Мінез бітістері
1. Жақсы мінез . бүкіл өмірдің сарқылмас байлығы
2. Мінез бітістері туралы жалпы түсінік
3. Типтік мінез бітістерінің түрлері
4. Әр заман ғұламаларының ой түйіндері
5. Қортынды
2. Мінез бітістері туралы жалпы түсінік
3. Типтік мінез бітістерінің түрлері
4. Әр заман ғұламаларының ой түйіндері
5. Қортынды
Адамның ісі мен қылығынан көрінетін, оның айналасындағыларға қатынасын бейнелейтін кісінің бір сыдырғы тұрақты және жеке өзгешелігі мінез деп аталады. Мінез туа біткен қасиет емес, ол біртіндеп өмір сатысында дамып, қалыптасып отырады. Адамның мінезі оның барлық әрекеттерінің қосындысы, синтезі болып табылады. Мінездері мүлде бірдей болып келетін адам болмайды, бірақ өмір сүрген ортасына, қоғамына қарай адамдардың белгілі бір тобына ортақ типиік мінездер де болады. Мінез адамның ерік-жігерімен тығыз байланысты.
«Мінез» дегеніміз – кісінің өзіндік бағыт-бағдарының, оның жан дүниесі ерекшелігінің бірсыдырғы тұрақталған, тұрлаулы белгісі. Мінез – көптеген жан қуаттарының жиынтығын көрсететін синтездік қасиет. Мінез кісіні әр қырынан көрсетіп тұрады.
Мінез – даралық өзгешеліктің өзегі, адамның негізгі тіршілік бағытының өрнегі. Мінезде адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасының тарихы бейнеленеді. Мінез – кең мағыналы ұғым. Онда түрлі сапалар тоғысып жатады. Мінез иманды, имансыз, тәрбиелі, тәрбиесіз, бірқалыпты, бүтін, кетік, күшті, тұрақты, айқын, салмақты, т.б – негізгі сапаларға бөлінеді.
Тәрбиелі мінез адамда имандылық қасиеттердің бар екенін көрсетеді. Көпшілдік, ізетшілдік, адамға қамқорлық, жолдастықты қадір тұту, жұртшылықтың пікірімен санаса білушілік, өзінің міндетін орындаудағы жауапкершілік пен адалдық – мінездің жақсы сапасының негізгі түрлері.
«Мінез» дегеніміз – кісінің өзіндік бағыт-бағдарының, оның жан дүниесі ерекшелігінің бірсыдырғы тұрақталған, тұрлаулы белгісі. Мінез – көптеген жан қуаттарының жиынтығын көрсететін синтездік қасиет. Мінез кісіні әр қырынан көрсетіп тұрады.
Мінез – даралық өзгешеліктің өзегі, адамның негізгі тіршілік бағытының өрнегі. Мінезде адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасының тарихы бейнеленеді. Мінез – кең мағыналы ұғым. Онда түрлі сапалар тоғысып жатады. Мінез иманды, имансыз, тәрбиелі, тәрбиесіз, бірқалыпты, бүтін, кетік, күшті, тұрақты, айқын, салмақты, т.б – негізгі сапаларға бөлінеді.
Тәрбиелі мінез адамда имандылық қасиеттердің бар екенін көрсетеді. Көпшілдік, ізетшілдік, адамға қамқорлық, жолдастықты қадір тұту, жұртшылықтың пікірімен санаса білушілік, өзінің міндетін орындаудағы жауапкершілік пен адалдық – мінездің жақсы сапасының негізгі түрлері.
1. Т.Тәжібаев «Жалпы психология» Алматы, «Қазақ Университеті» 1993
2. Қ.Жарықбаев, Ө.Озғанбаев «Жантануға кіріспе» Алматы, 2000
3. Қ.Жарықбаев «Жантану негіздері» Алматы, 2002
4. С.Жақыпов «Жалпы психология негіздері» Алматы «Қазақ Университеті» 2008
5. Ж.Намазбаева «Психология» Алматы, 2005
2. Қ.Жарықбаев, Ө.Озғанбаев «Жантануға кіріспе» Алматы, 2000
3. Қ.Жарықбаев «Жантану негіздері» Алматы, 2002
4. С.Жақыпов «Жалпы психология негіздері» Алматы «Қазақ Университеті» 2008
5. Ж.Намазбаева «Психология» Алматы, 2005
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Тақырыбы: Мінез бітістері
Орындаған: Ақанова.А.
Тексерген: Баймолдина.Л.
Алматы 2010ж
Жоспар:
1. Жақсы мінез – бүкіл өмірдің сарқылмас байлығы
2. Мінез бітістері туралы жалпы түсінік
3. Типтік мінез бітістерінің түрлері
4. Әр заман ғұламаларының ой түйіндері
5. Қортынды
\
Қарапайым адамға жұмбақ сықылды көрінетін талай нәрселер психологияда
қаралады... Психология – терең ойдың білімі, құрғақ пәлсапа, бос сөз екен
деп ойламаңыздар.
Жүсіпбек Аймауытов
Сөз жүзінде емес, мінез-құлықты іс жүзінде жүзеге асыруға болады
Әбу Насыр әл-Фараби
1. Жақсы мінез - бүкіл өмірдің сарқылмас байлығы
Адамның ісі мен қылығынан көрінетін, оның айналасындағыларға қатынасын
бейнелейтін кісінің бір сыдырғы тұрақты және жеке өзгешелігі мінез деп
аталады. Мінез туа біткен қасиет емес, ол біртіндеп өмір сатысында дамып,
қалыптасып отырады. Адамның мінезі оның барлық әрекеттерінің қосындысы,
синтезі болып табылады. Мінездері мүлде бірдей болып келетін адам болмайды,
бірақ өмір сүрген ортасына, қоғамына қарай адамдардың белгілі бір тобына
ортақ типиік мінездер де болады. Мінез адамның ерік-жігерімен тығыз
байланысты.
Мінез дегеніміз – кісінің өзіндік бағыт-бағдарының, оның жан дүниесі
ерекшелігінің бірсыдырғы тұрақталған, тұрлаулы белгісі. Мінез – көптеген
жан қуаттарының жиынтығын көрсететін синтездік қасиет. Мінез кісіні әр
қырынан көрсетіп тұрады.
Мінез – даралық өзгешеліктің өзегі, адамның негізгі тіршілік бағытының
өрнегі. Мінезде адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасының тарихы
бейнеленеді. Мінез – кең мағыналы ұғым. Онда түрлі сапалар тоғысып жатады.
Мінез иманды, имансыз, тәрбиелі, тәрбиесіз, бірқалыпты, бүтін, кетік,
күшті, тұрақты, айқын, салмақты, т.б – негізгі сапаларға бөлінеді.
Тәрбиелі мінез адамда имандылық қасиеттердің бар екенін көрсетеді.
Көпшілдік, ізетшілдік, адамға қамқорлық, жолдастықты қадір тұту,
жұртшылықтың пікірімен санаса білушілік, өзінің міндетін орындаудағы
жауапкершілік пен адалдық – мінездің жақсы сапасының негізгі түрлері.
Рухани дүниесі бай, қажеттері мен қызығулары, талғамы мен ой-өрісі кең
адамдарды толық мінезді адам дейді. Мінез сапаларының бірі – оның
бірқалыптылығы. Мұндай адам құйындай ұйытқып тұрмайды, оның қастерлейтіні
ылғи да сөз бен істің бірлігі. Кімнің мінезі толық болса, соның мінезі де
бірқалыпты келеді. Бұл екеуі – мінездің егіз қозыдай бірінен екіншісі бір
елі қалмайтын қасиеттері. Мінездің тұрақтылығы кісінің адамгершілік ұғым
түсініктерінен туындайды. Тұрақты мінез – кісінің өмір сүруінің мән-
мағынасын, іс- әрекетінің мазмұнын белгілейді.
Бірқалыпты, тұрақты мінезі бар адам басқалардың жетегінде кетпейді,
өзінің белгілі көзқарасы, принципі, мінез-құлық нормасы болады. Ол қауіп-
қатерден бой тасаламайды, керек жерінде батылдық көрсете біледі.
Бастамашылдық пен белсенділік, достық пен жолдастық, адалдық пен шыншылдық
осындай мінезді адамға тән қасиеттер.
Адамның мінезінің қалыптасуы қоғамдық болмыспен, әлеуметтік қоршаумен
(мектеп, оқу, өндіріс ұжымдары, қоғамдық ұйымдар, т.б) тығыз байланысты.
