Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары
1.1 Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу ... ... ... ... ... ..5
1.2 Салық берешегі сомасын қолма . қол ақша есебінен өндіріп алу ... ... ... ... ... .10
ІІ. Салық төлеушінің салық берешегін өндіріп алу тәсілдері
2.1 Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторлық шоттарынан өндіріп алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2 Салық төлеушінің билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен салық берешегі есебіне өндіріп алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ІІІ. Салық төлеушінің берешек сомасының төлеу мерзімі бойынша жүргізілетін шаралар
3.1 Салық төлеуші акцияларының мәжбүрлі қосымша эмиссиясы және оны банкрот деп тану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
І. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары
1.1 Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу ... ... ... ... ... ..5
1.2 Салық берешегі сомасын қолма . қол ақша есебінен өндіріп алу ... ... ... ... ... .10
ІІ. Салық төлеушінің салық берешегін өндіріп алу тәсілдері
2.1 Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторлық шоттарынан өндіріп алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2 Салық төлеушінің билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен салық берешегі есебіне өндіріп алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ІІІ. Салық төлеушінің берешек сомасының төлеу мерзімі бойынша жүргізілетін шаралар
3.1 Салық төлеуші акцияларының мәжбүрлі қосымша эмиссиясы және оны банкрот деп тану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
Бүгінде Қазақстан Республикасының салық жүйесінде жүзеге асырылатын салықтық – құқықтық реттеу әдістері қатарына салықтық ынталандыруды және салықтық санкцияларды жатқызуға болады.
Салықтық мәжбүрлеу әдетте салықтық – құқықтық нормаларда, сондай - ақ тиісті салықтық келісімдерде белгіленген экономикалық тұрғыдан мұқият негізделген жеңілдіктер жүйесі ретінде стратегиялық сипаттағы және өзара байланысқан салық жеңілдіктері мен преференцияларының кешенін қалыптастырады.
Мемлекеттік мәжбүрлеуге мынадай жалпы сипаттама беруге болады: мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану негізінде салықтық құқықтық қатынас субъектілерінің құқыққа қайшы, кінәлі іс - әрекеттері, салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары көбінесе соттан тыс жағдайларда қолданылады, салық заңдарының тиісінше орындалуын және салықтық құқықтық қатынастардағы заңдылықтың сақталуын кепілдендіреді, салық салу аясында құқыққа қайшы іс - әрекет жасаған тұлғаға қатысты мемлекеттің қаһарлы қарымтасы болып табылады.
Мемлекет тарапынан салық салу процесінде пайдаланылатын салықтық ынталандыру әдістері (инвестициялық салық преференциялары, нарықтың дамудың нақтылы кезеңдерінде мемлекетке қажетті экономикалық секторларға берілетін салық жеңілдіктері) қоғамның экономикалық дамуына айтарлықтай ықпалын тигізеді.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің маңызды жағы негізгі салық ережелерін жүйелеу және салық заңының барлық нормаларын біріктіру болып табылады. Заң жүйесінде салық төлеушілерді мемлекеттіктіркеудің және оларды тіркеу есебіне қоюдың негізгі ережелері бекітілген. Салықтық бақылау түрлері айқын көрсетілген. Салық арқылы реттеу әдістері салалардың бәсекелестігін ынталандыруға, капиталдың қорлануына қолайлы жағдай жасауға, корпорациялардың әлеуметтік қызметін қолдауға кеңінен пайдаланылады.
Қазақстан Республикасының салық салу аясындағы құзыретті органдарының салықтық міндеттемелерді мәжбүрлеп орындатуға байланысты тиісті іс – қимылдары белгіленген нысанадағы салық хабарламасы негізінде жүзеге асырылады.
Салықтық мәжбүрлеу әдетте салықтық – құқықтық нормаларда, сондай - ақ тиісті салықтық келісімдерде белгіленген экономикалық тұрғыдан мұқият негізделген жеңілдіктер жүйесі ретінде стратегиялық сипаттағы және өзара байланысқан салық жеңілдіктері мен преференцияларының кешенін қалыптастырады.
Мемлекеттік мәжбүрлеуге мынадай жалпы сипаттама беруге болады: мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану негізінде салықтық құқықтық қатынас субъектілерінің құқыққа қайшы, кінәлі іс - әрекеттері, салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары көбінесе соттан тыс жағдайларда қолданылады, салық заңдарының тиісінше орындалуын және салықтық құқықтық қатынастардағы заңдылықтың сақталуын кепілдендіреді, салық салу аясында құқыққа қайшы іс - әрекет жасаған тұлғаға қатысты мемлекеттің қаһарлы қарымтасы болып табылады.
Мемлекет тарапынан салық салу процесінде пайдаланылатын салықтық ынталандыру әдістері (инвестициялық салық преференциялары, нарықтың дамудың нақтылы кезеңдерінде мемлекетке қажетті экономикалық секторларға берілетін салық жеңілдіктері) қоғамның экономикалық дамуына айтарлықтай ықпалын тигізеді.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің маңызды жағы негізгі салық ережелерін жүйелеу және салық заңының барлық нормаларын біріктіру болып табылады. Заң жүйесінде салық төлеушілерді мемлекеттіктіркеудің және оларды тіркеу есебіне қоюдың негізгі ережелері бекітілген. Салықтық бақылау түрлері айқын көрсетілген. Салық арқылы реттеу әдістері салалардың бәсекелестігін ынталандыруға, капиталдың қорлануына қолайлы жағдай жасауға, корпорациялардың әлеуметтік қызметін қолдауға кеңінен пайдаланылады.
Қазақстан Республикасының салық салу аясындағы құзыретті органдарының салықтық міндеттемелерді мәжбүрлеп орындатуға байланысты тиісті іс – қимылдары белгіленген нысанадағы салық хабарламасы негізінде жүзеге асырылады.
1. Ермекбаева Б.Ж. «Жалпы мемлекеттік салықтар»
Алматы 1997 Экономика
2. Найманбаев С.М. «Салықтық құқық»
Алматы 2002 Жеті жарғы
3. Ермекбаева Б.Ж , Құлқабаева М.Т. , Бурабаев О.Б. «Жергілікті салықтар мен алымдар»
Алматы 1998 Экономика
4. Гуреев В.И. «Налоговая право»
Экономика 1995
5. Найманбаев С.М. «Салықтық құқық»
Алматы 2006 Жеті жарғы
6. Осипова Г.М. «Экономикалық теория негіздері» Оқу құралы
Алматы 2002
7. « Қаржы қаражат » журналы 2006
8. Утаров А.К. , Еркебалаева В.А. , Досжанова Ш.А. «Салық және салық салу»
Шымкент 2007
9. Қазақстан Республикасының Кодексі «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Алматы 2001 Жеті жарғы
10. Алимбеков М. , Ермекбаева В.Ж. , Зейнлгардин А.Д. «Налоги»
Алматы 1995
11. Карагусова Г. «Налоги»
Алматы 1994 Қаржы – қаражат
12. Рүстемов К. Салық реформасы уақыт сыны
Қаржы – қаражат 2000 № 6
13. Мухамеджанов Э.Б. , Межибовская И.В. , Садвакасова И.К.
«Казахстан – налоговая договора Алматы 1998
14. Найманбаев С.М. «Салықтық құқық»
Алматы 2000
15. Мухитдинов Н.Б. , Найманбаев С.М. Салықтық заңдарды бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік Алматы 1999
16. Найманбаев С.М. Салықтық құқық курсы бойынша өткізілетін семинар сабақтарының оқу -- әдістемелік кешені. Алматы, 2001
Алматы 1997 Экономика
2. Найманбаев С.М. «Салықтық құқық»
Алматы 2002 Жеті жарғы
3. Ермекбаева Б.Ж , Құлқабаева М.Т. , Бурабаев О.Б. «Жергілікті салықтар мен алымдар»
Алматы 1998 Экономика
4. Гуреев В.И. «Налоговая право»
Экономика 1995
5. Найманбаев С.М. «Салықтық құқық»
Алматы 2006 Жеті жарғы
6. Осипова Г.М. «Экономикалық теория негіздері» Оқу құралы
Алматы 2002
7. « Қаржы қаражат » журналы 2006
8. Утаров А.К. , Еркебалаева В.А. , Досжанова Ш.А. «Салық және салық салу»
Шымкент 2007
9. Қазақстан Республикасының Кодексі «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
Алматы 2001 Жеті жарғы
10. Алимбеков М. , Ермекбаева В.Ж. , Зейнлгардин А.Д. «Налоги»
Алматы 1995
11. Карагусова Г. «Налоги»
Алматы 1994 Қаржы – қаражат
12. Рүстемов К. Салық реформасы уақыт сыны
Қаржы – қаражат 2000 № 6
13. Мухамеджанов Э.Б. , Межибовская И.В. , Садвакасова И.К.
«Казахстан – налоговая договора Алматы 1998
14. Найманбаев С.М. «Салықтық құқық»
Алматы 2000
15. Мухитдинов Н.Б. , Найманбаев С.М. Салықтық заңдарды бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік Алматы 1999
16. Найманбаев С.М. Салықтық құқық курсы бойынша өткізілетін семинар сабақтарының оқу -- әдістемелік кешені. Алматы, 2001
Жоспары
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары
1.1 Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу
... ... ... ... ... ..5
1.2 Салық берешегі сомасын қолма – қол ақша есебінен өндіріп алу
... ... ... ... ... .10
ІІ. Салық төлеушінің салық берешегін өндіріп алу тәсілдері
2.1 Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторлық шоттарынан
өндіріп алу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2.2 Салық төлеушінің билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен салық
берешегі есебіне өндіріп алу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 16
ІІІ. Салық төлеушінің берешек сомасының төлеу мерзімі бойынша жүргізілетін
шаралар
3.1 Салық төлеуші акцияларының мәжбүрлі қосымша эмиссиясы және оны банкрот
деп тану
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..28
Кіріспе
Бүгінде Қазақстан Республикасының салық жүйесінде жүзеге асырылатын
салықтық – құқықтық реттеу әдістері қатарына салықтық ынталандыруды және
салықтық санкцияларды жатқызуға болады.
Салықтық мәжбүрлеу әдетте салықтық – құқықтық нормаларда, сондай - ақ
тиісті салықтық келісімдерде белгіленген экономикалық тұрғыдан мұқият
негізделген жеңілдіктер жүйесі ретінде стратегиялық сипаттағы және өзара
байланысқан салық жеңілдіктері мен преференцияларының кешенін
қалыптастырады.
Мемлекеттік мәжбүрлеуге мынадай жалпы сипаттама беруге болады:
мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану негізінде салықтық құқықтық қатынас
субъектілерінің құқыққа қайшы, кінәлі іс - әрекеттері, салық салу аясындағы
мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары көбінесе соттан тыс жағдайларда қолданылады,
салық заңдарының тиісінше орындалуын және салықтық құқықтық қатынастардағы
заңдылықтың сақталуын кепілдендіреді, салық салу аясында құқыққа қайшы іс -
әрекет жасаған тұлғаға қатысты мемлекеттің қаһарлы қарымтасы болып
табылады.
Мемлекет тарапынан салық салу процесінде пайдаланылатын салықтық
ынталандыру әдістері (инвестициялық салық преференциялары, нарықтың дамудың
нақтылы кезеңдерінде мемлекетке қажетті экономикалық секторларға берілетін
салық жеңілдіктері) қоғамның экономикалық дамуына айтарлықтай ықпалын
тигізеді.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің маңызды жағы негізгі салық
ережелерін жүйелеу және салық заңының барлық нормаларын біріктіру болып
табылады. Заң жүйесінде салық төлеушілерді мемлекеттіктіркеудің және оларды
тіркеу есебіне қоюдың негізгі ережелері бекітілген. Салықтық бақылау
түрлері айқын көрсетілген. Салық арқылы реттеу әдістері салалардың
бәсекелестігін ынталандыруға, капиталдың қорлануына қолайлы жағдай жасауға,
корпорациялардың әлеуметтік қызметін қолдауға кеңінен пайдаланылады.
Қазақстан Республикасының салық салу аясындағы құзыретті органдарының
салықтық міндеттемелерді мәжбүрлеп орындатуға байланысты тиісті іс –
қимылдары белгіленген нысанадағы салық хабарламасы негізінде жүзеге
асырылады.
І. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары
1.1 Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу
Салық тексеруі актісі бойынша хабарламаға шағым жасау жағдайларын
қоспағанда, салық органдары салық төлеушіге мерзімінде орындалмаған салық
міндеттемесін орындауды қамтамасыз ету тәсілдерін қолданғаннан кейін,
мәжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдануға құқылы. Мәжбүрлеп өндіріп алу
шараларын қолдану Кодекстің 31 - бабына сәйкес салық төлеушіге жіберілген
хабарлама негізінде жүргізіледі. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу
мынадай тәртіппен:
1. банк шоттарындағы ақшасының есебінен;
2. қолма - қол ақшасының есебінен;
3. дебиторларының шоттарынан;
4. билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен;
5. акциялардың қосымша эмиссияларын мәжбүрлеп шығару арқылы жүргізіледі.
Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу
1. Декларациялар және ( немесе) есеп айырысулар бойынша, сондай-ақ салық
тексеруі нәтижелері бойынша салық төлеушіге есептелген салық берешегінің
сомалары төленбеген немесе толық төленбеген жағдайда, салық органы салық
берешегінің сомасын салық төлеушінің және оның дербес салық төлеуші болып
табылмайтын құрылымдық бөлімшелерінің банктік шоттарындағы ақшаларынан
олардың келісімінсіз, инкассолық өкім негізінде мәжбүрлеу тәртібімен
өндіріп алуға құқылы.
2. Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның банктік шоттарынан
өндіріп алу салық органының инкассолық өкімі негізінде жүргізіледі.
3. Банк салық төлеушінің бір банктік шотынан салық берешегін өндіріп алу
туралы салық органының инкассолық өкімін орындаған кезде, банк салық
органына салық төлеушінің аталған банкте ашқан басқа банк шоттарына салық
органы шығарған инкассолық өкімдерді, егер салық органы мұндай инкассолық
өкімдерді сол сомаға, берешектің сол түрі бойынша, сол есепті кезең үшін
ұсынса, салық органының инкассолық өкімдердің орындалғандығын растайтын
төлем құжатын қоса тіркеп, салық органына орындаусыз қайтарады.
4. Инкассолық өкім Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық
актілермен белгіленген нысан бойынша ұсынылады және онда салық төлеушінің
немесе салық агентінің салық берешегі сомаларын өндіріп алу жүргізілетін
банк шоты көрсетіледі.
5. Салық төлеушінің теңгелік банк шоттарында ақша болмаған жағдайда,
салық берешегі салық төлеушінің валюталық банк шоттарынан салық органдары
теңгемен ұсынылған инкассолық өкімдерді негізінде өндіріп алынды.
6. Салық берешегін өндіріп алуға инкассолық өкімді банк немесе банк
операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым бірінші кезекте
және аталған өкімді алған күннен кейінгі бір операциялық күннен
кешіктірмей, банк шотында бар сомалар шегінде орындайды.
7. Салық төлеушінің банк шотында ақша жеткіліксіз болған немесе жоқ
болған жағдайда, инкассолық өкім осы шотқа ақша түсуіне қарай орындалады.
8. Салық органы салық берешегін өндіріп алу туралы инкассолық өкім
шығарған салық төлеушінің банк шотында ақша болмаған жағдайда, инкассолық
өкімді орындауға қабылдаған банк заңдарға сәйкес салық төлеушінің банк шоты
жабылған кезде аталған инкассолық өкімді салық төлеушінің банк шотының
жабылуы туралы хабарлама мен бірге тиісті салық органына қайтарады.
Қазіргі салық салу аясында мемлекет тарапынан ( оның салықтық құқығы
арқылы ) мынадай мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары қолданады:
1) салықтар мен бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдердің
мерзімінде төленбеген сомасына өсімпұл есептеу;
2) салық төлеушінің банктік шоттар бойынша жүргізетін шығыс операцияларын
тоқтата тұру;
3) мерзімінде өтелмеген салық берешегі есебіне салық төлеушінің өз
мүлкіне билік етуіне шектеу қою;
4) салықтық тексерулер жүргізу барысында Қазақстан Республикасының заң
актілеріне сәйкес салық төлеушілердің қандай болмасын құжаттарын алып қою;
5) салық берешегін салық төлеушінің банктік шоттарындағы ақшалар есебінен
өндіріп алу;
6) салық берешегін салық төлеушінің қолма – қол ақша қаражаттары есебінен
өндіріп алу;
7) салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторларының банктік
шоттарынан өндіріп алу;
8) салық төлеушінің билік етуіне шектеу қойылған мүлкін өткізу, сату
есебінен оның салық берешегін өндіріп алу;
9) салық төлеушінің ( акционерлік қоғамның ) акциялары эмиссиясын
мәжбүрлеп қосымша шығарту арқылы салық берешегін өндіріп алу;
10) салық берешегінің бересі сомасын есептеу және өндіріп алу;
11) салықтық – құқық бұзушылық жасаған салық төлеушілерді тиісті заңдарда
көзделген заңи жауапкершілік түрлеріне тарту.
Қазақстан Республикасының ағымдағы тиісті заңдары салықтық тексеру,
бақылау нәтижесіне қарай салық төлеуші нақты заңды және жеке тұлғаларға
мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдануды көздейді. Мемлекеттік
мәжбүрлеудің айтарлықтай бөлігі әкімшілік тәртіппен жүзеге асырылады.
Осы ретте салық салу аясындағы мәжбүрлеу шараларына мынадай айрықша
белгілер тән болады:
- мәжбүрлеу шараларын қолдану тәртібі көбінесе салықтық құқықтық
нормалары мен және әкімшілік іс жүргізу нормаларымен айқындалады;
- мәжбүрлеу шараларын қолдану кезінде заңдылықтың сақталуына қатаң
назар аударылады және оның сақталуы іс жүзінде қамтамасыз етіледі;
- салық салу аясында қолданылатын мәжбүрлеу шараларының жүйесі әртүрлі
бағыт – сипатта болады;
- мәжбүрлеу шараларын қолдану соттан тыс жағдайда жүзеге асырылады;
- салық салу аясынадғы мәжбүрлеу шараларын құқықтық реттеу, яғни
жауапкершіліктің негізін және қолдану тәртібін белгілеу механизмі,
қаржылық, әкімшілік және қылмыстық заңдар мен айқындалады,
- мәжбүрлеу шараларын қолдану айрықша жеңілдетілген тәртіп пен және
қарапайым іс жүргізу нысанында жүзеге асырылады;
- мәжбүрлеу шаралары салық салу аясындағы заңдылықты қамтамасыз ету
және салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлеу тәртібін сақтау,
сондай – ақ нақтылы салық төлеушілерді өз салықтық міндеттерін бұлжытпай
орындауға мәжбүр ету мақсатында жүзеге асырылады.
Салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүолеу мемлекет тарапынан құқықтық
нормаларда белгіленеді. Сондықтан оларды қолдану қашанда және қайда
болмасын мемлекеттік мәжбүрлеу күшімен қамтамасыз етіледі.
Әдетте заңи жауапкершілік шараларын қолдану құқық бұзушының ерік
білдіруіне байланысты болмайды, сондай – ақ заңи жауапкершілік пен
мемлекеттік мәжбүрлеуді салыстырсақ, мемлекеттік мәжбүрлеудің заңи
жауапкершіліктің аса қажетті элементі ретінде көрініс табатынын байқаймыз.
Салық салу аясында қолданылатын мемлекеттік мәжбүрлеу шараларының
бәрін бірдей заңи жауапкершілік шарасы деп атаймыз. Себебі кейбір кездерде
мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдануды заңи жауапкершілік ретінде
қарастыратын негіздер болмайды. Дегенмен салық салу аясында қолданылатын
қандай болмасын заңи жауапкершіліктің құрамында әрдайым мемлекеттік
мәжбүолеу шаралары көрініс табады.
Дегенмен салық салу аясында қолданылатын қандай болмасын заңи
жауапкершіліктің құрамында әрдайым мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары көрініс
табады.
Демек салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлеу мынадай:
1) салықтық құқық бұзушылық жасағаны үшін қолданылатын заңи жауапкершілік
шаралары бойынша;
2) салық заңдарының әмірлі талаптарын орындамағаны үшін немес тиісінше
орындамағаны үшін дербес шара ретінде қолданылатын мемлекеттік мәжбүрлеу
бойынша жүзеге асырылады.
Қандай болмасын құқық бұзушылықтың тұрақты белгісі осы құқық
бұзушылықты білдіретін іс – қимылды жасағаны үшін мемлекет белгілеген заңи
жауапкершілік болып табылады. Егер мемлекет тарапынан қандай болмасын
құқыққа қайшы іс - әрекетті жасағаны үшін жауапкершілік белгіленбесе, онда
ол салықтық құқықтық бұзушылық ретінде қарастырылмайды. Демек құқық
бұзушылық заңи жауапкершілік шараларын қолданудың негізі болып
есептелінеді. Осыған байланысты мемлекеттік мәжбүрлеу аясының заңи
жауапкершілік шеңберіне қарағанда кең ауқымды болатынын байқаймыз.
1.2 Салық берешегі сомасын қолма—қол ақша есебінен өндіріп алу
1. Салық берешегі сомасын салық төлеушінің қолма-қол ақшасы есебінен
өндіріп алу оның банктік шотында ақша болмаған жағдайда жүргізіледі.
2. Бухгалтерлік (кассалық) құжаттар бойынша көрсетілген салық төлеушінің
қолма-қол ақшасын (соның ішінде шетелдік валютамен) салық органының алып
қоюы салық берешегі сомасын қолма-қол ақша есебінен өндіріп алу деп
танылады.
Салық төлеушінің қолма-қол ақшасы есебінен салық берешегі сомасын
өндіріп алуды салық берешегін өтеу бойынша салық міндеттемесін мәжбүрлеп
орындату шараларын қолдану туралы хабарламаның негізінде салық органы
жүргізеді.
3. Қолма-қол ақшаны алып қою уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен нысан
бойынша алып қою туралы актімен рәсімделді.
4. Салық берешегі есебіне салық төлеушіден мәжбүрлеп алынған қолма – қол
ақша сол алынған күннен бастап бір жұмыс күнінен кешіктірілмей, кейіннен
бюджетке аударатындай етіп салық төлеушінің банктік шотына есепке алу үшін
банкке немесе банктік операцияларыдың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
ұйымға тапсырылуға тиіс. Ал банктік шоттар болмаған жағдайда салық
төлеушіден мәжбүрлеп алынған қолма – қол ақша сол өндіріп алынған күннен
бастап бір жұмыс күнінен кешіктірілмей міндетті түрде тиісті бюджеттің
кірісіне есептелінуі қажет.
Салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлеуді сипаттау кезінде оның
мынадай ерекше белгілерін бөліп шығаруға болады:
1) соттан тыс жағдайда мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын салық салу
аясында кеңінен қолдану мүмкіндігі заң жүзінде рұқсат етілген және салықтық
құқықтық бұзушылық фактісін жедел жою мақсатында сол шараларды қолданудың
жеңілдетілген процессуалдық тәртібі көзделген;
2) мемлекеттік мәжбүрлеу салықтық заңдардың әмірлі талаптарын
орындамаған немесе тиісінше орындамаған тұлғаның құқыққа қайшы жүріп –
тұруына мемлекет тарапынан көрсетілген заңды қарымта қатынас;
3) мемлекеттік мәжбүрлеу аясы мен қамтылған салық салу аясында міндетті
түрде салық төлеушілердің құқықтарын қорғау және заңдылықты қамтамасыз ету
механизмднрі қарастырылған;
4) мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану негізінде салықтық құқықтық
қатынасқа қатысушының құқықққа қайшы әрі кінәлі іс – қимылы жатады;
5) салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлну кешенді құқықтық институт
болғандықтан салықтық, әкімшілік, қылмыстық және тағы басқа құқықтық
нормаларынан құралады;
6) мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану процесінде салық
төлеушілердің мемлекет алдындағы өз салықтық міндеттемелерін тиісінше
орындау мән – жайлары қамтамасыз етіледі.
Мәселен, салықтық тексеру кезінде салықтық заңдардың бұзылуы
фактісінің орын алғанын мәлімдейтін жалған немесе қолдан жасалған
құжаттардың табылуына байланысты олардың бәрі салық төлеушіден мәжбүрлеп
алынып, алынғаны жөнінде құжаттардың тізбесі бар акті салық төлеушіге табыс
етіледі.
Салық органының құжаттарды алу жөніндегі іс – қимылдарды тек сол салық
төлеуші – заңды тұлғаның немесе жеке тұлғаның көзінше және солардың
қатысуымен жүргізіледі.
Құжаттарды алып қою ( Салық кодексі, 539 – бап ) мемлекеттік мәжбүрлеу
шарасы ретінде мынадай мақсаттарды көздейді:
1. салықтық заңдардың бұзылуына жол бермеу және соған байланысты мән –
жайларды тыйып тастау;
2. құқық бұзушыны заңи жауапкершілікке тарту кезінде тиісті заңның
бұзылғаны жөніндегі фактіні дәлелдемелермен қамтамасыз ету.
Аталған шараны қолдану негізінде:
1. құжаттың қолдан, яғни тиісті құжатқа жалған мәліметтер енгізу арқылы
жасалғандығы немесе жалғандығы;
2. құжатта салықтық заңдардың бұзылғаны жөніндегі нақтылы мәліметтердің
орын алуы белгілері көрініс табады.
Мысалы, ресми құжатта жалған мәліметтер енгізілсе не болмаса түзетулер
енгізілсе бұл құжат жалған болып саналады. Бұл ретте жалғандығы мен
түзетілгендігі бірігіп кеткен сияқты. Сондықтан оларды толығымен алғанда
тек жалған фактілер мен мағлұматтардың және шындыққа жанаспайтын
мәліметтерден тұратын құжаттар – жалған құжаттар, сондай – ақ ресми
құжаттың шын мәнісін бұрмалайтын түзетулер енгізілген құжаттар – қолдан
жасалған құжаттар деп бөліп көрсетуге болады.
ІІ. Салық төлеушінің салық берешегін өндіріп алу тәсілдері
2.1 Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторларының шоттарынан
өндіріп алу
Салық төлеушінің банк шоттарында ақшасы және қолма-қол ақшасы болмаған
жағдайда, салық органы жиналып қалған салық берешегі шегінде салық
төлеушіге берешегі бар үшінші бір тұлғалардың (бұдан әрі – дебиторлардың)
банк шоттарындағы ақшадан өндіріп алуға құқығы бар. Бұл ретте дебиторлар
салық төлеушінің алдында шартқа сәйкес ағымдағы кездегі дебиторлық берешек
сомасы ретінде таныған сома шегінде салық төлеушінің салық берешегін өтеу
есебінен дебиторлардың банк шоттарындағы ақшадан өндіріп алу туралы
хабарлама дебиторларға жіберіледі.
Дебитор хабарлама алған кезден бастап жиырма жұмыс күнінен кешіктірмей
хабарлама жіберуші салық органына хабарлама алған күнге салық төлеушімен
бірлесіп жасалған өзара есеп айырысудың салыстыру актісін табыс етеді.
Салық төлеуші мен оның дебиторының арасындағы өзара есеп айырысуды
салыстыру актісінде мынадай мәліметтер болуға тиіс:
1) салық төлеуші мен оның дебиторының атауы, олардың тіркеу нөмірлері;
2)салық төлеуші мен оның дебиторы тіркеу есебінде тұрған салық органының
атауы;
3) салық төлеуші мен оның дебиторының банк шоттарының деректемелері;
4) дебитордың салық төлеушіге берешек сомасы;
5) салық төлеуші мен оның дебиторының заңды деректемелері, мөрі және
қойылған қолдары;
6) салыстыру актісінің жасалған күні.
Салық органы өзара есеп айырысуды салыстыру актісінің негізінде салық
төлеушінің салық берешегі сомасын өндіріп алу туралы инкассолық өкімді
дебитордың банктік шотына ұсынады. Осыған байланысты салық төлеушінің
дебиторына қызмет көрсететін банк немесе банктік операциялардың жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын ұйым салық төлеушінің салық берешегі сомасын
өндіріп алу жөнінде салық органы ұсынған инкассолық өкімді орындауға
міндетті.
Салық төлеуші дебиторының банкі немесе банк операцияларының
жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымы Кодекстің 50-бабында белгіленген
талаптарға сәйкес салық төлеушінің салық берешегі сомасын өндіріп алу
туралы салық органы ұсынған инкассолық өкімді орындауға міндетті.
Осы баптың ережелеріне сәйкес өзара есеп айырысуды салыстыру актісі
бола отырып салық органының хабарламасын табыс еткен кезден бастап тоқсан
жұмыс күні ішінде салық төлеушінің пайдасына дебитор төлем жүргізген
жағдайда, салық органы жүргізілген төлемдер сомасы шегінде салық төлеушінің
салық берешегі сомасын өндіріп алу туралы инкассолық өкімін дебитордың банк
шотына ұсынуға құқылы.
Мемлекет салық төлеушілердің өз міндеттерін тиісінше әрі сапалы
орындауларын асыға күтеді және өз экономикалық – қаржылық мүддесінің
мүлтіксіз орындалуын көздей отырып мемлекеттік мәжбүрлеу және заңи
жауапкершілік шараларының өткір жебесін салық жүйесіндегі негізгі тұлғаға –
салық төлеушіге бағыттайды.
Салық төлеуші өзінің салықтық міндеттемесін тиісінше орындаған
жағдайда ол төлеген салықтар ақша нысанында тиісті бюджет кірісіне уақытылы
және толығымен түсетіні сөзсіз. Сондықтан, айтылған жайларды ескере отырып
мемлекет өзінің салықтық – бюджеттік мүддесін қамтамасыз ету мақсатында:
- өркениетті, салық салу процесін жан – жақты қамтитын салық заңын
қабылдау нәтижесінде әрбір салықтың ұтымды болуын қамтамасыз ету және оның
тиімді құқықтық негізін құру арқылы салық төлеуден жалтарушыларға және
төлемей жүргендерге тосқауыл қою;
- өктем өкілеттілік берілген салық органдарының екінші тарапқа – салық
төлеушілерге мәжбүрлеу шараларын қолдануға қажетті құқығын қалыптастыру;
- салық төлеушілердің өздеріне тиесілі салықтық міндеттемелерін
тиісінше орындалмауларына байланысты оларға жазалау шараларын белгілеу;
- салық төлеуді қамтамасыз ету мақсатында салық төлеушілерге және
басқа да салықтық құқықтық қатынасқа қатысушыларға әкімшілік – құқықтық
және қылмыстық – құқықтық сипаттағы заңи жауапкершілік шараларын белгілеу
тәрізді мәжбүрлеу механизмін құрады.
Салық салу аясында мемлекет назарынан тыс қалмайтын субъектілер
қатарына салық төлеушілерден басқа өздеріне жүктелген күрделі міндет –
мақсаттарды жүзеге асырушы салық органдары, салықтарды төлем көздерінде
ұстап қалатын қаржылық агенттер және салық төлеушілер төлеген салық
сомаларын тиісті бюджет кірісіне аударатын банктер жатады. Мемлекет аталған
осындай субъектілердің салық заңдарының әмірлі талаптарын бұлжытпай
орындауларына және атқарылу нәтижелеріне мүдделі болады.
Салық салу аясындағы мемлекеттің құқықтық және тағы басқа жағдайларына
тоқталатын болсақ, оның айрықша мәртебесі бар екенін байқаймыз. Салықтық
құқықтың және салықтық құқықтық қатынастардың ( әсіресе материалдық
салықтық құқықтық қатынастардың ) мызғымас субъектісі ретінде көрініс
табатын мемлекет салық салу аясындағы заңдылықтың жалпы сақталуын
қамтамасыз етуге міндетті. Сонымен қатар мемлекеттің мүдделі іс – қимылы
материалдық салықтық қатынастың субъектісі ретінде жүзеге асырылса, оның
айрықша уәкілетті салық органдары бұл жерде тек мемлекеттің өкілі ғана
болып табылады. Сондықтан мемлекет екі тарапқа да, яғни салық төлеушілерге
де, мемлекеттік уәкілетті органдарға да, өктемдік көрсете отырып олардан
өзін алашақ ұстайды. Осындай жәйттер оның заң шығарушы субъект екенін
білдіреді және заңның орындалуына аса мүдделі екенін көрсетеді.
Егер салық заңы мүлтіксіз орындалса, онда салықтардың дер кезінде және
толығымен мемлекет кірісіне түсетіні белгілі. Ал салықтар мемлекет кірісіне
толығымен және уақытылы түскен жағдайда салық заңдарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары
1.1 Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу
... ... ... ... ... ..5
1.2 Салық берешегі сомасын қолма – қол ақша есебінен өндіріп алу
... ... ... ... ... .10
ІІ. Салық төлеушінің салық берешегін өндіріп алу тәсілдері
2.1 Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторлық шоттарынан
өндіріп алу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2.2 Салық төлеушінің билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен салық
берешегі есебіне өндіріп алу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 16
ІІІ. Салық төлеушінің берешек сомасының төлеу мерзімі бойынша жүргізілетін
шаралар
3.1 Салық төлеуші акцияларының мәжбүрлі қосымша эмиссиясы және оны банкрот
деп тану
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...24
Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..28
Кіріспе
Бүгінде Қазақстан Республикасының салық жүйесінде жүзеге асырылатын
салықтық – құқықтық реттеу әдістері қатарына салықтық ынталандыруды және
салықтық санкцияларды жатқызуға болады.
Салықтық мәжбүрлеу әдетте салықтық – құқықтық нормаларда, сондай - ақ
тиісті салықтық келісімдерде белгіленген экономикалық тұрғыдан мұқият
негізделген жеңілдіктер жүйесі ретінде стратегиялық сипаттағы және өзара
байланысқан салық жеңілдіктері мен преференцияларының кешенін
қалыптастырады.
Мемлекеттік мәжбүрлеуге мынадай жалпы сипаттама беруге болады:
мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану негізінде салықтық құқықтық қатынас
субъектілерінің құқыққа қайшы, кінәлі іс - әрекеттері, салық салу аясындағы
мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары көбінесе соттан тыс жағдайларда қолданылады,
салық заңдарының тиісінше орындалуын және салықтық құқықтық қатынастардағы
заңдылықтың сақталуын кепілдендіреді, салық салу аясында құқыққа қайшы іс -
әрекет жасаған тұлғаға қатысты мемлекеттің қаһарлы қарымтасы болып
табылады.
Мемлекет тарапынан салық салу процесінде пайдаланылатын салықтық
ынталандыру әдістері (инвестициялық салық преференциялары, нарықтың дамудың
нақтылы кезеңдерінде мемлекетке қажетті экономикалық секторларға берілетін
салық жеңілдіктері) қоғамның экономикалық дамуына айтарлықтай ықпалын
тигізеді.
Қазақстан Республикасы Салық кодексінің маңызды жағы негізгі салық
ережелерін жүйелеу және салық заңының барлық нормаларын біріктіру болып
табылады. Заң жүйесінде салық төлеушілерді мемлекеттіктіркеудің және оларды
тіркеу есебіне қоюдың негізгі ережелері бекітілген. Салықтық бақылау
түрлері айқын көрсетілген. Салық арқылы реттеу әдістері салалардың
бәсекелестігін ынталандыруға, капиталдың қорлануына қолайлы жағдай жасауға,
корпорациялардың әлеуметтік қызметін қолдауға кеңінен пайдаланылады.
Қазақстан Республикасының салық салу аясындағы құзыретті органдарының
салықтық міндеттемелерді мәжбүрлеп орындатуға байланысты тиісті іс –
қимылдары белгіленген нысанадағы салық хабарламасы негізінде жүзеге
асырылады.
І. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары
1.1 Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу
Салық тексеруі актісі бойынша хабарламаға шағым жасау жағдайларын
қоспағанда, салық органдары салық төлеушіге мерзімінде орындалмаған салық
міндеттемесін орындауды қамтамасыз ету тәсілдерін қолданғаннан кейін,
мәжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдануға құқылы. Мәжбүрлеп өндіріп алу
шараларын қолдану Кодекстің 31 - бабына сәйкес салық төлеушіге жіберілген
хабарлама негізінде жүргізіледі. Салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу
мынадай тәртіппен:
1. банк шоттарындағы ақшасының есебінен;
2. қолма - қол ақшасының есебінен;
3. дебиторларының шоттарынан;
4. билік ету шектелген мүлкін өткізу есебінен;
5. акциялардың қосымша эмиссияларын мәжбүрлеп шығару арқылы жүргізіледі.
Салық берешегін банк шоттарындағы ақша есебінен өндіріп алу
1. Декларациялар және ( немесе) есеп айырысулар бойынша, сондай-ақ салық
тексеруі нәтижелері бойынша салық төлеушіге есептелген салық берешегінің
сомалары төленбеген немесе толық төленбеген жағдайда, салық органы салық
берешегінің сомасын салық төлеушінің және оның дербес салық төлеуші болып
табылмайтын құрылымдық бөлімшелерінің банктік шоттарындағы ақшаларынан
олардың келісімінсіз, инкассолық өкім негізінде мәжбүрлеу тәртібімен
өндіріп алуға құқылы.
2. Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның банктік шоттарынан
өндіріп алу салық органының инкассолық өкімі негізінде жүргізіледі.
3. Банк салық төлеушінің бір банктік шотынан салық берешегін өндіріп алу
туралы салық органының инкассолық өкімін орындаған кезде, банк салық
органына салық төлеушінің аталған банкте ашқан басқа банк шоттарына салық
органы шығарған инкассолық өкімдерді, егер салық органы мұндай инкассолық
өкімдерді сол сомаға, берешектің сол түрі бойынша, сол есепті кезең үшін
ұсынса, салық органының инкассолық өкімдердің орындалғандығын растайтын
төлем құжатын қоса тіркеп, салық органына орындаусыз қайтарады.
4. Инкассолық өкім Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық
актілермен белгіленген нысан бойынша ұсынылады және онда салық төлеушінің
немесе салық агентінің салық берешегі сомаларын өндіріп алу жүргізілетін
банк шоты көрсетіледі.
5. Салық төлеушінің теңгелік банк шоттарында ақша болмаған жағдайда,
салық берешегі салық төлеушінің валюталық банк шоттарынан салық органдары
теңгемен ұсынылған инкассолық өкімдерді негізінде өндіріп алынды.
6. Салық берешегін өндіріп алуға инкассолық өкімді банк немесе банк
операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйым бірінші кезекте
және аталған өкімді алған күннен кейінгі бір операциялық күннен
кешіктірмей, банк шотында бар сомалар шегінде орындайды.
7. Салық төлеушінің банк шотында ақша жеткіліксіз болған немесе жоқ
болған жағдайда, инкассолық өкім осы шотқа ақша түсуіне қарай орындалады.
8. Салық органы салық берешегін өндіріп алу туралы инкассолық өкім
шығарған салық төлеушінің банк шотында ақша болмаған жағдайда, инкассолық
өкімді орындауға қабылдаған банк заңдарға сәйкес салық төлеушінің банк шоты
жабылған кезде аталған инкассолық өкімді салық төлеушінің банк шотының
жабылуы туралы хабарлама мен бірге тиісті салық органына қайтарады.
Қазіргі салық салу аясында мемлекет тарапынан ( оның салықтық құқығы
арқылы ) мынадай мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары қолданады:
1) салықтар мен бюджетке төленетін өзге де міндетті төлемдердің
мерзімінде төленбеген сомасына өсімпұл есептеу;
2) салық төлеушінің банктік шоттар бойынша жүргізетін шығыс операцияларын
тоқтата тұру;
3) мерзімінде өтелмеген салық берешегі есебіне салық төлеушінің өз
мүлкіне билік етуіне шектеу қою;
4) салықтық тексерулер жүргізу барысында Қазақстан Республикасының заң
актілеріне сәйкес салық төлеушілердің қандай болмасын құжаттарын алып қою;
5) салық берешегін салық төлеушінің банктік шоттарындағы ақшалар есебінен
өндіріп алу;
6) салық берешегін салық төлеушінің қолма – қол ақша қаражаттары есебінен
өндіріп алу;
7) салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторларының банктік
шоттарынан өндіріп алу;
8) салық төлеушінің билік етуіне шектеу қойылған мүлкін өткізу, сату
есебінен оның салық берешегін өндіріп алу;
9) салық төлеушінің ( акционерлік қоғамның ) акциялары эмиссиясын
мәжбүрлеп қосымша шығарту арқылы салық берешегін өндіріп алу;
10) салық берешегінің бересі сомасын есептеу және өндіріп алу;
11) салықтық – құқық бұзушылық жасаған салық төлеушілерді тиісті заңдарда
көзделген заңи жауапкершілік түрлеріне тарту.
Қазақстан Республикасының ағымдағы тиісті заңдары салықтық тексеру,
бақылау нәтижесіне қарай салық төлеуші нақты заңды және жеке тұлғаларға
мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдануды көздейді. Мемлекеттік
мәжбүрлеудің айтарлықтай бөлігі әкімшілік тәртіппен жүзеге асырылады.
Осы ретте салық салу аясындағы мәжбүрлеу шараларына мынадай айрықша
белгілер тән болады:
- мәжбүрлеу шараларын қолдану тәртібі көбінесе салықтық құқықтық
нормалары мен және әкімшілік іс жүргізу нормаларымен айқындалады;
- мәжбүрлеу шараларын қолдану кезінде заңдылықтың сақталуына қатаң
назар аударылады және оның сақталуы іс жүзінде қамтамасыз етіледі;
- салық салу аясында қолданылатын мәжбүрлеу шараларының жүйесі әртүрлі
бағыт – сипатта болады;
- мәжбүрлеу шараларын қолдану соттан тыс жағдайда жүзеге асырылады;
- салық салу аясынадғы мәжбүрлеу шараларын құқықтық реттеу, яғни
жауапкершіліктің негізін және қолдану тәртібін белгілеу механизмі,
қаржылық, әкімшілік және қылмыстық заңдар мен айқындалады,
- мәжбүрлеу шараларын қолдану айрықша жеңілдетілген тәртіп пен және
қарапайым іс жүргізу нысанында жүзеге асырылады;
- мәжбүрлеу шаралары салық салу аясындағы заңдылықты қамтамасыз ету
және салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді төлеу тәртібін сақтау,
сондай – ақ нақтылы салық төлеушілерді өз салықтық міндеттерін бұлжытпай
орындауға мәжбүр ету мақсатында жүзеге асырылады.
Салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүолеу мемлекет тарапынан құқықтық
нормаларда белгіленеді. Сондықтан оларды қолдану қашанда және қайда
болмасын мемлекеттік мәжбүрлеу күшімен қамтамасыз етіледі.
Әдетте заңи жауапкершілік шараларын қолдану құқық бұзушының ерік
білдіруіне байланысты болмайды, сондай – ақ заңи жауапкершілік пен
мемлекеттік мәжбүрлеуді салыстырсақ, мемлекеттік мәжбүрлеудің заңи
жауапкершіліктің аса қажетті элементі ретінде көрініс табатынын байқаймыз.
Салық салу аясында қолданылатын мемлекеттік мәжбүрлеу шараларының
бәрін бірдей заңи жауапкершілік шарасы деп атаймыз. Себебі кейбір кездерде
мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдануды заңи жауапкершілік ретінде
қарастыратын негіздер болмайды. Дегенмен салық салу аясында қолданылатын
қандай болмасын заңи жауапкершіліктің құрамында әрдайым мемлекеттік
мәжбүолеу шаралары көрініс табады.
Дегенмен салық салу аясында қолданылатын қандай болмасын заңи
жауапкершіліктің құрамында әрдайым мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары көрініс
табады.
Демек салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлеу мынадай:
1) салықтық құқық бұзушылық жасағаны үшін қолданылатын заңи жауапкершілік
шаралары бойынша;
2) салық заңдарының әмірлі талаптарын орындамағаны үшін немес тиісінше
орындамағаны үшін дербес шара ретінде қолданылатын мемлекеттік мәжбүрлеу
бойынша жүзеге асырылады.
Қандай болмасын құқық бұзушылықтың тұрақты белгісі осы құқық
бұзушылықты білдіретін іс – қимылды жасағаны үшін мемлекет белгілеген заңи
жауапкершілік болып табылады. Егер мемлекет тарапынан қандай болмасын
құқыққа қайшы іс - әрекетті жасағаны үшін жауапкершілік белгіленбесе, онда
ол салықтық құқықтық бұзушылық ретінде қарастырылмайды. Демек құқық
бұзушылық заңи жауапкершілік шараларын қолданудың негізі болып
есептелінеді. Осыған байланысты мемлекеттік мәжбүрлеу аясының заңи
жауапкершілік шеңберіне қарағанда кең ауқымды болатынын байқаймыз.
1.2 Салық берешегі сомасын қолма—қол ақша есебінен өндіріп алу
1. Салық берешегі сомасын салық төлеушінің қолма-қол ақшасы есебінен
өндіріп алу оның банктік шотында ақша болмаған жағдайда жүргізіледі.
2. Бухгалтерлік (кассалық) құжаттар бойынша көрсетілген салық төлеушінің
қолма-қол ақшасын (соның ішінде шетелдік валютамен) салық органының алып
қоюы салық берешегі сомасын қолма-қол ақша есебінен өндіріп алу деп
танылады.
Салық төлеушінің қолма-қол ақшасы есебінен салық берешегі сомасын
өндіріп алуды салық берешегін өтеу бойынша салық міндеттемесін мәжбүрлеп
орындату шараларын қолдану туралы хабарламаның негізінде салық органы
жүргізеді.
3. Қолма-қол ақшаны алып қою уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен нысан
бойынша алып қою туралы актімен рәсімделді.
4. Салық берешегі есебіне салық төлеушіден мәжбүрлеп алынған қолма – қол
ақша сол алынған күннен бастап бір жұмыс күнінен кешіктірілмей, кейіннен
бюджетке аударатындай етіп салық төлеушінің банктік шотына есепке алу үшін
банкке немесе банктік операцияларыдың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
ұйымға тапсырылуға тиіс. Ал банктік шоттар болмаған жағдайда салық
төлеушіден мәжбүрлеп алынған қолма – қол ақша сол өндіріп алынған күннен
бастап бір жұмыс күнінен кешіктірілмей міндетті түрде тиісті бюджеттің
кірісіне есептелінуі қажет.
Салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлеуді сипаттау кезінде оның
мынадай ерекше белгілерін бөліп шығаруға болады:
1) соттан тыс жағдайда мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын салық салу
аясында кеңінен қолдану мүмкіндігі заң жүзінде рұқсат етілген және салықтық
құқықтық бұзушылық фактісін жедел жою мақсатында сол шараларды қолданудың
жеңілдетілген процессуалдық тәртібі көзделген;
2) мемлекеттік мәжбүрлеу салықтық заңдардың әмірлі талаптарын
орындамаған немесе тиісінше орындамаған тұлғаның құқыққа қайшы жүріп –
тұруына мемлекет тарапынан көрсетілген заңды қарымта қатынас;
3) мемлекеттік мәжбүрлеу аясы мен қамтылған салық салу аясында міндетті
түрде салық төлеушілердің құқықтарын қорғау және заңдылықты қамтамасыз ету
механизмднрі қарастырылған;
4) мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану негізінде салықтық құқықтық
қатынасқа қатысушының құқықққа қайшы әрі кінәлі іс – қимылы жатады;
5) салық салу аясындағы мемлекеттік мәжбүрлну кешенді құқықтық институт
болғандықтан салықтық, әкімшілік, қылмыстық және тағы басқа құқықтық
нормаларынан құралады;
6) мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолдану процесінде салық
төлеушілердің мемлекет алдындағы өз салықтық міндеттемелерін тиісінше
орындау мән – жайлары қамтамасыз етіледі.
Мәселен, салықтық тексеру кезінде салықтық заңдардың бұзылуы
фактісінің орын алғанын мәлімдейтін жалған немесе қолдан жасалған
құжаттардың табылуына байланысты олардың бәрі салық төлеушіден мәжбүрлеп
алынып, алынғаны жөнінде құжаттардың тізбесі бар акті салық төлеушіге табыс
етіледі.
Салық органының құжаттарды алу жөніндегі іс – қимылдарды тек сол салық
төлеуші – заңды тұлғаның немесе жеке тұлғаның көзінше және солардың
қатысуымен жүргізіледі.
Құжаттарды алып қою ( Салық кодексі, 539 – бап ) мемлекеттік мәжбүрлеу
шарасы ретінде мынадай мақсаттарды көздейді:
1. салықтық заңдардың бұзылуына жол бермеу және соған байланысты мән –
жайларды тыйып тастау;
2. құқық бұзушыны заңи жауапкершілікке тарту кезінде тиісті заңның
бұзылғаны жөніндегі фактіні дәлелдемелермен қамтамасыз ету.
Аталған шараны қолдану негізінде:
1. құжаттың қолдан, яғни тиісті құжатқа жалған мәліметтер енгізу арқылы
жасалғандығы немесе жалғандығы;
2. құжатта салықтық заңдардың бұзылғаны жөніндегі нақтылы мәліметтердің
орын алуы белгілері көрініс табады.
Мысалы, ресми құжатта жалған мәліметтер енгізілсе не болмаса түзетулер
енгізілсе бұл құжат жалған болып саналады. Бұл ретте жалғандығы мен
түзетілгендігі бірігіп кеткен сияқты. Сондықтан оларды толығымен алғанда
тек жалған фактілер мен мағлұматтардың және шындыққа жанаспайтын
мәліметтерден тұратын құжаттар – жалған құжаттар, сондай – ақ ресми
құжаттың шын мәнісін бұрмалайтын түзетулер енгізілген құжаттар – қолдан
жасалған құжаттар деп бөліп көрсетуге болады.
ІІ. Салық төлеушінің салық берешегін өндіріп алу тәсілдері
2.1 Салық төлеушінің салық берешегі сомасын оның дебиторларының шоттарынан
өндіріп алу
Салық төлеушінің банк шоттарында ақшасы және қолма-қол ақшасы болмаған
жағдайда, салық органы жиналып қалған салық берешегі шегінде салық
төлеушіге берешегі бар үшінші бір тұлғалардың (бұдан әрі – дебиторлардың)
банк шоттарындағы ақшадан өндіріп алуға құқығы бар. Бұл ретте дебиторлар
салық төлеушінің алдында шартқа сәйкес ағымдағы кездегі дебиторлық берешек
сомасы ретінде таныған сома шегінде салық төлеушінің салық берешегін өтеу
есебінен дебиторлардың банк шоттарындағы ақшадан өндіріп алу туралы
хабарлама дебиторларға жіберіледі.
Дебитор хабарлама алған кезден бастап жиырма жұмыс күнінен кешіктірмей
хабарлама жіберуші салық органына хабарлама алған күнге салық төлеушімен
бірлесіп жасалған өзара есеп айырысудың салыстыру актісін табыс етеді.
Салық төлеуші мен оның дебиторының арасындағы өзара есеп айырысуды
салыстыру актісінде мынадай мәліметтер болуға тиіс:
1) салық төлеуші мен оның дебиторының атауы, олардың тіркеу нөмірлері;
2)салық төлеуші мен оның дебиторы тіркеу есебінде тұрған салық органының
атауы;
3) салық төлеуші мен оның дебиторының банк шоттарының деректемелері;
4) дебитордың салық төлеушіге берешек сомасы;
5) салық төлеуші мен оның дебиторының заңды деректемелері, мөрі және
қойылған қолдары;
6) салыстыру актісінің жасалған күні.
Салық органы өзара есеп айырысуды салыстыру актісінің негізінде салық
төлеушінің салық берешегі сомасын өндіріп алу туралы инкассолық өкімді
дебитордың банктік шотына ұсынады. Осыған байланысты салық төлеушінің
дебиторына қызмет көрсететін банк немесе банктік операциялардың жекелеген
түрлерін жүзеге асыратын ұйым салық төлеушінің салық берешегі сомасын
өндіріп алу жөнінде салық органы ұсынған инкассолық өкімді орындауға
міндетті.
Салық төлеуші дебиторының банкі немесе банк операцияларының
жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымы Кодекстің 50-бабында белгіленген
талаптарға сәйкес салық төлеушінің салық берешегі сомасын өндіріп алу
туралы салық органы ұсынған инкассолық өкімді орындауға міндетті.
Осы баптың ережелеріне сәйкес өзара есеп айырысуды салыстыру актісі
бола отырып салық органының хабарламасын табыс еткен кезден бастап тоқсан
жұмыс күні ішінде салық төлеушінің пайдасына дебитор төлем жүргізген
жағдайда, салық органы жүргізілген төлемдер сомасы шегінде салық төлеушінің
салық берешегі сомасын өндіріп алу туралы инкассолық өкімін дебитордың банк
шотына ұсынуға құқылы.
Мемлекет салық төлеушілердің өз міндеттерін тиісінше әрі сапалы
орындауларын асыға күтеді және өз экономикалық – қаржылық мүддесінің
мүлтіксіз орындалуын көздей отырып мемлекеттік мәжбүрлеу және заңи
жауапкершілік шараларының өткір жебесін салық жүйесіндегі негізгі тұлғаға –
салық төлеушіге бағыттайды.
Салық төлеуші өзінің салықтық міндеттемесін тиісінше орындаған
жағдайда ол төлеген салықтар ақша нысанында тиісті бюджет кірісіне уақытылы
және толығымен түсетіні сөзсіз. Сондықтан, айтылған жайларды ескере отырып
мемлекет өзінің салықтық – бюджеттік мүддесін қамтамасыз ету мақсатында:
- өркениетті, салық салу процесін жан – жақты қамтитын салық заңын
қабылдау нәтижесінде әрбір салықтың ұтымды болуын қамтамасыз ету және оның
тиімді құқықтық негізін құру арқылы салық төлеуден жалтарушыларға және
төлемей жүргендерге тосқауыл қою;
- өктем өкілеттілік берілген салық органдарының екінші тарапқа – салық
төлеушілерге мәжбүрлеу шараларын қолдануға қажетті құқығын қалыптастыру;
- салық төлеушілердің өздеріне тиесілі салықтық міндеттемелерін
тиісінше орындалмауларына байланысты оларға жазалау шараларын белгілеу;
- салық төлеуді қамтамасыз ету мақсатында салық төлеушілерге және
басқа да салықтық құқықтық қатынасқа қатысушыларға әкімшілік – құқықтық
және қылмыстық – құқықтық сипаттағы заңи жауапкершілік шараларын белгілеу
тәрізді мәжбүрлеу механизмін құрады.
Салық салу аясында мемлекет назарынан тыс қалмайтын субъектілер
қатарына салық төлеушілерден басқа өздеріне жүктелген күрделі міндет –
мақсаттарды жүзеге асырушы салық органдары, салықтарды төлем көздерінде
ұстап қалатын қаржылық агенттер және салық төлеушілер төлеген салық
сомаларын тиісті бюджет кірісіне аударатын банктер жатады. Мемлекет аталған
осындай субъектілердің салық заңдарының әмірлі талаптарын бұлжытпай
орындауларына және атқарылу нәтижелеріне мүдделі болады.
Салық салу аясындағы мемлекеттің құқықтық және тағы басқа жағдайларына
тоқталатын болсақ, оның айрықша мәртебесі бар екенін байқаймыз. Салықтық
құқықтың және салықтық құқықтық қатынастардың ( әсіресе материалдық
салықтық құқықтық қатынастардың ) мызғымас субъектісі ретінде көрініс
табатын мемлекет салық салу аясындағы заңдылықтың жалпы сақталуын
қамтамасыз етуге міндетті. Сонымен қатар мемлекеттің мүдделі іс – қимылы
материалдық салықтық қатынастың субъектісі ретінде жүзеге асырылса, оның
айрықша уәкілетті салық органдары бұл жерде тек мемлекеттің өкілі ғана
болып табылады. Сондықтан мемлекет екі тарапқа да, яғни салық төлеушілерге
де, мемлекеттік уәкілетті органдарға да, өктемдік көрсете отырып олардан
өзін алашақ ұстайды. Осындай жәйттер оның заң шығарушы субъект екенін
білдіреді және заңның орындалуына аса мүдделі екенін көрсетеді.
Егер салық заңы мүлтіксіз орындалса, онда салықтардың дер кезінде және
толығымен мемлекет кірісіне түсетіні белгілі. Ал салықтар мемлекет кірісіне
толығымен және уақытылы түскен жағдайда салық заңдарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz