Су-тіршіліктін қажетті шарты, тіршілік факторы

1. Су.тіршіліктін қажетті шарты, тіршілік факторы.
2. Жер су қоры.
3. Судың сандық мөлшерінің сарқылыуы мен ластану мәселелері.

Жердегі барлық су біртұтас. Олар атмосферамен, литосферамен қатар және қабат-гидросфераға бөлінеді. Ол тіршілік ортасы ретінде ерекше қасиеттермен сипатталады.
Судың қасиеттері. Биосферадағы маңызды процестерге әсерін анықтайтын судың өзіне тән қасиеттері:
1) Табиғат ресурсы және зат ретіндегі сарқылмайтыны. Жердегі барлық ресурстар жойылатын, шашырайтын болса, ал су әр түрлі күйге: сұйық, газ тәрізді және қатты күйге өтуіне байланысты мұндай қасиетке ие болатын бірден-бір ресурс.
2) Суға қату кезінде көлемінің артуы және сұиыққа өту кезінде көлемінің кемуі тән.
3) Ең жоғарғы тығыздығы +4с-да байқалады.
Табиғи және биологиялық процестердін маңызды қасиеттері осыған байланысты болады. Мысалы, су қоймаларының терең қатуының болмауы.
4) Жылу сиымдылығының және жылу өткізгіштігінің жоғары болуы.
5) Тек оң ғана емес, теріс температурада қатты күйден (мұз, қар) бірден бу тәрізді күйге өтеді. Мұндай құбылыс-сублимация деп аталады.
7) Дисперсті ортада, мысалы, ұсақ саңылаулы топырақтар немесе биологиялық құрылымдарда байланысқан немесе таралған күйге өтуі. Мұндай жағдайда судың қасиеттері өте күшті өзгереді (қозғалғыштығы, тығыздығы, қату не булану температурасы, беттік керілуі және т.б) Бұлардың табиғи және биологиялық жүйелердегі процестердін жүруі үшін маңызы зор.
8) Әмбебап еріткіш. Сондықтан, табиғатта абсолютті таза су жоқ. Судың аталған және басқа да қасиеттері биосфералық процестерге, тірі ағзалар мен олардың мекен ету орталарына орасан зор әсер етеді.
Су- атмосфераның оттегімен толығуының (фотосинтез процесінде) бірден-бірі көзі. Ол геологиялық (үлкен) және биологиялық (кіші) зат айналымдардағы химиялық элементтер мен қосылыстардың миграциясының
6) Булану мен еру кезінде жылу сіңіріледі және будан коденсация мен қату кезінде жылудың бөлініп шығуы тән.шарты болып табылады.
Қазіргі түсінік бойынша тіршілік суда пайда болған. Алғашқы кезеңдерде тірі ағзалар судан өте әлсіз бөлінген еді. Кейін ағзалар тәуелсіз су балансына өте бастады. Ағзалардың денесіндегі судың сапалық құрамы мен ондағы судың мөлшерін белгілі бір деңгейде ұстап тұратын құрылымдар пайда болды.
Қазіргі күнге дейін денесіндегі судың мөлшері қоршаған ортаның ылғалдылығына тәуелді (пойкилогидірлі) ағзалар (балдырлар) сақталған. Бірақ, қандай топқа жатпасын денесіндегі судың мөлшері 50% кем болмайды. Көптеген пойкилогидрлі ағзалардағы судың мөлшері 90% жоғары болуы мүмкін. Неғұрлым ағза жоғары ұйымдасса, соғырлым оның денесіндегі судың мөлшері тұрақты болады.

Ж. Ж. Жатанбаев.
Оқу әдістемелік құрал
А.К. Сатбаев.
А.Б. Жілдібаева.