Ешбір бала туысынан еңбексүйгіш не жалқау, тәртіпті не ұстамсыз болып
тумайды. Оның мінезі ұзақ жылғы өмір сүру барысында, өмірдің сан-алуан
ситуацияларының ағымына қарай, тәрбие процесінің ықпалымен қалыптасады.
2. Мінез бітістері туралы жалпы түсінік
Мінез бітістері адамның дүниеге көзқарасына сенімі мен мұратына,
әлеуметтік жағдайына, сыртқы ортаның әсері мен адамның өзін-өзі
тәрбиелеуінен көрінеді. Адамдардың өмір жолы мен іс-әрекетінің сипаты
түрліше болғандықтан, мінездің басқа біреуде қайталанбайтын жеке – дара
бітістері көптеп кездесіп отырады. Сонымен бірге адамдарда өзі өмір сүріп
отырған қоғамның ерекшеліктеріне байланысты қалыптасқан, көпшілікке ортақ
мінездері де болады. Сондықтан бір адамның мінезі жөнінде сөз болғанда
мінездің дара және типтік бітістерін қоса еске алып отыру қажет. Типтік
мінездер – белгілі тарихи-қоғамдық жағдайлардың нәтижесі. Типтік мінезден
әр адамның ұлттық, кәсіптік және жас ерешелікьері байқалып отырады.
Иманжүзді, адамгершілігі мол адамның бойынан табылатын ұйымшылдық,
төзімділік, жігерлілік, намыстылық сияқты тамаша мінез бітістері де –
қоғамдық-әлеуметтік жағдай тудырған ұнамды психологиялық қасиеттер.
Мәселен, қарама-қарсы тап қайшылықтары бар қоғамда (құлдық, феодалдық,
капиталистік) мінездің таптық өзгешелігі ерекше көзге түседі. Осындай
қоғамда әрбір тап өкілдерінің таптық мүдделері де дүниетанымдары да бөлек
болады.Зауыт, фабрикалардың қожасы болып табылатын капиталистер
жұмысшылардың еңбегі арқылы баюға тырысса, жұмысшылардың өздерінің тұрмыс
жағдайымен құқықтарын жақсартуды көздейді. Осы айтылғандар адамдардың мінез
бітістеріне, психологиясына ықпалын тигізбей қоймайды.
Егер адамның мінез-құлқын жағдайлар тудыратын болса, онда сол
жағдайларды адамға тиімді етіп құру керек - деп жазды Маркс пен Энгельс.
Адамның сансыз мінез бітістерін айқындап, топтастыруға болады. Олардың
бастылары төмендегідей:
Жеке адамның ұстаған бағытынан, яғни бүкіл психикалық тұрпатынан
байқалатын мінез бітістері. Бұлар әр түрлі жағдайда түрліше көрініп
отырады. Мұның біріншісіне – адамның басқалармен қатынасын білдіретін мінез
бітістері кіреді. Бұларға: имандылық, оның әр түрлі
тармақтары:қайырымдылық, үйірсектік, адалдық, шыншылдық пен осыларға қарама-
қарсы жекешілдік, қатігездік, тұйықтық, зымияндық, тағы басқа бітістер
жатады. Осы топқа сондай-ақ, адамның өз ісіне, еңбегіне қатынасын
білдіретін мінез бітістері де жатады. Оларға еңбексүйгіштік, құнттылық,
бастамашылдық, жинақылық және осыларға қарама-қарсы жалқаулық, салақтық,
тиянақсыздық, кертартпалық т.б бітістер кіреді. Адамның өзіне-өзі қатынасын
білдіретін мінездің сипаттары да осы топтың негізгі бір жағы. Бұлар:
кішіпейілділік, қайырымдылық, өзін-өзі сынай алу, талап қоя білушілік және
бұларға қарама-қарсы - өркөкірек, мақтаншақ, жасқаншақ, т.б.
Мінез бітістерінің келесі тобын адамның өзін-өзі меңгере алу қабілетіне
қарай қалыптасқан өзгешеліктерді құрайды. Бұл топты мінездің еріктік
сапалары немесе мінездің жотасы деп атайды. Бұларды да адамның ұстанған
бағыт-бағдарына, дүниеге көзқарасына, жоғарыда айтылған мінез бітістерінің
мазмұнынан тыс қарауға болмайды. Сондықтанда сотқар адамның жөнсіз
батылдығы мен мелекет мүлкін тонаушы ұрының жылпос пысықтығын мінездің
еріктік сапаларының бірі деп ойлау шындыққа сай келмейді.
Мінездің еріктік сапаларының өзі күшті және әлсіз, нашар мінез болып
бөлінеді. Мұның біріншісіне – мақсатқа талпынғыштық, дербестілік, тоқтамға
келгіштік, батлдық, шыдамдылық, тәртіптілік, жинақылық, ерлік, т.б жатса,
екіншісіне – иланғыштық, қыңырлық, ұстамсыздық, жүгенсіздік, тентектік, т.б
кіреді.
Мінез адамның басқа психикалық қасиеттерімен, атап айтқанда, қабілет,
қызығу темпераментімен де тығыз байланысты. Мәселен, адамға қабілеттіліктің
дамуы кейбір мінез бітістерінің болуын қажет етеді. Айталық, табандылық,
уақытша сәтсіздікке мойымау, еңбексүйгіштік, энтузиазм сияқты мінез
бітістерінің қабілеттер үшін ерекше маңызды екендігі түсінікті. Ал
темперамент болса, ол мінез бітістеріне өзіндік бояу, реңк береді. Жақсы
мінездің ықпалымен темпераменттің кейбір нашар, осал жақтарын өзгертіп
отыруға болады.
3. Типтік мінез бітістерінің түрлері
Типтік мінез бітістерінің түрлері:
Отансүйгіштік. Отансүйгіштік кісінің бойындағы күш-қуатын, білімі мен
тәжрибесін халық мүддесіне оның игілігіне, яғни адамның кіндік кескен
жеріне білдіретін перзенттік борышы – оның кісілігін танытатын ерекше,
асқақ сезім.
Өз қарулы күшіміздің болуы, оның алдыңғы санында ер-азаматтардың,
әсіресе, қазақ жастарының тұруы бір кісідей ынтымақпен топтасуы – ата
заңымызда көрсетілгендей қасиетті борыш, перзенттік парыз екендігін
ешуақытта да естен шығаруға болмайды. Отаншылдық – ата-мекенге деген
сүйіспеншіліктің негізгі мазмұны, имандылық пен кісіліктің басты белгісі,
басты өлшемі.
Мақсаткерлік. Бұл адамның өз мінез-құлқын көздеген мақсатына алаңсыз
бағыштауы, мұны өзінің ұстаған бағыт-бағдар позициясына, танымы мен
сеніміне, асыл арманына бағындыра алуы. Алдағы мақсатынан ауытқу, бос
белбеулікке салыну – ар-намыс пен ожданға сиыспайтын қасиет. Мақсаткерлік –
тек бір іспен өнебойы шұғылдану, онымен ылғи да әуре болып жүру емес. Бұл
соны қайткенде де орындап шығуға мықтап берілу, бір істі нәтижелі етіп
тындыру. Мұндай кісіні өзіне жүктелген тапсырманы да мүлтіксіз, сапалы етіп
орындап шығуды жан-жақты ойластыруды осы жолда творчестволық белсенділік
көрсетеді, әрбір ісін түпкі көздеген мақсатымен байланыстырып отырады.
Мақсаткерлік – асыл арман, зор үмітпен тығыз байланысты. Арманмен
ойнауға болмайды, ол күйресе, бақытсыздыққа душар етуі мүмкін. Үміті мен
арманы шындыққа сәйкес келген адам ғана келешектің құшағында өмір сүре
алады. Арман мен үміт жүректі қуанышқа толтырады. Адамның мақсаткерлік
қуаты, үміт-арманы, алға қарай ілгерілеу талабы неғұрлым биік болса, оның
қабілет, таланты да өміршең болып келеді.
Мінездің осы түрі халқымыздың ұлттық қасиетінен орын алуы тиіс.
Борыш пен жауапкершілік. Бұл адамның үй іші, әке-шеше, тума-
туысқандарына қатысты перзенттік парызынан туындайтын қасиет. Мұның
негізінде өзін әлпештеп, адам етіп өсіргендердің алдындағы жауапкершілігін
бар санасымен терең аңғара алып, түсіну, бұл парызы мен қарызын қалай ақтау
жолын ойластыру. Бұл кісіліктің басты белгісі, терең және күшті сана
сезімді қажет ететін қасиет. Борыш пен жауапкершілікті түсіне білуден
адамның имандылығы мен адамгершілігінің деңгейі байқалады. Оның қылықтарын
жаман, жақсы, иманды, имансыз деп бағалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Тақырыбы: Мінез бітістері
Орындаған: Ақанова.А.
Тексерген: Баймолдина.Л.
Алматы 2010ж
Жоспар:
1. Жақсы мінез – бүкіл өмірдің сарқылмас байлығы
2. Мінез бітістері туралы жалпы түсінік
3. Типтік мінез бітістерінің түрлері
4. Әр заман ғұламаларының ой түйіндері
5. Қортынды
\
Қарапайым адамға жұмбақ сықылды көрінетін талай нәрселер психологияда
қаралады... Психология – терең ойдың білімі, құрғақ пәлсапа, бос сөз екен
деп ойламаңыздар.
Жүсіпбек Аймауытов
Сөз жүзінде емес, мінез-құлықты іс жүзінде жүзеге асыруға болады
Әбу Насыр әл-Фараби
1. Жақсы мінез - бүкіл өмірдің сарқылмас байлығы
Адамның ісі мен қылығынан көрінетін, оның айналасындағыларға қатынасын
бейнелейтін кісінің бір сыдырғы тұрақты және жеке өзгешелігі мінез деп
аталады. Мінез туа біткен қасиет емес, ол біртіндеп өмір сатысында дамып,
қалыптасып отырады. Адамның мінезі оның барлық әрекеттерінің қосындысы,
синтезі болып табылады. Мінездері мүлде бірдей болып келетін адам болмайды,
бірақ өмір сүрген ортасына, қоғамына қарай адамдардың белгілі бір тобына
ортақ типиік мінездер де болады. Мінез адамның ерік-жігерімен тығыз
байланысты.
Мінез дегеніміз – кісінің өзіндік бағыт-бағдарының, оның жан дүниесі
ерекшелігінің бірсыдырғы тұрақталған, тұрлаулы белгісі. Мінез – көптеген
жан қуаттарының жиынтығын көрсететін синтездік қасиет. Мінез кісіні әр
қырынан көрсетіп тұрады.
Мінез – даралық өзгешеліктің өзегі, адамның негізгі тіршілік бағытының
өрнегі. Мінезде адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасының тарихы
бейнеленеді. Мінез – кең мағыналы ұғым. Онда түрлі сапалар тоғысып жатады.
Мінез иманды, имансыз, тәрбиелі, тәрбиесіз, бірқалыпты, бүтін, кетік,
күшті, тұрақты, айқын, салмақты, т.б – негізгі сапаларға бөлінеді.
Тәрбиелі мінез адамда имандылық қасиеттердің бар екенін көрсетеді.
Көпшілдік, ізетшілдік, адамға қамқорлық, жолдастықты қадір тұту,
жұртшылықтың пікірімен санаса білушілік, өзінің міндетін орындаудағы
жауапкершілік пен адалдық – мінездің жақсы сапасының негізгі түрлері.
Рухани дүниесі бай, қажеттері мен қызығулары, талғамы мен ой-өрісі кең
адамдарды толық мінезді адам дейді. Мінез сапаларының бірі – оның
бірқалыптылығы. Мұндай адам құйындай ұйытқып тұрмайды, оның қастерлейтіні
ылғи да сөз бен істің бірлігі. Кімнің мінезі толық болса, соның мінезі де
бірқалыпты келеді. Бұл екеуі – мінездің егіз қозыдай бірінен екіншісі бір
елі қалмайтын қасиеттері. Мінездің тұрақтылығы кісінің адамгершілік ұғым
түсініктерінен туындайды. Тұрақты мінез – кісінің өмір сүруінің мән-
мағынасын, іс- әрекетінің мазмұнын белгілейді.
Бірқалыпты, тұрақты мінезі бар адам басқалардың жетегінде кетпейді,
өзінің белгілі көзқарасы, принципі, мінез-құлық нормасы болады. Ол қауіп-
қатерден бой тасаламайды, керек жерінде батылдық көрсете біледі.
Бастамашылдық пен белсенділік, достық пен жолдастық, адалдық пен шыншылдық
осындай мінезді адамға тән қасиеттер.
Адамның мінезінің қалыптасуы қоғамдық болмыспен, әлеуметтік қоршаумен
(мектеп, оқу, өндіріс ұжымдары, қоғамдық ұйымдар, т.б) тығыз байланысты.
Ешбір бала туысынан еңбексүйгіш не жалқау, тәртіпті не ұстамсыз болып
тумайды. Оның мінезі ұзақ жылғы өмір сүру барысында, өмірдің сан-алуан
ситуацияларының ағымына қарай, тәрбие процесінің ықпалымен қалыптасады.
2. Мінез бітістері туралы жалпы түсінік
Мінез бітістері адамның дүниеге көзқарасына сенімі мен мұратына,
әлеуметтік жағдайына, сыртқы ортаның әсері мен адамның өзін-өзі
тәрбиелеуінен көрінеді. Адамдардың өмір жолы мен іс-әрекетінің сипаты
түрліше болғандықтан, мінездің басқа біреуде қайталанбайтын жеке – дара
бітістері көптеп кездесіп отырады. Сонымен бірге адамдарда өзі өмір сүріп
отырған қоғамның ерекшеліктеріне байланысты қалыптасқан, көпшілікке ортақ
мінездері де болады. Сондықтан бір адамның мінезі жөнінде сөз болғанда
мінездің дара және типтік бітістерін қоса еске алып отыру қажет. Типтік
мінездер – белгілі тарихи-қоғамдық жағдайлардың нәтижесі. Типтік мінезден
әр адамның ұлттық, кәсіптік және жас ерешелікьері байқалып отырады.
Иманжүзді, адамгершілігі мол адамның бойынан табылатын ұйымшылдық,
төзімділік, жігерлілік, намыстылық сияқты тамаша мінез бітістері де –
қоғамдық-әлеуметтік жағдай тудырған ұнамды психологиялық қасиеттер.
Мәселен, қарама-қарсы тап қайшылықтары бар қоғамда (құлдық, феодалдық,
капиталистік) мінездің таптық өзгешелігі ерекше көзге түседі. Осындай
қоғамда әрбір тап өкілдерінің таптық мүдделері де дүниетанымдары да бөлек
болады.Зауыт, фабрикалардың қожасы болып табылатын капиталистер
жұмысшылардың еңбегі арқылы баюға тырысса, жұмысшылардың өздерінің тұрмыс
жағдайымен құқықтарын жақсартуды көздейді. Осы айтылғандар адамдардың мінез
бітістеріне, психологиясына ықпалын тигізбей қоймайды.
Егер адамның мінез-құлқын жағдайлар тудыратын болса, онда сол
жағдайларды адамға тиімді етіп құру керек - деп жазды Маркс пен Энгельс.
Адамның сансыз мінез бітістерін айқындап, топтастыруға болады. Олардың
бастылары төмендегідей:
Жеке адамның ұстаған бағытынан, яғни бүкіл психикалық тұрпатынан
байқалатын мінез бітістері. Бұлар әр түрлі жағдайда түрліше көрініп
отырады. Мұның біріншісіне – адамның басқалармен қатынасын білдіретін мінез
бітістері кіреді. Бұларға: имандылық, оның әр түрлі
тармақтары:қайырымдылық, үйірсектік, адалдық, шыншылдық пен осыларға қарама-
қарсы жекешілдік, қатігездік, тұйықтық, зымияндық, тағы басқа бітістер
жатады. Осы топқа сондай-ақ, адамның өз ісіне, еңбегіне қатынасын
білдіретін мінез бітістері де жатады. Оларға еңбексүйгіштік, құнттылық,
бастамашылдық, жинақылық және осыларға қарама-қарсы жалқаулық, салақтық,
тиянақсыздық, кертартпалық т.б бітістер кіреді. Адамның өзіне-өзі қатынасын
білдіретін мінездің сипаттары да осы топтың негізгі бір жағы. Бұлар:
кішіпейілділік, қайырымдылық, өзін-өзі сынай алу, талап қоя білушілік және
бұларға қарама-қарсы - өркөкірек, мақтаншақ, жасқаншақ, т.б.
Мінез бітістерінің келесі тобын адамның өзін-өзі меңгере алу қабілетіне
қарай қалыптасқан өзгешеліктерді құрайды. Бұл топты мінездің еріктік
сапалары немесе мінездің жотасы деп атайды. Бұларды да адамның ұстанған
бағыт-бағдарына, дүниеге көзқарасына, жоғарыда айтылған мінез бітістерінің
мазмұнынан тыс қарауға болмайды. Сондықтанда сотқар адамның жөнсіз
батылдығы мен мелекет мүлкін тонаушы ұрының жылпос пысықтығын мінездің
еріктік сапаларының бірі деп ойлау шындыққа сай келмейді.
Мінездің еріктік сапаларының өзі күшті және әлсіз, нашар мінез болып
бөлінеді. Мұның біріншісіне – мақсатқа талпынғыштық, дербестілік, тоқтамға
келгіштік, батлдық, шыдамдылық, тәртіптілік, жинақылық, ерлік, т.б жатса,
екіншісіне – иланғыштық, қыңырлық, ұстамсыздық, жүгенсіздік, тентектік, т.б
кіреді.
Мінез адамның басқа психикалық қасиеттерімен, атап айтқанда, қабілет,
қызығу темпераментімен де тығыз байланысты. Мәселен, адамға қабілеттіліктің
дамуы кейбір мінез бітістерінің болуын қажет етеді. Айталық, табандылық,
уақытша сәтсіздікке мойымау, еңбексүйгіштік, энтузиазм сияқты мінез
бітістерінің қабілеттер үшін ерекше маңызды екендігі түсінікті. Ал
темперамент болса, ол мінез бітістеріне өзіндік бояу, реңк береді. Жақсы
мінездің ықпалымен темпераменттің кейбір нашар, осал жақтарын өзгертіп
отыруға болады.
3. Типтік мінез бітістерінің түрлері
Типтік мінез бітістерінің түрлері:
Отансүйгіштік. Отансүйгіштік кісінің бойындағы күш-қуатын, білімі мен
тәжрибесін халық мүддесіне оның игілігіне, яғни адамның кіндік кескен
жеріне білдіретін перзенттік борышы – оның кісілігін танытатын ерекше,
асқақ сезім.
Өз қарулы күшіміздің болуы, оның алдыңғы санында ер-азаматтардың,
әсіресе, қазақ жастарының тұруы бір кісідей ынтымақпен топтасуы – ата
заңымызда көрсетілгендей қасиетті борыш, перзенттік парыз екендігін
ешуақытта да естен шығаруға болмайды. Отаншылдық – ата-мекенге деген
сүйіспеншіліктің негізгі мазмұны, имандылық пен кісіліктің басты белгісі,
басты өлшемі.
Мақсаткерлік. Бұл адамның өз мінез-құлқын көздеген мақсатына алаңсыз
бағыштауы, мұны өзінің ұстаған бағыт-бағдар позициясына, танымы мен
сеніміне, асыл арманына бағындыра алуы. Алдағы мақсатынан ауытқу, бос
белбеулікке салыну – ар-намыс пен ожданға сиыспайтын қасиет. Мақсаткерлік –
тек бір іспен өнебойы шұғылдану, онымен ылғи да әуре болып жүру емес. Бұл
соны қайткенде де орындап шығуға мықтап берілу, бір істі нәтижелі етіп
тындыру. Мұндай кісіні өзіне жүктелген тапсырманы да мүлтіксіз, сапалы етіп
орындап шығуды жан-жақты ойластыруды осы жолда творчестволық белсенділік
көрсетеді, әрбір ісін түпкі көздеген мақсатымен байланыстырып отырады.
Мақсаткерлік – асыл арман, зор үмітпен тығыз байланысты. Арманмен
ойнауға болмайды, ол күйресе, бақытсыздыққа душар етуі мүмкін. Үміті мен
арманы шындыққа сәйкес келген адам ғана келешектің құшағында өмір сүре
алады. Арман мен үміт жүректі қуанышқа толтырады. Адамның мақсаткерлік
қуаты, үміт-арманы, алға қарай ілгерілеу талабы неғұрлым биік болса, оның
қабілет, таланты да өміршең болып келеді.
Мінездің осы түрі халқымыздың ұлттық қасиетінен орын алуы тиіс.
Борыш пен жауапкершілік. Бұл адамның үй іші, әке-шеше, тума-
туысқандарына қатысты перзенттік парызынан туындайтын қасиет. Мұның
негізінде өзін әлпештеп, адам етіп өсіргендердің алдындағы жауапкершілігін
бар санасымен терең аңғара алып, түсіну, бұл парызы мен қарызын қалай ақтау
жолын ойластыру. Бұл кісіліктің басты белгісі, терең және күшті сана
сезімді қажет ететін қасиет. Борыш пен жауапкершілікті түсіне білуден
адамның имандылығы мен адамгершілігінің деңгейі байқалады. Оның қылықтарын
жаман, жақсы, иманды, имансыз деп бағалау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz