Псороптоз ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

«Ветеринария ісін ұйымдастыру» пәнінен жазылған «Псороптоз ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар» атты курстық жұмысым 33 беттен тұрады.

Курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техника қауіпсіздігі, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды.

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер

Анықтамалар

Белгілер мен қысқартулар

Кіріспе . . . 8

1Негізгі бөлім . . . 9

1. 1Ветеринарияны қаржыландыру және ветеринария туралы заңдарды бұзғаны үшін жауаптылық . . . 9

1. 2Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ветеринариялық Департамент туралы ереже . . . 10

1. 3Псороптоз ауруы . . . 14

1. 3. 1Псороптоз ауруының қоздырғышының биологиясы, өсіп - өнуі, морфологиясы . . . 15

1. 3. 2 Псороптоз ауруының эпизоотологиялық деректері . . . 17

1. 3. 3 Псороптоз ауруының патогенезі . . . 18

1. 3. 4 Псороптоз ауруының клиникалық белгілері . . . 18

1. 3. 5 Псороптоз ауруын анықтау . . . 20

1. 3. 6 Псороптоз ауруының емі . . . 20

2Өзіндік зерттеу . . . 26

3Техникалық қауіпсіздік . . . 28

Қорытынды . . . 29

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 30

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:

МЖМБС 2. 104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД) . Негізгі жазбалар.

МЖМБС 2. 301 -68 КҚБЖ (ЕСКД) . Форматтар.

МЖМБС 2. 601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД) . Пайдалану құжаттары.

МЖМБС 2. 304-81 КҚБЖ (ЕСКД) . Сызбалық шрифттер.

МЖМБС 2. 701-84 КҚБЖ (ЕСКД) . Схемалар. Түрлері мен типтері. Орындауға қойылатын жалпы талаптар.

МЖМБС 2. 321-84 КҚБЖ (ЕСКД) . Әріптік белгілеу.

Анықтамалар

Курстық жұмыста төмендегідей анықтамалықтағы терминдік аталымдар қолданылды:

Псороптоз - Psoroptidae тұқымдасына жататын тері үстін мекендейтін кенелер тудыратын инвазиялық ауру.

Псороптоз қоздырғышы - қойда Psoroptes ovis, ірі қарада P. bovis, жылқы мен есекте P. equi, үй қоянында P. cuniculi

Неоцидол - құpaмындa әcep етушi 60 % диазинон бар кенелерді улау мүмкіншілігі жоғары препарат.

Гексаталп - майлы сұйықтық, қою қоңыр түсті, креолиннің иісі бар. Препараттың құрамында 5, 8 - 6, 2% гамма - изомер гексахлоран, тас көмір мен эмульгатордың қоспасы бар. Гексаталп пен суды араластырғаннан біртекті сұйық түсті эмульсия пайда болады.

Ф. 7. 04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

кафедрасы

пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні

Жұмыс тақырыбы:

Мамандығы:

Орындаған

(студенттің аты жөні, тобы)

Жетекші

(оқытушының аты - жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс

бағасы

бағасына қорғалды

«»2016ж.

Норма бақылау:

қолы, аты - жөні

Комиссия:

қолы, аты - жөні

Шымкент 2016 ж.

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі таңда жаңару кезеңінде жаңа саясатын іске асыру Республикамызда айтарлықтай әлеуметтік - экономикалық өзгерістер өріс алуда, олар әсіресе еліміздің Аграрлық салаларында іске қосуда.

Егеменді елімізде ел шаруашылығының маңызды міндеттерінің бірі - ауыл, ел тұрғындарын мал шаруашылығы өнімдерімен экологиялық таза түрінде қамтамасыз ету болып табылады. Әрине бұл мақсатта жұқпалы, жұқпалы емес және паразитарлық аурулардан тазалығы негізгі мәселелелердің бірі.

Осыған орай Егеменді елімізде жүргізіліп жатқан Ветеринариялық қызметтің мақсаты, әр түрлі аудан, облыс шаруа қожалықтары, ұжым шаралардың ветеринариялық іс шаралардың сапалы, уақтылы жүргізіп, төрт түлік малдарды жұқпалы, жұқпалы емес және паразитарлық аурулардан тазарту, сондай - ақ адам мен малға қауіпті індеттерден сақтану, мал - құс ауруларын азайту, өлім - жітімге жол бермей, түрлі шаруашылықтарға келтіретін зиянды барынша қысқарту болып саналады.

Мемлекетіміздің мал шаруашылығын, оның ішінде - мал, құс және басқа жануарлардан өнім алуды дамыта отырып, елімізде қажетті азық, өндіріске керекті шикізаттар алу үшін жануарларды тиімді пайдалану бүгінгі күннің өзекті мәселесі.

Нарықтық экономикаға көшуге байланысты халқымыз ежелден малмен айналысқандықтан осы саланы одан әрі өркендету үшін, мал басын шоғырландырудың, қора - жай күтімдерінің, оның зоогигиеналық - санитарлық, жағдайларын, сапалы азықтандыру және жануарлардың зоологиялық ерекшеліктерін де ескергеніміз жөн.

Қазақстанда мал шаруашылығы ертеден дамыған. Көшпенділер тіршілігі төрт түлік мал өсіріп, солардың өнімімен күн көруге негізделгендіктен, ғасырлар бойы бай тәжірибе жинақталып, ұрпақтан - ұрпаққа беріліп келе жатыр. Бүгінгі күнгі мал шаруашылығы мамандарын дайындауда, осы құнды атамұрамызды аяқ асты қылмай, жоғалтпай, қастерлеп, заман талабы мен дүниежүзілік нарық заңдылығына сәйкестендіре дамытуымыз қажет.

Псороптоз ауруының әсерінен шығатын экономикалық шығыны өте көп. Малдың қоңдылығының төмен түсуі, жүннің түсуі. Мәселен 1 қой 3, 6 - 4кг жүн берсе, оны пайызбен есептесек яғни 4кг - 100% - 70%, демек 2, 8г жүн жоғалтады.

Қазақстанда ауыл шаруашылық малдарының инвазиялық аурулардың, қан паразитарлық ауруларының келтіретін экономикалық зияны өте көп. Мәселен, Psoroptidae тұқымдасына жататын қотыр кенелері тұрақты паразиттер қатарына жатады, себебі олардың мекені және өсіп - өну ортасы тек жануарлар денесі ғана, қоршаған ортада олар тіршілігін аз - ақ уақыт сақтайды [1, 3] .

Курстық жұмыстың мақсаты - псороптоз ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шараларын жүргізуді үйрену.

1 Негізгі бөлім

1. 1Ветеринарияны қаржыландыру және ветеринария туралы заңдарды бұзғаны үшін жауаптылық

Ветеринарияны қаржыландыру көздері

Мыналарды қаржыландыру республикалық бюджет есебінен жүзеге асырылады:

ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен оның аумақтық бөлімшелерін ұстауға арналған шығыстар;

мемлекеттік ветеринариялық мекемелерді ұстауға арналған шығыстар;

ветеринария саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік органдар бөлімшелерін ұстауға арналған шығыстар;

мемлекеттік шекарадағы ветеринариялық бақылау бекеттерінде көлік құралдарын дезинфекциялауды және ветеринариялық препараттардың республикалық қорын сақтауды қоса алғанда, Қазақстан Республикасының үкіметі бекітткен тізбе бойынша жануарлардың аса қауіпті ауруларының профилактикасы, диагностикасы және оларды жою;

жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін алып қойылған жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты жою;

алып қойылатын және жойылатын ауру жануарлардың, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізаттың иелеріне олардың құнын өтеу;

ветеринарияда пайдаланатын сақтаулы микроорганизмдер штаммдарының Ұлттық коллекцияларын сақтауға арналған шығыстар;

Қазақстан Республикасының бюджет заңдарына сәйкес өзге де ветеринариялық іс-шаралар.

Табиғи монополялар субъектілерінің қызметін бақылау мен реттеуді жүзеге асыратын уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен мемлекеттік ветеринариялық қадағалау объектілері иелерінің есебінен мынандай ветеринариялық іс-шаралар орындалады:

ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды байқаудан өткізу, серияларын бақылау және оларға тіркеу сынағын жүгізу;

ауылшаруашылық жануарларын, базарларды ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді өндіру, дайындау, сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру рәсімі;

базарлардағы ветеинариялық-санитариялық сараптама;

дегельминтизация, дезинсекция, дератизация, дезинфекция (мемлекеттік шекарадағы вет. бақылау бекеттеріндегі дезинфекцияны қоспағанда) ;

жануарлардың Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен тізбеге енгізілген аса қауіпті ауруларын қоспағанда, жануарлар ауруларын емдеу, олардың профилактикасы, диагностикасы және оларды жою;

түсетін қаражатты Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен республикалық бюджеттің кірісі есебіне аудара отырып, ветеринариялық-санитариялық қорынтынды мен ветеринариялық куәліктің бланкілерін беру.

Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарын бұзғаны үшін жауаптылық

Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының бұзылуына кінәлі тұлғалар Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жауапты болады.

Айыппұлдар салу не өзге де жаза қолдану кінәлі тұлғаларды Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарында белгіленген тәртіппен залады өтеуден босатпайды.

Осы заңды қолданысқа енгізу тәртібі

Осы заң ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Президентінің «Мал дәрігерлігі туралы» 1995 жылғы 25-шілдедегі №2376 заң күші бар Жарлығының (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995ж. №14 құжат; Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1998 ж. №17-18, 225 құжат; №24, 443-құжат) күші жойылсын деп танылсын.

1. 2Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ветеринариялық Департамент туралы ереже

Жалпы ережелер

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің ветеринариялық Департаменті Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі құзіретінің шегінде арнайы атқарылушылық және бақылау-қадағалау функцияларын, сондай-ақ мал дәрігерлігі саласында аралық үйлестіруді дербес жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының ведомствасы болып табылады.
Департамент өз қызметін Қазақстан Республикасының конститутциясына, заңдарына, Қазақстан Республикасының Президентінің, Үкіметінің актілеріне, өзге де нормативтік құқықтық актілерге, сондай-ақ осы ережеге сәйкес жүзеге асырылады.
Департамент мемлекеттік мекеменің ұйымдастырушылық-құқықтық нысанындағы заңды тұлға болып табылады, өзінің атауы мемлекеттік тілде жазылған мөрлері мен мөртаңбалары, белгіленген үлгідегі бланкілері, сондай-ақ заңдарға сәйкес банктарда шоттары болады.

Департамент азаматтық-құқықтық қатынастарға өз атынан түседі.

Департаменттің, егер заңдарға сәйкес оған уәкілеттік берілсе, мемлекеттің тарапынан азаматтық-құқықтық қатынастардың тарабы болуына құқығы бар.

Департамент өз құзіретіндегі мәселелер бойынша заңдарда белгіленген тәртіппен республиканың аумағында міндетті күші болатын бұйрықтар шығарады.
Департаментінің құрылымын Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді. Штат санын министрліктің штат саны лимитінің шегінде Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі бекітеді.
Департаменттің заңды мекен-жайы:

473000. Астана қаласы, Достық көшесі, 6.

Департаменттің толық атауы- «Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ветеринариялық қадағалау департаменті» мемлекеттік кәсіпорны.
Осы ереже департаменттің құрылтай құжаты болып табылады.
Департаменттің қызметін қаржыландыру тек республикалық бюджеттен жүзеге асырылады.

Департаментке өзінің функциялары болып табылатын міндеттерді орындау тұрғысында кәсіпкерлік субъектілерімен шарттық қатынастарға түсуге тыйым салынады.

Егер Департаментке заң актілерімен кірістер әкелетін қызметті жүзеге асыру құқығы берілсе, онда мұндай қызметтен алынған кірістер мемлекеттік бюджеттің кірісіне есептеледі.

Департаменттің негізгі міндеттері, функциялары және құқықтары

10. Департаменттің негізгі міндеттері:

1) жануарлар менқұстардың аса қауіпті әрі карантинді жұқпалы және паразиттік ауруларының алдын алу және оларды жою жөніндегі мақсатты бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру;

2) меншіктіктің барлық нысандарындағы заңды және жеке тұлғалардың мал дәрігерлігі ережелерін сақтауы және мал дәрігерлігінде биологиялық, химиялық, басқа да препараттардың қолданылуын бақылау функцияларын жүзеге асыру;

3) мал дәрігерлігі саласында мамандар даярлау, мал дәрігерлік препараттарын шығару және мал дәрігерлігінің проблемалары бойынша ғылыми зерттеулер жүргізу жөніндегі негізгі бағыттарды айқындауға және бағдарламаларды қалыптастыруға қатысу;

4) республиканың аумақтарын басқа мемлекеттерден жануарлар ауруларының әкелінуінен қорғау, оның ішінде шекарада және көлікте мемлекеттік мал дәрігерлік бақылауды қамтамасыз ету;

5) өнімнің, жануар тегінен шыққан шикізаттың сапасын мал дәрігерлік-санитарлық бақылауды қамтамасыз ету;

6) мал дәрігерлік-санитарлық тұрғыдан қоршаған табиғи ортаның ластануының алдын алу болып табылады.

11. Департамент өзіне жүктелген міндеттерге сәйкес заңдарда белгіленген тәртіппен мынадай функцияларды жүзеге асырады:

1) мал дәрігерлік қызыметті лицензиялауды жүзеге асырады;

2) жануарлар ауруларын алдын алу және оларды жою жөніндегі бағдарламалардың мониторингін, оларды болжауды, әзірлеуді ұйымдастырады, жануар тегінен жасалған өнімдер мен шикізаттарға мал дәрігерлік-санитарлық сараптама жүргізудің тәртібін белгілейді;

3) жануарлардың аса қауіпті жұқпалы ауруларының тізбесін жасайды және оны Үкіметке бекітуге ұсынады;

4) жануарларды аса қауіпті жұқпалы аурулармен ауырған жағдайда, оларды Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізбе бойынша, оқшаулау туралы барлық заңды және жеке тұлғалардың орындауы үшін міндетті нұсқау береді;

5) санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау органдармен өзара іс-қимылды халықты жануарлар мен адамға ортақ аурулардан қорғауды қамтамасыз етуді және жануар тегінен жасалған азық түліктермен уланудың алдын алуды жүзеге асырады;

6) мал дәрігерлік нормалар мен ережелер бұзылған жағдайда, қажетті мал дәрігерлік-санитарлық, эпизоотияа қарсы іс-шаралар жүргізілгенге дейін мал өсіру объектілерін пайдалануды, ет және сүт өнеркәсібін ұйымдастыруды, жануарлар тектес азық-түліктер мен шикізаттарды қайта өңдеу және сақтау жөніндегі ұйымдастыруды тоқтата тұрады;

7) жануарлардың ауруына байланысты мал дәрігерлік статистикасын жүргізеді, есеп пен есептілік нысандарын жетілдіру жөніндегі ұсыныс енгізеді;

8) заңды және жеке тұлғалардың мал дәрігерлік алдын алу іс-шараларын жүргізуін, олардың қолданылып жүрген мал дәрігерлік-санитарлық ережелерді сақтауын бақылайды, Қазақстан Республикасының мал дәрігерлік заңдарын бұзуды болдырмау жөнінде шаралар қабылдайды;

9) республиканың аумақтарын шет мемлекеттерден жануарлардың жұқпалы ауруларының әкелінуінен қорғау жөніндегі іс-шаралардың орындалуын бақылайды;

10) шекаралық және көліктік мал дәрігерлік бақылау пунктері арқылы мемлекеттік мал дәрігерлік бақылауды, жануар тегінен жасалған азық-түліктер мен шикізаттардың, жемшөптің, биологиялық, химия-фармацевтік препараттардың және басқа да бақыланатын жүктердің импортын, экспортын, транзитін және республианың ішінде тасымалдануын, мал айдауды қадағалауды жүзеге асырады;

11) өз құдіретінің щегінде мал дәрігерлігі жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді бекітеді;

12) лобаратория ісі және жануарлар мен құстар ауруларының диагностикасын жетілдіру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асырады;

13) отандық және импорттық мал дәрігерлік препараттарына, аспаптарына, құралдарына, мал азығын қосымшаларға тіркеу куәліктерін береді және оларға арналған нормативтік-техникалық құжатаманы бекітеді, оларды өндіруге және қолдануға рұқсат береді;

14) мал өсіру фермаларын, жануарларды сою және жануар тегінен шыққан шикізаттарды қайта өңдеу жөніндегі ұйымдарды жоспарлаудың және құрылысын салудың жобаларына, көрсетілген объектілердің және жануарларға арналған су қорғандарының құрылысын салу үшін жер учаскелерін бөлудің жобаларына сараптаманы жүргізеді;

15) халықтың арасында мал дәрігерлігі және мал дәрігерлік-санитарлық оқу-ағарту жұмыстары саласында насихатты ұйымдастыру;

16) республикалық бюджеттен мал дәрігерлік алдын алу, эпизоотикаға қарсы және сауықтыру іс-шараларын жүргізуге бөлінетін қаражатың мөлшерлері туралы ұсыныс енгізеді;

17) мал дәрігерлігі қызыметін ұйымдастырудың отандық және шетелдік тәжірибесін зерделейді, ұсыныстар енгізеді және өз құзіретінің шегінде таяу және алыс шетелдермен мал дәрігерлігі саласында ынтымақтастықты жүзеге асырады;

18) Қазақстан Республиккасының заңдарында көзделген өзге де функцияларды жүзеге асырады.

12. Департаменттің негізгі міндеттерді іске асыру және өзіне жүктелген функциялардыжүзеге асыру үшін заңдарда белгіленген тәртіппен:

1) өз құзіретінің шегінде орындау үшін міндетті нормативтік құқықтық актілер шығаруға;

2) республикалық мемлекеттік кәсіпорындарды мемлекеттік басқару органы болуға, олардың жарғыларын бекітуге, оларға қатысты мемлекеттік меншіктік құқығы субъектісінің функцияларын жүзеге асыруға;

3) өзіне жүктелген міндеттерді жүзге асыру үшін мемлекеттік органдар мен өзге де ұйымдардан қажетті ақпараттар сұратуға және алуға;

4) өз құзіретінің шегінде лицензиялауды жүзеге асыруға;

5) өз құзіретінің шегінде мемлекеттік меншіктегі мүлікті пайдалануды жүзеге асыруға;

6) меншіктің барлық нысандарындағы ұйымдардың мал дәрігерлігі заңдарының нормаларын орындауын тексеру мақсатында оларды тексеруді жүргізуге;

7) заңды және жеке тұлғаларға эпизоотикаға қарсы және басқа да мал дәрігерлік-санитарлық іс-шараларды жүргізу және мал дәрігерлік-санитарлық ережелердің бұзылуын жою туралы талаптар қоюға, сондай-ақ қойылған талаптардың орындалуын бақылауға алу;

8) мал дәрігерлік-санитарлық ережелер мен нормалардың бұзылуына жол берген лауазымды тұлғалар мен азаматтарды әкімшіліктік жауаптылыққа тартуға, оның ішінде айыппұл санкцияларын қолдануға;

9) эпизоотикаға қарсы іс-шаралар мен жануарлар ауруларының диагностикасына арналған мемлекеттік тапсырыстарды қалыптастыруға қатысуға;

10) биологиялық, химиялық, фармацевтік, жемдік үстемелер мен мал дәрігерлігі мақсатына арналған басқа да препараттарды өндірді және пайдалануды бақылауға;

11) заңдарға сәйкес өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы бар.

3. Департаменттің мүлкі

13. Департаменттің жедел басқару құқығында оқшауланған мүлкі болады.

14. Департаментке бекітіліп берілген мүлік республикалық меншікке жатады.

15. Департаменттің өзіне бекітіліп берілген мүлікті өздігінше иеліктен шығаруға немесе оған өзгеше тәсілмен билік етуге құқығы жоқ.

Департаментке заңдарда белгіленген жағдайларда және шектерде мүлікке билік ету құқығы берілуі мүмкін.

Департаменттің қызметін ұйымдастыру

16. Департаментті Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметі қызметке тағайындайтын және қызыметтен босататын Төраға басқарады.

Департамент төрағасының Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын орынбасарлары болады.

Департаменттің төрағасы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік мал дәрігерлігі инспекторы болып табылады, ал оның орынбасарлары, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Бас мемлекеттік мал дәрігерлігі инспекторының орынбасарлары болып табылады.

17. Департаменттің төрағасы Департаменттің жұмысын ұйымдастырады және оған басшылық жасайды және Департаментке жүктелген міндеттердің орындалуы және оның өз функцияларын жүзеге асыруы үшін жеке жауаптылықта болады.

18. Төраға осы мақсатта:

-өзінің орынбасарлары мен Департаменттің құрылымдық бөлімшелері басшыларының міндеттері мен өкілеттіктерін айқындайды;

-заңдарға сәйкес Департаменттің қызыметерлерін, Департаменттің аумақтық органдарының басшыларын қызметке тағайындайды және қызметтен босатады;

-заңдарда белгіленген тәртіппен Департаменттің қызыметкерлеріне тәртіптік жаза қолданады;

-бұйрықтарға қол қояды;

-департаменттің құрылымдық бөлімшелері туралы ережені бекітеді;

-мемлекеттік органдарда, өзге де ұйымдарда Департаменттің атынан өкілдік етеді;

-заңдарға сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Департаментті қайта ұйымдастыру және тарату

Комитетті қайта ұйымдастыру және тарату Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады [10] .

1. 3 Псороптоз ауруы

Псороптоз - Psoroptidae тұқымдасына жататын тері үстін мекендейтін кенелер тудыратын инвазиялық ауру. Бұл ауруға шалдыққан малдың терісі қабынады, қышынады, арықтайды, жүні түсіп қалады, ал кейде өлім - жітімге ұшырайды.

Psoroptidae тұқымдасына кенелердің Psoroptes, Chorioptes және Otodectes деген 3 туысы жатады.

Psoroptidae туысына жататын кенелердің тұрқы 0, 8мм. Олардың тұмсығы ұзын, теріні тесіп, малдың сөлін соруға икемделген. Төрт жұп аяқтары ұзын, жақсы дамыған. Бірінші, екінші және төртінші жұп аяқтарында, ұзын және бунақталған тірекшелерінің ұшында сорғыш жабысқақтары бар. Бірақ еркек кенелерінің төртінші аяқтарында олар дамымаған. Жыныстық деморфизм жақсы дамыған.

Еркек кенелердің арт жағында екі бүртігі бар, олардың әр қайсысында 4 тал қылшық бар, сондай - ақ жыныс жабысқағы бар. Ұрғашы кенелердің арт жағы дөңгеленіп біткен.

Әр мал түлігіне тән өз алдында бір қоздырғыш түрі болғанымен олардың морфологиясы, яғни құрылысы бір - біріне ұқсас.

Псороптозды қойда Psoroptes ovis, ірі қарада Psoroptes bovis, жылқы мен есекте Psoroptes equi, үй қоянында Psoroptes cuniculi түрлері қоздырады.

Қоздырғыштардың өсіп - өнуі. Psoroptidae тұқымдасына жататын қотыр кенелері тұрақты паразиттер қатарына жатады, себебі олардың мекені және өсіп - өну ортасы тек жануарлар денесі ғана, қоршаған ортада олар тіршілігін аз - ақ уақыт сақтайды.

Ұрықтанған ұрғашы кенелер тері үстіне жұмыртқа салады. Әр жұмыртқа үстінде желім тәрізді зат болғандықтан олар теріге жабысып қалады. Ұрғашы кенелер күніне 1 - 2 ден, барлығы 60 шақты жұмыртқа салады. Жұмыртқадан 3 - 6 күннен кейін балаң кене шығады. Кейінгілерден 3 - 4 күннен кейін нимфа, яғни протонимфа пайда болады. Протономифа 3 - 7 күннен кейін түлеп, екінші нимфа немесе телеонимфаға айналады, ал телеонимфаның имаго сатысына айналуына 2 - 3 күн керек [1, 2] .

Ұрғашы және еркек кенелердің өсіп - өнуіне әртүрлі мерзім керек. Қолайлы жағдайда еркек кенелер 14 - 16 күнде, ал ұрғашылары 18 - 20 күнде өсіп жетіледі.

Ұрғашы кенелер салатын жұмыртқаның саны және олардан шығатын ұрпақтың дамып жетілуі тері маңындағы ауаның ылғалдылығына байланысты. Ыңғайлы жағдайларда бір жұп кенелер бір жыл ішінде миллиондаған ұрпақ береді.

1. 3. 1 Псороптоз ауруы қоздырғышының биологиясы, өсіп - өнуі, морфологиясы

Кенелердің биологиясы да, яғни өсіп - өнуі де бір - біріне өте ұқсас. Кененің ұрықтанған ұрғашылары терінің эпидермис, яғни жоғарғы қабатынан ұзындығы 15мм - дей жол жасап, олардың әр қайсысының ішіне 2 - 8 ден жұмыртқа салады. Бір ұрғашы кене небары 40 - 60 - тай жұмыртқа салады. Жұмыртқадан 3 - 6 күннен соң балаң кене шығады да, 3 - 4 күннен кейін бірінші нимафаға, ал тағы бір 3 - 7 күннен соң ол екінші нимфаға айналады. Соңғылар 2 - 3 күннен кейін ересек кенелерге, яғни имаго сатысына айналады. Терінің эпидермис астындағы қабатының көтеріліп өсуіне байланысты екінші, яғни телеонимфа тері үстіне шығып қалады. Мұнда еркек кенелермен шағылысқаннан кейін терінің басқа жеріне көшеді де, ұрғашы кенеге айналғаннан кейін терінің эпидермис қабатын тесіп, салынған жолға жұмыртқалай бастайды.

Өзіне жайсыз қоршаған ортаға түсіп қалған кенелер өсіп-өнбейді. Олар ыстық - суықтықтың және ылғалдықтың өзгеруіне өте сезімтал болғандықтан 15 тәуліктен соң - ақ қозғалымпаз қасиетін жоғалтып жансызданады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.