Торайлардың ауески ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

«Ветеринария ісін ұйымдастыру» пәнінен «Торайлардың Ауески ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар» тақырыбы бойынша жазылған курстық жұмыс 30 беттен тұрады.

Курстық жұмысында кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техникалық қауіпсіздік, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі қамтылды.

Анықтамалар

Ауески ауруы - жіті өтетін, өкпе кабынған, орталык жүйке жұйесі закымданған, шошқа, күзен және бұлғыннан басқа жануарларда денесі қышынған белгілерімен ерекшеленетін жұқпалы ауру.

Иммунитет - латынның /міңдеттен босану/ деген сөзінен шыққан. Ол -организмнің генетикалық болмысы үшін бөгде заттардан, оның ішіңде зардапты микробтардан, корғану қабілеті.

Стерильді иммунитет - ауырып жазылғаннан соң организм микробтан мүлде арылып иммунитет калыптасуы

Стерильсіз иммунитет - аурудан жазылған соң организм микроб алып жүруші болып калуы

Трансовариальді иммунитет - бұл жұмыртқа арқылы қалыптасқан иммунитет

Агаммаглобулинемия - жас туған төлінің қаныңда иммуноглобулиңдер пайда болмауы

Ретроспективті зерттеу - серологиялық еакциялар көмегімен зерттеу

Алиментарлы жолмен жұғу - зарарлы жемшөп пен су арқылы

Геморрагиялық диатез - қанталау

Індеттанулық болжау - індет процесінің пайда болуына, өршу кезеңдеріне ғылыми прогноз беру.

Қысқартулар мен белгілер

Г - грамм

Сағ - сағат

Мм - миллиметр

Квт - киловольт

Кг - килограмм

СКЖЗ - синтетикалық кір жуғыш зат

О - градус

Мкм - микрометр

Км - километр

Т - тонна

М/с - метр/секунд

ПВС -поливинилді спирт

Ә. б. - әсер бірлігі

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер

Қысқартулар мен белгілер

Анықтамалар

Кіріспе . . . 8

1 Негізгі бөлім . . . 9

1. 1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың алдын алу және оларды жою . . . 9

1. 2Торайлардың Ауески ауруы . . . 13

1. 2. 1Торайлардың Ауески ауруының қабылдағыштығы . . . 13

1. 2. 2Торайлардың Ауески ауруының жұғатын көздері мен жолдары . . . 14

1. 2. 3 Ауески ауруының індеттік ерекшеліктері . . . 14

1. 2. 4 Ауески ауруымен дерттенуі . . . 16

1. 2. 5 Ауески ауруын дауалау және күресу шаралары . . . 16

1. 2. 6 Ауески ауруының клиникалық белгілері . . . 17

1. 2. 7 Ауески ауруының өлексесіндегі патологоанатомиялық өзгерістер . . . 18

1. 2. 8 Ауески ауруының емі . . . 19

1. 3 Індет процесі мен індет ошағын сипаттау . . . 19

1. 4 Шаруашылықтағы індеттанулық талдау мен бақылау . . . 21

2 Өзіндік зерттеу . . . 24 3Техникалық қауіпсіздік . . . 27

Қорытынды . . . 29

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 30

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға сілтемелер жасалған:

МЖМБС 2. 104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД) . Негізгі жазбалар.

МЖМБС 2. 301 -68 КҚБЖ (ЕСКД) . Форматтар.

МЖМБС 2. 601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД) . Пайдалану құжаттары.

МЖМБС 2. 304-81 КҚБЖ (ЕСКД) . Сызбалық шрифттер.

МЖМБС 2. 701-84 КҚБЖ (ЕСКД) . Схемалар. Түрлері мен типтері. Орындауға қойылатын жалпы талаптар.

МЖМБС 2. 321-84 КҚБЖ (ЕСКД) . Әріптік белгілеу.

МЖМБС 2888-68 - Ветеринарлық термометр

МЖМБС 1770-74 - Мөлшерлі лабораториялық шыны ыдыстар. Цилиндрлер, мензуркалар, колбалар, пробиркалар

МЖМБС 5556-81- Гигроскопиялық медициналық мақта. Техникалық жағдайлар

МЖМБС 5962-67 - Этил спирті. Техникалық жағдайлар.

МЖМБС 6709-72 - Дистилденген су. Техникалық жағдайлар

МЖМБС 9147-80 - Лабораториялық ыдыстар және қондырғылар. Шынылы, фарфорлы. Техникалық жағдайлар

МЖМБС 24861-91 - Бір реттік инъекциялы шприцтер

МЖМБС 26678-85 - Тоңазытқыштар және мұздатқыштар. Жалпы техникалық жағдайлар

МЖМБС 28085-89 - Биологиялық препараттар

Ф. 7. 04 - 03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

кафедрасы

пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні

Жұмыс тақырыбы:

Мамандығы:

Орындаған

(студенттің аты жөні, тобы)

Жетекші

(оқытушының аты - жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс

бағасы

бағасына қорғалды

«»2016ж.

Норма бақылау:

қолы, аты - жөні

Комиссия:

қолы, аты - жөні

Шымкент 2016 ж.

Ф. 7. 05 - 04

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

кафедрасы

«Бекітемін»

Каф. меңгерушісі __

«»2016ж.

№Тапсырмасы

пәні бойынша курстық жұмыс

Студент

(тегі, аты-жөні)

Жұмыс тақырыбы

Бастапқы мәліметтер

№

Курстық жұмыстың мазмұны

Орындалу

мерзімі

Көлемі

(парақ саны)

№: 1

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 2

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 3

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 4

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 5

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 6

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

Ұсынылған әдебиеттер: 1.

Тапсырма берілген күні жұмысты қорғау күні

Жұмыс жетекшісі

(қызметі, тегі, аты - жөні, қолы)

Тапсырманы орындауға қабылдаған

( күні, студенттің қолы)

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздің алдына қойған ірі мақсаттарының бірі - Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында атап көрсеткеніндей, еліміздің ауылшаруашылық саласындағы шығаратын өнімдері халықаралық стандарттарға сай болып, әлемдегі бәсекеге ең қабілетті 50 елдің қатарына қосылу бағдарламасы болып табылады. Қазіргі таңда мал шаруашылығының санын арттырып, сапасын жақсарту мақсаты агроөнеркәсіп кешенін дамытудың ең басты мәселесі болып отыр. Осыған байланысты мал шаруашылығындағы өзекті мәселе - малдың жұқпалы және инвазиялық ауруларының алдын алу.

Қазіргі нарықтық экономика жағдайында Республикамыздағы мал шаруашылығының басым көпшілігінің, бұрынғы кеңес дәуіріндегі қатаң жоспарлы түрінен, қазіргі жаңа жағдайға бейімделген еркін түрінде көшуі, алғашқы жылдарда мал санының едәуір кемуіне соқтырғанмен, елдегі мал басының түгелдей жеке меншік иелерінің қолына өтуі кейінгі жылдарда мал саны мен сапасының көбеюіне және артуына себеп болып отыр.

Ауыл шаруашылық Министрлігінің 2011-2012 жылдардағы өткізіп отырған ауыл шаруашылық санағы да осы түпкі мақсатты көздейді. Бұл саладағы негізгі бағыттың бірі мал шаруашылығы болғандықтан, оның құрамдас бөлігінің бірі - ветеринарлық және зоотехникалық іс-шараларды мал шаруашылығында дұрыс әрі тиімді жүргізу.

Мал шаруашылығында мал санын арттырып, одан шығатын өнімдердің сапасын арттырудағы ең негізгі кедергілердің бірі - осы малдар арасында кең таралған жұқпалы инфекциялық және инвазиялық аурулар болып табылады.

Жануарлар арасында байқалатын жұқпалы ауруларға адам баласы өте ертеден-ақ көңіл аудара бастады. Адамзат қоғамының ой-өрісі жетіліп, өнер-білім мен мәдениетті қалыптастырудағы ұзақ тарихи даму жолында ғылымның көптеген салаларының бірі ретінде осы заманғы індеттану қалыптасты. Адам тағы аңдарды қолға үйретіп, одан кейін мал шаруашылығымен айналыса бастаған кезде-ақ жануарлардың әр түрлі ауруларымен, олардың ішінде жұқпалы аурулармен кездесті.

Жұқпалы аурулардың белгілеріне, олардың таралу заңдылықтарына көңіл бөлумен қатар, олармен күресу шаралары да қарастырыла бастады. Бұл аурулардың жұқпалылығы, адам мен малда тез тарайтындығы, бір ауырып жазылған соң қайтадан ол аурумен ауырмайтындығы, аурудың ауырған малдан сау малға тікелей жанасқанша ғана емес бөгде заттар арқылы да жұғатындығы (мысалы, ауру мал ішкен суды сау мал ішсе соңғысының дертке шалдығуы, т. б. ) Бұл аурулардың кейбір сырларын ашып қана қоймай, адам санасын түбегейлі өзгерткен білімнің көптеген жаңа салаларын (микробиология, иммунология т. б. ) тудыруға түрткі болады [1, 2] .

Курстық жұмыстың мақсаты - торайлардың Ауески ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шараларын зерттеу.

1Негізгі бөлім

1. 1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың алдын алу және оларды жою

Жеке және заңды тұлғалардың жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың алдын алу жөніндегі міндеттері

Жеке және заңды тұлғалар:

Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдармен белгіленген жануарлар ауруларының алдын алуды және мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктердің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ветеринариялық ережелерді сақтай отырып, ветеринариялық және әкімшілік-шаруашылық іс-шараларды жүзеге асыруға;
Зоопарктердегі, цирктердегі, омарталардағы, аквариумдардағы жануарларды қоса алғанда, жануарлардың ветеринариялық ережелер мен нормативтерге сәйкес ұсталуын, өсірілуін және пайдалануын жүзеге асыруға;
Аумақты, мал шаруашылығы қора-жайларын, сондай-ақ жемшөпті, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты сақтауға және өндеуге арналған ғимараттарды ветеринариялық-санитариялық ережелер мен нормативтерге сәйкес ұстаған, қоршаған ортаның ластануына жол бермеуге;
Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді ұстауға, өндіруге, пайдалануға, дайындауға, сақтауға, өңдеу мен өткізуге байланысты мемлекеттік ветеринариялық қадағалау объектілерін орналастыру, салу, қайта жаңғырту және пайдалануға беру кезінде, сондай-ақ оларды тасымалдау кезінде зоогигиеналық және ветеринариялық талаптарды сақтауға;
Ауылшаруашылық жануарларын бірдейлендіруді және оларға ветеринариялық паспорттарды рәсімдеуді қамтамасыз етуді;
Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау органдарына жаңадан сатып алынған жануарлар, туған төлдер, олардың сойылғаны мен сатылғаны туралы хабарлауға;
Ветеринариялық мамандарға олардың талап етуі бойынша диагностикалық зерттеулер мен вакцина егуді жүзеге асыру үшін жануарларды беруге;
Бірнеше жануар кенеттен өлген, бір мезгілде ауырған немесе ветеринариялық мамандарға хабарлауға және ветеринариялық мамандар келгенге дейін ауру деп күдік келтірген жануарларды оқшаулап ұстау жөнінде шаралар қолдануға;
Ветеринариялық инспекторларға мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді ветеринариялық тексеру үшін кедергісіз беруге;
Ветеринариялық инспекторлардың жануарлардың және адамның денсаулығына қауіп төндіретін мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді залалсыздандыру, өңдеу жөніндегі талаптарын орындауға;
Союдың алдында ветеринариялық тексеру жүргізбей жануарларды өткізу үшін союға және сойғаннан кейінгі ұшалары мен мүшелеріне ветеринариялық-санитариялық сараптама жасамай өткізуге жол бермеуге;
Ветеринариялық мамандарға өздерінің қызметтік міндеттерін орындауына жәрдем көрсетуге;
Жаңа, жетілдірілген ветеринариялық препараттарға жасалған ғылыми-техникалық құжаттаманы ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісуге міндетті.

Ветеринариялық іс-шаралар

1. Ветеринариялық іс-шаралар:

ануарлар мен ортақ ауруларды қоса алғанда, жануарлар ауруларының пайда болуы мен азықтан улануының алдын алу, жануарлардың, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізаттың, ветеринариялық препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың ұсталынуының Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының талаптарына сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында ветеринариялық-санитариялық тұрғыдан қолайлы аумақта өткізілетін іс-шаралар;
Шектеу іс-шараларын немесе карантинді қоса алғанда, жануарлардың аса қауіпті ауруларын жою және олардың таралуын алдын алу мақсатымен індет ошағында және қолайсыз пунктте жүргізілетін іс-шаралар болып бөлінеді.

Ветеринариялық іс-шараларды ұйымдастыру мен жүзеге асыру тәртібін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді, жеке және заңды тұлғалардың оны орындауы міндетті болып табылады.

Шектеу іс-шаралары және карантин

Шектеу іс-шаралары немесе карантин жануарлардың жұқпалы аурулары пайда болған жағдайда, тиісті аумақтық бас мемлекеттік ветеринариялық инспекторының нұсқауы бойынша, жергілікті атқарушы органның шешімімен белгіленеді.
Жануарлардың шектеу іс-шаралары немесе карантин белгіленетін жұқпалы ауруының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.
Ветеринариялық іс-шаралары кешені өткізілген жағдайда, шектеу іс-шараларын немесе карантинді тоқтату туралы шешімді тиісті аумақтың бас мемлекеттік ветеринариялық инспекторының ұсынуы бойынша жергілікті атқарушы орган қабылдайды.
Тиісті аумақтардың мемлекеттік ветеринариялық инспекторларының ұсынуы бойынша жергілікті атқарушы органның шешімімен карантин тақтартылғаннан кейін Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарында көзделген жағдайларда шектеу іс-шаралары белгіленуі мүмкін.

Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры

Індет ошақтарын жою және жануарлардың Қазақстан Республикасының үкіметі бекітетін тізбеге енгізілген аса қауіпті ауруларының таралу қауіпінің алдын алу кезінде пайдаланылатын, үнемі жаңартылып отыратын ветеринариялық препараттардың республикалық қоры болып табылады.
Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры бюджеттік бағдарламалар шеңберінде сатып алынған ветеринариялық препараттар көлемінен жасалады. Ветеринариялық препараттардың түрлері бойынша қордың нормативін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
Ветеринарялық препараттардың республикалық қорын қалыптастыру мен пайдалану тәртібін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Ветеринариялық нормативтер

Ветеринариялық нормативтер (ветеринариялық, ветеринариялық-санитариялық немесе зоогигиеналық нормалар) ветеинариялық немесе ветеринариялық-санитариялық факторды жануарлардың және адамның денсаулығына, қоршаған ортаға қауіпсіздігі тұрғысынан сипаттайтын көрсеткіштердің жол беруге болатын сандық немесе сапалық мәнін белгілейді.
Ветеринариялық нормативтер Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарына сәйкес жүргізілетін зерттеулер негізінде белгіленеді.
Ветеринариялық нормативтер індеттердің объективті және негізделген монитарингін жүргізу, ветеринариялық-санитариялық қолайлы жағдайда қол жеткізуге арналған ветеринариялық іс-шаралардың көлемі мен сипатын жоспарлау, сондай-ақ жануарлар ауруларының пайда болу, таралу және оларды жою мүмкіндіктерін болжау үшін негіз болып табылады.
Ветеринариялық нормативтерді ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді және олар ветеринария саласындағы қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті болып табылады.

Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді алып қою, жою, залалсыздандыру(зарарсыздандыру) және өңдеу

Жануарлардың және адамның денсаулығына қауіп төндіретін жануарлар, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізат, олардың қауіптілік дәрежесіне қарай, ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен тәртіппен міндетті түрде алып қоюға және жойылуға, не алып қойылмай міндетті түрде залалсыздандырылуға және өңдеуге тиісі.
Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты міндетті түрде алып қою және жою жүргізілетін жануарлардың аса қауіпті ауруларының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.
Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды алып қоймай-ақ, міндетті түрде залалсыздандырлуға және өңдеу жүргізілетін жануарлар ауруларының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.
Жеке және заңды тұлғалардың жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты алып қою және жою салдарынан өздеріне келтірілген залалды Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен өтеттіруге құқығы бар.

Азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға ортақ аурулардан қорғау

Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді ұстауды, өсіруді, пайдалануды, өндіруді, дайындауды, сақтауды, өңдеуді, тасымалдау мен өткізуді жүзеге асыратын азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға ортақ аурулардан қорғау тәртібін Қазақстан Республикасының азаматтардың денсаулығын сақтау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті орталық атқарушы органымен келісе отырып, ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Ауылшаруашылық жануарларын, базарларды, мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді өндіру, дайындау, сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру

Ауылшаруашылық жануарлары ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен жануарлар ауруларының класификациясы мен диагностикас жөніндегі ветеринариялық дауалаудың жүзеге асырылуын бақылау мақсатымен әрбір жануарға қадағалау жүргізуге мүмкіндік беретіндей міндетті бірдейлендіруге тиіс.
Базарлар, жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі ұйымдар мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктердің Қазақстан Респулликасының ветеринаария саласындағы заңдарының талаптарына сәйкестігін бақылау мақсатымен бірдейлендіруге тиіс.
Базарларды және жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру тәртібін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.

Ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер және ветеринария мамандарын даярлау мен олардың біліктілігін арттыру жөніндегі қызметі

Ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер

Жануарларды пайдалану рәсімдерін, сондай-ақ ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер жүргізілетін үй-жайлар мен аумақтарды қоса алғанда, ветеринария саласындағы ғылыми зерттеулер Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының талаптарына сай болуы керек.
Ғылыми-зерттеулер нәтижесінде әзірленген немесе жетілдірілген ветеринариялық препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың ветеринариялық нормативтерге сәйкестігін анықтау мақсатымен олар байқаудан өткізілуі тиіс.
Микроорганизмдердің Қазақстан Республикасында бар, сондай-ақ ғылыми-зерттеулер нәтижесінде, жануарлар ауруларының диагностикасы кезінде алынған штаммдарды ветеринарияда пайдаланатын сақтаулы микроорганизмдер штаммдарының Ұлттық коллекциясында сақталуы тиіс [10] .

1. 2Торайлардың Ауески ауруы

Торайлардың Ауески ауруы жіті өтетін, өкпе қабынған, орталық жүйке жүйесі зақымданған, шошқа, күзен және бұлғыннан басқа жануарларда денесі қышынған белгілерімен ерекшеленетін жұқпалы ауру.

Тарихи деректер. Ауруды бірінші рет 1902ж. сипаттап, құтырықтан ажыратқан венгер ғалымы А. Ауески.

Біраз елдерде бұдан бұрын да белгілі болған, ал 1930 жылдардан бастап көптеген мемлекеттерде байкалады. Қазіргі уақытта оның мал шаруашылығына тигізер зияны айтарлыктай. Әсіресе төлдері өте сезімтал, 80-90 %-ке дейін қырылады.

Ересектері төзімді, ал баска жануарлардың жасы да, ересегі де өліп қалады. Ауырып жазылған шошқанын өсуі баяулап, тұқымды жануарлар құнын жояды. Карантин мен шаралар шаруашылыққа зор зиян келтіреді.

Қоздырушысы - 1 - сызықшалы ДНҚ бар герпес вирустар тұқымдастығына жататын, клетка ядросында көбейетін вирус. Жетілген вириоңдары 180, I липопротеидті кабығы бар. Барлық ауылшаруашылык мал, терісі бағалы аңдар, жабайы жануарлар мен кемірушілерге зардапты. Қоздырғышы - сүзілгіш вирус. Оның көлемі 150-200 µ болады. Ол Шамберланның шырағынан да, Зейтцтің фильтрінен де өтіп кетеді. Бұл вирус тауықтың 8-10 күндік эмбрионында және ткань ішінде өсіп-өнеді.

Шошқа құрсағындағы торайдың өкпесінен әзірленген вирус егіндісінің көбеюі 1 : 80 000 000 жетеді. Басқа органдардан гөрі вирустарды мидан және өкпеден көбірек бөліп шығарады.

1. 2. 1Торайлардың Ауески ауруының қабылдағыштығы

Ауески ауруына ірі қара, қой, ешкі, шошқа, ит, мысық, түлкі, қара күзен, борсық, саршұнақ сондай-ақ жабайы шошқалар шалдыққыш келеді.

Бұлардың ішінде ауруға өте бейім тұратыны шошқа және ірі қара, олар әсіресе жас кездерінде жиі ауырады. Бұл ауруға өте сирек түрде адам да душар болады.

1. 2. 2 Торайлардың Ауески ауруының жұғатын көздері мен жолдары

Аурудың жұғатын негізгі көздері - ауру мал мен вирус тасушы малдар болады.

Қабылдағыш малдарға ауру алиментарлы жолмен, яғни зарарлы жемшөп пен су арқылы, ал ет қоректілер көбінесе тышқандарды немесе зарарлы ет жеп, ауруға шалдығады.

Бұл аурудың көп тарауына себепші болатындар ұзақ уақыт ауырып, жұқпалы вирустармен жүргеннен кейін жазылған үй жануарлары мен жабайы аңдар [3, 5, 6] .

Қолдан жұқтыруға үй қояны өте сезімтал, оны балау үшін биосынамаға пайдаланады. Тым уыттылығы жоғары әр түрлі пггаммдары кездескенімен, антигендік қасиеті жағынан біркелкі [1, 2] .

Төзімділігі жағынан оншама ерекшелігі байқалмайды, тура түскен күн сәулесінен 6 сағат, шашыранды күн сәулесінен 12-48 сағатта, ультракүлгін сәулесінен 1 минутта зарарсызданады.

Жем-шөп пен көңде, топырақта басқа заттарда қыста 21-60 күн, көктемде 35 күн, жазда 20 күнге дейін сақталады. Шіріген өлекседе 10-28 күн, ал кемірушінің кепкен өлексесінде 8-ден 175 күнге дейін сақталады. Биотермиялық зарарсыздаңдырғанда 8-15 күн ішінде жояды.

Күйдіргіш натрийдін 3% ыстық ерітіңдісі, формальдегид, жанадан сөндірілген 20 % әк вирусты 5-20 ішіңде өлтіреді, ал креолин мен карбол қышқылы төмен дәрежеде әсер етеді [1, 3] .

1. 2. 3 Ауески ауруының індеттік ерекшеліктері

Табиғи жағдайда ауруға ең шалдығатындар: шошқа, ит, мысық және синантропты кемірушілер. Сирек ауыратын жануарлар ірі қара мен терісі бағалы аңдар.

Жұмыр тұяқтылар мен приматтар төзімді келеді де, табиғи жағдайда сирек ауырады. Кей жағдайда адам да ауырады. Барлық жануарлардың жас төлдерінің әсіресе торайлардың ересектерімен салыстырғанда ауруға бейімділігі өте жоғары.

Ауру коздырушысының бастауы - ауырған жануарлар вирусты тұмсығынан, көзінен, қынаптан аққан сорамен, несептік және сүтпен бірге бөліп шығарады. Бұл ауру сиыр, қой, сиыр, ит, мысықта өте ауыр өтеді де, әдетте ауырған жануар өледі.

Сондықтан да олардың арасында вирус алып жүру орын алмайды да, індеттің қаулауы одан ары өрбімей тез өліп қалады. Шошқа мен синантропты кемірушілер жеңіл ауырады.

Жазылу өткеннен сон, ұзақ уақыт бойы шошқа 2-3 жылға дейін, кемірушілер бірнеше ай бойы вирус алып жүреді. Сондыктан сиырдың инфекция қоздырушысының бастауы ретінде ауру таратудағы маңызы зор.

Ауески ауруының вирусын жұқтыру факторы кызметін жайлаған жем, төсеніш, қора-жай, ет, өлексе атқарады. Ауру жұқтыруда әсіресе тышқандар мен егеукұйрықтар басты орын алады. Олардың арасында ауру індет ретінде тарайды да, індет табиғаттағы бұл індет ошағының негізгі қорламасы болып табылады [1, 2, 3] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.