Лизингтік операциялар есебі
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Бөлім 1. Лизинг туралы жалпы түсінік.
1.1.Лизингтің шығу тегі, пайда болуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2.Лизингтің негізгі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
Бөлім 2. ҚР лизинг бизнесі.
2.1.Лизингтік операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2.Лизингтік келісімшарт ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Бөлім 3. ҚР лизингтің сыртқы жағдайы
3.1.ҚР лизингтің даму жолдары. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
3.2. Лизингтік қызметтер нарығының сегменттері ... ... ... ... ... ... ... 28
3.3.Лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері ... ... ... ... ... ... ...36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Бөлім 1. Лизинг туралы жалпы түсінік.
1.1.Лизингтің шығу тегі, пайда болуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2.Лизингтің негізгі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
Бөлім 2. ҚР лизинг бизнесі.
2.1.Лизингтік операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2.2.Лизингтік келісімшарт ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Бөлім 3. ҚР лизингтің сыртқы жағдайы
3.1.ҚР лизингтің даму жолдары. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
3.2. Лизингтік қызметтер нарығының сегменттері ... ... ... ... ... ... ... 28
3.3.Лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері ... ... ... ... ... ... ...36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Лизингтік операциялар есебі». Лизинг экономика өмірінінің ең қиын кезеңдеріне қатысады, сатып алу және сату қатынастарын және аренда және займдарды қарастырады. Сондықтан да лизинг түсінігі нақты белгілі бір анықтамада болмайды.
Лизинг түсінігі үш негізгі аспектілерді қамтиды:
1. Лизинг маркетингтің белсенді бөлігі ретінде қызмет атқарады:
а) машина –техникалық өндіріс ретінде ұйымдастырылады;
б) материалдық – техникалық өндірісті қамтамасыз етеді;
2. Лизинг – ішкі нарыққа капитал салу және инвестициялық форманы ұйымдастырады:
а) банктік қызметтің жаңа формасы ретінде көрінеді;
б) лизинг – лизингтік компанияларды несиесіз қаржыландыру көздері.
3. Лизинг – экономикалық жоспардың ұйымдастыру формасы:
а) ұлттық экономикада сыртқы нарықтық бәсекелестікті көтеру;
б) мемлекеттің сыртқы қарыздарының көбеюіне жол бермеу.
Бірінші бөлімде, лизингтің қалай пайда болғаны және оның түрлері, яғни шұғыл лизинг, ақша лизингі және тікелей – қаржылық лизингі және олардың атқаратын қызметтері туралы жеке – жеке тоқталамыз.
Екінші бөлімде, лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері және лизингтік келісімшарт туралы мәселелер қарастырылады. Яғни лизинг беруші мен алушы, жабдықтаушы мен жалға беруші және банк пен кәсіпорындар арасындағы келісімшартты білдіреді.
Үшінші бөлімде, Қазақстан Республикасындағы лизинг бизнесі, оны дамыту жолдары және сыртқы елдермен байланысты мәселелері қарастырылады.
Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Лизингтік операциялар есебі». Лизинг экономика өмірінінің ең қиын кезеңдеріне қатысады, сатып алу және сату қатынастарын және аренда және займдарды қарастырады. Сондықтан да лизинг түсінігі нақты белгілі бір анықтамада болмайды.
Лизинг түсінігі үш негізгі аспектілерді қамтиды:
1. Лизинг маркетингтің белсенді бөлігі ретінде қызмет атқарады:
а) машина –техникалық өндіріс ретінде ұйымдастырылады;
б) материалдық – техникалық өндірісті қамтамасыз етеді;
2. Лизинг – ішкі нарыққа капитал салу және инвестициялық форманы ұйымдастырады:
а) банктік қызметтің жаңа формасы ретінде көрінеді;
б) лизинг – лизингтік компанияларды несиесіз қаржыландыру көздері.
3. Лизинг – экономикалық жоспардың ұйымдастыру формасы:
а) ұлттық экономикада сыртқы нарықтық бәсекелестікті көтеру;
б) мемлекеттің сыртқы қарыздарының көбеюіне жол бермеу.
Бірінші бөлімде, лизингтің қалай пайда болғаны және оның түрлері, яғни шұғыл лизинг, ақша лизингі және тікелей – қаржылық лизингі және олардың атқаратын қызметтері туралы жеке – жеке тоқталамыз.
Екінші бөлімде, лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері және лизингтік келісімшарт туралы мәселелер қарастырылады. Яғни лизинг беруші мен алушы, жабдықтаушы мен жалға беруші және банк пен кәсіпорындар арасындағы келісімшартты білдіреді.
Үшінші бөлімде, Қазақстан Республикасындағы лизинг бизнесі, оны дамыту жолдары және сыртқы елдермен байланысты мәселелері қарастырылады.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. "Бухгалтерлік есеп туралы және қаржылық есеп беру туралы". Қазақстан Республикасының Заңы. (26.06.2002 ж.).
2. "Бухгалтерлік есеп туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар Жарлығы. 26 желтоқсан 1995 жыл, № 2732.
3. "Бухгалтерлік есептің стандарттары және әдістемелік үсынымдары". 19996 ж.
4. "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі, 12 маусым 2001 ж. №209-11.
5. "Субъектінің қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік ессп бас шоттар жоспарын пайдалану бойынша нүсқау". Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп жөніндегі комиссиясымсн 18 қараша 1996 ж. № 6 қаулымен бекітілген.
6. "Методические рекомендации о порядке выдачи доверенности на получение ТМЗ и отпуска их по доверенности" Бухгалтерлік есеп жөніндегі комиссиясымен 18 қараша 1998 ж. № 46 бүйрығымен бекітілген.
7. Абдиманапов А.Н. "Учетная политика предприятия (рекомендацтия)". Бухгалтерлік есеп және аудит. № 2, 1998.
8. "Аудит предприятия". Москва, 1995. Издательство "Дело".
9. Міржақыпова. Банктегі бухгалтерлік есеп Алматы. 2003 ж.
10 Безруких "Бухгалтерский учет". М., "Бухгалтерский учет", 1999.
1. "Бухгалтерлік есеп туралы және қаржылық есеп беру туралы". Қазақстан Республикасының Заңы. (26.06.2002 ж.).
2. "Бухгалтерлік есеп туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар Жарлығы. 26 желтоқсан 1995 жыл, № 2732.
3. "Бухгалтерлік есептің стандарттары және әдістемелік үсынымдары". 19996 ж.
4. "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі, 12 маусым 2001 ж. №209-11.
5. "Субъектінің қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік ессп бас шоттар жоспарын пайдалану бойынша нүсқау". Қазақстан Республикасының Бухгалтерлік есеп жөніндегі комиссиясымсн 18 қараша 1996 ж. № 6 қаулымен бекітілген.
6. "Методические рекомендации о порядке выдачи доверенности на получение ТМЗ и отпуска их по доверенности" Бухгалтерлік есеп жөніндегі комиссиясымен 18 қараша 1998 ж. № 46 бүйрығымен бекітілген.
7. Абдиманапов А.Н. "Учетная политика предприятия (рекомендацтия)". Бухгалтерлік есеп және аудит. № 2, 1998.
8. "Аудит предприятия". Москва, 1995. Издательство "Дело".
9. Міржақыпова. Банктегі бухгалтерлік есеп Алматы. 2003 ж.
10 Безруких "Бухгалтерский учет". М., "Бухгалтерский учет", 1999.
Лизингтік операциялар есебі
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .3
Бөлім 1. Лизинг туралы жалпы түсінік.
1.1.Лизингтің шығу тегі, пайда
болуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...5
1.2.Лизингтің негізгі
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
Бөлім 2. ҚР лизинг бизнесі.
2.1.Лизингтік операциялар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...12
2.2.Лизингтік
келісімшарт ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...25
Бөлім 3. ҚР лизингтің сыртқы жағдайы
3.1.ҚР лизингтің даму жолдары.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
3.2. Лизингтік қызметтер нарығының
сегменттері ... ... ... ... ... ... ... 28
3.3.Лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері ... ... ... ... ... ... ... 36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .39
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .42
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы Лизингтік операциялар есебі.
Лизинг экономика өмірінінің ең қиын кезеңдеріне қатысады, сатып алу және
сату қатынастарын және аренда және займдарды қарастырады. Сондықтан да
лизинг түсінігі нақты белгілі бір анықтамада болмайды.
Лизинг түсінігі үш негізгі аспектілерді қамтиды:
1. Лизинг маркетингтің белсенді бөлігі ретінде қызмет атқарады:
а) машина –техникалық өндіріс ретінде ұйымдастырылады;
б) материалдық – техникалық өндірісті қамтамасыз етеді;
2. Лизинг – ішкі нарыққа капитал салу және инвестициялық форманы
ұйымдастырады:
а) банктік қызметтің жаңа формасы ретінде көрінеді;
б) лизинг – лизингтік компанияларды несиесіз қаржыландыру көздері.
3. Лизинг – экономикалық жоспардың ұйымдастыру формасы:
а) ұлттық экономикада сыртқы нарықтық бәсекелестікті көтеру;
б) мемлекеттің сыртқы қарыздарының көбеюіне жол бермеу.
Бірінші бөлімде, лизингтің қалай пайда болғаны және оның түрлері,
яғни шұғыл лизинг, ақша лизингі және тікелей – қаржылық лизингі және
олардың атқаратын қызметтері туралы жеке – жеке тоқталамыз.
Екінші бөлімде, лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері және
лизингтік келісімшарт туралы мәселелер қарастырылады. Яғни лизинг беруші
мен алушы, жабдықтаушы мен жалға беруші және банк пен кәсіпорындар
арасындағы келісімшартты білдіреді.
Үшінші бөлімде, Қазақстан Республикасындағы лизинг бизнесі, оны
дамыту жолдары және сыртқы елдермен байланысты мәселелері қарастырылады.
Бөлім 1. Лизинг туралы жалпы түсінік.
1.1.Лизингтің шығу тегі, пайда болуы.
Лизинг сөзі to lease ағылшын етістігінен аударғанда “жалға беру”
беруде екі тарап қатысса: жалға беруші және алушы болса, ал лизингте үш
қатысушы:лизинг беруші, лизинг алушы және жабдықтаушы болады.
Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал-
жабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-
саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге)
лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін
қарастыратын жалға беру шарты.
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып
келеді. Алайда, лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта
көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг
объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал
несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі
қалады.
Тарихта лизингке ұқсас операцияның б.э.2000 жылдай бұрын ертедегі
Вавильонда жасалғандығы белгілі болғанмен, шетелдік зерттеушілер лизинг
операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер ретінде 1877 жылы Белл
Телефон Компани деген американдық компанияның телефондарды сатудың орнына
жалға бергендігін тілге тиек етеді. Юнайтед Стейтс лизин корп. атты
алғашқы лизингтік компания 1952 жылы Сан Францискода (АҚШ)
құрылған.Европада 1962 жылы Дойче лизинг ГМ6Х деген бірінші лизингтік
компания Дюссельдорфта (Германия) пайда болыпты.1972 жылдан бері еуропа
лизинг нарығы дамып келеді.
1.2.Лизингтің негізгі түрлері
Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік
операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және қаржылық лизингтер.
1. Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда, оның
пайдалану мерзімінің қысқалығын және мүліктің құнын толық өтемеуін
сипаттайды.
2. Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының
мерзімі ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе өзін-
өзі өтеуімен байланысты сипатталады.
Осы лизингтердің отандық және халықаралық тәжірибеде қолданылатын
мынадай түрлері бар:
Ішкі лизинг – бұл өзінің қатынасушыларының бір елден болып келуімен
байланысты сипатталады.
Халықаралық лизинг – бір тарап немесе барлық тараптардың әр елден
болып келуін сипаттайды.
Банктердің лизингтік операциясы несиелік операциялармен ұқсас болып
келеді. Алайда лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта
көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг
объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал
несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі
қалады.
Қаржылық лизинг – бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын мүліктің
түрін жалға беру, онда уақытша пайдалануға берілген мүліктің мерзімі
шамамен мүліктің амортизацияланатын және пайдаланатын мерзіміне жақын
болады. Лизингтік мәміленің тараптары:
- лизинг беруші(жалға беруші);
- лизинг алушылар(жалға алушылар) болып табылады.
Басқаша сөзбен айтқанда, қаржылық лизинг – бұл инвестициялық
қызметтің бір түрі; онда:
- лизинг беруші сатып алушыдан лизинг бұйымын лизинг келісім шарты
бойынша өз меншігіне алуды, сосын оны лизинг алушыға белгілі бір ақыға,
белгілі бір мерзімге, белгілі бір уақытта иелік ету жағдайына және
кәсіпкерлік мақсаты үшін пайдалануына беруді міндетіне алады. Бұл кезде
лизинг бұйымы лизинг алушыға берілгенде, оның мерзімі амортизацияланатын
мерзіммен шамалас немесе оның 80% бөлігіне сәйкес келуі тиіс;
- лизинг алушы келісімшартқа сәйкес төленуге жататын төлемдерді
кезеңімен тиянақты түрде төлеп тұруды өз міндетіне алады. Келісімшарттың
мерзімі өткен соң, лизинг бұйымылизинг алушының меншігіне өтуі мүмкін, егер
бұндай жағдай шартта қарастырылған болса.
Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құрал-
жабдықтар, транспорт құралдары, жер телімі т.б. мүліктер жатады. Лизинг
бұйымына бағалы қағаздар, табиғи ресурстар жатпайды.
Лизинг лизингтік мәмілеге қатысушылардың қарастырған жағдайына
байланысты және олар әрқилы болып бөлінеді:
- қайтарылатын лизинг – лизингтің бұл түрі, онда сатушы осы бұйымды
кері қайтарыпала алатын болса ғана лизинг алушыға лизинг ретінде сатады;
- банк лизингі – лизингтің бір түрі, онда лизингті беруші ролін банк
атқарады;
- толық лизинг – лизингтің бір түрі, онда лизинг беруші ағымдағы
жөндеу және оның лизинг бұйымына техникалық қызмет көрсету жұмысын
атқарады;
- таза лизинг – лизингтің бір түрі, онда лизинг алушы ағымдағы жөндеу
және оның лизинг бұйымына техникалық қызмет көрсету жұмысын атқарады.
Лизинг өз нысаны бойынша ішкі және халықаралық болып бөлінуі мүмкін.
Ішкі лизингте лизинг беруші де, лизинг алушы да және сатушы да Қазақстан
Республикасының резиденті болып табылады. Халықаралық лизингті, негізінен
Қазақстан Республикасының резидентті емес тұлғалары жүзеге асырады. Лизинг
берушінің де, лизинг алушының да және сатушының да жауапкершілігі лизинг
келісімшартымен, сатып алу-сату келісімшартымен және Қазақстан
Республикасының заң актілерімен белгіленеді. Лизинг келісімшарты мынадай
міндетті мәнді жағдайлардан тұруы тиіс, онсыз ол келісілген деп саналмайды,
келісімшарт жасалатын нәрсесі; лизинг нәрсесін сатушының аты-жөні және
сатушыны таңдауды кім жүзеге асырғаны көрсетіледі; лизинг нәрсесін лизингті
алушыға берудің мерзімі мен жағдайы;лизинг төлемінің мерзімділігі мен
мөлшері;лизинг нәрсесінің құны; келісімшарттың әрекет мерзімі; лизинг
нәрсесінің лизинг алушының меншігіне өту жағдайы; лизинг ету нәрсесін
суреттеу; лизинг нәрсесін ұстау және жөндеу тәртібі; сақтандыру; лизинг
берушінің атына лизинго нәрсесін мемлекеттік тіркеуден өткізуін екі жақтың
біріне жүктеу; лизинг келісімшарты бойынша лизинг алушының міндеттемесін
орындауын бақылау үшін лизинг берушінің жүзеге асыратын шаралары;
тараптардың жауапкершілігі. Қозғалмайтын мүліктер бойынша жасалатын келісім-
шарттар міндетті түрде, заң актілерімен анықталған тәртіпте мемлекеттік
тіркеуден өтеді. Қозғалыстағы мүліктер қойылған кепілдік ретінде міндетті
түрде мемлекеттік тіркеуге жатады. Лизинг нәрсесін сатушы тікелей лизинг
алушының алдында сатып алу-сату келісімшарты бойынша жауапты болады. Егер
де сатушы лизинг алушының қойған талабымен келіссе, онда лизинг алушыға
берілетін лизинг нәрсесінің шартын өзгерту үшін, міндетті түрде лизинг
берушімен келісуі тиіс. Лизинг алушының да лизинг берушінің де сатушымен
қарым-қатынасы ынтымақтасқан кредиторлар ретінде жүреді.
Лизинг бойынша марапаттау өз кезегінде екі әдісте пайдаланады: не
өсіп отыратын пайыздық мөлшерлемесін, немесе алдын-ала қарастырылған
пайыздық мөлшерлемесін.
Бухгалтерлік есепте қаржылық лизинг бойынша жасалатын операциялар
онда қарастырылған келісім-шарттың жағдайына байланысты көрініс табады.
Қатар Шаруашылық Сомасы, Шоттар корреспонденциясы
№ операцияла- теңге
рының мазмұны
дебет Кредит
Лизинг берушідегі операциялардың көрінісі
1 Негізгі құрал
лизингіге 700000 842 121-125
берілді:
- құрал-жабң 900000 334,301 722
баланстық
құнына 144000 334,301 633
- берілген лизинг
мүлігінің
келісім-шарттық
құнына
-ҚҚС-ның
сомасына(16%)
2 Лизингіге берілген
негізгі
құралдың құнымен
жалпы 301,334 611
лизингтік төлем 300000
сомасы
арасындағы айырмасы
бо-
лашақ кезеңнің
табысы
ретінде көрсетілген
3 Лизигтік қызметтен
марапаттау
мөлшерінде
алынған табыс 300000 611 705
ағымдағы
кезеңге жатқызылып
көр-
сетіледі
4 Лизинг алушының
лизинг 300000 611 301,334
бойынша алған
міндетте-
месі төленді
5 Лизинг ретінде
алынған негізгі
құрал кірістелді:
- алынған мүліктің 900000 121-125 683
келі- 144000 331 683
сім-шарттағы құны
бойын-
ша
- ҚҚС сомасына(16%)
6 Лизинг ретінде
алынған 300000 831 684
мүлік үшін
марапаттау
есептелінді
7 Лизинг берушіге
берген 1344000 683,684 441,451
міндеттемесі төленді
8 Лизинг ретінде
қабылдан- 935,946,811,
ған негізгі құралдар108000 821 131-134
бо-
йынша амортизация
есеп-
теліінді
Бұл мысалдың шарты бойынша негізгі құрал лизинг алушының балансына
берілген.
Бөлім 2. ҚР лизинг бизнесі.
2.1. Лизингтік операциялар есебі.
Бухгалтерлік есепте лизинг беруші банктің алынған мүлікті қаржылық
лизингке ұсынумен байланысты операцияларын көрсету тәртібі банктің ішкі
құжаттарында қарастырылуы және есептік саясатта белгіленуі тиіс.
Лизинг келісім жасалып, мүлік мемлекеттік тіркеуден өткен соң, сатушыдан
лизинг беруші меншігіне алынып, кәсіпкерлік мақсатына уақытша пайдалануға
және ұстауға лизинг алушыға жалданатын мүліктік есепте келесі түрде
көрсетіледі.
Лизинг берушінің лизинг затын сатушыдан алу және лизинг келісімінің
шартына сәйкес жолдау:
- Негізгі құралды алу:
Дт 1656 Жалға беруге арналған негізгі құрал – жабдықтар
Кт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар.
- Алынған негізгі құралдар үшін төлем:
Дт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Лизинг затын лизинг келісімшарттарына сәйкес, лизинг алушыға уақытша
ұстауға және кәсіпкерлік мақсатта қолдануға беру:
Дт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі
Кт 1656 Жалға беруге арналған негізгі құрал – жабдықтар.
Ай сайын айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірмей лизинг беруші лизинг
бойынша сыйақыларды есептейді. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба
жасалады:
Дт 1730 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
Кт 4305 Басқа банктерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға
байланысты кірістер
4420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға
байланысты кірістер.
Егер лизинг алушы өз қаржысы есебінен және лизинг берушінің жазбаша
келісімімен лизинг затына зиян келтірмейтін жақсарту жүргізсе, лизинг
беруші лизинг алушы алдындағы бұл жақсартудың құнын өтеу бойынша лизинг
келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталғанда өз міндеттемелерін мойындайды.
Бұл кезде келесі бухглтерлік жазба жасалады:
Дт 5922 Банктік емес қызметтен өзге шығыстар
Кт 2860 Банктік қызмет бойынша өзге кредиторлар.
Лизинг келісімімен қаралған төлемдерді мерзімінде алғанда лизинг
беруші келесі бухгалтерлік өткізбелерді жүзеге асырады:
а) Лизинг бойынша қосылған сыйақыны өтеу бойынша:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1730 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер.
ә) Лизинг затын алу, жеткізу және оны лизинг келісімін жасау кезіндегі
баға бойынша лизинг лизинг келісіміне сәйкес мақсатында қолдану үшін жұмыс
жағдайында келген шығындар мен басқа да кез келген шығындарды қапына
келтіру бойынша:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
Лизинг алушы сыйақы бойынша төлемдерді, сондай – ақ қаржылық лизинг
бойынша негізгі борыш сомасы кешіктірілгенде, келесі бухгалтерлік өткізбе
құрылады:
а) Есептен сыйақы сомасына:
Дт 1731 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар
1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар
Кт 1730 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер.
ә) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1306 Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен
берешегі
1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
б) Негізгі борыш сомасы бойынша Ұлттық банктің нрмативтік – құқықтық
актілеріне сәйкес құрылатын мжбүрлі шығын сомасына:
Дт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
Кт 1339 Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы
лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
1439 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар).
Есептелген сыйақы мен негізгі борыш уақтылы бір кезде төленбесе (егер
бұл лизинг келісімінде көрсетілмесе) лизинг беруші айып өсімақы және
тұрақсыздық сомасын есептейді. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба
жасалады:
Дт 1860 Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар
Кт 4900 Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл).
Лизинг алушыдан мерзімі ұзартылған төлемдер қайтарылғанда, келесі
бухгалтерлік жазба жасалады:
а) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1860 Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар.
ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1731 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар
1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар.
б) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1306 Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен
берешегі
1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
в) Алдын ала құрылған мәжбүрлі шығындар сомасына:
Дт 1339 Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы
лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
1439 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
Кт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу.
Лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталған соң лизинг заты лизинг
шартының келісіміне сәйкес лизинг алушыдан лизинг берушіге қайтарылады:
а) Егер лизинг заты толық амортизацияланса, онда лизинг беруші аталған
лизинг затын қабылдау - өткізу акті бойынша қабылдайды және қажет болса оны
одан әрі қолдану бойынша жүйеден тыс есепке кірістейді;
ә) Егер лизинг заты толық амортизацияланбаса, қалдық құн сомасына
лизинг берушіде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
Дт 1652 Жер, үйлер мен ғимараттар
1653 Компьютерлік қондырғылар
1654 Басқа да негізгі құралдар
1655 Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар
1658 Көліктік құралдар
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
Егер лизинг келісімінің шарты бойынша лизинг заты қайтарылмаса және
аталған лизинг заты тоық амортизацияланбаса, онда лизинг алушымен лизинг
берушіге қалдық құнды қалпына келтіруі лизинг келісімшартымен реттеледі.
Лизинг алушының меншікті қаржысы есебінен жүргізген жақсарту құнын
қалпына келтіру кезінде,изинг берушімен келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
Дт 2860 Банктік қызмет бойынша өзге кредиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Жаңадан құрылған мәжбүрлі шығындар есебінен қаржылық лизинг бойынша
негізгі борыш сомасын лизинг алушы өтеу кезінде келесі бухгалтерлік жазба
жүзеге асырылады:
а) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1339 Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы
лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
1439 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
Кт 1306 Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен
берешегі
1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі;
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
Сол кезекте кіріс 7130 Шығынға шығарылған борыштар.
ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
Дт 4305 Басқа банктерге банктерге берілген қаржы лизингі бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер
4420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі сыйақы алуға
байланысты кірістер
Кт 1731 Басқа банктердің ұсынған қарыздары мен қаржылық лизингтері
бойынша мерзімі өткен сыйақылар
1741 Клиенттердің ұсынған қарыздары мен қаржылық лизингтері
бойынша мерзімі өткен сыйақылар.
б) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
Дт 4900 Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл) бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
ә) Сыйақы сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 4305 Басқа банктерге банктерге берілген қаржы лизингі бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер
Кт 4420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі сыйақы алуға байланысты
кірістер бір кезекте, шығын 7130 Шығынға шығарылған борыштар.
б) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
Қаржылық лизинг бойынша берешекті өтеу келесі жылы жүргізілетін болса,
ағымды жылда мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:
а) Айып, өсімақы немесе тұрақсыздық жне сыйақы сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 4921 Банк қызметінен өзге кірістер бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
ә) Шығындар шотында (мәжбүрлі шығындар бойынша) қаржы боған кезде,
қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
б) Шығындар шотында (мәжбүрлі шығындар бойынша) қаржы жеткіліксіз
боған кезде, қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 4921 Банк қызметінен өзге кірістер бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
Лизинг алушы банкіде операциялар келесі ретпен жүргізіледі:
Жасалған лизинг келісіміне сәйкес, лизинг алушыға лизинг заты барлық
нәрселерімен және тиісті құжаттар беріледі. Бұл кезде келесі бухгалтерлік
жазба жасалады:
Дт 1655 Қаржылық лизингке алынған негізгі құралдар
Кт 2057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі
2227 Алынған қаржы лизингі.
Ай сайын айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірмей лизинг алушы лизинг
бойынша сыйақы сыйақы қосады және келесі бухгалтерлік жазбаны жүргізеді:
Дт 5057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі бойынша сыйақыны
төлеумен байланысты шығындар
5227 Алынған қаржы лизингі бойынша сыйақы төлеуге байланысты
шығындар
Кт 2705 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген шығындар.
Егер лизинг алушы өзінің меншікті қаржылары есебінен және лизинг
берушінің жазбаша келісімімен лизинг затына зиян келтірмейтін жақсарту
жүргізсе, лизинг беруші лизинг алушы алдындағы бұл жақсартудың құнын өтеу
бойынша лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталғанда өз
міндеттемелерін мойындайды, бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
Дт 1860 Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар
Кт 4922 Банктік емес қызметтен өзге кірістер.
Лизинг келісімімен құралған төлемдерді мерзімінде төлегенде, лизинг
алушы мынадай бухгалтерлік жазба жасайды:
а) лизинг бойынша есептелген сыйақыны өтеу бойынша:
Дт 2705 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген шығындар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
ә) лизинг затын алу, жеткізу және лизинг келісімін жасау кезіндегі
баға бойынша лизинг келісіміне сәйкес мақсатында қолдану үшін жұмыс
жағдайында келген шығындар мен басқа да кез келген шығындарды қалпына
келтіру бойынша:
Дт 2057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі
2227 Алынған қаржы лизингі.
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Тозу құны банктің есеп саясатына сәйкес есептеледі. Егер жалдау
мерзімінің соңында меншік құқы лизинг алушыға өтетініне толық сенімділік
болмаса, өте қысқа екі кезеңнің бірінде активке тозу құны есептеледі:
жалдау мерзімі немесе оны тиімді қолдану мерзімінде бухгалтерлік жазба
жүзеге асырылады:
Дт 5784 Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар
бойынша амортизациялық аударымдар
Кт 1695 Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар
бойынша есептелген амортизация.
Лизинг алушы сыйақы бойынша төлемді, сондай – ақ қаржылық лизинг
бойынша негізгі борыш сомасы кешіктірілгенде, келесі бухгалтерлік жазба
жасалады:
а) Есептелген сыйақының сомасына:
Дт 2705 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген шығындар
Кт 2741 Алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен
сыйақылар.
ә) Негізгі борыш сомасына:
Дт 2057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі
2227 Алынған қаржы лизингі
Кт 2058 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен берешек
2225 Банктің клиенттермен жасалған өзге операциялары бойынша
мерзімі өткен берешегі.
Есептелген сыйақы мен негізгі борыш уақтылы бір кезде төленбесе (егер
бұл лизинг келісімінде көрсетілмесе) лизинг беруші айып, өсімақы және
тұрақсыздық сомасын есептейді. Бұл кезде:
а) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
Дт 5900 Тұрақсыздық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .3
Бөлім 1. Лизинг туралы жалпы түсінік.
1.1.Лизингтің шығу тегі, пайда
болуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...5
1.2.Лизингтің негізгі
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
Бөлім 2. ҚР лизинг бизнесі.
2.1.Лизингтік операциялар
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...12
2.2.Лизингтік
келісімшарт ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...25
Бөлім 3. ҚР лизингтің сыртқы жағдайы
3.1.ҚР лизингтің даму жолдары.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
3.2. Лизингтік қызметтер нарығының
сегменттері ... ... ... ... ... ... ... 28
3.3.Лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері ... ... ... ... ... ... ... 36
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .39
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .42
Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы Лизингтік операциялар есебі.
Лизинг экономика өмірінінің ең қиын кезеңдеріне қатысады, сатып алу және
сату қатынастарын және аренда және займдарды қарастырады. Сондықтан да
лизинг түсінігі нақты белгілі бір анықтамада болмайды.
Лизинг түсінігі үш негізгі аспектілерді қамтиды:
1. Лизинг маркетингтің белсенді бөлігі ретінде қызмет атқарады:
а) машина –техникалық өндіріс ретінде ұйымдастырылады;
б) материалдық – техникалық өндірісті қамтамасыз етеді;
2. Лизинг – ішкі нарыққа капитал салу және инвестициялық форманы
ұйымдастырады:
а) банктік қызметтің жаңа формасы ретінде көрінеді;
б) лизинг – лизингтік компанияларды несиесіз қаржыландыру көздері.
3. Лизинг – экономикалық жоспардың ұйымдастыру формасы:
а) ұлттық экономикада сыртқы нарықтық бәсекелестікті көтеру;
б) мемлекеттің сыртқы қарыздарының көбеюіне жол бермеу.
Бірінші бөлімде, лизингтің қалай пайда болғаны және оның түрлері,
яғни шұғыл лизинг, ақша лизингі және тікелей – қаржылық лизингі және
олардың атқаратын қызметтері туралы жеке – жеке тоқталамыз.
Екінші бөлімде, лизингтің артықшылықтары мен кемшіліктері және
лизингтік келісімшарт туралы мәселелер қарастырылады. Яғни лизинг беруші
мен алушы, жабдықтаушы мен жалға беруші және банк пен кәсіпорындар
арасындағы келісімшартты білдіреді.
Үшінші бөлімде, Қазақстан Республикасындағы лизинг бизнесі, оны
дамыту жолдары және сыртқы елдермен байланысты мәселелері қарастырылады.
Бөлім 1. Лизинг туралы жалпы түсінік.
1.1.Лизингтің шығу тегі, пайда болуы.
Лизинг сөзі to lease ағылшын етістігінен аударғанда “жалға беру”
беруде екі тарап қатысса: жалға беруші және алушы болса, ал лизингте үш
қатысушы:лизинг беруші, лизинг алушы және жабдықтаушы болады.
Лизинг – бұл лизинг берушінің (жалға берушінің) өзіне тиесілі құрал-
жабдықтарды, машиналарды, ЭЕМ, ұйымдастыру техникаларды, өндіріске, сауда-
саттыққа және қоймаға арналған құрылғыларды лизинг алушыға (жалгерге)
лизингтік төлем төлеу шартымен, белгіленген мерзімге пайдалануға беруін
қарастыратын жалға беру шарты.
Банктердің лизингтік операциялары несиелік операциялармен ұқсас болып
келеді. Алайда, лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта
көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг
объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал
несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі
қалады.
Тарихта лизингке ұқсас операцияның б.э.2000 жылдай бұрын ертедегі
Вавильонда жасалғандығы белгілі болғанмен, шетелдік зерттеушілер лизинг
операциясының жасалғандығы туралы нақты зерттеулер ретінде 1877 жылы Белл
Телефон Компани деген американдық компанияның телефондарды сатудың орнына
жалға бергендігін тілге тиек етеді. Юнайтед Стейтс лизин корп. атты
алғашқы лизингтік компания 1952 жылы Сан Францискода (АҚШ)
құрылған.Европада 1962 жылы Дойче лизинг ГМ6Х деген бірінші лизингтік
компания Дюссельдорфта (Германия) пайда болыпты.1972 жылдан бері еуропа
лизинг нарығы дамып келеді.
1.2.Лизингтің негізгі түрлері
Лизингтік мәмілелердің бірнеше түрлері бар. Барлық лизингтік
операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және қаржылық лизингтер.
1. Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне қарағанда, оның
пайдалану мерзімінің қысқалығын және мүліктің құнын толық өтемеуін
сипаттайды.
2. Қаржы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг затының
мерзімі ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе өзін-
өзі өтеуімен байланысты сипатталады.
Осы лизингтердің отандық және халықаралық тәжірибеде қолданылатын
мынадай түрлері бар:
Ішкі лизинг – бұл өзінің қатынасушыларының бір елден болып келуімен
байланысты сипатталады.
Халықаралық лизинг – бір тарап немесе барлық тараптардың әр елден
болып келуін сипаттайды.
Банктердің лизингтік операциясы несиелік операциялармен ұқсас болып
келеді. Алайда лизингтің несиеден бір айырмашылығын келісімшартта
көрсетілген төлемдер төленіп, мерзімі аяқталғаннан кейін де лизинг
объектісінің лизинг берушінің меншігінде қала беруінен көруге болады. Ал
несиеде банктің меншік объектісі ретінде қарыз алушының берген кепілдігі
қалады.
Қаржылық лизинг – бұл мүліктің толық құнын төлеп алатын мүліктің
түрін жалға беру, онда уақытша пайдалануға берілген мүліктің мерзімі
шамамен мүліктің амортизацияланатын және пайдаланатын мерзіміне жақын
болады. Лизингтік мәміленің тараптары:
- лизинг беруші(жалға беруші);
- лизинг алушылар(жалға алушылар) болып табылады.
Басқаша сөзбен айтқанда, қаржылық лизинг – бұл инвестициялық
қызметтің бір түрі; онда:
- лизинг беруші сатып алушыдан лизинг бұйымын лизинг келісім шарты
бойынша өз меншігіне алуды, сосын оны лизинг алушыға белгілі бір ақыға,
белгілі бір мерзімге, белгілі бір уақытта иелік ету жағдайына және
кәсіпкерлік мақсаты үшін пайдалануына беруді міндетіне алады. Бұл кезде
лизинг бұйымы лизинг алушыға берілгенде, оның мерзімі амортизацияланатын
мерзіммен шамалас немесе оның 80% бөлігіне сәйкес келуі тиіс;
- лизинг алушы келісімшартқа сәйкес төленуге жататын төлемдерді
кезеңімен тиянақты түрде төлеп тұруды өз міндетіне алады. Келісімшарттың
мерзімі өткен соң, лизинг бұйымылизинг алушының меншігіне өтуі мүмкін, егер
бұндай жағдай шартта қарастырылған болса.
Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құрал-
жабдықтар, транспорт құралдары, жер телімі т.б. мүліктер жатады. Лизинг
бұйымына бағалы қағаздар, табиғи ресурстар жатпайды.
Лизинг лизингтік мәмілеге қатысушылардың қарастырған жағдайына
байланысты және олар әрқилы болып бөлінеді:
- қайтарылатын лизинг – лизингтің бұл түрі, онда сатушы осы бұйымды
кері қайтарыпала алатын болса ғана лизинг алушыға лизинг ретінде сатады;
- банк лизингі – лизингтің бір түрі, онда лизингті беруші ролін банк
атқарады;
- толық лизинг – лизингтің бір түрі, онда лизинг беруші ағымдағы
жөндеу және оның лизинг бұйымына техникалық қызмет көрсету жұмысын
атқарады;
- таза лизинг – лизингтің бір түрі, онда лизинг алушы ағымдағы жөндеу
және оның лизинг бұйымына техникалық қызмет көрсету жұмысын атқарады.
Лизинг өз нысаны бойынша ішкі және халықаралық болып бөлінуі мүмкін.
Ішкі лизингте лизинг беруші де, лизинг алушы да және сатушы да Қазақстан
Республикасының резиденті болып табылады. Халықаралық лизингті, негізінен
Қазақстан Республикасының резидентті емес тұлғалары жүзеге асырады. Лизинг
берушінің де, лизинг алушының да және сатушының да жауапкершілігі лизинг
келісімшартымен, сатып алу-сату келісімшартымен және Қазақстан
Республикасының заң актілерімен белгіленеді. Лизинг келісімшарты мынадай
міндетті мәнді жағдайлардан тұруы тиіс, онсыз ол келісілген деп саналмайды,
келісімшарт жасалатын нәрсесі; лизинг нәрсесін сатушының аты-жөні және
сатушыны таңдауды кім жүзеге асырғаны көрсетіледі; лизинг нәрсесін лизингті
алушыға берудің мерзімі мен жағдайы;лизинг төлемінің мерзімділігі мен
мөлшері;лизинг нәрсесінің құны; келісімшарттың әрекет мерзімі; лизинг
нәрсесінің лизинг алушының меншігіне өту жағдайы; лизинг ету нәрсесін
суреттеу; лизинг нәрсесін ұстау және жөндеу тәртібі; сақтандыру; лизинг
берушінің атына лизинго нәрсесін мемлекеттік тіркеуден өткізуін екі жақтың
біріне жүктеу; лизинг келісімшарты бойынша лизинг алушының міндеттемесін
орындауын бақылау үшін лизинг берушінің жүзеге асыратын шаралары;
тараптардың жауапкершілігі. Қозғалмайтын мүліктер бойынша жасалатын келісім-
шарттар міндетті түрде, заң актілерімен анықталған тәртіпте мемлекеттік
тіркеуден өтеді. Қозғалыстағы мүліктер қойылған кепілдік ретінде міндетті
түрде мемлекеттік тіркеуге жатады. Лизинг нәрсесін сатушы тікелей лизинг
алушының алдында сатып алу-сату келісімшарты бойынша жауапты болады. Егер
де сатушы лизинг алушының қойған талабымен келіссе, онда лизинг алушыға
берілетін лизинг нәрсесінің шартын өзгерту үшін, міндетті түрде лизинг
берушімен келісуі тиіс. Лизинг алушының да лизинг берушінің де сатушымен
қарым-қатынасы ынтымақтасқан кредиторлар ретінде жүреді.
Лизинг бойынша марапаттау өз кезегінде екі әдісте пайдаланады: не
өсіп отыратын пайыздық мөлшерлемесін, немесе алдын-ала қарастырылған
пайыздық мөлшерлемесін.
Бухгалтерлік есепте қаржылық лизинг бойынша жасалатын операциялар
онда қарастырылған келісім-шарттың жағдайына байланысты көрініс табады.
Қатар Шаруашылық Сомасы, Шоттар корреспонденциясы
№ операцияла- теңге
рының мазмұны
дебет Кредит
Лизинг берушідегі операциялардың көрінісі
1 Негізгі құрал
лизингіге 700000 842 121-125
берілді:
- құрал-жабң 900000 334,301 722
баланстық
құнына 144000 334,301 633
- берілген лизинг
мүлігінің
келісім-шарттық
құнына
-ҚҚС-ның
сомасына(16%)
2 Лизингіге берілген
негізгі
құралдың құнымен
жалпы 301,334 611
лизингтік төлем 300000
сомасы
арасындағы айырмасы
бо-
лашақ кезеңнің
табысы
ретінде көрсетілген
3 Лизигтік қызметтен
марапаттау
мөлшерінде
алынған табыс 300000 611 705
ағымдағы
кезеңге жатқызылып
көр-
сетіледі
4 Лизинг алушының
лизинг 300000 611 301,334
бойынша алған
міндетте-
месі төленді
5 Лизинг ретінде
алынған негізгі
құрал кірістелді:
- алынған мүліктің 900000 121-125 683
келі- 144000 331 683
сім-шарттағы құны
бойын-
ша
- ҚҚС сомасына(16%)
6 Лизинг ретінде
алынған 300000 831 684
мүлік үшін
марапаттау
есептелінді
7 Лизинг берушіге
берген 1344000 683,684 441,451
міндеттемесі төленді
8 Лизинг ретінде
қабылдан- 935,946,811,
ған негізгі құралдар108000 821 131-134
бо-
йынша амортизация
есеп-
теліінді
Бұл мысалдың шарты бойынша негізгі құрал лизинг алушының балансына
берілген.
Бөлім 2. ҚР лизинг бизнесі.
2.1. Лизингтік операциялар есебі.
Бухгалтерлік есепте лизинг беруші банктің алынған мүлікті қаржылық
лизингке ұсынумен байланысты операцияларын көрсету тәртібі банктің ішкі
құжаттарында қарастырылуы және есептік саясатта белгіленуі тиіс.
Лизинг келісім жасалып, мүлік мемлекеттік тіркеуден өткен соң, сатушыдан
лизинг беруші меншігіне алынып, кәсіпкерлік мақсатына уақытша пайдалануға
және ұстауға лизинг алушыға жалданатын мүліктік есепте келесі түрде
көрсетіледі.
Лизинг берушінің лизинг затын сатушыдан алу және лизинг келісімінің
шартына сәйкес жолдау:
- Негізгі құралды алу:
Дт 1656 Жалға беруге арналған негізгі құрал – жабдықтар
Кт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар.
- Алынған негізгі құралдар үшін төлем:
Дт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Лизинг затын лизинг келісімшарттарына сәйкес, лизинг алушыға уақытша
ұстауға және кәсіпкерлік мақсатта қолдануға беру:
Дт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі
Кт 1656 Жалға беруге арналған негізгі құрал – жабдықтар.
Ай сайын айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірмей лизинг беруші лизинг
бойынша сыйақыларды есептейді. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба
жасалады:
Дт 1730 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
Кт 4305 Басқа банктерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға
байланысты кірістер
4420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі бойынша сыйақы алуға
байланысты кірістер.
Егер лизинг алушы өз қаржысы есебінен және лизинг берушінің жазбаша
келісімімен лизинг затына зиян келтірмейтін жақсарту жүргізсе, лизинг
беруші лизинг алушы алдындағы бұл жақсартудың құнын өтеу бойынша лизинг
келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталғанда өз міндеттемелерін мойындайды.
Бұл кезде келесі бухглтерлік жазба жасалады:
Дт 5922 Банктік емес қызметтен өзге шығыстар
Кт 2860 Банктік қызмет бойынша өзге кредиторлар.
Лизинг келісімімен қаралған төлемдерді мерзімінде алғанда лизинг
беруші келесі бухгалтерлік өткізбелерді жүзеге асырады:
а) Лизинг бойынша қосылған сыйақыны өтеу бойынша:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1730 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер.
ә) Лизинг затын алу, жеткізу және оны лизинг келісімін жасау кезіндегі
баға бойынша лизинг лизинг келісіміне сәйкес мақсатында қолдану үшін жұмыс
жағдайында келген шығындар мен басқа да кез келген шығындарды қапына
келтіру бойынша:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
Лизинг алушы сыйақы бойынша төлемдерді, сондай – ақ қаржылық лизинг
бойынша негізгі борыш сомасы кешіктірілгенде, келесі бухгалтерлік өткізбе
құрылады:
а) Есептен сыйақы сомасына:
Дт 1731 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар
1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар
Кт 1730 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер
1740 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген кірістер.
ә) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1306 Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен
берешегі
1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
б) Негізгі борыш сомасы бойынша Ұлттық банктің нрмативтік – құқықтық
актілеріне сәйкес құрылатын мжбүрлі шығын сомасына:
Дт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
Кт 1339 Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы
лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
1439 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар).
Есептелген сыйақы мен негізгі борыш уақтылы бір кезде төленбесе (егер
бұл лизинг келісімінде көрсетілмесе) лизинг беруші айып өсімақы және
тұрақсыздық сомасын есептейді. Бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба
жасалады:
Дт 1860 Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар
Кт 4900 Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл).
Лизинг алушыдан мерзімі ұзартылған төлемдер қайтарылғанда, келесі
бухгалтерлік жазба жасалады:
а) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1860 Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар.
ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1731 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар
1741 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен сыйақылар.
б) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1306 Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен
берешегі
1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі.
в) Алдын ала құрылған мәжбүрлі шығындар сомасына:
Дт 1339 Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы
лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
1439 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
Кт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу.
Лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталған соң лизинг заты лизинг
шартының келісіміне сәйкес лизинг алушыдан лизинг берушіге қайтарылады:
а) Егер лизинг заты толық амортизацияланса, онда лизинг беруші аталған
лизинг затын қабылдау - өткізу акті бойынша қабылдайды және қажет болса оны
одан әрі қолдану бойынша жүйеден тыс есепке кірістейді;
ә) Егер лизинг заты толық амортизацияланбаса, қалдық құн сомасына
лизинг берушіде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
Дт 1652 Жер, үйлер мен ғимараттар
1653 Компьютерлік қондырғылар
1654 Басқа да негізгі құралдар
1655 Қаржылық лизингке алынған негізгі құрал – жабдықтар
1658 Көліктік құралдар
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
Егер лизинг келісімінің шарты бойынша лизинг заты қайтарылмаса және
аталған лизинг заты тоық амортизацияланбаса, онда лизинг алушымен лизинг
берушіге қалдық құнды қалпына келтіруі лизинг келісімшартымен реттеледі.
Лизинг алушының меншікті қаржысы есебінен жүргізген жақсарту құнын
қалпына келтіру кезінде,изинг берушімен келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
Дт 2860 Банктік қызмет бойынша өзге кредиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Жаңадан құрылған мәжбүрлі шығындар есебінен қаржылық лизинг бойынша
негізгі борыш сомасын лизинг алушы өтеу кезінде келесі бухгалтерлік жазба
жүзеге асырылады:
а) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1339 Басқа банктерге банктерге берілген қарыздар және қаржы
лизингі бойынша арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
1439 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындар)
Кт 1306 Банктің қарыздары бойынша басқа банктердің мерзімі өткен
берешегі
1424 Банк қарыздары бойынша клиенттердің мерзімі өткен
берешегі;
Кт 1305 Басқа банктерге қаржы лизингі
1420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі.
Сол кезекте кіріс 7130 Шығынға шығарылған борыштар.
ә) Мерзімі ұзартылған сыйақы сомасына:
Дт 4305 Басқа банктерге банктерге берілген қаржы лизингі бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер
4420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі сыйақы алуға
байланысты кірістер
Кт 1731 Басқа банктердің ұсынған қарыздары мен қаржылық лизингтері
бойынша мерзімі өткен сыйақылар
1741 Клиенттердің ұсынған қарыздары мен қаржылық лизингтері
бойынша мерзімі өткен сыйақылар.
б) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
Дт 4900 Тұрақсыздық айыбы (айыппұл, өсімпұл) бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
ә) Сыйақы сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 4305 Басқа банктерге банктерге берілген қаржы лизингі бойынша
сыйақы алуға байланысты кірістер
Кт 4420 Клиенттерге берілген қаржы лизингі сыйақы алуға байланысты
кірістер бір кезекте, шығын 7130 Шығынға шығарылған борыштар.
б) Негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
Қаржылық лизинг бойынша берешекті өтеу келесі жылы жүргізілетін болса,
ағымды жылда мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:
а) Айып, өсімақы немесе тұрақсыздық жне сыйақы сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 4921 Банк қызметінен өзге кірістер бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
ә) Шығындар шотында (мәжбүрлі шығындар бойынша) қаржы боған кезде,
қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 5452 Басқа банктерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу
5455 Клиенттерге берілген қарыздар және қаржы лизингі бойынша
арнайы резервтерге (мәжбүрлі шығындарға) ақша бөлу бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
б) Шығындар шотында (мәжбүрлі шығындар бойынша) қаржы жеткіліксіз
боған кезде, қаржылық лизинг бойынша негізгі борыш сомасына:
Дт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 4921 Банк қызметінен өзге кірістер бір кезекте, шығын 7130
Шығынға шығарылған борыштар.
Лизинг алушы банкіде операциялар келесі ретпен жүргізіледі:
Жасалған лизинг келісіміне сәйкес, лизинг алушыға лизинг заты барлық
нәрселерімен және тиісті құжаттар беріледі. Бұл кезде келесі бухгалтерлік
жазба жасалады:
Дт 1655 Қаржылық лизингке алынған негізгі құралдар
Кт 2057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі
2227 Алынған қаржы лизингі.
Ай сайын айдың соңғы жұмыс күнінен кешіктірмей лизинг алушы лизинг
бойынша сыйақы сыйақы қосады және келесі бухгалтерлік жазбаны жүргізеді:
Дт 5057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі бойынша сыйақыны
төлеумен байланысты шығындар
5227 Алынған қаржы лизингі бойынша сыйақы төлеуге байланысты
шығындар
Кт 2705 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген шығындар.
Егер лизинг алушы өзінің меншікті қаржылары есебінен және лизинг
берушінің жазбаша келісімімен лизинг затына зиян келтірмейтін жақсарту
жүргізсе, лизинг беруші лизинг алушы алдындағы бұл жақсартудың құнын өтеу
бойынша лизинг келісімінің әрекет ету мерзімі аяқталғанда өз
міндеттемелерін мойындайды, бұл кезде келесі бухгалтерлік жазба жасалады:
Дт 1860 Банк қызметі бойынша өзге дебиторлар
Кт 4922 Банктік емес қызметтен өзге кірістер.
Лизинг келісімімен құралған төлемдерді мерзімінде төлегенде, лизинг
алушы мынадай бухгалтерлік жазба жасайды:
а) лизинг бойынша есептелген сыйақыны өтеу бойынша:
Дт 2705 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген шығындар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
ә) лизинг затын алу, жеткізу және лизинг келісімін жасау кезіндегі
баға бойынша лизинг келісіміне сәйкес мақсатында қолдану үшін жұмыс
жағдайында келген шығындар мен басқа да кез келген шығындарды қалпына
келтіру бойынша:
Дт 2057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі
2227 Алынған қаржы лизингі.
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары.
Тозу құны банктің есеп саясатына сәйкес есептеледі. Егер жалдау
мерзімінің соңында меншік құқы лизинг алушыға өтетініне толық сенімділік
болмаса, өте қысқа екі кезеңнің бірінде активке тозу құны есептеледі:
жалдау мерзімі немесе оны тиімді қолдану мерзімінде бухгалтерлік жазба
жүзеге асырылады:
Дт 5784 Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар
бойынша амортизациялық аударымдар
Кт 1695 Қаржы лизингі бойынша алынған негізгі құрал – жабдықтар
бойынша есептелген амортизация.
Лизинг алушы сыйақы бойынша төлемді, сондай – ақ қаржылық лизинг
бойынша негізгі борыш сомасы кешіктірілгенде, келесі бухгалтерлік жазба
жасалады:
а) Есептелген сыйақының сомасына:
Дт 2705 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
есептелген шығындар
Кт 2741 Алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша мерзімі өткен
сыйақылар.
ә) Негізгі борыш сомасына:
Дт 2057 Басқа банктерден алынған қаржы лизингі
2227 Алынған қаржы лизингі
Кт 2058 Басқа банктерден алынған қарыздар және қаржы лизингі бойынша
мерзімі өткен берешек
2225 Банктің клиенттермен жасалған өзге операциялары бойынша
мерзімі өткен берешегі.
Есептелген сыйақы мен негізгі борыш уақтылы бір кезде төленбесе (егер
бұл лизинг келісімінде көрсетілмесе) лизинг беруші айып, өсімақы және
тұрақсыздық сомасын есептейді. Бұл кезде:
а) Айып, өсімақы және тұрақсыздық сомасына:
Дт 5900 Тұрақсыздық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz