Тұрғындардың табысы және оның құрылымы
КІРІСПЕ 3
1. ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 5
2. ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 6
ҚОРЫТЫНДЫ 13
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 15
1. ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 5
2. ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 6
ҚОРЫТЫНДЫ 13
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 15
Еліміздің әкімшіддік-әміршілдіктен нарықтық экономика көшуі адамның әлеуметтік тәукелінің артуына алып барады. Нәтижесінде адамдар өмір денгейімен жіктеледі: шамалы топтың баюы мен кейбір топтардың
Трансферттік төлемдер — зейнет ақы, стипендия, білім мен денсаулық сактау саласындағы тегін қызмет керсету баспанадағылар жатады. Мүндай топтар табатын табыс мөлшеріне байланысты калыптасады кедейленуі, аддымен аз қамтамасыз етілген (зейнеткер, мүгедектер және балалар) топтарды жатқызамыз. Сондықтан да әлеуметтік сенімді механизм (Германияда ондай механизм алғашқы рет 1883 жылы құрылған) қажет. Экономикалық, қүкыктық және әлеуметгік занды бекітілген мақсатты жүйе кепілдігі жайлы әңгіме болып отыр. Осы кепілдіктер өмір түрақсыздығы факторына қарсы әсер етуі қажет. Алдыменен жүмыссыздыққа инфляцияға, тұрғындар кедейлігіне қарсы түра біліп, алайда оларды әлеуметтік корғау тоғышарлық және теңестіруге алып келмегені жен. Нарықтық экономикаға көшу кезінде әлеуметтік қорғау жүйесіндегі басты мәні зор нәрсе әлеуметтік кепілдікті бекіту. Қазакстан Республикасында әлеуметгік кепілдікке мыналарды жатқызамыз: минимальды жалақы, зейнет ақы, стипендия, жәрдем ақы — оның ішінде уақытша еңбекке жарамсыздық үшін ақы және акысыз білім алу мен медициналык қызмет көрсету, еңбек жағдайымен байланыстырылған жеңіддіктер, түрғындар табысын индексациялау, жүмыссыздықтан әлеуметтік қорғау қүкы, жүмыссыздык бойынша жәрдем акы алуға күкылығы, меншікке қүқы және одан табыс табу.
Түрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінін басты элементі ретінде олардың ақшалай табысын индексациялауды жатқызады. Оның мәнісі: инфляция келтірген зиянның орынын толтыруға қызмет етеді. Түрғындардын табысын индексациялау өзінін экономикалык мазмүныны бойынша-түрғындардың ақшалай табыс мелшерін түзететін механизм.
Трансферттік төлемдер — зейнет ақы, стипендия, білім мен денсаулық сактау саласындағы тегін қызмет керсету баспанадағылар жатады. Мүндай топтар табатын табыс мөлшеріне байланысты калыптасады кедейленуі, аддымен аз қамтамасыз етілген (зейнеткер, мүгедектер және балалар) топтарды жатқызамыз. Сондықтан да әлеуметтік сенімді механизм (Германияда ондай механизм алғашқы рет 1883 жылы құрылған) қажет. Экономикалық, қүкыктық және әлеуметгік занды бекітілген мақсатты жүйе кепілдігі жайлы әңгіме болып отыр. Осы кепілдіктер өмір түрақсыздығы факторына қарсы әсер етуі қажет. Алдыменен жүмыссыздыққа инфляцияға, тұрғындар кедейлігіне қарсы түра біліп, алайда оларды әлеуметтік корғау тоғышарлық және теңестіруге алып келмегені жен. Нарықтық экономикаға көшу кезінде әлеуметтік қорғау жүйесіндегі басты мәні зор нәрсе әлеуметтік кепілдікті бекіту. Қазакстан Республикасында әлеуметгік кепілдікке мыналарды жатқызамыз: минимальды жалақы, зейнет ақы, стипендия, жәрдем ақы — оның ішінде уақытша еңбекке жарамсыздық үшін ақы және акысыз білім алу мен медициналык қызмет көрсету, еңбек жағдайымен байланыстырылған жеңіддіктер, түрғындар табысын индексациялау, жүмыссыздықтан әлеуметтік қорғау қүкы, жүмыссыздык бойынша жәрдем акы алуға күкылығы, меншікке қүқы және одан табыс табу.
Түрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінін басты элементі ретінде олардың ақшалай табысын индексациялауды жатқызады. Оның мәнісі: инфляция келтірген зиянның орынын толтыруға қызмет етеді. Түрғындардын табысын индексациялау өзінін экономикалык мазмүныны бойынша-түрғындардың ақшалай табыс мелшерін түзететін механизм.
1. Әлібаев А.Б. Қазақстанның зейнетақы реформасы: Алматы, 2009
2. Межибовская И.В. Қазақстан Республикасындағы мүгедегектерді әлеуметтік-еңбек тұрғысында қатарға қосу: теориялық-құқықтық аспект.-Алматы,2007
3. Сансызбаева Г.Н. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі және оның проблемалары/ Оқу құралы.-Алматы: Экономика,200 8
4. Халықаралық актілер жинағы/Адам құқықтары, негізгі еркіндіктерін қамтамасыз ету, еңбекті қорғау, көшу-қон саясаты саласындағы Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар. Т.1.Т.2:/Құраст: Межибовская И.В., Мұхамеджанов Э.Б.-Алматы: Жеті жарғы,2009
2. Межибовская И.В. Қазақстан Республикасындағы мүгедегектерді әлеуметтік-еңбек тұрғысында қатарға қосу: теориялық-құқықтық аспект.-Алматы,2007
3. Сансызбаева Г.Н. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі және оның проблемалары/ Оқу құралы.-Алматы: Экономика,200 8
4. Халықаралық актілер жинағы/Адам құқықтары, негізгі еркіндіктерін қамтамасыз ету, еңбекті қорғау, көшу-қон саясаты саласындағы Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар. Т.1.Т.2:/Құраст: Межибовская И.В., Мұхамеджанов Э.Б.-Алматы: Жеті жарғы,2009
ЖОСПАРЫ
КІРІСПЕ 3
1. ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 5
2. ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 6
ҚОРЫТЫНДЫ 13
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 15
КІРІСПЕ
Еліміздің әкімшіддік-әміршілдіктен нарықтық экономика көшуі адамның
әлеуметтік тәукелінің артуына алып барады. Нәтижесінде адамдар өмір
денгейімен жіктеледі: шамалы топтың баюы мен кейбір топтардың
Трансферттік төлемдер — зейнет ақы, стипендия, білім мен денсаулық
сактау саласындағы тегін қызмет керсету баспанадағылар жатады. Мүндай
топтар табатын табыс мөлшеріне байланысты калыптасады кедейленуі, аддымен
аз қамтамасыз етілген (зейнеткер, мүгедектер және балалар) топтарды
жатқызамыз. Сондықтан да әлеуметтік сенімді механизм (Германияда ондай
механизм алғашқы рет 1883 жылы құрылған) қажет. Экономикалық, қүкыктық және
әлеуметгік занды бекітілген мақсатты жүйе кепілдігі жайлы әңгіме болып
отыр. Осы кепілдіктер өмір түрақсыздығы факторына қарсы әсер етуі қажет.
Алдыменен жүмыссыздыққа инфляцияға, тұрғындар кедейлігіне қарсы түра біліп,
алайда оларды әлеуметтік корғау тоғышарлық және теңестіруге алып келмегені
жен. Нарықтық экономикаға көшу кезінде әлеуметтік қорғау жүйесіндегі басты
мәні зор нәрсе әлеуметтік кепілдікті бекіту. Қазакстан Республикасында
әлеуметгік кепілдікке мыналарды жатқызамыз: минимальды жалақы, зейнет ақы,
стипендия, жәрдем ақы — оның ішінде уақытша еңбекке жарамсыздық үшін ақы
және акысыз білім алу мен медициналык қызмет көрсету, еңбек жағдайымен
байланыстырылған жеңіддіктер, түрғындар табысын индексациялау,
жүмыссыздықтан әлеуметтік қорғау қүкы, жүмыссыздык бойынша жәрдем акы алуға
күкылығы, меншікке қүқы және одан табыс табу.
Түрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінін басты элементі ретінде олардың
ақшалай табысын индексациялауды жатқызады. Оның мәнісі: инфляция келтірген
зиянның орынын толтыруға қызмет етеді. Түрғындардын табысын индексациялау
өзінін экономикалык мазмүныны бойынша-түрғындардың ақшалай табыс мелшерін
түзететін механизм. Инфляцияның өсерінен болған түтыну тауарлары мен қызмет
көрсетудің қымбаттауын сол механизм арқьшы некен-саяк немесе түгел орнын
толтырады. Нарықтык экономика жағдайында түрғындарды әлеуметгік қорғаудың
бірден-бір механизмі ретінде индексация өркениетті әлемде кеңінен
қодданылады. Ол түрғындардың ақшалай табысы мен сатып алу қабілеттілігін
сүйемелдеуге бағытталған. Индексациялауға түрғындардың бюджеттен алатын
ақшалай табысы да жатады (жәрдем ақы, зейнет акы, стипендия, жалақы және
т.б.).
1. ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
Нарыктык. экономикада барлық табыстар ақшалай түрде жүргізіліп,
өндіріс факторы бағасымен органикалық байланыста болады. Бұл бағаға
нарыктың күштер кәдімгідей әсер етеді: сұраным мен ұсыным ара-қатынасына;
бәсеке мен монополия. Енді осы табыстардьщ түсуі мен бөліну механизмін
толығырақ қарастырамыз. Табыстардың негізгі түсу кездері мыналар:
а) жұмыскерлердің еңбек табысы — (жалақы, сый акы және т.б.); ә)
кәсіпкерлік табыстар (пайда);
б) меншіктабыстары (салымнан алынатын проценттер, рента және т.б.);
в) енбек салымына байланыссыз түсетін әлеуметтік табыстар (мемлекеттен
түсетін трансферттік телемдер — жүмыссыздарға жәрдем акы, әлеуметтік
камсыздандыру төлемі және т.б.)
Нарыктық катынастарға көшкен елдерде осы табыстардың барлығы екі үлкен
топқа белшектенеді:
а) кәсіпкерлік кызметтен (жалақы мен пайда) және еңбектен түскен
табыс;
ә) заңды негізде алынған еңбексіз табыстар, оған жататындар:
дивиденттер, банктегі салым пайызы, меншіктен табыс, оның ішінде арендаға
өткізілген жылжымайтын мүліктен және еңбек шығынымен байланыссыз
мемлекеттен алынатын жәрдем ақы мен телемдер (зейнет акы, стипендия,
жұмыссызға және көп балалы отбасына жәрдем акы).
Осы табыстардың динамикасы әртүрлі елдерде әрқалай және шаруашылық
конюктурасына, кәсіпкерлік қызметтің жетістігіне, басқада факторларға
байланысты.
2. ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Әлеуметтік қорғау және әлеуметгік кепілдік.
— ақшалай табыс индексациясы;
— сақталған акшаны индексациялау және өмір сүру минимумын
индексациялау. Жалпы алғанда ақшалай табысты индексациялау механизмы
темендегідей түсіндіріледі. Мемлекеттік статистикалык агенстволар органдары
тауар мен қызмет көрсетуте бағанын езгеруін бакылап отырады. Осы бакылау
түтыну бағасы индексін есептеуге мүмкіндік береді. Осылар түрғындардың
жоғ&ітқан (бағаның көтерілуі т.б.) нәрсесі көлемінін бағытын айкындайды
және мөлшерінін орнын толтырады.
Индексация ретроспективті немесе кутетіндей болуы ықтимал.
Әлеуметтік қорғаудьщ басты бағыты кедейленген топтарды сүйемелдеу.
Кедейлік әлеуметтік тәжірибеде өмір сүру минимумы аркылы өлшенеді.
Күн көру деңгейі дегеніміз не және ол қалай өлшенеді? Өмір суру
минимумы деп адамның өмір суруін және оның жумыс күшін калпына келтіруді
суйемелдеуге кажетті ақшалай қаржы деңгейін айтамыз. Қоғам дамуы
жағдайындағы күн керу деңгейі өмір деңгейінін коғамға кажетті төменгі
шекерасын анықтайды. Ғалым -экономистер кун көру деңгейін екі тәсілмен
анықтауға талпынды. Бірінші тәсіл минималды тутыну бюджетіне негізделген.
Ол отбасы табысының балансы мен шығындарынан (отбасы бюджеті) турады. Мүнда
адамнын негізгі физиологиялық және әлеуметтік мәдени түтынысы біркалыпты
канағаттандыру тілге тиек етілген. Бүл бір адамға немесе бір жүмыскерге
есептегенде ақшалай бағалау әрекеті. Жүмыс күшін үдайы өндіруді қамтамасыз
ететін тауар мен қызмет жасаудың саңдык күрамына кеткен шығыңдарды
минимадды тутыну бюджеті дейміз. Минималды түлъшу бюджегі мөлшерінің қүны
түлъшу күны индексінщ өсуін ескере отырып, кем дегевде бір рет жылына
немесе кварталына каралып отырады. Түлыну қоржынының қүрамы да солай
каралуы керек. Минималды түтыну бюджеті мөлшерінщ қүны мен қүрылымы арнайы
басылымдарда үнемі шығьш түрады.
Кун көру денгейін анықтаудың екінші тәсілінде кедей отбасы өз
табысыньщ 13 бөлігін тамак өнімдеріне жумсайтыны ескеріледі.
Кун көру деңгейін бюджетінің рационалды тутыну бюджетінен айырмашылығы
сол барлык ойдағы тутынуды қанағаггандыруға есептелмеген. Минимумнын
максаты — қызмет мен еңбекке кабілеттілікті кальшты үдайы өндіруді кажетгі
көлемде қамтамасыз етуі болмақ.
Әлемдік тәжірибеде турғындар табысын ивдексациялаудың екі негізгі турі
белгілі: а) автоматты, б) жартылай автоматты, кейде келісімді дейді.
Бірінші турінде, жалақы баға индексінің өсуіне карай пропорциональды
кобейіп, кеткен шығынды толык қайырады. Жалакының осындай жүйе бойынша
есептелуі оны тиімді үйымдастыруға кері әсерін тигізеді. Себебі еңбек ақыны
көтеру оньщ нәтижесімен ешқандай байланыста емес.
Екінші турі Еуропальщ экономикалык қауымдастық елдерінде кеңінен
колданылады. Оның мәнісі мынада: жалакының баға өскенін ескере отырып,
өсетіндігі жайы букіл екі деңгейінде усыныс жасалып шешіледі. Мувдай
келісім кәсіподак, жумыс беруші және мемлекеттің катысуы аркылы жасалып,
көп елдерде ғалым-сарапшыларды шақырады. Сосын кәсіпорын өзінің шамасына
қарай өткереді, көбінесе үжымдық келісім жасау аркылы жүзеге асады. Мүндай
тәртіп индексация механизмін нақты жағдайға, қаржы мүмкіндігіне және еңбек
қатынастарына бейімдейді.'
Тутыну бағасы иңдексін анықтау ушін тулыну коржынын белгілеп алу
керек. Ол әдетге ең қажетгі тауарлардан түрады. Тугыну қоржыны — тугыну
игілігі мен қызметінің жиынтығы және адамға қоғамда белгіленген минималды
тутыну деңгейівде қамтамасыз етіуді айтамыз. Оған жататындар: тағам-
тамақтар, киім, аяқ киім, іш киім, гигиена мен санитария заттары, дәрі-
дәрмек, жихаз, ыдыс-аяқ, мәдени түрмыс затгары, түрғын-жай, коммуналдық
қызмет, мәдени-ағарту шаралары мен демалысты үйымдастыру, түрмыс қызметі,
көлік, байланыс, мектепке дейінгі мекемелерде балаларды тәрбиелеу және
әлеуметтік басқада кажеттіліктер. Бүларсыз адам емірін елестету қиын.
Әртүрлі әлеуметтік-демографиялык түрғындар топтарында игілік пен
кызмет көрсетілуге түтыныс біркелкі емес, сондықтан түтыну қоржыны олардьщ
әрқайсысьша белек есептеледі - балаларға, жүмыс істейтіндерге, зейнеткерге,
кала және ауьш түрғынына.
Қазақстан Республикасында түтыну қоржыны қүрамы және қүрылымына 33
тауар мен қызмет көрсету тізбесі енген. Дамыған аддерде минимальды түтыну
бюджетін кедейліктің шегі ретінде қарап, тізбеге емір сүруге қажетті тауар
мен қызмет көрсетудің 300-ден астамын тізбесін қосады.
Қазақстан Республикасы Мемлекетгік статистика комитетінің мәліметі
бойынша, негізгі түтыну қоржынының 33 тамак-тағам тізбесі айына бір адамға
есептегенде 1995 жылы желтоқсанда 2338 теңге болған екен. Бүл сол уақыттағы
минимадды жалақының 300 теңге қүраған кезі.
Осы алшақтык экономистердің есептеуінше, тұтыну қоржыны қүны мен
минималды жалақы денгейінің арасында 1997 жылға дейін сакталған. Шамамен
тұтыну қоржынының кұны минималды жалакы деңгейінен 5-6 есе артык.
Дамыған елдер тәжірибесінің негізінде айтар болсақ, егер емір күны жыл
бойы + - 5% болса, онда ол қалыпты құбылыс болғаны. Жыл бойы өмір денгейі
көтерілсе — онда ол жақсы көрсеткіш; ал 5% темендесе, онда ол аса кауіпті
емес. Егер өмір денгейі 5% -дан аса жоғарыласа (немесе өмір деңгейі
төмендесе), ондай құбьшысты нарыктык экономикасы дамыған еддерде қолайсыз
деп есептеледі. Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 3
1. ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 5
2. ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ 6
ҚОРЫТЫНДЫ 13
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 15
КІРІСПЕ
Еліміздің әкімшіддік-әміршілдіктен нарықтық экономика көшуі адамның
әлеуметтік тәукелінің артуына алып барады. Нәтижесінде адамдар өмір
денгейімен жіктеледі: шамалы топтың баюы мен кейбір топтардың
Трансферттік төлемдер — зейнет ақы, стипендия, білім мен денсаулық
сактау саласындағы тегін қызмет керсету баспанадағылар жатады. Мүндай
топтар табатын табыс мөлшеріне байланысты калыптасады кедейленуі, аддымен
аз қамтамасыз етілген (зейнеткер, мүгедектер және балалар) топтарды
жатқызамыз. Сондықтан да әлеуметтік сенімді механизм (Германияда ондай
механизм алғашқы рет 1883 жылы құрылған) қажет. Экономикалық, қүкыктық және
әлеуметгік занды бекітілген мақсатты жүйе кепілдігі жайлы әңгіме болып
отыр. Осы кепілдіктер өмір түрақсыздығы факторына қарсы әсер етуі қажет.
Алдыменен жүмыссыздыққа инфляцияға, тұрғындар кедейлігіне қарсы түра біліп,
алайда оларды әлеуметтік корғау тоғышарлық және теңестіруге алып келмегені
жен. Нарықтық экономикаға көшу кезінде әлеуметтік қорғау жүйесіндегі басты
мәні зор нәрсе әлеуметтік кепілдікті бекіту. Қазакстан Республикасында
әлеуметгік кепілдікке мыналарды жатқызамыз: минимальды жалақы, зейнет ақы,
стипендия, жәрдем ақы — оның ішінде уақытша еңбекке жарамсыздық үшін ақы
және акысыз білім алу мен медициналык қызмет көрсету, еңбек жағдайымен
байланыстырылған жеңіддіктер, түрғындар табысын индексациялау,
жүмыссыздықтан әлеуметтік қорғау қүкы, жүмыссыздык бойынша жәрдем акы алуға
күкылығы, меншікке қүқы және одан табыс табу.
Түрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесінін басты элементі ретінде олардың
ақшалай табысын индексациялауды жатқызады. Оның мәнісі: инфляция келтірген
зиянның орынын толтыруға қызмет етеді. Түрғындардын табысын индексациялау
өзінін экономикалык мазмүныны бойынша-түрғындардың ақшалай табыс мелшерін
түзететін механизм. Инфляцияның өсерінен болған түтыну тауарлары мен қызмет
көрсетудің қымбаттауын сол механизм арқьшы некен-саяк немесе түгел орнын
толтырады. Нарықтык экономика жағдайында түрғындарды әлеуметгік қорғаудың
бірден-бір механизмі ретінде индексация өркениетті әлемде кеңінен
қодданылады. Ол түрғындардың ақшалай табысы мен сатып алу қабілеттілігін
сүйемелдеуге бағытталған. Индексациялауға түрғындардың бюджеттен алатын
ақшалай табысы да жатады (жәрдем ақы, зейнет акы, стипендия, жалақы және
т.б.).
1. ТҰРҒЫНДАРДЫҢ ТАБЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
Нарыктык. экономикада барлық табыстар ақшалай түрде жүргізіліп,
өндіріс факторы бағасымен органикалық байланыста болады. Бұл бағаға
нарыктың күштер кәдімгідей әсер етеді: сұраным мен ұсыным ара-қатынасына;
бәсеке мен монополия. Енді осы табыстардьщ түсуі мен бөліну механизмін
толығырақ қарастырамыз. Табыстардың негізгі түсу кездері мыналар:
а) жұмыскерлердің еңбек табысы — (жалақы, сый акы және т.б.); ә)
кәсіпкерлік табыстар (пайда);
б) меншіктабыстары (салымнан алынатын проценттер, рента және т.б.);
в) енбек салымына байланыссыз түсетін әлеуметтік табыстар (мемлекеттен
түсетін трансферттік телемдер — жүмыссыздарға жәрдем акы, әлеуметтік
камсыздандыру төлемі және т.б.)
Нарыктық катынастарға көшкен елдерде осы табыстардың барлығы екі үлкен
топқа белшектенеді:
а) кәсіпкерлік кызметтен (жалақы мен пайда) және еңбектен түскен
табыс;
ә) заңды негізде алынған еңбексіз табыстар, оған жататындар:
дивиденттер, банктегі салым пайызы, меншіктен табыс, оның ішінде арендаға
өткізілген жылжымайтын мүліктен және еңбек шығынымен байланыссыз
мемлекеттен алынатын жәрдем ақы мен телемдер (зейнет акы, стипендия,
жұмыссызға және көп балалы отбасына жәрдем акы).
Осы табыстардың динамикасы әртүрлі елдерде әрқалай және шаруашылық
конюктурасына, кәсіпкерлік қызметтің жетістігіне, басқада факторларға
байланысты.
2. ТҰРҒЫНДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУДЫҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Әлеуметтік қорғау және әлеуметгік кепілдік.
— ақшалай табыс индексациясы;
— сақталған акшаны индексациялау және өмір сүру минимумын
индексациялау. Жалпы алғанда ақшалай табысты индексациялау механизмы
темендегідей түсіндіріледі. Мемлекеттік статистикалык агенстволар органдары
тауар мен қызмет көрсетуте бағанын езгеруін бакылап отырады. Осы бакылау
түтыну бағасы индексін есептеуге мүмкіндік береді. Осылар түрғындардың
жоғ&ітқан (бағаның көтерілуі т.б.) нәрсесі көлемінін бағытын айкындайды
және мөлшерінін орнын толтырады.
Индексация ретроспективті немесе кутетіндей болуы ықтимал.
Әлеуметтік қорғаудьщ басты бағыты кедейленген топтарды сүйемелдеу.
Кедейлік әлеуметтік тәжірибеде өмір сүру минимумы аркылы өлшенеді.
Күн көру деңгейі дегеніміз не және ол қалай өлшенеді? Өмір суру
минимумы деп адамның өмір суруін және оның жумыс күшін калпына келтіруді
суйемелдеуге кажетті ақшалай қаржы деңгейін айтамыз. Қоғам дамуы
жағдайындағы күн керу деңгейі өмір деңгейінін коғамға кажетті төменгі
шекерасын анықтайды. Ғалым -экономистер кун көру деңгейін екі тәсілмен
анықтауға талпынды. Бірінші тәсіл минималды тутыну бюджетіне негізделген.
Ол отбасы табысының балансы мен шығындарынан (отбасы бюджеті) турады. Мүнда
адамнын негізгі физиологиялық және әлеуметтік мәдени түтынысы біркалыпты
канағаттандыру тілге тиек етілген. Бүл бір адамға немесе бір жүмыскерге
есептегенде ақшалай бағалау әрекеті. Жүмыс күшін үдайы өндіруді қамтамасыз
ететін тауар мен қызмет жасаудың саңдык күрамына кеткен шығыңдарды
минимадды тутыну бюджеті дейміз. Минималды түлъшу бюджегі мөлшерінің қүны
түлъшу күны индексінщ өсуін ескере отырып, кем дегевде бір рет жылына
немесе кварталына каралып отырады. Түлыну қоржынының қүрамы да солай
каралуы керек. Минималды түтыну бюджеті мөлшерінщ қүны мен қүрылымы арнайы
басылымдарда үнемі шығьш түрады.
Кун көру денгейін анықтаудың екінші тәсілінде кедей отбасы өз
табысыньщ 13 бөлігін тамак өнімдеріне жумсайтыны ескеріледі.
Кун көру деңгейін бюджетінің рационалды тутыну бюджетінен айырмашылығы
сол барлык ойдағы тутынуды қанағаггандыруға есептелмеген. Минимумнын
максаты — қызмет мен еңбекке кабілеттілікті кальшты үдайы өндіруді кажетгі
көлемде қамтамасыз етуі болмақ.
Әлемдік тәжірибеде турғындар табысын ивдексациялаудың екі негізгі турі
белгілі: а) автоматты, б) жартылай автоматты, кейде келісімді дейді.
Бірінші турінде, жалақы баға индексінің өсуіне карай пропорциональды
кобейіп, кеткен шығынды толык қайырады. Жалакының осындай жүйе бойынша
есептелуі оны тиімді үйымдастыруға кері әсерін тигізеді. Себебі еңбек ақыны
көтеру оньщ нәтижесімен ешқандай байланыста емес.
Екінші турі Еуропальщ экономикалык қауымдастық елдерінде кеңінен
колданылады. Оның мәнісі мынада: жалакының баға өскенін ескере отырып,
өсетіндігі жайы букіл екі деңгейінде усыныс жасалып шешіледі. Мувдай
келісім кәсіподак, жумыс беруші және мемлекеттің катысуы аркылы жасалып,
көп елдерде ғалым-сарапшыларды шақырады. Сосын кәсіпорын өзінің шамасына
қарай өткереді, көбінесе үжымдық келісім жасау аркылы жүзеге асады. Мүндай
тәртіп индексация механизмін нақты жағдайға, қаржы мүмкіндігіне және еңбек
қатынастарына бейімдейді.'
Тутыну бағасы иңдексін анықтау ушін тулыну коржынын белгілеп алу
керек. Ол әдетге ең қажетгі тауарлардан түрады. Тугыну қоржыны — тугыну
игілігі мен қызметінің жиынтығы және адамға қоғамда белгіленген минималды
тутыну деңгейівде қамтамасыз етіуді айтамыз. Оған жататындар: тағам-
тамақтар, киім, аяқ киім, іш киім, гигиена мен санитария заттары, дәрі-
дәрмек, жихаз, ыдыс-аяқ, мәдени түрмыс затгары, түрғын-жай, коммуналдық
қызмет, мәдени-ағарту шаралары мен демалысты үйымдастыру, түрмыс қызметі,
көлік, байланыс, мектепке дейінгі мекемелерде балаларды тәрбиелеу және
әлеуметтік басқада кажеттіліктер. Бүларсыз адам емірін елестету қиын.
Әртүрлі әлеуметтік-демографиялык түрғындар топтарында игілік пен
кызмет көрсетілуге түтыныс біркелкі емес, сондықтан түтыну қоржыны олардьщ
әрқайсысьша белек есептеледі - балаларға, жүмыс істейтіндерге, зейнеткерге,
кала және ауьш түрғынына.
Қазақстан Республикасында түтыну қоржыны қүрамы және қүрылымына 33
тауар мен қызмет көрсету тізбесі енген. Дамыған аддерде минимальды түтыну
бюджетін кедейліктің шегі ретінде қарап, тізбеге емір сүруге қажетті тауар
мен қызмет көрсетудің 300-ден астамын тізбесін қосады.
Қазақстан Республикасы Мемлекетгік статистика комитетінің мәліметі
бойынша, негізгі түтыну қоржынының 33 тамак-тағам тізбесі айына бір адамға
есептегенде 1995 жылы желтоқсанда 2338 теңге болған екен. Бүл сол уақыттағы
минимадды жалақының 300 теңге қүраған кезі.
Осы алшақтык экономистердің есептеуінше, тұтыну қоржыны қүны мен
минималды жалақы денгейінің арасында 1997 жылға дейін сакталған. Шамамен
тұтыну қоржынының кұны минималды жалакы деңгейінен 5-6 есе артык.
Дамыған елдер тәжірибесінің негізінде айтар болсақ, егер емір күны жыл
бойы + - 5% болса, онда ол қалыпты құбылыс болғаны. Жыл бойы өмір денгейі
көтерілсе — онда ол жақсы көрсеткіш; ал 5% темендесе, онда ол аса кауіпті
емес. Егер өмір денгейі 5% -дан аса жоғарыласа (немесе өмір деңгейі
төмендесе), ондай құбьшысты нарыктык экономикасы дамыған еддерде қолайсыз
деп есептеледі. Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz