысты ескертулер қамтылмайды. Жүргізушілер нақты
студияда болатын екеу-ара немесе қонақпен бірге болатын әңгіме мен
репликалардың мәтінін қағазға түсіреді. Өзіміз білетіндей, әр күні түрлі
тақырыпта өрбитін бұл таңғы бағдарламаның тақырыптық сценарийлерінің
проблемалық тұстары туралы қойылған сұраққа Берік Көшербекұлы былай деп
жауап берді: Біздің сценарийіміз әр күні әр қалай ғой. Тақырыпқа
байланысты. Мысалы, бір күні Отбасы – шағын мемлекет деген тақырып болса,
бұл жерде аса бір фактінің қатты қажеті жоқ та. Өйткені, бұл жерде
тәрбиелік мәні бар, ұлағатты сөздерден құралған сценарий болады. Ал бір
хабарымызға ЮНЕСКО-ның Қазақстандағы қызметі деген тақырыпты алдық. Бұл
жерде енді мүлдем басқа жағдай. Жалпы, ЮНЕСКО ұйымы деген не, қай жылы
құрылған, оның құрамында қанша мемлекет бар, қандай шараларды қолға алып
жатыр деген сияқты, осындай нақты фактілерден құралған сценарий әзірлеу сол
күнгі жүргізуші-редактордың мойынында.

Журналистика саласында 3,5 жылдай жұмыс істеп келе жатқан Берік
Көшербекұлынан 20-беттік сценарий жазуға қанша уақыт жұмсайтындығын
сұрағанымызда ол былай деді: Әр түрлі болады. Уақыт болған кезде, екі күн
бұрын. Ерте бастасаңыз, шыны керек, сценарийдің сапалы болып шығатындығы
рас. Ал кейде жұмыстың ыңғайына қарай мүмкіндік болмай қалады. Таңертең
жұмысқа келіп, сценарийді бастап, кешке дейін бітіріп, ертеңгі күн эфирге
шығып кететін де кездер де болды. Ол кезде асығыс жазылады. Бірақ сапасы
мүлдем болмайды деп айтуға болмас, қолдан келгенше мәлімет іздеп, сапалы
жазуға тырысасың. Дегенмен де, күні бұрын дайындағн сценарийдің сапасының
әлде-қайда жоғары болатындығына осы уақытқа дейін көзім жеткен. Өйткені,
Асыққан – шайтанның ісі дейді ғой.

Таңғы бағдарламаның тікелей эфирдегі жүргізушісі Берік Көшербекұлы
пікірінше, эфирдің сапасына әсер ететін 4 фактор деп мыналарды атауға
болады:

❖ Сценарийдің сапасы;

❖ Сол сапалы сценарийді студиядағы жүргізушінің тыңдармандарға тұшымды
әрі түсінікті етіп жеткізе білуі;

❖ Жүргізушінің жеке көңіл-күйі;

❖ Шақырылған қонақтың көңіл-күйі.

Бұл тікелей эфирде өтетін көңілашар бағдарламаның сценарийлік
айырмашылығы болатын. Ал тележурналистикада орыны бөлек тағы да бір функция
ол – танымдық бағдарламалар топтамасы. Бұл бағытта аз уақыт арасында
ауқымды аудиторияны бағындырған Қазақстан Ұлттық телеарнасындағы Сөз
мерген тіл-танымдық бағдарламсының сценарийінің құрылымдық ерекшелігіне
келсек.

Бағдарлама редакторы – сценарист Ғалия Өзбекбайқызы Шаудырбаева.
Хронометражы – 30 минут. Жүргізушісі – белгілі журналист, ақын Нәзира
Бердалы. Идея авторы – Қайнар Олжай. Режиссері – Ұлмекен Төлеуова.

Интеллектуалды ойын ретінде өрбитін бұл жоба үш кезеңнен тұрады:

1. Мықты болсаң, тауып көр;

2. Жүйрік болсаң, шауып көр;

3. Ойлы болсаң, озып көр.

Тіліміздегі қолданыстан шығып бара жатқан төл, көне сөздерге жан
бітіруді мақсат еткен бұл бағдарламаның сценарийін жазу барысында Ғалия
Өзбекбайқызының айтуынша, бастысы ізденімпаздық пен кең дүниетаным ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.