Материалдық құндылықтар

Жоспар
Кіріспе

1. Материалдық құндылықтар, оларды жіктеу және бағалау.
2. Материалдық құндылықтардың бухгалтериядағы есебі.

Өндіріс процесінде еңбек құралдарымен қатар өндірістік болсалқы қорлар, еңбек заттары ретінде қатысады. Еңбек құралдарынан айырмашылығы, еңбек заттары өндіріс процесіне бір-ақ рет қатысады және олардың құны өндірілетін материалдық негізін құрай отырып, оның өзіндік құнына кіреді.
Тауарлы-материалдық босалқылар келесі активтер түрінде болады: өндірісте пайдаланылуға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар және құрастырушы бұйымдар (детальдар), отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа материалдар; аяқталмаған өндіріс; субъект қызметі барысында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар.
Материалдық құндылықтарды есепке алу үшін мына төмендегі негізгі міндеттемелердің орындалуы шарт: босалқылардың кіріске уақытында және толық енгізуін, сақталу орындарындағы жағдайын қадағалау; босалқылардың қозғалысы бойынша барлық операцияларды талық және уақытында құжаттау; көліктік-дайындау шығындары (КДШ) мен дайындалған құндылықтардың өзіндік құнын уақытында және анықтау; КДШ-ны өндірістің шығындарына жазудың біркелкі және дұрыс болуын бақылау; ішкі ресуостарды жұмылдыру мақсатында субъектіге қажет емес материалдық босалқы қорларды тауып сату; сақталатын орындардағы құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы дәл мәлеметтерді алу. Өндіріс барысындағы функциональдық (қызметтік) ролі мен мақсаты бойынша барлық материалдық босалқылар негізгі және көмекші болып бөлінеді.
Негізгілер – дайындалатын өнімнің заттай матермалдық негізін (нан пісіргенде ұн) құрайтын материалдар болса, көмекші материалдар өндірілетін өнімнің құрамына кіргенмен негізгі материалдар сияқты оның заттай негізін құрай алмайды. Өнімге қажетті қасиеттерді беру үшін (сырлар, лак, желім) көмекші материалдар негізгі материалдарға қосымша пайдаланылады.
Материалдық босалқы қорлардың барлық түрін, есепке алу 20 «Материалдар» бөлімінің негізгі, активті мүліктік шоттарында жүзеге асады. Бұл бөлімше құрамына төмендегі синтетикалық шоттар кіреді:
201 «Шикізат және материалдар;
202 «Сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар, конструкциялар мен бөлшектер, детальдар»;

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

1. Материалдық құндылықтар, оларды жіктеу және бағалау.

2. Материалдық құндылықтардың бухгалтериядағы есебі.

Материалдық құндылықтар, оларды жіктеу және бағалау.

Өндіріс процесінде еңбек құралдарымен қатар өндірістік болсалқы
қорлар, еңбек заттары ретінде қатысады. Еңбек құралдарынан айырмашылығы,
еңбек заттары өндіріс процесіне бір-ақ рет қатысады және олардың құны
өндірілетін материалдық негізін құрай отырып, оның өзіндік құнына кіреді.
Тауарлы-материалдық босалқылар келесі активтер түрінде болады:
өндірісте пайдаланылуға немесе жұмыстар мен қызметтерді орындауға арналған
шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар және құрастырушы
бұйымдар (детальдар), отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы
бөлшектер және басқа материалдар; аяқталмаған өндіріс; субъект қызметі
барысында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар.
Материалдық құндылықтарды есепке алу үшін мына төмендегі негізгі
міндеттемелердің орындалуы шарт: босалқылардың кіріске уақытында және толық
енгізуін, сақталу орындарындағы жағдайын қадағалау; босалқылардың қозғалысы
бойынша барлық операцияларды талық және уақытында құжаттау; көліктік-
дайындау шығындары (КДШ) мен дайындалған құндылықтардың өзіндік құнын
уақытында және анықтау; КДШ-ны өндірістің шығындарына жазудың біркелкі
және дұрыс болуын бақылау; ішкі ресуостарды жұмылдыру мақсатында субъектіге
қажет емес материалдық босалқы қорларды тауып сату; сақталатын орындардағы
құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы туралы дәл мәлеметтерді алу.
Өндіріс барысындағы функциональдық (қызметтік) ролі мен мақсаты бойынша
барлық материалдық босалқылар негізгі және көмекші болып бөлінеді.
Негізгілер – дайындалатын өнімнің заттай матермалдық негізін (нан
пісіргенде ұн) құрайтын материалдар болса, көмекші материалдар өндірілетін
өнімнің құрамына кіргенмен негізгі материалдар сияқты оның заттай негізін
құрай алмайды. Өнімге қажетті қасиеттерді беру үшін (сырлар, лак, желім)
көмекші материалдар негізгі материалдарға қосымша пайдаланылады.
Материалдық босалқы қорлардың барлық түрін, есепке алу 20
Материалдар бөлімінің негізгі, активті мүліктік шоттарында жүзеге асады.
Бұл бөлімше құрамына төмендегі синтетикалық шоттар кіреді:
201 Шикізат және материалдар;
202 Сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар,
конструкциялар мен бөлшектер, детальдар;
203 Отын;
204 Ыдыс және ыдыстық материалдар;
205 Қосалқы бөлшектер;
206 Басқа материалдар;
207 Қайта өңдеуге берілген материалдар;
208 Құрылыс материалдары.
Шаруашылық жүргізуші субъектілер әрбір шот бойынша материалдарды
есепке алатын қажетті аралық шоттар мен талдамалы шоттар аша алады.

Шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай шикізаттар, отын, қосалқы
бөлшектер және басқа материалдар баланста олардың нақты өзіндік құнымен
көрсетіледі. Осы баға бойынша құндылықтар синтетикалық есепте көрсетіледі;
талдамалы есепте-тұрақты есеп бағасымен (келсімді немесе жоспарланған есеп
бағасы) көрсетіледі.
Егер субъект материалдық құндылықтарды келісімді бағамен есепке алса,
онда олардың нақты құны материалдардың осы бағалар бойынша құнына және КДШ-
ның қосындысына тең болады. КДШ құрамына теміржол тарифі, автомобиль,
ұшақтар және басқа да көлік түрлері арқылы тапсымалдау түрінде,
жарналардың барлық түрі кіреді; жабдықтаушылардың теміржол және басқа
көлік мекемелерінің қоймаларынан материалдары жеткізу; қорларды алу және
дайындауға байланысты іссапарлардың шығындары, қоймалардағы тұрақты қойма
жұмыскерлерінің еңдек ақысынан басқа тиеу, түсіру және қаттау шығындары;
делдал мекемелерге төленген комиссиялық сыйлықтар, және босалқыларды
алумен тікелей байланысты басқа шығындар жатады.
Артық төленген тарифтік сомалардың қайтарылуы мен басқа түзетулер КДШ
сомасынан шығарылады.
Егер құндылықтардың талдамалы (аналитикалық) есебін жоспарлы-
есептелген бағалармен жүргізсе, онда олардың нақты өзіндік құны-
материалдардың осы бағалар бойынша құнынан және осы есептегі бағалардың
нақты өзіндік құнынан ауытқуларынан тұрады. Бұл бағаларды субъектілердің
өзі КДШ жоспардағы көлемін ескере отырып, келісімді бағалар негізде
тағайындайды.
Жұмсалған материалдарға тиісті КДШ немесе ауытқуларды (+, - ) ай
сайын келісімді есеп бағалары бойынша материалдық құндылықтардың
шығындарын көрсететін шоттарға енгізеді. КАД немесе ауытқулардың (+, - )
процентін ай басында, олардың ай басындағы қалдығы мен ай бойғы түсімінің
сомасын ай басындағы материалдардың қалдығы мен ай келісімді бағалар
бойынша түскен материалдардың сомасына бөліп, алынған нәтижені 100-ге
көбейту арқылы анықтаймыз.
КДШ немесе ауытқулықтар (+, - ) бойынша есептелген проценттер тиісті
шоттарға енгізіледі. Материалдардың түрлері немесе топтарының аз ғана
көлемінен КДШ немесе ауытқуларына (+, - ) процент көрсету керек болады және
жабдықтаушылармен тұрақты қатынастар орнағанда өткен айдың бухгалтерлік
есеп мәліметтері бойынша процент қолданылуы мүмкін.
Анықталған бағаларды номенклатура-баға көрсеткіші ретінде қолданады.
Материалдық қорлардың қалдығы мен қозғалысын есепке алатын барлық құжаттар
мен регистерлерде және ағымдағы есеп кезінде осы бағалар мен
номенклатуралық нөмірлері қойылады.
Бухгалтерлік есеп стандарттарында материалдық құндылықтарды бағалаудың
келесі әдістері ұсынылған: арнайы (жалпылама) ұқсастыру әдісі, орташа құн
әдісі, алғашқы сатып алынған босалқылардың бағалары бойынша (ФИФО)
бағалау әдісә, соңғы сатып алынған босалқылардың бағалары бойынша бағалау
әдісі (ЛИФО). Төменде келтірілген мысалдар арқылы осы бағалау әдістерінің
мәнін қарастырайық.

Материалдық құндылықтардың қалдығы және қозғалысы туралы мамыр
айындағы мәліметтер.
Көрсеткіштер Саны, дана Бағасы, (тг) Сомасы (тг)
1 мамырдағы қалдық 1000 20-00 20000
Мамыр айында алынды:
1 партия 200 21-00 4200
2 партия 300 23-00 6900
3 партия 600 20-00 12000
4 партия 200 22-00 4400
Кіріс бойынша БАРЛЫҒЫ 1300 х 27500
Қалдықпен БАРЛЫҒЫ 2300 Орташа баға 47500
20-65
1-ші маусымға қалдық 900 х х

Арнайы (жалпылама) ұқсастыру әдісі. Бұл әдіс босалқылардың партиялық
есебін дәл ұйымдастыру мүмкіндігі болған жағдайда қолданылады. Қоймадағы
қалдық, мысалы 1 мамырдағы саны 300 данадан тұрды делік, әрқайсысы 20
теңгеден болғанда 6000 теңге, бірінші партиядан 100 данасы 21 теңгеден
2100 теңге, үшінші партиядан 300 данасы 20 теңгеден 6000 теңге және 200
дана төртінші партиядан 22 теңгеден 4400 теңге қойылды делік. Сонда
қалдықтың жалпы құны 18500 теңге (6000+2100+6000+4400) құрайды. Ай
бойындағы материалдар шығындарының құны-29000 теңге (47500-18500) болады.
Орташа құн әдісі. Бұл әдіс материалдық құндылықтардың құны ай (кезең)
басындағы қорлардың қалдығы мен осы ай (кезең) барысындағы түскен босалқы
қорлардың құнының орташа қосындысы деп түсіндіріледі. Біздің мысалымызда,
материал бірлігінің орташа құны 20 теңге 65 тиын (47500:2300) болады:
материалдардың ай бойындағы шығындары – 28913 теңге (2300-900=1400;
1400х20-65); қалдық 18587 теңге (900х20-65).
Материалдық құндылықтардың есебінде соңғы кезге дейін отындақ
практикада осы әдіс кеңінен қолданылады.
ФИФО әдісі – босалқылады алғашқы сатып алу бағалары бойынша бағалау
әдісі. Бірінші кезекте сатып алынған құндылықтардың нақты өзіндік құны
жұмсалған материалдарға жатқызылады деп есептеледі.
Ай соңындағы қорлардың өзіндік құны соңғы жеткізілгендерге
жатқызылады, ол олардың шығарылуы бастапқы әкелінгендерге жатқызылады.
Біздің мысалымызда, ай соңындағы босалқы қорлардың 900 дана қалдығы мына
төмендегі мәліметтер бойынша бағаланған: төртіншіпартиядан 200 дана 22
теңгеден 4400 теңге, үшінші партиядан 600 дана 20 теңгеден 12000 теңге,
екінші партиядан 100 дана 23 теңгеден 2300, барлығы 18700 теңге болады.
1400 дана (2300-900) қорлардың шығыны болып 28800 теңгеге бағаланады.
(47500-18700).
ЛИФО әдісі – босалқыларды соңғы сатып алынғандардың бағасы бойынша
бағалау әдісі. Соңғы алынған қорлардың өзіндік құны, бірінші кезекте
жұмсалғандардың құнын анықтау үшін қолданылады, ал ай (кезең) соңындағы
қорлардың өзіндік құны, бірінші сатып алынған қорлардың өзіндік құнымен
есептеледі деген тұжырымға негізделген әдіс. Біздің мысалымызда, ай
соңындағы қалдық 900 дана, ай басындағы қалдық бағасымен (20 теңге) 18000
теңгеге бағаланды. Бір айдағы жұмсалған шығын-29500 теңге (47500-18000).
Қорларды бағалауға әртүрлі әдістер қолдану арқылы алынған мәліметтерді
салыстырып көрейік.
Көрсеткіштер Арнайы Орташа құн ФИФО әдісіЛИФО әдісі
(жалпылама) әдісі
Ұқсастыру
әдісі
Қорлардың жұмсалуы:
Данасы (саны) 1400 1400 1400 1400
Құны, теңге 29000 28910 28800 29500
Ай соңындағы қалдығы: 900 900 900 900
данасы
Құны, теңге 18500 18585 18700 18000

Материалдық қорлар мен КДШ сомасын бағалау тікелей сатылған өнімнің
өзіндік құны арқылы жалпы табыс мөлшеріне әсер етеді, олай болса, заңды
тұлғалардан алынатын табыс салығы көлеміне де әсерін тигізеді. Сондықтан
материалдық қорларды бағалаудың дұрыстықын салық органдары тексеріп
отырады.
20 Материалдар бөлімшесінің шоттарында (201-208 шоттары)
құндылықтардың төмендегідей түрлері есепке алынады:
201 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.