Маңқа ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар

Белгілер мен қысқартулар
Қысқартылған сөздер
Анықтамалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1 Негізгі бөлім ... ... .10
1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың алдын алу және оларды жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.2Маңқа ауруы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.3Аурудың шығуы мен жұғуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.4Өлекседегі патолого . анатомиялық өзгерістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.5 Ауруды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.6Аурудан арылу және одан сақтану шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.7Жұқпалы ауру шыққан шаруашылықта ауруды жою шаралары ... ... ... ... ... .18
1.8 Індет ошағын жою шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
3 Техника қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен өзгеруіне әкеп соқтырады.
Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік саласының дамуына кедергі болады.
Осы жағдайлар «Ветеринария туралы заңның» талқыланып, 1995 жылы қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды.
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды. Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе жүргізбейді.
- ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
- ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны анықталған.
- ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы кеңейтілген.
- осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға сай келетін «Ветеринария туралы заңды» қайта талқылап, қабылдануының себебі болды.
- жаңа «Ветеринария туралы заңның» мақсаты - ветеринарлық-санитарлық жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін, халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен қатар бірінші, экономикалық орталық құру.

1 Қасымов, Е.И. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау және күресу шаралары: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Е.И.Қасымов - Алматы: Санат, 1992. –225б.
2 Сайдулдин, Т. Ветеринариялық індеттану: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин – І,2-кітап, Алматы: Санат, 1999. - 129 бет.
3 Носков, Н.М. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии: учебное пособие для вузов /Носков Н.М.- Москва: Колос, 1961.-126б.
4 Поляков, А.А. Ветеринарная дезинфекция: учебное пособие для вузов /Поляков А.А.- Москва: Колос, 1964.- 128с.
5 Сюрин, В.Н. Частная ветеринарная вирусология: учебник для вузов /В.Н Сюрин, Н.В.Фомина – Москва: Колос, 1979.-154с.
6 Сюрин, В.Н. Диагностика вирусных болезней животных: справочник / В.Н Сюрин и др. М: Агропром, 1991.-111с.
7 Тәжібаев, А.С. Научные основы эффективной дератизации объектов ветеринарного надзора: учебное пособие для вузов / А.С. Тәжібаев - Алматы, 2000.-156с.
8 Мырзабекова, Ш.Б. Ветеринариялық вирусология: учебник для вузов /Мырзабекова Ш.Б – Алматы: Білім, 2004. – 134б.
9Тұтқышбай, И.А. Жануарлар патологиясы: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Тұтқышбай, И.А, Сабекова Д.Ө./ Шымкент,
2009- 176б .
10Арзымбетов Д.Е.Ветеринария ісін ұйымдастыру: Ауыл шаруашылық жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқулық /Арзымбетов Д.Е., Орынтаев Қ.Б., Қанатбеков Т.И. –Алматы, 2009.- 126б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Ветеринария ісін ұйымдастыру пәнінен жазылған "Маңқа ауруына қарсы
ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар" тақырыбына жазылған курстық жұмыс
30 беттен тұрады.
Курстық жұмыста кіріспе, негізгі бөлімі, өзіндік зерттеу, техникалық
қауіпсіздік, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі қамтылды.

Анықтамалар

Індет ошағы - індет процесі өтетін, оның негізгі үш қозғаушы
күштері инфекцйия қоздырушысының бастауы, берілу тетігі және бейім
жануарлардың өзара бір-біріне әсер етітін кеңістік аталады.
Карантин - жұқпалы аурудың таралуына қарсы бағытталған шектеу
шараларының жиынтығы. Оның шарты бойынша іңдет ошағына күзет посты
қойылып, ауру шыққан жерге апаратын жолға көрсеткіш және шлагбаум
орнатылады.
Шектеу шаралары - карантиннен гөрі шарттары бәсендеуі қарым-қатынасты
тежеуге бағытталған тиым жолдары. Оларды тез тарай коймайтын жұкпалы
аурулар кезіңде мысалы, сарып, сакау қолданады.
Диагноз - ауру малдың жағдайы туралы қысқа түсінік
Пальпация - қолдың сезу қабілеті арқылы малды сипап тексеру.
Перкуссия - мал денесінің сыртынан қағып тыңдау.
Габитус — ауру малдың сырт тұлғасын, сыртқы белгілерін, салмағын,
темпераментін анықтау.
Инфильтрация - зат алмасу өнімдерінің қалыпты жағдайдан мөлшерде қан
және лимфа арқылы келіп клеткаларда және тканьде жиналуы.

Мазмұны

Белгілер мен қысқартулар
Қысқартылған сөздер
Анықтамалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1 Негізгі бөлім ... ... .10
1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың
алдын алу және оларды
жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.2Маңқа
ауруы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3Аурудың шығуы мен
жұғуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .14
1.4Өлекседегі патолого – анатомиялық
өзгерістер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..16
1.5 Ауруды
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..16
1.6Аурудан арылу және одан сақтану
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.7Жұқпалы ауру шыққан шаруашылықта ауруды жою
шаралары ... ... ... ... ... .18
1.8 Індет ошағын жою
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 21
2 Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..25
3 Техника
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..30

Белгілер мен қысқартулар

м2 -шаршы метр
м3 – метр куб, көлем
м – метр
% - пайыз
°С – температура
мг м3 – көлем
г – грамм
кг – килограмм

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға
сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД).Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД).Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД).Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД).Схемалар.Түрлері мен типтері.Орындауға
қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.

Ф. 7. 04 – 03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2016ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты – жөні
_______________
қолы,аты – жөні

Шымкент 2016 ж.

Ф. 7. 05 – 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2016ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6
7

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
(күні, студенттің қолы)

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған
экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен
өзгеруіне әкеп соқтырады.
Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын
толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы
ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік
саласының дамуына кедергі болады.
Осы жағдайлар Ветеринария туралы заңның талқыланып, 1995 жылы
қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық
талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде
ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл
ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды.
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты
негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы
қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы
дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды.
Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі
аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе
жүргізбейді.
- ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға
шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын
ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою
жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
- ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны
анықталған.
- ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық
өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет
көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы
кеңейтілген.
- осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-
қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға
сай келетін Ветеринария туралы заңды қайта талқылап, қабылдануының
себебі болды.
- жаңа Ветеринария туралы заңның мақсаты - ветеринарлық-санитарлық
жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және
ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін,
халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен
қатар бірінші, экономикалық орталық құру.
- мемлекеттік қадағалау қызметін жақсарту үшін бір жағынан
ветеринарияның барлық саласын лицензиялайтын институттың құрылуы; ал
екінші жағынан мемлекеттік қадағалау пунктерінде тексерілетін жүктерді
дайындау, өңдеу, сақтау жұмысымен айналысатын бүкіл мемлекет
территориясындағы барлық субъектілерді қамтиды және мемлекеттік
ветбөлімнен ауыл аймағына дейін инсректорлық вертикаль құрылады.
- заңның халықаралық ветеринарлық талаптарға жауап беруі, Қазақстанның
Бүкіл әлемдік сауда ұйымы құрамына кіруіне себеп болады.
Маңқа қоздырғышы ауру мал денесінен сыртқа танау суы, қақырық арқылы,
сондай-ақ терідегі уытты жара арқылы шығады. Маңқа ауру малдан сау малға
өзара жанасқан кезде жұғады, сондай-ақ ол микроб қонған азық арқылы, суат,
қора, ат әбзелі және күтім құрал-саймандары арқылы да жұғады. Ауру мал сау
мал бірге болғанда азық арқылы, жайылымдға, суда,(жүген, тоқымумал күтетін
заттар арқылы жұғады. Малға қарап жүрген адам өзі ауырып және ауру таратуы
мүмкін.
Аурудың 3 түрі кездеседі өкпе маңқасы, тері маңқасы, мұрын маңқасы.
Жіті түрдегі маңқа (бірнеше аптаға), ал созылмалы маңқа (бірнеше
жылға) созылуы (ауруы) мүмкін өкпемаңқасы өте жай дамиды, білінбей
ауырады, бірнеше ай немесе жыл бойы ауруы мүмкін, оның белгісі
температурасы көтершіді, әсіресе кешке қарай көтеріледі жұмыс істеу
қаблеті төмендейді ентігеді, арықтайды жөтеледі, өкпені тыңдағанда
қырыл (хрип) естіледі. Осының бәрі малды нашарлатып, өлуге әкеледі [1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты – маңқа ауруына қарсы ветеринариялық-
санитариялық іс-шараларын зерттеу.

1 Негізгі бөлім

1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ
аурулардың алдын алу және оларды жою

25-бап. Жеке және заңды тұлғалардың жануарлар ауруларының, оның ішінде
жануарлар мен адамға ортақ аурулардың алдын алу жөніндегі міндеттері
Жеке және заңды тұлғалар:
1) Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы
заңдармен белгіленген жануарлар ауруларының алдын алуды
және мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын
жүктердің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ветеринариялық
ережелерді сақтай отырып, ветеринариялық және әкімшілік-
шаруашылық іс-шараларды жүзеге асыруға;
2) Зоопарктердегі, цирктердегі, омарталардағы,
аквариумдардағы жануарларды қоса алғанда, жануарлардың
ветеринариялық ережелер мен нормативтерге сәйкес
ұсталуын, өсірілуін және пайдалануын жүзеге асыруға;
3) Аумақты, мал шаруашылығы қора-жайларын, сондай-ақ
жемшөпті, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты
сақтауға және өндеуге арналған ғимараттарды
ветеринариялық-санитариялық ережелер мен нормативтерге
сәйкес ұстаған, қоршаған ортаның ластануына жол
бермеуге;
4) Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді
ұстауға, өндіруге, пайдалануға, дайындауға, сақтауға,
өңдеу мен өткізуге байланысты мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау объектілерін орналастыру, салу, қайта жаңғырту
және пайдалануға беру кезінде, сондай-ақ оларды
тасымалдау кезінде зоогигиеналық және ветеринариялық
талаптарды сақтауға;
5) Ауылшаруашылық жануарларын бірдейлендіруді және оларға
ветеринариялық паспорттарды рәсімдеуді қамтамасыз етуді;
6) Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау органдарына жаңадан
сатып алынған жануарлар, туған төлдер, олардың сойылғаны
мен сатылғаны туралы хабарлауға;
7) Ветеринариялық мамандарға олардың талап етуі бойынша
диагностикалық зерттеулер мен вакцина егуді жүзеге асыру
үшін жануарларды беруге;
8) Бірнеше жануар кенеттен өлген, бір мезгілде ауырған
немесе ветеринариялық мамандарға хабарлауға және
ветеринариялық мамандар келгенге дейін ауру деп күдік
келтірген жануарларды оқшаулап ұстау жөнінде шаралар
қолдануға;
9) Ветеринариялық инспекторларға мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді ветеринариялық тексеру
үшін кедергісіз беруге;
10) Ветеринариялық инспекторлардың жануарлардың және адамның
денсаулығына қауіп төндіретін мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді залалсыздандыру, өңдеу
жөніндегі талаптарын орындауға;
11) Союдың алдында ветеринариялық тексеру жүргізбей
жануарларды өткізу үшін союға және сойғаннан кейінгі
ұшалары мен мүшелеріне ветеринариялық-санитариялық
сараптама жасамай өткізуге жол бермеуге;
12) Ветеринариялық мамандарға өздерінің қызыметтік
міндеттерін орындауына жәрдем көрсетуге;
13) Жаңа, жетілдірілген ветеринариялық препараттарға
жасалған ғылыми-техникалық құжаттаманы ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісуге
міндетті.

26-бап. Ветеринариялық іс-шаралар
1. Ветеринариялық іс-шаралар:
1) жануарлар мен ортақ ауруларды қоса алғанда, жануарлар ауруларының
пайда болуы мен азықтан улануының алдын алу, жануарлардың,
жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізаттың, ветеринариялық
препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың ұсталынуының
Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының
талаптарына сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында ветеринариялық-
санитариялық тұрғыдан қолайлы аумақта өткізілетін іс-шаралар;
2) Шектеу іс-шараларын немесе карантинді қоса алғанда, жануарлардың
аса қауіпті ауруларын жою және олардың таралуын алдын алу
мақсатымен індет ошағында және қолайсыз пунктте жүргізілетін іс-
шаралар болып бөлінеді.
2. Ветеринариялық іс-шараларды ұйымдастыру мен жүзеге асыру тәртібін
ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді, жеке
және заңды тұлғалардың оны орындауы міндетті болып табылады.

27-бап. Шектеу іс-шаралары және карантин
1. Шектеу іс-шаралары немесе карантин жануарлардың жұқпалы аурулары
пайда болған жағдайда, тиісті аумақтық бас мемлекеттік
ветеринариялық инспекторының нұсқауы бойынша, жергілікті атқарушы
органның шешімімен белгіленеді.
2. Жануарлардың шектеу іс-шаралары немесе карантин белгіленетін
жұқпалы ауруының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді.
3. Ветеринариялық іс-шаралары кешені өткізілген жағдайда, шектеу іс-
шараларын немесе карантинді тоқтату туралы шешімді тиісті аумақтың
бас мемлекеттік ветеринариялық инспекторының ұсынуы бойынша
жергілікті атқарушы орган қабылдайды.
4. Тиісті аумақтардың мемлекеттік ветеринариялық инспекторларының
ұсынуы бойынша жергілікті атқарушы органның шешімімен карантин
тақтартылғаннан кейін Қазақстан Республикасының ветеринария
саласындағы заңдарында көзделген жағдайларда шектеу іс-шаралары
белгіленуі мүмкін.

28-бап. Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры
1. Індет ошақтарын жою және жануарлардың Қазақстан Республикасының
үкіметі бекітетін тізбеге енгізілген аса қауіпті ауруларының таралу
қауіпінің алдын алу кезінде пайдаланылатын, үнемі жаңартылып
отыратын ветеринариялық препараттардың республикалық қоры болып
табылады.
2. Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры бюджеттік
бағдарламалар шеңберінде сатып алынған ветеринариялық препараттар
көлемінен жасалады. Ветеринариялық препараттардың түрлері бойынша
қордың нормативін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік
орган белгілейді.
3. Ветеринарялық препараттардың республикалық қорын қалыптастыру мен
пайдалану тәртібін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік
орган белгілейді.

29-бап. Ветеринариялық нормативтер
1. Ветеринариялық нормативтер (ветеринариялық, ветеринариялық-
санитариялық немесе зоогигиеналық нормалар) ветеинариялық немесе
ветеринариялық-санитариялық факторды жануарлардың және адамның
денсаулығына, қоршаған ортаға қауіпсіздігі тұрғысынан сипаттайтын
көрсеткіштердің жол беруге болатын сандық немесе сапалық мәнін
белгілейді.
2. Ветеринариялық нормативтер Қазақстан Республикасының ветеринария
саласындағы заңдарына сәйкес жүргізілетін зерттеулер негізінде
белгіленеді.
3. Ветеринариялық нормативтер індеттердің объективті және негізделген
монитарингін жүргізу, ветеринариялық-санитариялық қолайлы жағдайда
қол жеткізуге арналған ветеринариялық іс-шаралардың көлемі мен
сипатын жоспарлау, сондай-ақ жануарлар ауруларының пайда болу,
таралу және оларды жою мүмкіндіктерін болжау үшін негіз болып
табылады.
4. Ветеринариялық нормативтерді ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді және олар ветеринария саласындағы
қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті
болып табылады.

30-бап. Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді алып
қою, жою, залалсыздандыру(зарарсыздандыру) және өңдеу
1. Жануарлардың және адамның денсаулығына қауіп төндіретін
жануарлар, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізат, олардың
қауіптілік дәрежесіне қарай, ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметі
бекіткен тәртіппен міндетті түрде алып қоюға және жойылуға, не
алып қойылмай міндетті түрде залалсыздандырылуға және өңдеуге
тиісі.
2. Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін
жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты міндетті
түрде алып қою және жою жүргізілетін жануарлардың аса қауіпті
ауруларының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының
Үкіметі бекітеді.
3. Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін
жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты,
ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды
алып қоймай-ақ, міндетті түрде залалсыздандырлуға және өңдеу
жүргізілетін жануарлар ауруларының тізбесін ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.
4. Жеке және заңды тұлғалардың жануарлардың және адамның
денсаулығына ерекше қауіп төндіретін жануарларды, жануарлардан
алынатын өнімдер мен шикізатты алып қою және жою салдарынан
өздеріне келтірілген залалды Қазақстан Республикасының Үкіметі
белгілеген тәртіппен өтеттіруге құқығы бар.

31-бап. Азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға ортақ аурулардан
қорғау
Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді ұстауды,
өсіруді, пайдалануды, өндіруді, дайындауды, сақтауды, өңдеуді, тасымалдау
мен өткізуді жүзеге асыратын азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға
ортақ аурулардан қорғау тәртібін Қазақстан Республикасының азаматтардың
денсаулығын сақтау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті орталық
атқарушы органымен келісе отырып, ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган белгілейді.

32-бап.Ауылшаруашылық жануарларын, базарларды, мемлекеттік
ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді өндіру, дайындау, сақтау,
өңдеу және өткізу жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру
1. Ауылшаруашылық жануарлары ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен жануарлар ауруларының
класификациясы мен диагностикас жөніндегі ветеринариялық
дауалаудың жүзеге асырылуын бақылау мақсатымен әрбір жануарға
қадағалау жүргізуге мүмкіндік беретіндей міндетті
бірдейлендіруге тиіс.
2. Базарлар, жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан алынатын
өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттардың, жемшөп
пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі
ұйымдар мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын
жүктердің Қазақстан Респулликасының ветеринаария саласындағы
заңдарының талаптарына сәйкестігін бақылау мақсатымен
бірдейлендіруге тиіс.
3. Базарларды және жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан
алынатын өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттарды,
жемшөп пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу
жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру тәртібін ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

5-тарау. ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер және ветеринария
мамандарын даярлау мен олардың біліктілігін арттыру жөніндегі қызметі

33-бап. Ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер
1. Жануарларды пайдалану рәсімдерін, сондай-ақ ветеринария саласындағы
ғылыми-зерттеулер жүргізілетін үй-жайлар мен аумақтарды қоса
алғанда, ветеринария саласындағы ғылыми зерттеулер Қазақстан
Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының талаптарына сай
болуы керек.
2. Ғылыми-зерттеулер нәтижесінде әзірленген немесе жетілдірілген
ветеринариялық препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың
ветеринариялық нормативтерге сәйкестігін анықтау мақсатымен олар
байқаудан өткізілуі тиіс.
Микроорганизмдердің Қазақстан Республикасында бар, сондай-ақ ғылыми-
зерттеулер нәтижесінде, жануарлар ауруларының диагностикасы кезінде алынған
штаммдарды ветеринарияда пайдаланатын сақтаулы микроорганизмдер
штаммдарының Ұлттық коллекциясында сақталуы тиіс [10].

1.2Маңқа ауруы

Қоздырғышы - Streptococcus mallei.
Қоздырғышы - маллеин бактериясы. Сыртқы ортаға және дизенфекциялық
заттарға төзімді.Бактерия сыртқы жағдай мен зарарсыздандырғыш заттарға онша
төзімді емес, лас, шалшық суда 15—30 күн, несепте 4 күн ішінде қырылып
қалады. 70 градусқа дейін ысыған суда 5—6 минут ішінде, ал қайнап тұрған
суда сол бойда қырылады.
Ауруға бейімділігі. Маңқамен жылқы, есек, қашыр, кейде мысық ауырады,
лабораториялық хайуандардан маңқаға теңіз шошқасы ғана шалдығады. Маңқа
адамға да жұғады [1,2].

1.3 Аурудың шығуы мен жұғуы

Маңқа қоздырғышы ауру мал денесінен сыртқа танау суы, қақырық арқылы,
сондай-ақ терідегі уытты жара арқылы шығады. Маңқа ауру малдан сау малға
өзара жанасқан кезде жұғады, сондай-ақ ол микроб қонған азық арқылы, суат,
қора, ат әбзелі және күтім құрал-саймандары арқылы да жұғады. Ауру мал сау
мал бірге болғанда азық арқылы, жайылымдға, суда,(жүген, тоқымумал күтетін
заттар арқылы жұғады. Малға қарап жүрген адам өзі ауырып және ауру таратуы
мүмкін.
Жасырын кезең 2—15 күнге созылады. Белгілеріне қарай маңқа — етше
маңқасы, кеңсірік маңқасы және тері маңқасы болып, ал барысына қарай
жіті және созылмалы маңқа болып бөлінеді. Инкубациялық период 2-3
аптадан, 2-3 айға созылуы мүмкін.
Аурудың 3 түрі кездеседі өкпе маңқасы, тері маңқасы, мұрын маңқасы. Жіті
түрдегі маңқа (бірнеше аптаға), ал созылмалы маңқа (бірнеше жылға)
созылуы (ауруы) мүмкін өкпемаңқасы өте жай дамиды, білінбей ауырады,
бірнеше ай немесе жыл бойы ауруы мүмкін, оның белгісі температурасы
көтершіді, әсіресе кешке қарай көтеріледі жұмыс істеу қаблеті төмендейді
ентігеді, арықтайды жөтеледі, өкпені тыңдағанда қырыл (хрип)
естіледі. Осының бәрі малды нашарлатып, өлуге әкеледі [1,4].
Ж і т і м а ң қ а. Мұнымен көбінесе құлын ауырады. Ауру малдың
температурасы қауырт көтеріліп, жүрек соғуы күрт әлсірейді, азыққа тәбеті
тартпай, жалпы күйі өте-мөте нашарлайды.
Танаудың кілегейлі қабығы қызарып кетеді, желбезектің бір не екі жағында
айналасы қызыл шеңбермен көмкерілген сарғыш-сұрғылт түсті қатты түйнекшелер
пайда болады. Келесі күндері бұл түйнекшелер ыдырап езіледі де, бүршікті
ткань шала жетілгендіктен олардың орнында ернеулері опырылып ирелендеген,
әрбіреуінің түпкі жағы ет майы тәрізді, түсі тоң майдың түсі тәріздес
көптеген сопақша жара пайда болады.
Жаралар бірімен-бірі ұласып, тез ұлғаяды да, көбіне кеңсірікті тесіп
өтеді, танау-маңдай қуысын закымдайды. Танаудың іші қан араласқан сасық
іріңге толады, екі танаудан, аққан ірің танаудың айналасына жиналып кебеді
де, қабыршаққа айналады. Тынысы тарылып мал пысылдайды. Алқым бездері
ұлғайған, адыр-бұдырлы келеді, сипалағанда ығыспайды.
Өкпесі зақымданса, мал демігеді, жөтеледі. Тыңдаған кезде кейде дымқыл
сырыл естіледі. Кеудесін нұқып қаққанда өкпенің кейбір жерлерінен әдеттегі
дүңкілдеген ашық дыбыстың орнына тықылдаған күңгірт дыбыс естіледі.
Терісі зақымданған жағдайда, ол көбіне малдың аяқтарында кездеседі, сөл
бездері мен қан тамырлары қабынады.
Алғашқы кезде сөл бездері қап-қатты нығыз келеді, ал кейін жұмсарып
ыдырайды, мұның нәтижесінде ойылған терең жаралар пайда болады, олардан май
тәрізді жабысқақ сары сұйық зат ағып тұрады. Көптеген жағдайда дәнекер
тканьінің шектен тыс қаулап өсуіне байланысты малдың зақымданған аяқтары
дүмпиіп жуандайды (ұра).
Клиникалық белгілері бірте-бірте жойылып, жіті маңқа созылмалы
маңқаға айналады. Ауру асқынса, маңқаның зардабы бүкіл денеге тарайды,
мұның салдарынан ауру мал әбден арып, өліп калады [2,3,4].
С о з ы л м а л ы м а ң қ а. Желбезекте түйнекшелер мен ойық
жаралар пайда болады, алқым бездері сәл зақымданады, олар ұлғайып,
нығыздалады және жөнді қозғалмайтын болып қалады. Қайсыбір жаралар жазылып
кетуі мүмкін, олардың орнын дәнекер ткань басып, жұлдыз тәрізді тыртыққа
айналады.
Маңқа ұзаққа созылса, өкпедегі зақымдану белгілері
білінбейді,оларды мал өлгеннен кейін ғана көруге болады. Терінің сөл
тамырлары сәл ғана зақымданады. Ауру бірнеше айға, тіпті талай жылға
созылады, әлсін-әлсін асқынып отырады. Ұзақ уақыт бойы улану салдарынан мал
әбден арықтап өледі.

1.4Өлекседегі патолого - анатомиялықөзгерістер

Желбезектің бір не екі жағынан маңқаға тән көптеген түйнекшелері мен
ойық жаралар табылады. Алқым бездерінің көлемі ұлғайған, олар қабынған,
олардың кей жерлерінде маңқа түйнекшелері байқалады.
Тері маңқасы болса, қабынған сөл тамырларын бойлай құрылысы өзгерген сөл
түйіншелері орналасады. Оларды терең түп жағы ұшық жара басып кеткен. Ішкі
органдардан және сөл бездерінен маңқа түйіндері мен одан да үлкен ошақтары
табылады.
Ескі түйіндердің ортасынан әк шөгіндісі табылуы мүмкін. Өкпеден жалқаяқ
жиналып қабыну, бронхоэктазия, каверна (қуыс), сондай-ақ көптеген маңқа
түйіндері сияқты зақымдарды байқауға болады.
Осындай зақымдар бауырда, талақта, тіпті жүрек еттерінде де кездеседі,
маңқа түйіндері мен паразит түйіндерін бір-бірінен ажырата білу керек.
Соңғылар әдетте қос қабықты болып келеді, көбінесе олардың ішінен
паразиттер табылады [1,3,4,5].

1.5 Ауруды анықтау

Жіті маңқа клиникалық белгілері бойынша анықталады да, бактериологиялық
зерттеу, сондай-ақ қан сары суын КБР (комплемент байлаланыстыру реакциясы)
әдісімен зерттеу нәтижелеріне қарай тұжырымдалады. Маңқаның жасырын түрін
анықтау үшін зерттеудің аллергиялық әдісі қолданылады, яғни маллеин көзге
тамызылады немесе тері ішіне енгізіледі.
Маңқаның жіті түрін комплемент байланыстыру реакциясы бойынша анықтайды.
Күдікті жағдайда Штраус реакциясын пайдалана отырып, теңіз шошқасының
еркегін биологиялық сынаудан өткізеді; осы хайуанныңқұрсағын көмкерген көк
шандырға маңқа бактериясын енгізгенде оның ені қабынып ісіп кетеді (орхит)
[2,4,5].
Емі.Жылқы маңқасы адам үшін өте қауіпті ауру. Дәрі-дәрмекпен емдегеннен
ешқандай нәтиже шықпайды. Жылқы өздігінен жазылып кетпейді.

1.6 Аурудан арылу және одан сақтану шаралары

Маңқа шыққан шаруашылықтағы жылқылар тиісті ережеге сәйкес 4 топқа
бөлінеді.
Бірінші топқа маңқаның клиникалық сипаты анық білінген жылқы
жатқызылады. Оларды өлтіреді де, ішін жармастан өртеп жібереді.
Екінші топ—ауру белгілері көмескі, маллеинге реакция берген жылқы;
олардыңқаны КБР әдісімен тексеріледі. Анық реакция берген жылқыны өлтіреді
де, реакция бермеген жылқыларды маллеиншілер деп табады.
Үшінші топ — ауру белгілері жоқ, бірақ маллеинге реакция берген
жылқылар. Олардыңқаны 1,6 және 15-ші күндері КБР әдісімен екінші рет
тексеріледі. Айқын реакция берген мал маңқа деп табылады да, құртып
жіберіледі.
Төртінші топ — күдікті жылқылар. Оларды мезгіл-мезгіл клиникалық
бақылаудан өткізіп тұрады, барлық зерттеуден теріс нәтиже шыққанша осы
топтағы жылқыларды көздеріне маллеин тамызып тексеріп отырады, басқа
жылқылармен жанастырмай, бөлек бағады, сол ауру шыққан шаруашылықта ғана
жұмысқа пайдаланылады.
Ат қора құрамында 3 процент белсенді хлоры бар тұндырылған (мөлдір)
хлор ерітіндісімен, күйдіргіш натрдың 4 проценттік ыстық ерітіндісімен
немесе. күкірт-карбол қосындысының 5 проценттік ерітіндісімен
дезинфекцияланады. Ауру малдың көңі өртеп жіберіледі, күдікті жылқының көңі
биотермиялықәдіспен зарарсыздандырылады. Ауру жойылған соң 45 күн өтісімен
ақырғы рет дезинфекция жасайды да, карантинді жояды.
Маңқадан сақтану үшін барлық жылқы клиникалық бақылаудан өткізіліп,
көзге маллеин тамызу әдісімен зерттеліп отырады [4,5,6].
Мұрын маңқасы. Мұрын кілегей қабықтары қызарады, мұрын тесіктерінен
ақшыл, ақшыл-сары сұйық ағады, кейде қан араласып ағуы мүмкін, мұрын
айналасы қатпаршықтап кетеді, жұтқыншақ қабынуы (ісік пайда) болады,
тыныс алуды қиындатады мұрын пердесінде майда маңқа түйіндері
(төмпешіктер пайда болады, оның түсті ақшыл сары. Маңқа түйіндері, жарага
айналады, жара айналысы, жайылған емес, ортасы саргыш май түсті болып
түрады.
Кейбір жаралар мұрын пердесін тесіп өтуі
мүмкін, жараның жазылуы, қиын, ұзаққа созылады. Жазылған жағдайда
дене тканьдер әсіп, тыртыққа (рубец) айналады.
Мұрын пердесін рефлектормен көру керек .
Лимфа түйіндері (жақ асты түйіні) үлкендігі, тауық
жұмыртқасындай болып, қатты, бұдыр-бұдыр, сипағанда өте салқын, ауырмайды,
іріңдемеген.
Тері маңқасында, лимфа (без) жүйесінде, теріде және тері
астына маңқа түйіндері пайда болады. Олар тез жорылып, орнына ортасы сары
майға ұқсас жараға айналады. Әсіресе артқы аяқтың терісі көп ауырады, Ауру
ұзаққа созылғанда артқы аяқ жуандап кетеді (слоновость).
Маңқаны анықтау үшін;
1) клиникалық белгісіне
2)Маллейн пробасы (тексеру) жасайды.
3) Бактериялық (патологиялық) материалды тексереді. Лабароторияға
жібереді.
Жылқының өлігін (адамға жұғатын болғандықтан) сойып қарамайды.
Көзге малленизация жасау (офтальмомалеинизация) үшін, 2-3
маллейн тамшысын, пипеткамен көзге тамызады.
Реакцияны оқу әр 3, 6, 9, 12 және 24 сағатта өткізеді.
Оң реакцияда, көздің айналасы қызарады, жас ағады және ірің (әрқанша
түрде) көздің ішкі бұрышынан ағады.
Күдікті реакцияда көз қыздырады ісінеді, жас агу, іріңсіз
болады.
Теріс реакциядакөздің клегей қабықтары өзгеріссіз болады. Күдікті
реакция болғанда, көзбен тексеруді 5-6 күннен кейін, дәл сол көзді
қайта тексеру керек.
Көзге малленизация жасайтын клетка стерильді болу керек. Малленизацияның
таңертең ерте жасау қажет, себеб реакция оқуға ыңғайлы болуы үшін.
Тері астына (внутрикожная) малленизация жасау: Маллейңді мойынның
орта бөлігіне егеді. Препараттың дозасы инструкцияда
көрсетіледі. Маллейін еккен соң, еккен жерде, шекарасы жоқ кішкене ісік
пайда болады, көлемі 100-120 мм ден реакцияны екі рет, (48
сағат, 72 сағаттан соң) оң реакция берген малды жояды, өлігін өртейді.
Күдік және теріс реакция бергендерді, қайтадан малленизация
жасайды. Реакцияны 24 сағаттан соң оқиды.
Қабынған ісік пайда болса, 40-45 күннен кейін тағы да тексереді және екі
рет көзге маллейн тамызып тексереді, одан соң барып қортынды жасайды.
Сап емделмейді, ауру жазылмайды. Аурудың алдын алу үшін мына
шараларды іске асыру қажет:
Шаруашылыққа бөтен жылқыны әкелмейді. Әкелген жылқыны малленизациядан
өткізу керек, 30күн карантинде ұстау қажет.
Жылына екі рет, тұрақты түрде көз мелленизациясын . өткізу керек.
Маңқаға күдіктенген жылқының (клиникалық аурудың белгісі бар) көзін жою
керек. Өлігін өртеп жібереді, малды соймайды, терісімен өртеу керек.
Тез арада СЭС-қа хабарлап, шаруашылыққа карантин салады.
Дезинфекция жасау үшін, хлорлы известтің 3 % ерітіндісін, едкии
натрийдың 4 % ерітіндісімен ғана пайдалану қажет.
Карантинді соңғы маңқамен аурған жылқының көзін жойған соң, 45-күннен
кейін ашады. Карантинді ашар алдында, қорытынды дизенфекция және ферманың
мал тұрған жерді тазалайды [1,3,5,6].

1.7Жұқпалы ауру шыққан шаруашылықта ауруды жою шаралары

Жұқпалы ауру байқалған сәтте індет ошағында толық індеттанулық талдау
жүргізіледі. Індеттанулық талдаудың қортындылары бойынша сауыктыру шаралары
белгіленеді.
Карантин және шектеу. Індет ошағының одан әрі
ұлғаюына жол бермеу үшін жүргізілетін ең басты шара ретінде карантин және
шектеу қолданылады.
Карантин - жұқпалы аурудың таралуына қарсы бағытталған шектеу
шараларының жиынтығы. Оның шарты бойынша іңдет ошағына күзет посты
қойылып, ауру шыққан жерге апаратын жолға көрсеткіш және шлагбаум
орнатылады.
Кейбір аса қауіпті індет кезінде баска елді мекендермен барлыққатынас
токтатылып, автобус маршруттары өзгертіледі.
Карантин негізінен аса қауіпті жұқпалы аурулар шыкқан кездекойылады.
Мұндай карантиндік инфекцияларға әр түлікте -аусыл топалаң,
бруцеллез, сиырда - оба, мәлік, қарасан, жылқыда - маңка,
мандам, жұқпалы анемия, делбе, койда - шешек, ешкіде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.