«Бірнеше түлікке ортақ пастереллез ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар»

Нормативтік сілтемелер
Белгілер мен қысқартулар
Анықтамалар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1 Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың алдын алу және оларды жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.2Пастереллез ауруы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.3 Эпизоотологиясы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.4Патогенезі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
1.5Ауру белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
1.6Өлекседегі өзгерістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
1.7Ауруды анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1.8Аурудан сақтану және күресу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
1.9 Індетке қарсы шаралар туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
1.10 Ұйымдастыру . шаруашылық шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2 Өзіндік зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24 3Техникалық қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен өзгеруіне әкеп соқтырады. Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік саласының дамуына кедергі болады. Осы жағдайлар «Ветеринария туралы заңның» талқыланып, 1995 жылы қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды.
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды. Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе жүргізбейді.
- ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
- ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны анықталған.
- ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы кеңейтілген.
- осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға сай келетін «Ветеринария туралы заңды» қайта талқылап, қабылдануының себебі болды.
- жаңа «Ветеринария туралы заңның» мақсаты - ветеринарлық-санитарлық жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін, халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен қатар бірінші, экономикалық орталық құру.
- мемлекеттік қадағалау қызметін жақсарту үшін бір жағынан ветеринарияның барлық саласын лицензиялайтын институттың құрылуы; ал екінші жағынан мемлекеттік қадағалау пунктерінде тексерілетін жүктерді дайындау, өңдеу, сақтау жұмысымен айналысатын бүкіл мемлекет территориясындағы барлық субъектілерді қамтиды және мемлекеттік ветбөлімнен ауыл аймағына дейін инсректорлық вертикаль құрылады.
- заңның халықаралық ветеринарлық талаптарға жауап беруі, Қазақстанның Бүкіл әлемдік сауда ұйымы құрамына кіруіне себеп болады.

1 Қасымов, Е.И. Бірнеше түлікке ортақ жұқпалы ауруларды балау және күресу шаралары: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Е.И.Қасымов - Алматы: Санат, 1992. –225б.
2 Сайдулдин, Т. Ветеринариялық індеттану: оқулық жоғары оқу орындары үшін /Т.Сайдулдин – І,2-кітап, Алматы: Санат, 1999. - 129 бет.
3 Носков, Н.М. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии: учебное пособие для вузов /Носков Н.М.- Москва: Колос, 1961.-126б.
4 Поляков, А.А. Ветеринарная дезинфекция: учебное пособие для вузов /Поляков А.А.- Москва: Колос, 1964.- 128с.
5 Сюрин, В.Н. Частная ветеринарная вирусология: учебник для вузов /В.Н Сюрин, Н.В.Фомина – Москва: Колос, 1979.-154с.
6 Сюрин, В.Н. Диагностика вирусных болезней животных: справочник / В.Н Сюрин и др. М: Агропром, 1991.-111с.
7 Тәжібаев, А.С. Научные основы эффективной дератизации объектов ветеринарного надзора: учебное пособие для вузов / А.С. Тәжібаев - Алматы, 2000.-156с.
8 Мырзабекова, Ш.Б. Ветеринариялық вирусология: учебник для вузов /Мырзабекова Ш.Б – Алматы: Білім, 2004. – 134б.
9Тұтқышбай, И.А. Жануарлар патологиясы: оқу құралы жоғары оқу орындары үшін /Тұтқышбай, И.А, Сабекова Д.Ө./ Шымкент,
2009- 176б .
10Арзымбетов Д.Е.Ветеринария ісін ұйымдастыру: Ауыл шаруашылық жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқулық /Арзымбетов Д.Е., Орынтаев Қ.Б., Қанатбеков Т.И. –Алматы, 2009.- 126б.

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

Ветеринария ісін ұйымдастыру пәнінен жазылған Бірнеше түлікке ортақ
пастереллез ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар тақырыбы
бойынша жазылған курстық жұмыс 30 беттен тұрады.
Курстық жұмысында кіріспе бөлімі, негізгі бөлімі, өзіндік зерттеу,
техникалық қауіпсіздік, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімі және
1 кесте қамтылды.

Анықтамалар

Пастереллез — малдың, құстың және кейбір жабаны жануарлардың өте жанды
органдары меи тканьдерін қабындырып, әлсірететін жұқпалы ауру. Оның
қоздырғыш микробтары пастерелла деп аталады.
Иммунитет - латынның міңдеттен босану деген сөзінен шыққан. Ол
-организмнің генетикалық болмысы үшін бөгде заттардан, оның ішіңде зардапты
микробтардан, корғану қабілеті.
Стерильді иммунитет - ауырып жазылғаннан соң организм микробтан мүлде
арылып иммунитет калыптасуы
Стерильсіз иммунитет - аурудан жазылған соң организм микроб алып жүруші
болып калуы
Премунция - микроб сақталған жағдайда ғана болатын стерильсіз
иммунитеті
Трансовариальді иммунитет - бұл жұмыртқа арқылы қалыптасқан иммунитет
Агаммаглобулинемия - жас туған төлінің қаныңда иммуноглобулиңдер пайда
болмауы

Белгілер мен қысқартулар

Г - грамм
Сағ - сағат
Мм - миллиметр
Квт - киловольт
Кг - килограмм
СКЖЗ - синтетикалық кір жуғыш зат
О - градус
Мкм - микрометр
Км - километр
Т - тонна
Мс - метрсекунд
ПВС -поливинилді спирт
Ә.б. – әсер бірлігі

Мазмұны

Нормативтік сілтемелер
Белгілер мен қысқартулар
Анықтамалар
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
1 Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ аурулардың
алдын алу және оларды
жою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ..10
1.2Пастереллез
ауруы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .14
1.3 Эпизоотологиясы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..15
1.4Патогенезі ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
1.5Ауру
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.6Өлекседегі
өзгерістер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .17
1.7Ауруды
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...17
1.8Аурудан сақтану және күресу
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
1.9 Індетке қарсы шаралар туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1
1.10 Ұйымдастыру - шаруашылық
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
2 Өзіндік
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .24 3Техникалық
қауіпсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..28
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..30

Нормативтік сілтемелер

Осы курстық жұмыста келесі нормативтік құжаттарды қолдануға
сілтемелер жасалған:
МЖМБС 2.104 -2006 КҚБЖ (ЕСКД). Негізгі жазбалар.
МЖМБС 2.301 -68 КҚБЖ (ЕСКД). Форматтар.
МЖМБС 2.601 -2006 КҚБЖ (ЕСКД). Пайдалану құжаттары.
МЖМБС 2.304-81 КҚБЖ (ЕСКД). Сызбалық шрифттер.
МЖМБС 2.701-84 КҚБЖ (ЕСКД). Схемалар. Түрлері мен типтері.
Орындауға қойылатын жалпы талаптар.
МЖМБС 2.321-84 КҚБЖ (ЕСКД).Әріптік белгілеу.

Ф. 7. 04 – 03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

__________________________кафедрасы

___________________________________ пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні ___________________________________ ____________________
Жұмыс тақырыбы:__________________________ ___________________
Мамандығы:_________________________ ________________________

Орындаған _______________________________

(студенттің аты жөні,тобы)
Жетекші
___________________________________ __________
(оқытушының аты –
жөні,ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс ____________
бағасы
бағасына қорғалды
_____________2016ж.

Норма бақылау:
_______________
қолы, аты – жөні

Комиссия:
_______________
қолы,аты – жөні
_______________
қолы,аты – жөні

Шымкент 2016 ж.

Ф. 7. 05 – 04

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

______________________________кафед расы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі __

_________2016ж.

№____Тапсырмасы

___________________________________ пәні бойынша курстық жұмыс
Студент _______________________________
(тегі,аты-жөні)
Жұмыс тақырыбы ___________________________________ ___________

Бастапқы мәліметтер ___________________________________ _______

№ Курстық жұмыстың мазмұны Орындалу Көлемі
мерзімі (парақ саны)
1
2
3
4
5
6
7

Ұсынылған әдебиеттер:
1.___________________________________ _______________________
2.___________________________________ _______________________
3.___________________________________ __________________________

Тапсырма берілген күні _________жұмысты қорғау күні________________
Жұмыс жетекшісі ___________________________________ ______________
(қызметі, тегі,аты – жөні, қолы)
Тапсырманы орындауға қабылдаған_________________________ ______
(күні, студенттің қолы)

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған
экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен
өзгеруіне әкеп соқтырады. Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде
қалыптасқан және бұрын толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген
ветеринарлық қызмет сапалы ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра
алмады. Ол жеке кәсіпкерлік саласының дамуына кедергі болады. Осы жағдайлар
Ветеринария туралы заңның талқыланып, 1995 жылы қабылдануына әсер етті.
Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық
талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде
ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл
ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды.
Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты
негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:
- мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы
қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы
дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды.
Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі
аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе
жүргізбейді.
- ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға
шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын
ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою
жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
- ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны
анықталған.
- ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық
өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет
көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы
кеңейтілген.
- осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-
қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға
сай келетін Ветеринария туралы заңды қайта талқылап, қабылдануының
себебі болды.
- жаңа Ветеринария туралы заңның мақсаты - ветеринарлық-санитарлық
жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және
ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін,
халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен
қатар бірінші, экономикалық орталық құру.
- мемлекеттік қадағалау қызметін жақсарту үшін бір жағынан
ветеринарияның барлық саласын лицензиялайтын институттың құрылуы; ал
екінші жағынан мемлекеттік қадағалау пунктерінде тексерілетін жүктерді
дайындау, өңдеу, сақтау жұмысымен айналысатын бүкіл мемлекет
территориясындағы барлық субъектілерді қамтиды және мемлекеттік
ветбөлімнен ауыл аймағына дейін инсректорлық вертикаль құрылады.
- заңның халықаралық ветеринарлық талаптарға жауап беруі, Қазақстанның
Бүкіл әлемдік сауда ұйымы құрамына кіруіне себеп болады.
Пастереллез — малдың, құстың және кейбір жабаны жануарлардың өте жанды
органдары меи тканьдерін қабындырып, әлсірететін жұқпалы ауру. Оның
қоздырғыш микробтары пастерелла деп аталады.
Пастереллез - жабайы және үй құстарының барлық түрін зақымдап, өте
жіті, жіті және созылмалы кезеңде өтетін өте контагиозды жұқпалы ауру. Ауру
барлық жерде таралған.
Пастереллезбен аурумен ірі қара, қой, бұғы, бөкен, шошқа, үй қояны
және құстар ауырады. Бұл ауру соңғы жылдарда республикамыздың кейбір
аймақтарында бірлі-жарымды мал арасында, бөкендер мен құстар арасында
кездесіп жүр. Жергілікті жерлерде мал дарігерлік-санитарлық шаралар жүргізу
нәтижесінде бұл ауру азайып келеді.
Құс пастереллезі сырттан келмей-ақ организмнің төзімділігін
бәсеңдететін факторлар әсер еткенде ауру бірден байқалды деген пікірлер
болған, сондықтан аурумен күресу шаралары құс организмінің төзімділігін
арттыруға жұмсалады.
Жоғарыда аталып кеткендей пастерелла сыртқы ортада кең тараған. Ол
мал денесіне тыныс органдары мен асқазан арқылы енеді де, сау организмде
тіршілік ете береді. Көптеген ғалымдар пастерелла микробы сау малдың
денесінде тіршілік етуі мүмкіндігін жиі айтады.
Егер малды күтіп-бағу нашар болып, оларға берілетін азық сапасыз
болса және мал өзі суық, ылғалды, лас, тар, қораларда бағылатын болса, онда
малдың организмі нашарлайды, осы кезде денеде тіршілік ететін пастерелла
микробы күшейіп, ауру шақырады. Бұл жағдай практикада байқалып жүр [1,2].
Курстық жұмыстың мақсаты – бірнеше түлікке ортақ пастереллез ауруына
қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шараларын зерттеу.

1Негізгі бөлім

1.1Жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар мен адамға ортақ
аурулардың алдын алу және оларды жою

Жеке және заңды тұлғалардың жануарлар ауруларының, оның ішінде жануарлар
мен адамға ортақ аурулардың алдын алу жөніндегі міндеттері
Жеке және заңды тұлғалар:
1) Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы
заңдармен белгіленген жануарлар ауруларының алдын алуды
және мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын
жүктердің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ветеринариялық
ережелерді сақтай отырып, ветеринариялық және әкімшілік-
шаруашылық іс-шараларды жүзеге асыруға;
2) Зоопарктердегі, цирктердегі, омарталардағы,
аквариумдардағы жануарларды қоса алғанда, жануарлардың
ветеринариялық ережелер мен нормативтерге сәйкес
ұсталуын, өсірілуін және пайдалануын жүзеге асыруға;
3) Аумақты, мал шаруашылығы қора-жайларын, сондай-ақ
жемшөпті, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты
сақтауға және өндеуге арналған ғимараттарды
ветеринариялық-санитариялық ережелер мен нормативтерге
сәйкес ұстаған, қоршаған ортаның ластануына жол
бермеуге;
4) Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді
ұстауға, өндіруге, пайдалануға, дайындауға, сақтауға,
өңдеу мен өткізуге байланысты мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау объектілерін орналастыру, салу, қайта жаңғырту
және пайдалануға беру кезінде, сондай-ақ оларды
тасымалдау кезінде зоогигиеналық және ветеринариялық
талаптарды сақтауға;
5) Ауылшаруашылық жануарларын бірдейлендіруді және оларға
ветеринариялық паспорттарды рәсімдеуді қамтамасыз етуді;
6) Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау органдарына жаңадан
сатып алынған жануарлар, туған төлдер, олардың сойылғаны
мен сатылғаны туралы хабарлауға;
7) Ветеринариялық мамандарға олардың талап етуі бойынша
диагностикалық зерттеулер мен вакцина егуді жүзеге асыру
үшін жануарларды беруге;
8) Бірнеше жануар кенеттен өлген, бір мезгілде ауырған
немесе ветеринариялық мамандарға хабарлауға және
ветеринариялық мамандар келгенге дейін ауру деп күдік
келтірген жануарларды оқшаулап ұстау жөнінде шаралар
қолдануға;
9) Ветеринариялық инспекторларға мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді ветеринариялық тексеру
үшін кедергісіз беруге;
10) Ветеринариялық инспекторлардың жануарлардың және адамның
денсаулығына қауіп төндіретін мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді залалсыздандыру, өңдеу
жөніндегі талаптарын орындауға;
11) Союдың алдында ветеринариялық тексеру жүргізбей
жануарларды өткізу үшін союға және сойғаннан кейінгі
ұшалары мен мүшелеріне ветеринариялық-санитариялық
сараптама жасамай өткізуге жол бермеуге;
12) Ветеринариялық мамандарға өздерінің қызыметтік
міндеттерін орындауына жәрдем көрсетуге;
13) Жаңа, жетілдірілген ветеринариялық препараттарға
жасалған ғылыми-техникалық құжаттаманы ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісуге
міндетті.
Ветеринариялық іс-шаралар
1. Ветеринариялық іс-шаралар:
1) жануарлар мен ортақ ауруларды қоса алғанда, жануарлар ауруларының
пайда болуы мен азықтан улануының алдын алу, жануарлардың,
жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізаттың, ветеринариялық
препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың ұсталынуының
Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының
талаптарына сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында ветеринариялық-
санитариялық тұрғыдан қолайлы аумақта өткізілетін іс-шаралар;
2) Шектеу іс-шараларын немесе карантинді қоса алғанда, жануарлардың
аса қауіпті ауруларын жою және олардың таралуын алдын алу
мақсатымен індет ошағында және қолайсыз пунктте жүргізілетін іс-
шаралар болып бөлінеді.
2. Ветеринариялық іс-шараларды ұйымдастыру мен жүзеге асыру тәртібін
ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді, жеке
және заңды тұлғалардың оны орындауы міндетті болып табылады.
Шектеу іс-шаралары және карантин
1. Шектеу іс-шаралары немесе карантин жануарлардың жұқпалы аурулары
пайда болған жағдайда, тиісті аумақтық бас мемлекеттік
ветеринариялық инспекторының нұсқауы бойынша, жергілікті атқарушы
органның шешімімен белгіленеді.
2. Жануарлардың шектеу іс-шаралары немесе карантин белгіленетін
жұқпалы ауруының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді.
3. Ветеринариялық іс-шаралары кешені өткізілген жағдайда, шектеу іс-
шараларын немесе карантинді тоқтату туралы шешімді тиісті аумақтың
бас мемлекеттік ветеринариялық инспекторының ұсынуы бойынша
жергілікті атқарушы орган қабылдайды.
4. Тиісті аумақтардың мемлекеттік ветеринариялық инспекторларының
ұсынуы бойынша жергілікті атқарушы органның шешімімен карантин
тақтартылғаннан кейін Қазақстан Республикасының ветеринария
саласындағы заңдарында көзделген жағдайларда шектеу іс-шаралары
белгіленуі мүмкін.
Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры
1. Індет ошақтарын жою және жануарлардың Қазақстан Республикасының
үкіметі бекітетін тізбеге енгізілген аса қауіпті ауруларының таралу
қауіпінің алдын алу кезінде пайдаланылатын, үнемі жаңартылып
отыратын ветеринариялық препараттардың республикалық қоры болып
табылады.
2. Ветеринариялық препараттардың республикалық қоры бюджеттік
бағдарламалар шеңберінде сатып алынған ветеринариялық препараттар
көлемінен жасалады. Ветеринариялық препараттардың түрлері бойынша
қордың нормативін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік
орган белгілейді.
3. Ветеринарялық препараттардың республикалық қорын қалыптастыру мен
пайдалану тәртібін ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік
орган белгілейді.
Ветеринариялық нормативтер
1. Ветеринариялық нормативтер (ветеринариялық, ветеринариялық-
санитариялық немесе зоогигиеналық нормалар) ветеинариялық немесе
ветеринариялық-санитариялық факторды жануарлардың және адамның
денсаулығына, қоршаған ортаға қауіпсіздігі тұрғысынан сипаттайтын
көрсеткіштердің жол беруге болатын сандық немесе сапалық мәнін
белгілейді.
2. Ветеринариялық нормативтер Қазақстан Республикасының ветеринария
саласындағы заңдарына сәйкес жүргізілетін зерттеулер негізінде
белгіленеді.
3. Ветеринариялық нормативтер індеттердің объективті және негізделген
монитарингін жүргізу, ветеринариялық-санитариялық қолайлы жағдайда
қол жеткізуге арналған ветеринариялық іс-шаралардың көлемі мен
сипатын жоспарлау, сондай-ақ жануарлар ауруларының пайда болу,
таралу және оларды жою мүмкіндіктерін болжау үшін негіз болып
табылады.
4. Ветеринариялық нормативтерді ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган бекітеді және олар ветеринария саласындағы
қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті
болып табылады.
Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді алып қою, жою,
залалсыздандыру (зарарсыздандыру) және өңдеу
1. Жануарлардың және адамның денсаулығына қауіп төндіретін
жануарлар, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізат, олардың
қауіптілік дәрежесіне қарай, ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметі
бекіткен тәртіппен міндетті түрде алып қоюға және жойылуға, не
алып қойылмай міндетті түрде залалсыздандырылуға және өңдеуге
тиісі.
2. Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін
жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты міндетті
түрде алып қою және жою жүргізілетін жануарлардың аса қауіпті
ауруларының тізбесін ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының
Үкіметі бекітеді.
3. Жануарлардың және адамның денсаулығына ерекше қауіп төндіретін
жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты,
ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды
алып қоймай-ақ, міндетті түрде залалсыздандырлуға және өңдеу
жүргізілетін жануарлар ауруларының тізбесін ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.
4. Жеке және заңды тұлғалардың жануарлардың және адамның
денсаулығына ерекше қауіп төндіретін жануарларды, жануарлардан
алынатын өнімдер мен шикізатты алып қою және жою салдарынан
өздеріне келтірілген залалды Қазақстан Республикасының Үкіметі
белгілеген тәртіппен өтеттіруге құқығы бар.
Азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға ортақ аурулардан қорғау
Мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді ұстауды,
өсіруді, пайдалануды, өндіруді, дайындауды, сақтауды, өңдеуді, тасымалдау
мен өткізуді жүзеге асыратын азаматтардың денсаулығын жануарлар мен адамға
ортақ аурулардан қорғау тәртібін Қазақстан Республикасының азаматтардың
денсаулығын сақтау саласындағы басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті орталық
атқарушы органымен келісе отырып, ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган белгілейді.
Ауылшаруашылық жануарларын, базарларды, мемлекеттік ветеринариялық
қадағалау бақылайтын жүктерді өндіру, дайындау, сақтау, өңдеу және өткізу
жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру
1. Ауылшаруашылық жануарлары ветеринария саласындағы уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен жануарлар ауруларының
класификациясы мен диагностикас жөніндегі ветеринариялық
дауалаудың жүзеге асырылуын бақылау мақсатымен әрбір жануарға
қадағалау жүргізуге мүмкіндік беретіндей міндетті
бірдейлендіруге тиіс.
2. Базарлар, жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан алынатын
өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттардың, жемшөп
пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі
ұйымдар мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын
жүктердің Қазақстан Респулликасының ветеринаария саласындағы
заңдарының талаптарына сәйкестігін бақылау мақсатымен
бірдейлендіруге тиіс.
3. Базарларды және жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан
алынатын өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттарды,
жемшөп пен жемшөптік қоспаларды сақтау, өңдеу және өткізу
жөніндегі ұйымдарды бірдейлендіру тәртібін ветеринария
саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
Ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер және ветеринария мамандарын
даярлау мен олардың біліктілігін арттыру жөніндегі қызметі
Ветеринария саласындағы ғылыми-зерттеулер
1. Жануарларды пайдалану рәсімдерін, сондай-ақ ветеринария саласындағы
ғылыми-зерттеулер жүргізілетін үй-жайлар мен аумақтарды қоса
алғанда, ветеринария саласындағы ғылыми зерттеулер Қазақстан
Республикасының ветеринария саласындағы заңдарының талаптарына сай
болуы керек.
2. Ғылыми-зерттеулер нәтижесінде әзірленген немесе жетілдірілген
ветеринариялық препараттардың, жемшөп пен жемшөптік қоспалардың
ветеринариялық нормативтерге сәйкестігін анықтау мақсатымен олар
байқаудан өткізілуі тиіс.
3. Микроорганизмдердің Қазақстан Республикасында бар, сондай-ақ ғылыми-
зерттеулер нәтижесінде, жануарлар ауруларының диагностикасы кезінде
алынған штаммдарды ветеринарияда пайдаланатын сақтаулы
микроорганизмдер штаммдарының Ұлттық коллекциясында сақталуы тиіс.
Ветеринария мамандарын даярлау және олардың біліктілігін арттыру
Ветеринария мамандарының біліктілігін арттыру жөніндегі бағдарламалар
ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен міндетті түрде
келісілуге тиіс [10].

1.2Пастереллез ауруы

Пастереллез — малдың, құстың және кейбір жабаны жануарлардың өте жанды
органдары меи тканьдерін қабындырып, әлсірететін жұқпалы ауру. Оның
қоздырғыш микробтары пастерелла деп аталады.
Пастереллез - жабайы және үй құстарының барлық түрін зақымдап, өте
жіті, жіті және созылмалы кезеңде өтетін өте контагиозды жұқпалы ауру. Ауру
барлық жерде таралған.
Микроскоптың көмегімен қарағанда олар ортасы анықтау, ұзындығы 1-1,5,
ені 0,25—0,5 микрон таяқша тәрізді болып көрінеді. Бұл микробты алғаш
тапқан (1880 ж.) және зерттеген француздың әйгілі ғалымы Пастер, сондықтан
да микроб пастерелла, ал ауру пастереллез деп аталынған. Пастерелла
микробы Грам әдісімен боялмайтын, қозғалу қабілеті жоқ, спора құрмайтын
бактериялар қатарына жатады.
Қоздырғышы. Pasterella multocidae - кішкентай, сопақша бактерия,
қаннан және ұлпадан жасалған жұғындыда биполярлы, яғни тек екі жағы ғана
боялады.
Төзімділігі. Әр түрлі сыртқы ортада: нәжісте, төсеніште, жапырақта,
шөпте, мамықта, қауырсында, зақымдалған құралдарда, суда, шіріген өлекседе
пастереллалардың өміршеңдігі бірнеше күннен 4 айға дейін, жұмыртқаның
қабығында 6 күннен 26 күнге дейін сақталады. Карбол қышқылы, сулема,
формалды сілтілердің кәдімгі ерітінділерінде пастереллез қоздырғышы 3-5
минутта өледі.
Пастерелла микробтары сыртқы ортаның қатерлі әсерлеріне онша төзімді
емес. Мысалы, 60—70 градус температурада бұл микробтар бірнеше минутта, ал
қайнатқанда — дереу өледі. Ол топырақта 12 күннен 5 анға дейін, суда 6
күннеп бір асылға дейін, көмілген өлекседе 20 күннен 150 күйге денін,
кепкен қайда 10 күннен 160 күнге денін тірі сақталады. Пастерелла микробын
карбол қышқылының, креолиннің 3 проценттік ерітіндісі, жаңа сөндірілген
әктің 10 проценттік ерітіндісі және крезолдық сабын бірнеше минутта
тіршілік етуін жояды [1,2].
1.2 Эпизоотологиясы

Бұл аурумен ірі қара, қой, бұғы, бөкен, шошқа, үй қояны және құстар
ауырады. Бұл ауру соңғы жылдарда республикамыздың кейбір аймақтарында бірлі-
жарымды мал арасында, бөкендер мен құстар арасында кездесіп жүр. Жергілікті
жерлерде мал дарігерлік-санитарлық шаралар жүргізу нәтижесінде бұл ауру
азайып келеді.
Құс пастереллезі сырттан келмей-ақ организмнің төзімділігін
бәсеңдететін факторлар әсер еткенде ауру бірден байқалды деген пікірлер
болған, сондықтан аурумен күресу шаралары құс организмінің төзімділігін
арттыруға жұмсалады.
Ал қазіргі кезде аурудан сау шаруашылыққа сырттан патогенді жұқпалы
қоздырғыш келмей, құс пастереллезі шықпайтыны дәлелденген. Аурудың басты
көзі - құс пастереллезімен ауру және ауырып жазылған құс, олардың
өлекселері, ал қосалқы көзі болып ауру құстың эскреттерімен зақымданған
нәжіс, топырақ, азық, инвентарь болып табылады. Нәжіске қарағанда мұрыннан
аққан су қауіпті болып саналады. Және аурудың таралуына кеміргіштер, жабайы
құстардың барлық түрі және кенелер белгілі роль атқарады.
Жоғарыда аталып кеткендей пастерелла сыртқы ортада кең тараған. Ол
мал денесіне тыныс органдары мен асқазан арқылы енеді де, сау организмде
тіршілік өте береді.
Көптеген ғалымдар пастерелла микробы сау малдың денесінде тіршілік
етуі мүмкіндігін жиі айтады. Егер малды күтіп-бағу нашар болып, оларға
берілетін азық Сапасыз болса және мал өзі суық, ылғалды, лас, тар,
қораларда бағылатын болса, онда малдың организмі нашарлайды, осы кезде
денеде тіршілік ететін пастерелла микробы күшейіп, ауру шақырады. Бұл
жағдай практикада байқалып жүр. Дәл осындай жағдай туберкулез ауруында жиі
байқалады.
Айталық, малы туберкулез ауруынан сау емес шаруашылықтарда дені ,сау
малдың организмінде туберкулез микробы тіршілік етеді, ол малды дұрыс
кутіп бәққанда ешқандай әсер етпейді, ал малдың күтімі нашарлаған кезде ол
қатерлі әсер етіп, сау малды ауруға шалдықтыруы мүмкін. Сондықтан да мал
жыл бойына зоотехникалық-мал дәрігерлік талаптарға сай бағылып, олардың
қондылығы ортадан кем болмауы қажет. Ал арық мал жұқпалы және жұқпалы емес
ауруларға өте бейім болады [1,2,3].
Айталық, қыста, көктемде қой азығының жетіспеуі, оның сапасыздығы,
жалпы күтімнің нашарлығы қоңды әлсіретіп, ауру шығуға себепші болады.
Шаруашылықтарда мұндай кезеңде қой жаппай өкпе ауруына шалдығады деп
тұжырым жасауға болмайды. Осындай кездерде малдың өлексесі лабораториялық
зерттеуге жіберіліп, пастереллез ауруының бар-жоктығы анықталуы керек.
Пастереллез негізінен ауру мал және ауырып жазылған мал арқылы
таралады. Ауру малдың нәжісі, зәрі, маңқасы арқылы сыртқы ортаға кеңінен
тарап сау малпы ауруға шалдықтырады [1,2].

