Мал қоралары мен шаруашылық аумағын ветеринариялық-санитариялық ережеге сай тәртіпке келтіру

Нормативтік сілтемелер
Қысқартылған сөздер
Анықтамалар
Кіріспе ... 8
1Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың алдын алу және оларды жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
1.2 Мал шаруашылығындағы жалпы гигиеналық және ветеринариялық.санитариялық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Мал қоралары мен шаруашылық аумағын ветерииариялық.санитариялық ережеге сай тәртіпке келтіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
1.4 Канализация және қи шығару жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.5 Мал қораларына жүргізілетін санитариялық.гигиеналық шаралар ... ... ... ...17
1.6 Қиды сақтау технологияларына қойылатын ветеринариялық.санитариялық талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
3Техникалық қауіпсіздік ... .25
Қорытынды ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29

Тақырыптың өзектілігі. XX ғасырдың соңындағы қоғамдық өзгерістер, нарық экономикасының қалыптасуы мемлекетімізде мал шаруашылығы саласына кері әсерін тигізді. Атап айтқанда,мал саны күрт азайды, азық сапасы мен малды күтіп-бағу деңгейі төмендеп зоогигиеналық талаптар сақталмады.
Осының бәрі малдың өнімділігін азайтып, денсаулығын төмендетті. Сонымен қатар бұл өзгерістердің бәрі бұрынғы кеңес тұсындағы қалыптасқан малды күтіп-бағудың (олардың физиологиялық ерекшеліктеріне тән) жоғары технология жетістіктерін жоққа шығарды. Мал шаруашылығындағы қол жеткен техникалық прогресс (өндіріс технологиясы) тез арада ғайып болып, үлкен мал кешендері бос қалып, ал шағын мал қораларында тиісті зоогигиеналық және ветеринариялық-санитариялық талаптарды, нормаларды іске асырушы керекті жүйелер істен шықты.
Қазіргі кезде экономикамыздың қалыптасу, даму барысында басты мақсат - малды бағып-күтудегі бұған дейінгі қол жеткен табыстарымызды қалыптастыру, қарапайым да әрі тиімді де технологияларды шаруашылықтарға енгізу малщылардың, ғалымдардың және болашақ мал мамандарының міндеті. Бұл ретте мал шаруашылығын дамытудың оның өнімділігін арттырудың және малдың денсаулығын сақтаудың бірден-бір кепілі - шаруашылық жағдайында зоогигиеналық талаптарды, ветеринариялық-санитариялық нормалар мен ережелерді бұлжытпай орындау.
Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен өзгеруіне әкеп соқтырады.
Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік саласының дамуына кедергі болады.
Осы жағдайлар «Ветеринария туралы заңның» талқыланып, 1995 жылы қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды.
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды. Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе жүргізбейді.

1 Мырзабеков Ж.Б. Ветеринариялық гигиена: оқулық /Мырзабеков Ж., Ибрагимов П. - Алматы: "Білім" баспасы, 2005. - 124б.
2 Таңатаров А. Құс шаруашылығы: оқулық /А. Таңатаров, Ш.Ә. Әлпейісов, С.Т. Дабжанова- Алматы, 2005.-176б.
3 Төреханов А.Ә. Қазақстанда мал мен құс азықтандыру және азық дайындау технологиясы: анықтамалық /Төреханов А.Ә., Жазылбеков Н.Ә., Кинеев М.А. - Алматы: "Бастау" баспасы, 2006. - 128б.
4 Омарқожаев Н.Малды құнарлы азықтандыру:оқу құралы /Омарқожаев Н.-Алматы, Картография, 1993-245б.
5 Саданов А.К.Экология: оқу құралы /Саданов А.К.,Сванбаева З.К.- Алматы, Агроуниверситет, 1999. -137б.
6 Мамышев М.М. Қоршаған ортаны қорғау және табиғи қорларды тиімді пайдалану: оқу құралы- Алматы,"Агроуниверситет", 2002- 115б.
7 Мырзабеков Ж.Б. Жалпы зоогигиена: оқулық /Мырзабеков Ж.Б. және т.б. Алматы, КазНИИНТИ, 1992.-152б.
8 Гершун В.И. Ветеринарлық гигиена: оқулық /Гершун В.И., Муслимов Б.Б.- Алматы, Қайнар,1994.-11б.
9 Волков Г.К. Ветеринарно - санитарные и зоогигиенические проблемы промышленного животноводства: учебник для вузов /Волков Г.К.,и др.. М. Колос, 1979.-68с.
10Арзымбетов Д.Е.Ветеринария ісін ұйымдастыру: Ауыл шаруашылық жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқулық /Арзымбетов Д.Е., Орынтаев Қ.Б., Қанатбеков Т.И. –Алматы, 2009.- 126б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Ветеринария ісін ұйымдастыру пәнінен Мал қоралары мен шаруашылық
аумағын ветерииариялық-санитариялық ережеге сай тәртіпке келтіру
тақырыбына жазылған курстық жұмыс 29 беттен тұрады.

Бұл курстық жұмыста кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу,
техникалық қауіпсіздік, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі
қарастырылған.

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Қысқартылған сөздер
Анықтамалар
Кіріспе ... 8
1Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың
алдын алу және оларды
жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..10

1.2 Мал шаруашылығындағы жалпы гигиеналық және ветеринариялық-санитариялық
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

1.3 Мал қоралары мен шаруашылық аумағын ветерииариялық-санитариялық ережеге
сай тәртіпке
келтіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15

1.4 Канализация және қи шығару
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16

1.5 Мал қораларына жүргізілетін санитариялық-гигиеналық
шаралар ... ... ... ...17

1.6 Қиды сақтау технологияларына қойылатын ветеринариялық-санитариялық
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
20

2 Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
3Техникалық қауіпсіздік ... .25
Қорытынды ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 29

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға
сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға
қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.
МСТ 13 265-88 Сиыр сүті. Дайындау кезіндегі талаптар

Ф. 7. 04 – 06

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

___________________________________ ____ жоғары мектебі
___________________________________ __ ____ кафедрасы

Бекітемін

Кафедра меңгерушісі

_____________________

(қолы,аты – жөні)

_______________2016ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы №____

___________________________________ ___________________пәні
студент____________________________ _тобы_________________________

Курстық жұмыс тақырыбы ___________________________________ __
___________________________________ ______________________________

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:

1.___________________________________ _____________________________
2.___________________________________ _____________________________
3.___________________________________ _____________________________

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен)
_____, қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен)_____балл.
Сомалық баллы______
Жұмыстың бағасы____________

Курстық жұмыс жетекшісі__________________________ __________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Комиссия мүшелері___________________________________ _____________
Қорғау күні__________2016ж.

Анықтамалар

Санитария - жануарлар гигиенасының талаптарын орындауға арналған
практикалық шаралар жиынтығы

Дезинфекция (франц. des — жоямын, лат. infectio - жұқтыру) — зардапты
және шартты зардапты микроорганизмдерді жоюға малдың арасында індет
ауруларын болдырмау шараларына бағытталған іс-әрекеттердің бірлестігі

Ағымды дезинфекция - шаруашылықта жұқпалы ауру пайда болған күннен
бастап ұдайы жүргізіліп отырылады.

Қорытынды дезинфекция — ол шаруашылықтағы малды індет ауруынан
сақтаудағы ең соңғы күрес жүргізудегі кезең.

Дератизация (франц.de—жоямын, лат. ratus — егеуқұйрық) — адам мен малға
зиян келтіретін кеміргіштерге қарсы шаралар жиынтығы.
Дезинсекция (франц. des — жоямын, лат. — incectum - жәндік) — бұл
табиғатта кездесетін ұзынтұмсықты, көп аяқты шаян-құрттарға қарсы
жүргізілетін шаралардын жиынтығы
Дезодорация - субстратта шіріген кезде пайда болатың жағымсыз иісті
жасанды түрде жою немесе оны басып тастау.

Аэротенктер — бетоннан жасалған құрылыс, қидың сұйық бөлігі аэробтық
микробтардың әсерінен биологиялық тазаланудан өтеді.

Метатенктер-сұйық қиды (ылғалдылығы 89-93 пайыз) зарарсыздандыратын
камера.

Ф.7.04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:___________________________________ __________
Мамандығы:___________________________________ ______________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2016ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы, аты – жөні
_______________
қолы, аты – жөні

Шымкент 2016 ж.

Ф. 7. 05 – 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2016ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі, аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________

Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
( күні,
студенттің қолы)

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. XX ғасырдың соңындағы қоғамдық өзгерістер, нарық
экономикасының қалыптасуы мемлекетімізде мал шаруашылығы саласына кері
әсерін тигізді. Атап айтқанда,мал саны күрт азайды, азық сапасы мен малды
күтіп-бағу деңгейі төмендеп зоогигиеналық талаптар сақталмады.
Осының бәрі малдың өнімділігін азайтып, денсаулығын төмендетті. Сонымен
қатар бұл өзгерістердің бәрі бұрынғы кеңес тұсындағы қалыптасқан малды
күтіп-бағудың (олардың физиологиялық ерекшеліктеріне тән) жоғары технология
жетістіктерін жоққа шығарды. Мал шаруашылығындағы қол жеткен техникалық
прогресс (өндіріс технологиясы) тез арада ғайып болып, үлкен мал кешендері
бос қалып, ал шағын мал қораларында тиісті зоогигиеналық және
ветеринариялық-санитариялық талаптарды, нормаларды іске асырушы керекті
жүйелер істен шықты.
Қазіргі кезде экономикамыздың қалыптасу, даму барысында басты мақсат -
малды бағып-күтудегі бұған дейінгі қол жеткен табыстарымызды қалыптастыру,
қарапайым да әрі тиімді де технологияларды шаруашылықтарға енгізу
малщылардың, ғалымдардың және болашақ мал мамандарының міндеті. Бұл ретте
мал шаруашылығын дамытудың оның өнімділігін арттырудың және малдың
денсаулығын сақтаудың бірден-бір кепілі - шаруашылық жағдайында
зоогигиеналық талаптарды, ветеринариялық-санитариялық нормалар мен
ережелерді бұлжытпай орындау.
Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған экономикалық өзгерістер
ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен өзгеруіне әкеп соқтырады.
Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын
толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы
ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік
саласының дамуына кедергі болады.
Осы жағдайлар Ветеринария туралы заңның талқыланып, 1995 жылы
қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық
талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде
ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл
ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды.
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты
негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы
қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы
дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды.
Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі
аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе
жүргізбейді.
- ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға
шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын
ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою
жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
- ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны
анықталған.
- ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық
өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет
көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы
кеңейтілген.
- осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-
қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға
сай келетін Ветеринария туралы заңды қайта талқылап, қабылдануының
себебі болды.
- жаңа Ветеринария туралы заңның мақсаты - ветеринарлық-санитарлық
жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және
ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін,
халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен
қатар бірінші, экономикалық орталық құру.
- мемлекеттік қадағалау қызметін жақсарту үшін бір жағынан
ветеринарияның барлық саласын лицензиялайтын институттың құрылуы; ал
екінші жағынан мемлекеттік қадағалау пунктерінде тексерілетін жүктерді
дайындау, өңдеу, сақтау жұмысымен айналысатын бүкіл мемлекет
территориясындағы барлық субъектілерді қамтиды және мемлекеттік
ветбөлімнен ауыл аймағына дейін инсректорлық вертикаль құрылады.
- заңның халықаралық ветеринарлық талаптарға жауап беруі, Қазақстанның
Бүкіл әлемдік сауда ұйымы құрамына кіруіне себеп болады.

Мал және құс кешендері мен фермалары ауылдық жерлердегі ауаның,
топырақтың, су қоймаларының ластануына себеп болатын аса ірі қайнар көзі
болып есептеледі. Ал оның қуаты мен ауқымы жағынан оларды ірі өндіріс
орындары — зауыт, комбинаттармен салыстыруға болады.

Санитариялық-гигиеналық жағдайларды жақсартып, мал кешеңдері мен құс
фабрикаларын оқшаулап және қорғау үшін оларды салу кезінде елді
мекендердің, ветеринариялық обьектілер мен жолдардың ара қашықтықтарын
ескерген жөн [1].

Курстық жұмыстың мақсаты – мал қоралары мен шаруашылық аумағын
ветерииариялық-санитариялық ережеге сай тәртіпке келтіруді зерттеу.

1Негізгі бөлім

1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ
аурулардың алдын алу және оларды жою

Жеке және заңды тұлғалардың жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар
мен адамға ортақ аурулардың алдын алу жөніндегі міндеттері
Жеке және заңды тұлғалар:
1) Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы
заңдармен белгіленген жануарлар ауруларының алдын алуды
және мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын
жүктердің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ветеринариялық
ережелерді сақтай отырып, ветеринариялық және әкімшілік-
шаруашылық іс-шараларды жүзеге асыруға;
2) Зоопарктердегі, цирктердегі, омарталардағы,
аквариумдардағы жануарларды қоса алғанда, жануарлардың
ветеринариялық ережелер мен нормативтерге сәйкес
ұсталуын, өсірілуін және пайдалануын жүзеге асыруға;
3) Аумақты, мал шаруашылығы қора-жайларын, сондай-ақ
жемшөпті, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты
сақтауға және өндеуге арналған ғимараттарды
ветеринариялық-санитариялық ережелер мен нормативтерге
сәйкес ұстаған, қоршаған ортаның ластануына жол
бермеуге;
4) Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді
ұстауға, өндіруге, пайдалануға, дайындауға, сақтауға,
өңдеу мен өткізуге байланысты мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау объектілерін орналастыру, салу, қайта жаңғырту
және пайдалануға беру кезінде, сондай-ақ оларды
тасымалдау кезінде зоогигиеналық және ветеринариялық
талаптарды сақтауға;
5) Ауылшаруашылық жануарларын бірдейлендіруді және оларға
ветеринариялық паспорттарды рәсімдеуді қамтамасыз етуді;
6) Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау органдарына жаңадан
сатып алынған жануарлар, туған төлдер, олардың сойылғаны
мен сатылғаны туралы хабарлауға;
7) Ветеринариялық мамандарға олардың талап етуі бойынша
диагностикалық зерттеулер мен вакцина егуді жүзеге асыру
үшін жануарларды беруге;
8) Бірнеше жануар кенеттен өлген, бір мезгілде ауырған
немесе ветеринариялық мамандарға хабарлауға және
ветеринариялық мамандар келгенге дейін ауру деп күдік
келтірген жануарларды оқшаулап ұстау жөнінде шаралар
қолдануға;
9) Ветеринариялық инспекторларға мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді ветеринариялық тексеру
үшін кедергісіз беруге;
10) Ветеринариялық инспекторлардың жануарлардың және адамның
денсаулығына қауіп төндіретін мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді залалсыздандыру, өңдеу
жөніндегі талаптарын орындауға;
11) Союдың алдында ветеринариялық тексеру жүргізбей
жануарларды өткізу үшін союға және сойғаннан кейінгі
ұшалары мен мүшелеріне ветеринариялық-санитариялық
сараптама жасамай өткізуге жол бермеуге;
12) Ветеринариялық мамандарға өздерінің қызметтік
міндеттерін орындауына жәрдем көрсетуге;
13) Жаңа, жетілдірілген ветеринариялық препараттарға
жасалған ғылыми-техникалық құжаттаманы ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісуге
міндетті.
Ветеринариялық іс-шаралар
1.Ветеринариялық іс-шаралар:
1) ануарлар мен ортақ ауруларды қоса алғанда, жануарлар ауруларының
пайда болуы мен азықтан улануының алдын алу, жануарлардың,
жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізаттың, ветеринариялық
препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың ұсталынуының
Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының
талаптарына сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында ветеринариялық-
санитариялық тұрғыдан қолайлы аумақта өткізілетін іс-шаралар;
2) Шектеу іс-шараларын немесе карантинді қоса алғанда, жануарлардың
аса қауіпті ауруларын жою және олардың таралуын алдын алу
мақсатымен індет ошағында және қолайсыз пунктте жүргізілетін іс-
шаралар болып бөлінеді.
1. Ветеринариялық іс-шараларды ұйымдастыру мен жүзеге асыру тәртібін
ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді, жеке
және заңды тұлғалардың оны орындауы міндетті болып табылады.
Шектеу іс-шаралары және карантин
1. Шектеу іс-шаралары немесе карантин жануарлардың жұқпалы аурулары
пайда болған жағдайда, тиісті аумақтық бас мемлекеттік
ветеринариялық инспекторының нұсқауы бойынша, жергілікті атқарушы
органның шешімімен белгіленеді.
2. Жануарлардың шектеу іс-шаралары немесе карантин белгіленетін
жұқпалы ауруының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді.
3. Ветеринариялық іс-шаралары кешені өткізілген жағдайда, шектеу іс-
шараларын немесе карантинді тоқтату туралы шешімді тиісті аумақтың
бас мемлекеттік ветеринариялық инспекторының ұсынуы бойынша
жергілікті атқарушы орган қабылдайды.
4. Тиісті аумақтардың мемлекеттік ветеринариялық инспекторларының
ұсынуы бойынша жергілікті атқарушы органның шешімімен карантин
тақтартылғаннан кейін Қазақстан Республикасының ветеринария
саласындағы заңдарында көзделген жағдайларда шектеу іс-шаралары
белгіленуі мүмкін.
Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры
1. Індет ошақтарын жою және жануарлардың Қазақстан Республикасының
үкіметі бекітетін тізбеге енгізілген аса қауіпті ауруларының таралу
қауіпінің алдын алу кезінде пайдаланылатын, үнемі жаңартылып
отыратын ветеринариялық препараттардың республикалық қоры болып
табылады.
2. Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры бюджеттік
бағдарламалар шеңберінде сатып алынған ветеринариялық препараттар
көлемінен жасалады. Ветеринариялық препараттардың түрлері бойынша
қордың нормативін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік
орган белгілейді.
3. Ветеринарялық препараттардың республикалық қорын қалыптастыру мен
пайдалану тәртібін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік
орган белгілейді.
Ветеринариялық нормативтер
1. Ветеринариялық нормативтер (ветеринариялық, ветеринариялық-
санитариялық немесе зоогигиеналық нормалар) ветеинариялық немесе
ветеринариялық-санитариялық факторды жануарлардың және адамның
денсаулығына, қоршаған ортаға қауіпсіздігі тұрғысынан сипаттайтын
көрсеткіштердің жол беруге болатын сандық немесе сапалық мәнін
белгілейді.
2. Ветеринариялық нормативтер Қазақстан Республикасының ветеринария
саласындағы заңдарына сәйкес жүргізілетін зерттеулер негізінде
белгіленеді.
3. Ветеринариялық нормативтер індеттердің объективті және негізделген
монитарингін жүргізу, ветеринариялық-санитариялық қолайлы жағдайда
қол жеткізуге арналған ветеринариялық іс-шаралардың көлемі мен
сипатын жоспарлау, сондай-ақ жануарлар ауруларының пайда болу,
таралу және оларды жою мүмкіндіктерін болжау үшін негіз болып
табылады.
4. Ветеринариялық нормативтерді ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді және олар ветеринария саласындағы
қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті
болып табылады.
Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді алып қою, жою,
залалсыздандыру(зарарсыздандыру) және өңдеу
1. Жануарлардың және адамның денсаулығына қауіп төндіретін
жануарлар, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізат, олардың
қауіптілік дәрежесіне қарай, ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметі
бекіткен тәртіппен міндетті түрде алып қоюға және жойылуға, не
алып қойылмай міндетті түрде залалсыздандырылуға және өңдеуге
тиісі.
2. Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін
жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты міндетті
түрде алып қою және жою жүргізілетін жануарлардың аса қауіпті
ауруларының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының
Үкіметі бекітеді.
3. Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін
жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты,
ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды
алып қоймай-ақ, міндетті түрде залалсыздандырлуға және өңдеу
жүргізілетін жануарлар ауруларының тізбесін ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.
4. Жеке және заңды тұлғалардың жануарлардың және адамның
денсаулығына ерекше қауіп төндіретін жануарларды, жануарлардан
алынатын өнімдер мен шикізатты алып қою және жою салдарынан
өздеріне келтірілген залалды Қазақстан Республикасының Үкіметі
белгілеген тәртіппен өтеттіруге құқығы бар.
Азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға ортақ аурулардан қорғау
Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді ұстауды,
өсіруді, пайдалануды, өндіруді, дайындауды, сақтауды, өңдеуді, тасымалдау
мен өткізуді жүзеге асыратын азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға
ортақ аурулардан қорғау тәртібін Қазақстан Республикасының азаматтардың
денсаулығын сақтау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті орталық
атқарушы органымен келісе отырып, ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган белгілейді.
Ауылшаруашылық жануарларын, базарларды, мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді өндіру, дайындау, сақтау, өңдеу және өткізу
жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру
1. Ауылшаруашылық жануарлары ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен жануарлар ауруларының
класификациясы мен диагностикас жөніндегі ветеринариялық
дауалаудың жүзеге асырылуын бақылау мақсатымен әрбір жануарға
қадағалау жүргізуге мүмкіндік беретіндей міндетті
бірдейлендіруге тиіс.
2. Базарлар, жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан алынатын
өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттардың, жемшөп
пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі
ұйымдар мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын
жүктердің Қазақстан Респулликасының ветеринаария саласындағы
заңдарының талаптарына сәйкестігін бақылау мақсатымен
бірдейлендіруге тиіс.
3. Базарларды және жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан
алынатын өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттарды,
жемшөп пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу
жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру тәртібін ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
Ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер және ветеринария мамандарын
даярлау мен олардың біліктілігін арттыру жөніндегі қызметі
Ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер
1. Жануарларды пайдалану рәсімдерін, сондай-ақ ветеринария саласындағы
ғылыми-зерттеулер жүргізілетін үй-жайлар мен аумақтарды қоса
алғанда, ветеринария саласындағы ғылыми зерттеулер Қазақстан
Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының талаптарына сай
болуы керек.
2. Ғылыми-зерттеулер нәтижесінде әзірленген немесе жетілдірілген
ветеринариялық препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың
ветеринариялық нормативтерге сәйкестігін анықтау мақсатымен олар
байқаудан өткізілуі тиіс.
3. Микроорганизмдердің Қазақстан Республикасында бар, сондай-ақ ғылыми-
зерттеулер нәтижесінде, жануарлар ауруларының диагностикасы кезінде
алынған штаммдарды ветеринарияда пайдаланатын сақтаулы
микроорганизмдер штаммдарының Ұлттық коллекциясында сақталуы тиіс
[10].

1.2 Мал шаруашылығындағы жалпы ветеринариялық-санитариялық шаралар

Мал фермаларының санитариялық-гигиеналық ережелерге сай келмейтін
жағдайларына төмеңдегілер жатады: олардың бактериялармен ластануы,
шаңдануы, оң иондардың пайда болуы, температура мен біршама ылғалдылық,
аммиактың, күкірттісутегінің, көмірқышқыл газының жинақталуы, индол, скатол
және басқадай зиянды иісті газдардың пайда болуы.

Объектінің жоғары санитариялық мәдениеті, жақсы санитариялық және
техникалық жағдайлары, ауаны кезінде дұрыс тазартып отыру — осының бәрі мал
қораларында қалыпты температуралық-ылғалдылық режимін және ауаның тұрақты
кұрамын сақтап отыруға, қора ішіңдегі ауадан микроорганизмдер мен шаңды
аластатуға, өкпеде теріс иондардың жинақталуына жәрдемдеседі.

Мал шаруатнылықтарында барлық шараларды алдын ала ескеру қажет, яғни
малдың індет және құрт ауруларын болдырмау және оның таралмау жолын
қарастырған жөн. Адамды малдан жұғатын әртүрлі аурулардан сақтау және
малдан алынатын өнімнің сапасы жоғары болуы қамтамасыз етілуі тиіс.

Міндетті түрде мал шаруашылықтарыңда санитариялық мәдениетті көтеру
қажет, яғни мал қораларында ветеринариялық-санитариялық ережені бұлжытпай
орындау, сондай-ақ олар ісқе берілген кезде, техникалық құралдарды
пайдаланған кезде де, сауу аппаратын, ыдыстарды және транспортты қолданған
кезде де барлық санитариялық ережені қадағалау керек.

Мал қорасын салғанда, жобалағанда және жаңалағанда гигиеналық,
ветеринариялық-санитариялық ереже бұзылса тек шаруашылықка ғана өз зиянын
тигізіп қоймай, жалпы сол жердің мал шаруашылығыңың індеттік жағдайына да
әсерін тиігізеді. Сонымен қатар, мал шаруашылығы айтарлықтай экономикалық
зардапқа ұшырап қана қоймай, мал өнімділігі төмендейді, ауруға ұшырайды,
шығынға жол беріледі.

Мал шаруашылыктарында, құсфабрикаларында әртүрлі індетті, инвазиялық
аурулардан сақ болу үшін, біршама ұйымдастыру-шаруашылық, гигиеналык,
ветеринариялық-санитариялық шараларды орындау керек.

Ондай шараларға жататындар:

- шаруашылыққа жаңа әкелгең малды карантиннен өткізу кезінде барлык,
ветеринариялық - санитариялық: шаралар қатал сакталуы керек;

- мал басын топтастыру кезінде малды сатып алған шаруашылық барлық
індетті аурулардан сау болуы тиіс немесе өзіне асыл тұқымды малды індетті
ауруы
жок шаруашылықтардан алуы;

- көлік немесе фсрмада жұмыс істейтін жұмысшылар аркылы малға ауру
тарату жолын болдырмау, сол үшін фермаға кірер алдында дезөткел және
ветсанөткізу жолы, арнайы киімдерді зарарсыздандыру т.б. шаралар сақталуы
тиіс;

- арнайы қоршау арқылы тарайтын әртүрлі індетті ауруларға қарсы күрес
жүргізу;

- малшылардың арасында туберкулез, бруцеллез, сальмонеллез және басқа
індетті аурулардың тарамауы үшін оларға дер кезінде медициналық тексерілу
жұмысы жүргізілуі тиіс.

Әрбір өндіріс кешеніндегі мал басына арнап бөлек малшылар тобын құрады.
Олар малды күтіп бағады, азықтандырады, ауру малға алғашқы шұғыл көмек
көрсетеді және барлық ветеринариялық - санитариялық шараларды орындайды.
Осы малшылар арнайы киімдермен, аяқ киімдермен қамтамасыз етіледі. Ферма
территориясына бөтен адам тек мал дәрігерінің рұқсаты бойынша кіре алады.

Арнайы мал шаруашылық зонасында жеке меншік және шаруашылық малдарын
эпизоотияға карсы барлық щараларды қолдана отырып, малды емдеу жұмыстарын
жүргізеді. Аталмыш фермада ит, баска мал, құс ұстауға болмайды.

Мал арасында ауру шықпас үшін, малды күтіп-баққанда барлық зоогигиеналық
режимді технологиялық норма бойынша сақтау керек. Сондай-ақ мал қорада
тиісті микроклимат болуы тиіс және таза болғаны жөн. Әркащан мал азығының
сапасын тексеріп тұру және азықтаңцыру жүйесін де бақылап тұрған жөн
[1,2,3].

Ферма территориясын, кора ішін таза ұстау және санитариялық тұрғыдан
тәртіп болу ретінде айына бір peт санитариялық күн белгіленген жөн. Осы
күні қора ішін және территорияны мұқият тазалайды, жем-шөптің, қидың
қалдықтарын алып тастайды; ақырды тазалайды, ақтайды, су құбырларын
сырлайды, еден қабырғаларына жөндеу жұмыстарын жүргізеді. Әсіресе, мал
сауатын залға аса көңіл бөлінеді, сүт бөлмесін өте таза ұстау керек.
Жаздыкүні мал қораға дезиифекция, дератизация жүргізеді.

Мал қорадан тарайтын иісті, микробты, шаң-тозаңды жою мақсатында, сондай-
ақ, ауа бассейнінің таза болу ретінде қора айналасына ағаш, көп жылдық шөп
отырғызу керек. Осы ағаштар, ауадағы газды сіңіреді, шаң-тозаңға тосқауыл
болады, яғни биологиялық фильтр есебінде өте маңызды роль атқарады.

Сонымен қатар осы көк шөп, ағаштың арқасында ферма территориясының
санитариялық-гигиеналық жағдайы жақсарады [1,4].

1.3 Мал қоралары мен шаруашылық аумағын ветерииариялық-санитариялық
ережеге сай тәртіпке келтіру

Мал және құс кешендері мен фермалары ауылдық жерлердегі ауаның,
топырақтың, су қоймаларының ластануына себеп болатын аса ірі қайнар көзі
болып есептеледі. Ал оның қуаты мен ауқымы жағынан оларды ірі өндіріс
орындары — зауыт, комбинаттармен салыстыруға болады.

Санитариялық-гигиеналық жағдайларды жақсартып, мал кешеңдері мен құс
фабрикаларын оқшаулап және қорғау үшін оларды салу кезінде елді
мекендердің, ветеринариялық обьектілер мен жолдардың ара қашықтықтарын
ескерген жөн.

Мал шаруашылығы объектілерінің ауаға тарататын зиянды қалдықтары,
өсімдіктер дүниесінің щартты түрде немесе тым асқынған зиянды әсерлерін ауа
арқылы жайып жіберуі, жұқпалы ауруларды бір нысандардан екіншісіне тарату
қаупін туғызуы мүмкін және жағымсыз әр түрлі иістің таралуына жол бермеу де
маңызды роль атқарады.

Мал қора-жайларында, сол сияқты фермалар мен кешендер аймағында да
ауаның тіазалығын қорғау шараларын тұрақты жүргізу аса қажет. Бұл тұрғыда
әсіресе, мал шаруашылығын жүргізу мәдениетін сақтау және ветеринариялық –
санитариялық және жануарларды ұстау мен азықтандыру жөніндегі гигиеналық
ережелерді сақтау өте маңызды.

Әрбір мал қораларында микроклиматты сақтау үшін тыңғылықты да ұдайы
жұмыс жасап отыру, мал қиларын уақытша шығарып тұру, қора ішін тазалап және
сақтық щараларын жасап отыру керек. Фермалар аумағындағы ауаның шаңданып,
ластануынан мал коралары аралығына, аймақтар арасында ағаштар өсіріледі.
Олар елді тұрғын мекендерден оқшауланып тұруға тиіс.

Ауаны механикалық әдіспен тазартып тұру микроклиматтың параметріне
айтарлықтай әсер етеді. Бұл жағдайда қора-жайлар шаң мен микроорганизмнен
тазартылып, ауа оттегімен байытыла түседі.

Ауаны шаң мен тозаңнан тазарту үшін сүзбелер мен сүзбелі қондырғылар
жасалған.

Мал қораларындағы ауаны тазарту аэрозоль шашырату арқылы жүзеге
асырылады. Бұл жерде сүт қышқылы, резорцин, сутегі пероксидін, натрий
гипохлориді мен гексилрезорцинды қолдану пайдалы.

Ауаны тазарту үшін қысқа толқынды ультракүлгін сәулелер ұсынылады.
Қазіргі кезде ол үшін БУВ-15, БУВ-30, БУВ-60П, ДБ-60 және т.б. қысымды
шамдар пайдаланылып жүр [1,3,4,5].

1.4 Канализация және қи шығару жүйелері

Мал қораларының ішіндегі канализация қоймалжың қиды, қораның ішін
тазалағаннан кейінгі су қалдықтарын, малдарды санитариялық тазалыктан
өткізгеннен кейінгі шайынды суларды шығару үшін керек.

Канализация құрамына кіретін жабдықтар:

- қоймалжың (сұйық) қи ағатын науа (тік бұрышты ені 30 см және тереңдігі
20 см дейін), ал оның қи қабылдаушы траптарға қарай орналасу еңкіштігі кем
дегенде 1 пайыз;

- қи қабылдайтын және қи ағатын құбырларға қосатын траптар;

- қи ағатын құбырлар, олардың орналасу еңкіштігі кем дегенде 3 пайыз;

- түбі қи ағатын құбырдан төмен тереңдетілген құдыққа орналасқан
гидравликалық қақпа;

- канализация құбырларын қарауға және оларды тазалауға арналған бақылау
құдықтары;

- қидың сұйық бөлігі жиналатын жинағыш.

Қиды шығару тәсілдері

1.Механикалық
2.Гидравликалық

1.1Стационарлық құралдар 2.1 Қиды сумен
ағызу

1.2 Мобильді құралдар 2.2 Қидың
өздігінен ағуы

3.Қора астында сақтау

1.5 Мал қораларына жүргізілетін санитариялық-гигиеналық шаралар

Мал шаруашылықтарының және құс фабрикаларының ветеринариялық жағынан
қауіпсіздігі көбінесе, құрғак жеріңе, дер кезінде және мұқият санитариялық-
гигиеналық шараларды жүзеге асыруға байланысты. Осы ветеритариялық-
санитариялық шаралардың ішінде малдың арасында іңдет ауруларын болдырмауда
және оларға қарсы күрес жүргізуде дезинфекция аса маңызды орын алады.

Дезинфекция (франц. des — жоямын, лат. infectio - жұқтыру) — зардапты
және шартты зардапты микроорганизмдерді жоюға малдың арасында індет
ауруларын болдырмау шараларына бағытталған іс-әрекеттердің бірлестігі деп
түсінуге болады. Осы дезинфекциялық шаралар зардапты және шартты зардапты
микробтарды зарарсыздандыруға және жоюға бағытталған.
Мал щаруашылығында профилактикалық (сақтық) дезинфекциясының басты
міндеті - ол малдаң алынатын өнімнің айналымын орындауды қамтамасыз ету.
Мал қорасын дезинфекциялау екі кезеңде жүргізіледі. Бірінші — қораны
тазалау, екінші дезинфекциялық ерітіндіні шащу. Объектілерді тазалау
әртүрлі механикалық құралдарды (күрек, тырма, сыпырғыш) қолдану және
кешендегі гидортазалағыш технологиясы арқылы жүргізіледі, Осы механикалық
тазалау ауру қоздырғыщ микробтардың денесіне химиялық заттардың тез еңуіне
жағдай жасайды.
Дезинфекция жүргізуге жататын нысандар: мал және құс қорасы, қора ауасы,
ферма территориясы (серуен алаңы), малды көлікке тиеу және түсіру алаңы,
ветеринариялық-санитариялық нысандар, көлік, малды сауу қондырғысы, сүт
ыдыстары, арнайы киімдер, қи, садыра және лас су. Тазалау кезінде, әсіресе
ақырға, суарғыштарға, қабырғаның төменгі жағына, қабырға ортасындағы
қалқандарға, еденнің ашық саңылауыиа және қи тазалайтын каналға аса көңіл
бөлінуі тиіс.
Қазіргі кездегі мал қорасының бөлшектерінің үстіңгі қабаттарының
ереқшеліктерін ескерген жөн. Себебі оларда кездесетін кішкентай саңылаулар,
құрылыс материалдарының ылғал өткізгіштігінің төмендігі, темір-бетонды
конструкцияны кең түрде қолдану, беткі қабаты жылтыр материалдар, шыны,
тағы басқа материалдар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.