1.3Патогенезі

Құс ауруды тыныс алу жолы, ас қорыту жолы, кейде зақымданған тері
арқылы жұқтырады. Қоздырғыштың организмге енген жерінде бастапқы ошақ пайда
болып, ол жерде бактериялар көбейіп, токсикалық өнімдер бөледі. Сосын
микробтар қанға, лимфаға және ұлпаларға еніп, организмнің барлық жеріне
тарап септицемия тудырады. Бактериядан бөлінген токсикалық заттар бауырда,
өкпеде, аналық безде, тері астында некрозды процестер өрбуіне әкеп соғады.
Пастереллездің созылмалы түрінде микробтар аяқ буынында, қанатында,
сақалында (бородка) шоғырланады.
Инкубациялық кезеңі ұзақ емес бірнеше сағаттан 3-5 тәулікке дейін, ал 5
күннен ұзақ сирек болады.
Аурудың өте жіті кезеңінде сырттан сау көрінетін құстар бірден өледі,
оларда клиникалық белгілері байқалмайды.
Жіті кезеңінде құс аз қимылдайды, әлсірейді, қанаттары жылтырамайды,
ұйпаланған, желбезегі мен сақалы көкшіл тартқан. Мұрын қуысы мен
тұмсықтарынан көбікті кілегей ағып, дем алысы жиілеп, ауырлаған, кейде
қырылдайды, дене температурасы 43-43,5 градус, тәбеті нашарлап, аса қатты
шөлдейді. Дефекация өте жиі, нәжіс сұр-сары және жасыл түсті, кейде қан
аралас.
Созылмалы кезеңінде - бас аумағына орналасқан жағдайда сырғасында,
сақалында, басында қатты ісіктер болады. Тұмсығынан созылмалы кілегей
ағады, мойны қисайған. Пастереллездің созылмалы кезеңі бірнеше айға
созылады, созылмалы кезеңінде өлім аз, бірақ өнімі азайады [1,4].

кка кан құйылуы.
1.4Ауру белгілері

Пастереллез ірі қарада, қойда және құста өте жіті, жітілеу, сондай-ак
созылмалы түрде етеді. Клиникалық белгілеріне және зақымдалған органдарынын
түріне байланысты ол септикалық, кеуделік және ішектік пастереллез болып
бірнеше түрге бөлінеді. Осы түрлерге сәйкес аурудыц белгілері әр түрлі
болып байқалады.
Ауру жіті түрінде өткенде ірі кара, кой, құс та тез арада өле бастайды.
Ал ауру жітілеу түрінде өткеяде дене қызуы көтеріледі, тәбеті нашарлайды,
ас қорыту жұмысы бұзылып, осылармен катар күшті, құрғақ жөтел пайда болады,
мал ентігіп, тыныс алуы қиындайды.
Кейбір кездерде пастереллезге шалдыққан ірі қара, қойлардың мойыны,
алқымы, сыртқы мүшелері ісіп кетеді. Ісікті қолмен сипаған кезде, ол ыстық
және қаттылау болып көрінеді, ал қаттырақ басса мал ауырсынып,
тынышсызданады.
Егер ісік тілге, мойын мен алқымға шықса мал жайылудан қалады, ол тыныс
алған және жөтелген кезде өте қатты қиналады.
Пастереллез ауруы өте жіті түрде өткен кезде малдың дене қызуы шектен
тыс жоғары көтеріледі, денесінін бәрі қайталап қызарады (сепсис). Осындай
кезде мал ауруының клиникалық белгілері байқалмай-ақ, көптеген мал өліп
кетеді.
Пастереллездің созылмалы түрі мал арасында сирек кездеседі, ал кездесе
калған кезде ол бір-екі жылға созылуы мүмкін. Аурудың бұл түрінде малдың
іші өтіп, аздап жөтеліп, арықтайды. Керегі бойына сіңбей, мал жүдеу болады.
Біздің республикамыздың көптеген жерлерінде (Торғай, Жезқазған, Орал,
Қарағанды облыстары) бөкен мен қара құйрық жиі кездеседі. Осы жануарлардың
арасында да пастереллез ауруы жиі болып тұрады. Ауру олардан ірі қараға,
қойға жұғуы мүмкін. Сондықтан өткен мен қара-құйрық мекен ететін жерлерде
қызмет істейтін мал фельдшерлері осы жағдайларды ескеріп, аудандық
эпизоотологиялық жағдайларға көңіл аударуы қажет. [1,2].

1.5 Өлекседегі өзгерістер

Пат – анатомиялық өзгерістер. Өте жіті кезеңінде пайда болған
өзгерістер байқалмайды. Жіті кезеңінде теріде, тері астында, кеуде-құрсақ
қуысындағы жеке органдарының сірне қабықтарында, перикардта, эпикардта,
кеуде етінде, аналық безде, іш майында қанталаулар болады, олар шашыраған
қанға ұқсайды. Жүрек қабығы сары суға толған. Безді асқазан мен ішегі
қызарып, ісінген және геморрагиялық қабынған.
Созылмалы кезеңінде тері астында, ортаңғы құлақ аумағында, өкпеде, аяқ
буындарында, қанаттарында және табанында ісінген ұлпа ошақтарын немесе
дәнекер ұлпамен қоршалған казеозды абсцестерді көруге болады.
Өлексенің терісін сыпырғанда оның қанталап, жалқаяқ бар екені бірден
байқалады. Көздің, тапау ың және ауыздың кілегейлі қабықтарының канталағаны
жай көзге бірден банкалады. Малдың өлекресіндегі барлық бездердің
үлкейгені, қангалағаны жақсы аңғарылады.
Тілдің түбі, жұтқыншық, алқымның астындағы еттердің үлкейіп, әр жерінде
қан ұйығаны білінеді. Жүрек еті, өкпе тканьдерінің қанталап, әр жеріне қаң
құнылғаны, олар тұтас қабынғаны жай көзге жақсы көрінеді. Егер қозы мен
бұзау пастереллездің ішек түрінен өлген болса онын, ішегінен қара түсті қан
аралас сұйық зат көп мөлшерде кездеседі, ішектің кілегей қабықтары қабынып,
қанталап тұрады. Жарып союдың негізгі міндеті - Өлу себебін анықтау; мұнда
негізгі, қосалқы, асқындыратын ауруларды табу қажет. Сот болған жағдайда
ветеринар-эксперт зорлықпен өлтірілген-өлтірілмегенін , жануардың қандай
жағдайда өлгенін анықтау.
Өлген және жанталасып өлген жануар етін анықтау

Егер ұша өлген немесе жанталасып өлген жануардан болса, онда қарап
тексерген кезде мыналар байқалады: еттің түсі күңгірт-қызыл және ол дымқыл;
басын кеудесінен кесіп алғанда түзу сызықтың болуы және кесіндіде сіңген
қанның болмауы; май тканінің қызғылт түсті болуы, бұлшық еттің ұзына бойғы
кесіндісінде қан тамырларының едәуір қанға толуы және көлденең кесіндісінде
қан тамшыларының болуы; лимфа түйіндерінің қан толып қызаруы; сүйек
кемігіне қанның сіңуі; ұшаның әртүрлі бөлігінде, әсіресе өлген жануардың
жатқан жағында қанның қуысқа жиналуы; ұшаның беткі жағында бұлшық ет және
май тканінің кесілуі, бұл салқын мал-жануар өлігінен терісін сыпырып алған
кезде пайда болады.
Малдың әр түлігінің өліктерін жарып сою әдісі
Өлікті жарып союға дейін мүмкіндігінше, аурудың
себептерін ашу үшін барлық жағдайларды анықтап сұрастыру, малдың клиникалық
зерттелуінің мәліметтерімен, бірге берілетін
документтермен танысу қажет. Өлікті жарып сойған кезде
белгілі бір методика негізге алынуы тиіс. Арқасына
немесе бүйіріне жатқызып жарып союға болады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.