«бұзау аусылы ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар»

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Аннотация

«Ветеринария ісін ұйымдастыру» пәнінен «Бұзау аусылы ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шаралар» тақырыбына жазылған курстық жұмыс 36 беттен тұрады.

Курстық жұмыс кіріспе, негізгі бөлім, өзіндік зерттеу, техникалық қауіпсіздік, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімін қамтиды.

Ф. 7. 04-03

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

кафедрасы

пәні бойынша

Курстық жұмыс

Пәні

Жұмыс тақырыбы:

Мамандығы:

Орындаған

(студенттің аты жөні, тобы)

Жетекші

(оқытушының аты - жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)

Жұмыс

бағасы

бағасына қорғалды

«»2016ж.

Норма бақылау:

қолы, аты - жөні

Комиссия:

қолы, аты - жөні

Шымкент 2016 ж.

Ф. 7. 05 - 04

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университеті

кафедрасы

«Бекітемін»

Каф. меңгерушісі __

«»2016ж.

№Тапсырмасы

пәні бойынша курстық жұмыс

Студент

(тегі, аты-жөні)

Жұмыс тақырыбы

Бастапқы мәліметтер

№

Курстық жұмыстың мазмұны

Орындалу

мерзімі

Көлемі

(парақ саны)

№: 1

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 2

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 3

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 4

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 5

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

№: 6

Курстық жұмыстың мазмұны:

Орындалумерзімі:

Көлемі(парақ саны):

Ұсынылған әдебиеттер: 1.

Тапсырма берілген күні жұмысты қорғау күні

Жұмыс жетекшісі

(қызметі, тегі, аты - жөні, қолы)

Тапсырманы орындауға қабылдаған

( күні, студенттің қолы)

Ф. 7. 04 - 06

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

« » жоғары мектебі

«» кафедрасы

«Бекітемін»

Кафедра меңгерушісі

(қолы, аты - жөні)

2016ж.

Курстық жұмысты қорғау

Хаттамасы №

пәні

студенттобы

Курстық жұмыс тақырыбы

Қорғау кезінде келесі сұрақтарға жауап алынды:

Курстық жұмысты орындау кезінде алынған балл (60 мүмкіндіктен) , қорғау бағаланды (40 мүмкіндіктен) балл.

Сомалық баллы

Жұмыстың бағасы

Курстық жұмыс жетекшісі

Комиссия мүшелері

Қорғау күні2016ж.

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Еліміздің тәуелсіздігінің 10 жыл ішінде болған экономикалық өзгерістер ветеринарлық қызмет көрсету жүйесін түп-тамырымен өзгеруіне әкеп соқтырады.

Орталықталындырылған жоспарлы экономика кезеңінде қалыптасқан және бұрын толық мемлекет қаржысымен қаржыландырып келген ветеринарлық қызмет сапалы ветеринарлық қызмет көрсетуді қалыптастыра алмады. Ол жеке кәсіпкерлік саласының дамуына кедергі болады.

Осы жағдайлар «Ветеринария туралы заңның» талқыланып, 1995 жылы қабылдануына әсер етті.

Бұл қаулы ТМД елдері арасындағы заңды күші бар және сол уақыттың барлық талаптарына жауап беретін алғашқы құжаттардың бірі болды. Ол елімізде ветеринарияның бір саласы жеке кәсіпкерліктің дамуына жол ашты және бұл ветеринариялық қызмет көрсетудің нарықтық дамуына негіз болды.

Ветеринариялық жүйені дұрыс қалыптастыру жолында жасалған жұмысты негізге ала отырып, төмендегі мәліметтерге көңіл бөледі:

мемлекеттік қадағалау, бақылау қызметінен шаруашылықтық-атқарушы қызметін бөліп ажырату жұмыстары атқарылды. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттер мысалында ветеринарияда инспекторлық жүйе құрылды. Ол мемлекетегі қызметтегі бөлімнен, ауыл округына және базарға дейінгі аумақты қамтыды. Мемлекеттік ветинспекторлар ветеринарлық тәжірибе жүргізбейді.
ветеринариялық қызмет көрсетудің барлық саласы бәсекелестік ортаға шығарылған, бұған өте қауіпті жұқпалы аурулармен күресу шараларын ұйымдастыру және карантин қойылатын инфекциялық ауруларды жою жұмыстарын жүргізу қосылмаған.
ветеринария саласында жұмыс атқаратын мелекеттік өндірістер саны анықталған.
ветеринариялық препараттарды өндіруде барлық потенциалдық өндірушілердің байланысын қалыптастыруда және ветеринарлық қызмет көрсету нарығына ветпрепараттарды жеткізуде бәсекелестік ортасы кеңейтілген.
осы қалыптасқан өзгерістердің бәрі 1995 жылы қабылданған заңға қарама-қайшылық туғызады және ол 2002 жылдың 10 шілдесінде жаңа талаптарға сай келетін «Ветеринария туралы заңды» қайта талқылап, қабылдануының себебі болды.
жаңа «Ветеринария туралы заңның» мақсаты - ветеринарлық-санитарлық жағдайды жақсарту, жануарлар өнімдерін, шикізаттардың және ветеринарлық қадағалаудан өтетін басқа объектілердің қауіпсіздігін, халықты адам мен жануарларға ортақ жұқпалы аурулардан сақтау, сонымен қатар бірінші, экономикалық орталық құру.
мемлекеттік қадағалау қызметін жақсарту үшін бір жағынан ветеринарияның барлық саласын лицензиялайтын институттың құрылуы; ал екінші жағынан мемлекеттік қадағалау пункттерінде тексерілетін жүктерді дайындау, өңдеу, сақтау жұмысымен айналысатын бүкіл мемлекет территориясындағы барлық субъектілерді қамтиды және мемлекеттік ветбөлімнен ауыл аймағына дейін инсректорлық вертикаль құрылады.
заңның халықаралық ветеринарлық талаптарға жауап беруі, Қазақстанның Бүкіл әлемдік сауда ұйымы құрамына кіруіне себеп болады.

Аусыл қызумен, ауыз қуысының кілегейлі қабықтарында, желіннің терісінде және тұяқтардың арасындағы қуыста афтоздық зақымданудың дамуымен сипатталатын айыр тұяқты малдардың жіті өтетін аса контагиозді жұқпалы ауруы. Аусылға адам да бейімді. Аусыл - әдетте ірі қарада, қойда, шошқада, әсіресе торайларда жиі кездесетін, арнаулы вирус тудырып, жіті және өте жіті түрде өтетін жұқпалы індет.

Әдетте аусылмен барлық жұп тұяқты жануарлар ауырады. Солардық ішінде ірі қара, әсіресе 2-3 айлық бұзау тез шалдыққыш келеді. Бұл індетпен адам да, әсіресе жас балалар ауырады.

Жылқы, ит, құлын, есек аусылмен ауырмайды. Аусылдың вирусы малға жемшөппен, сумен, ауамен жұғады. Бір ауру мал бір шаруашылықтың, ауданның малына індетті тарта алады. Себебі, вирус сыртқы ортаға тез тарап, бір малдан екінші малға тез жұғады [1, 2] .

Курстық жұмыстың мақсаты - бұзау аусылы ауруына қарсы ветеринариялық-санитариялық іс-шараларын зерттеу.

1 Негізгі бөлім

1. 1Ветеринария саласындағы мемлекеттік реттеу

Ветеринария саласындағы мемлекеттік саясат

Ветеринария саласындағы мемлекеттік саясат:

мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді өндіру, сақтау және өткізу кезінде мемлекеттік ветеринариялық қадағалауды жүзеге асыруға;
осы Заңның 11-бабында белгіленген ветеринариялық қызметтің жекелеген түрлерін жүргізуге мемлекеттік манаполяны сақтауға;
Қазақстан Республикасының аумағын басқа мемлекеттерден жануарлардың жұқпалы және экзотикалық ауруларының әкелінуі мен таралуынан қорғауға;
мемлекеттік ветеринариялық қадағалаудың тәуелсіздігін қамтамасыз етуге;
індет жағдайын объективті түрде бағалауды және ветеринария саласындағы халықаралық нормаларды ескере отырып, ветеринриялық ережелер мен нормативтерді ғылыми негізде әзірлеуге;
ғылыми негіздемесі болған жағдайда, ветеринариялық іс шаралар өткізудің халықаралық ұсыныстарда көзделгеннен анағұрлым жоғары деңгейіне жетуге;
ветеринариялық-санитариялық қолайлы жағдайды қамтамасыз ету мақсатында ветеринариялық іс шараларды жүзеге асыру кезінде мемлекеттік ветеринариялық қадағалау бақылайтын жүктерді өткізуді негізсіз шектеулерге жол бермеуге;
жануарлардың және адамның денсаулығына қауіп төндіретін, алып қойлатын және жойылатын жануарлардың құнын өтеу тәртібін белгілеуге бағытталған.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің ветеринария саласындағы құзіреті

Қазақстан Республикасы Үкіметінің ветеринария саласындағы құзіретіне:

ветеринария саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлеу;
ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның ұсынуы бойынша жануарлардың аса қауіпті ауруларының профилактикасы мен диагностикасы жөніндегі республикалық бағдарламаларды бекіту;
ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның ұсынуы бойынша ветеринария саласындағы нормативтік құқықтың актілерді қабылдау немесе бекіту;
ветеринария саласындағы мемлекеттік органның ұсынуы бойынша, профилактикасы, диагностикасы және жойылуы республикалық бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылатын жануарлардың аса қауіпті ауруларының тізбесін қабылдау немесе бекіту;
жануарлардың және адамның денсаулығына қауіп төндіретін, алып қойылатын және жойылатын жануарлардың құнын өтеу тәртібі мен шартарын белгілеу;
шет мемлекеттермен және халықаралық ұйымдармен ветеринария саласындағы ынтымақтастық;
осы Заңға және Қазақстан Республикасының өзге де заң актілеріне сәйкес ветеринария саласында басқа да функцияларды жүзеге асыру кіреді.

Қазақстан Республикасының ветеринария жүйесі

Қазақстан Респуликасының ветеринария жүйесіне;

мемлекеттік органдардың ветеринария саласындағы қызметті жүзеге асыратын бөлімшелері;
мемлекеттік органдардың ветеринария саласындағы қызметті жүзеге асыратын бөлімшелері;
мемлекеттік ветеринариялық ұйымдар:
ветеринария саласындағы кәсіпкерлік қызметпен шұғылданатын жеке және заңды тұлғалар кіреді.

Ветеринарияны мемлекеттік басқару органдары

1. Ветеринарияны мемлекеттік басқару органдарына;

ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган;
мемлекеттік бақылау постылары бар шекарадағы және көліктегі мемлекеттік ветеринариялық қадағалаудың аймақтық бөлімшелері;
ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның облыстық, республикалық маңызы бар қаланың аумақтық бөлімшелері;
селолық округтердің, базарлардағы, мемлекеттік ветеринариялық қадағалау органдары бақылайтын жүктерді өндіру, дайындау, сақтау, өңдеу және өткізу жөніндегі ұйымдардағы ветеринариялық инспекторлары бар ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның аудандық, қалалық, аумақтық бөлімшелері жатады.

2. Ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен оның аумақтық бөлімшелерінің басшылары бір мезгілде- Қазақстан Республикасы мен тиісті аумақтардың бас мемлекеттік ветеринариялық инспекторлары, ал олардың орынбасарлары Қазақстан Республикасы мен тиісті аумақтардың бас мемлекеттік ветеринариялық инспекторларының орынбасарлары бола алады. Ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның басшысы әкімшілік мемлекеттік қызметшілердің тиісті лауазымдарына қоса «бас мемлекеттік инспектор», «бас мемлекеттік ветеринариялық инспектордың орынбасары» деген арнаулы атаулар беруге құқылы.

Ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен оның аумақтық бөлімшелерінің құзіреті

Ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен оның аумақтық бөлімшелерінің құзіретіне:

ветеринария саласында біріңғай мемлекеттік саясат жүргізу;
жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарын сақтауына мемлекеттік ветеринариялық қадағалауды ұйымдастыру және жүзеге асыру;
жануарлардың аса қауіпті ауруларының профилактикасы, диагностикасы және жойылуы республикалық бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылатын тізбесін әзірлеу;
аса қауіпті аурулармен ауыратын жануарлар ауруының профилактикасы, диагностикасы және оларды емдеу жөніндегі іс шараларды ұйымдастыру мен қамтамасыз ету;
денсаулық сақтау органдарымен бірлесе отырып, халықтың денсаулығын жануарлар мен адамға ортақ аурулардан қорғауды ұйымдастыру және өзара ақпарат алмасуды жүзеге асыру;
Қазақстан Республикасының аумағын басқа мемлекеттерден жануарлардың жұқпалы және экзотикалық ауруларының әкелінуі мен таралуынан қорғауды ұйымдастыру;
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен ветеринариялық препараттарды мемлекеттік сатып алуды, сақтауды, тасымалдауды және пайдалануды ұйымдастыру;
Қазақстан Республикасының ветеринари саласындағы заңдарында белгіленген тәртіппен ветеринариялық іс шараларды, ветеринариялық ережелер мен нормативтерді, ветеринариялық есеп пен есептілік нысандарын, ветеринария саласындағы басқа да нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу мен бекітуді ұйымдастыру;
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ветеринариялық қызметтерді лицензиялау;
ветеринариялық препараттарды мемлекеттік сатып алу, ветеринария саласындағы жұмыстарды, ветеринариялық ғылыми зерттеулер мен ветеринария саласындағы мамандарды қайта даярлау тапсырыстарын орындау жөніндегі республикалық бюджеттік бағдарламаларды, нормативтік конкурстық және тендерлік құжаттама ны әзірлеуге қатысу;
жануарлар аурулары бойынша індет мониторингін ұйымдастыру және індет жағдайын зерделеу;
жүргізіліп жатқан ветеринариялық іс шаралар, белгіленген ветеринариялық ережелер мен нормативтер, Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы басқа да нормативтік құқықтық актілері туралы мүдделі тұлғаларға ақпарат беруді ұйымдастыру мен қамтамасыз ету;
ветеринариялық препараттарды, аспаптарды, құрал-саймандарды, жемшөп пен жемшөптік қоспаларды байқаудан өткізуді, бақылауды, оларды тіркеу сынағынан өткізуді ұйымдастыру, сондай-ақ ветеринариялық препараттарды мемлекеттік тізілімін жүгізу;
жаңа ветеринариялық препараттарға, аспаптарға, құрал-саймандарға, жемшөп пен жемшөптік қоспаларға қорытындылар беру;
халық арасында ветеринариялық ағартушылық жұмысты ұйымдастыру және жүргізу;
Мал шаруашылығы объектілерін және жануарларды өндіру, дайындау, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты өңдеу жөніндегі ұйымдарды пайдалануға қабылдайтын мемлекеттік комиссияларға қатысу;
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен ветеринария саласындағы халықаралық ұйымдарда Қазақстан Республикасының атынан өкілдік ету, сондай-ақ олармен ынтымақтастықты ұйымдастыру;
Қазақстан Респуликасының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды жүзеге асыру;

Мемлекеттік органдардың ветеринария саласындағы қызметті жүзеге асыратын бөлімшелері

1. Жануарларды ұстайтын және пайдаланатын мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен ветеринария саласындағы мынандай қызметтерді:

1) тиісті мемлекеттік органдарга тиесілі жануарлар ауруларына профилактика және диагностика жасау, оларды емдеу;

2) тиісті мемлекеттік органдарға тиесілі мемлекеттік ветеринариялық қадағалау объектілеріне мемлекеттік ветеринариялық қадағалау қызметін жүзеге асыратын бөлімшелер құра алады.

2. Мемлекеттік органдардың осы баптың 1-тармағында аталған бөлімшелері мемлекеттік ветеринариялық қадағалауды жүзеге асыруды қоса алғанда, ветеринариялық шараларды ұйымдастыру мен орындауға қатысты бөлігінде Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарын басшылыққа алады.

3. Мемлекеттік органдарды осы баптың 1-тармағында аталған бөлімшелері ветеринариялық есеппен жүргізеді және оларды Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңдарында белгіленген тәртіппен табыс етеді.

Жергілікті өкілдері және атқарушы органдардың ветеринария саласындағы құзіреті

1. Жергілікті атқарушы органдар мемлекеттік ветеринариялық ұйымдар құрып, олардың құрылымын, қаржыландыру және материалдық-техникалық қамтамасыз етілу тәртібін белгілей алады.

2. Жергілікті атқарушы органдар ветеринариялық инспекторларға олардың мемлекеттік ветеринриялық қадағалау функцияларын атқаруына көмек көрсетеді, ауру жануарларды санитарлық союды қоса алғанда, ветеринариялық іс шаралар жүргізуді ұйымдастырады, сондай-ақ жергілікті уәкілетті органдардың шешімі бойынша оларды жүзеге асыруға жергілікті бюджеттерден қаражат бөле алады [10] .

Бұзаудың аусыл ауруы

Аусыл (Арhtае еріzооtісае) - қызумен, ауыз қуысының кілегейлі қабықтарында, желіннің терісінде және тұяқтардың арасындағы қуыста афтоздық зақымданудың дамуымен сипатталатын айыр тұяқты малдардың жіті өтетін аса контагиозді жұқпалы ауруы. Аусылға адам да бейімді. Аусыл - әдетте ірі қарада, қойда, шошқада, әсіресе торайларда жиі кездесетін, арнаулы вирус тудырып, жіті және өте жіті түрде өтетін жұқпалы індет.

Әдетте аусылмен барлық жұп тұяқты жануарлар ауырады. Солардың ішінде ірі қара, әсіресе 2-3 айлық бұзау тез шалдыққыш келеді. Бұл індетпен адам да, әсіресе жас балалар ауырады.

Қазақстанда бұл ауру 1930-1970 жылдар арасында ірі қара мен бөтендер (қарақұйрықтар) арасында жиі кездесетін еді. Ал соңғы 10-12 жыл бойына бұл ауру тек қана Жамбыл және Шымкент облыстарынын, жекелеген шаруашылықтары мен аудандарында ғана кездесуде. Ал республикамыздың орталық, батыс, солтүстік және шығыс облыстарынын. шаруашылықтарында тіптен кездеспейді. Аусылдың осылайша аз мөлшерде кездесуінің негізгі себебі - жыл сайын ірі қара малын поливаленттік вакцинамен егу арқылы мал организмінде қалыпты иммунитет құру болып саналады.

Аусыл негізінен ауру малдан жұғады. Аурудың жасырын өту кезеңінде сырқат сілекейі, нәжісі немесе несебі арқылы шығып, вирустың өрбуіне себеп болады. Мал аурудан айыққан соң да вирусты бойында ұзақ уақыт сақтайды.

Аусылдың жұғу жолдары көп. Ол малдың несебі, нәжісі немесе аусылға шалдыққан малдың сілекейі тамған зат, болмаса суат, жем-шөп арқылы, кейде малды күтіп-баратын адамдардың киімдерінде қалған вирустан да жұға береді.

Аусыл көбінесе эпизоотия (белгілі бір мөлшерде) және панзоотия (жаппай түрде) өршиді.

Аурудың бұл түрінің етек алып, кең тарап кетуі жергілікті факторларға, табиғи ортаға, ауа райына тікелей байланысты індет жылдың кез-келген маусымында кездесе береді. Алайда ол күзде басталып, қыстың алғашқы айларында күшейіп кетеді. Қазақстанда бұл ауру бұрын ірі қара мен ақбөкендер арасында жиі кездесетін. Республика 1984 жылдың март айынан бастап бұл аурудан түгелдей тазарды [1, 2] .

Аусыл Азияның, Африқаның, Оңтүстік Америқаның және Европаның көптеген елдерінде кездеседі.

1. 2. 1 Аусыл ауруының таралу жолдары

Аусылдың қоздырғыш вирусы мал организміне ауыздың, танаудың кілегейлі қабығы арқылы, кейде қос тұяқтың арасындағы тері жарақаттанғанда еніп, ауруды тудырады.

Ауру белгілері ірі қара мен қойда вирус жұққаннан кейін 2-7 күн өтісімен аурудың белгілері байқалады. Жас бұзаулар мен тайыншалар арасында аусыл жіті немесе зілді түрде өтеді. Олардың дене қызуы 40, 5-41, 5 градусқа дейін көтеріліп, жабығады; күйзеледі.

Ауру басталған соң 2-3 күн өтісімен тілде, қызыл иекте, ұрттың, еріннің ішкі қабықтарында іші мөлдір суға толған күлдіреуіктер шығады. Ауру зілді еткенде тіл ауызға сыймай, салақтап шығып тұрады.

Ауыздан көпіршіген шұбырынды сілекей ағады, малдың азыққа деген тәбеті нашарлайды, ол күйісінен жаңылады.

Кейбір малда күлдіреуіктер тұяқ кенересіне, бақай арасына, май табанына да шығады.

Күлдіреуіктер 2-3 күннен кейін жарылып, оның орны жалаңаштанып қызарып тұратын жараға айналады.

Егер ауру зілді болып, күлдіреуіктер тұяқтың төртеуіне шықса, онда ол мал жүруден қалып, жатып алады.

Аусыл кең тараған шаруашылықтарда сиырдың желініне және үрпілеріне күлдіреуіктер шығады.

Бұл кезде мал сүт сауғызбайды, ауырсынып бұзауларын да емізбейді. Ауру асқынған кезде желін тұтастай қабынып, іріңдейді.

Қойдың аусылы ірі қараға қарағанда аздап бөлекше өтеді. Аусыл көбінесе қойдың тұяғының кенересін, бақайшақтарының арасын зақымдап, күлдіреуіктер шығады.

Осыған байланысты аусылға шалдыққан қой ақсап жүре алмай қалады. Ауру қойдың ауыз қуысына, тіліне, күлдіреуіктср шықпайды, сол себептен де олардың аузынан көпіргіштенген сілекей ақпайды.

Аусыл қозы арасында ірі қойға қарағанда зілді түрде өтеді. Олардың тұяғы мен ауыз куысы бірден зақымдалады. .

Аусылмен ешкі де ауырады, оларда ауру белгілері қозылардікі сияқты болып өтеді.

Аусылмен шошқалар да ауырады, әсіресе торайлар арасында ауру өте зілді өтеді, әдетте ауруға шалдыққан төл түгелдей дерлік шығынға ұшырайды [1, 2, 3] .

1. 2. 2Аусыл ауруының қоздырушысы

Қоздырғыш мөлшері 10-нан 30 нм-ге дейін РНК-сі бар вирустардын, ең ұсақ тобының өкілдеріне - афтовирустарға жататын вирус. Қоздырғышы - рибонуклеин қышқылынан тұратын, сыртқы қабаты белок қабықшамен қапталған сүзілгіш вирус. Қоздырғыш антигендік қасиеттеріне байланысты 7 типке бөлінеді. Вирустық әрбір типі бірнеше варианттарға бөлінеді. Қазақстанда вирустың А, О типтері жиі, ал С типі сирек кездеседі. Вирус клетка себіндісінде, ақ тышқан, қоян көжегініқ және су тышқанының денесінде өте жақсы өседі. Бұл жағдай аусыл ауруын анықтауға көп кемегін тигізеді.

Аусыл қоздырғышы сыртқы ортаның қолайсыз әсеріне төзімді келеді. Мәселен, олар малдың қанында 168-170 күн, садырада 40-60 күн, қар астында қалған өсімдік бойында 214 күн бойы тіршілігін жоймайды. Ауру малдың сүтінде 10- 12 сағат бойы, түздалған және сүрленген етте 50 күн бойы сақталады.

Вирус көптеген химиялық дезинфекциялағыш заттардың әсеріне де төзімді келеді. Шаруашылықта көптеп қолданылатын хлорлы әктің, фенол және креолин ерітінділері вирусты 6-7 сағаттан кейін ғана өлтіре алады.

Вирустың бірден-бір жауы - қышқыл. Қышқыл көп болған жерде, ол тез өледі. Аусыл қоздырғышын залалсыздандыру үшін формальдегидтің екі проценттік, күйдіргіш натрдың 3 проценттік ыстық ерітіндісі қолданылады.

Қоздырушы мал организмінің барлық тқаньдерінде өсіп-өнеді, бірақ қабығының эпителиі мен сөлде ең жоғары қонцентрацияда болады.

Қазіргі уақытта бір-бірінен иммунологиялық жағынан шұғыл ерекшеленетін аусыл вирусының жеті типі белгілі: О, А, С, SАТ-1, SАТ-2, SАТ-3 және Азия-1. Осы типтердің аралығында әртүрлі серологиялық варианттары бар.

Осы типтердің бірінің вирусынан немесе олардың варианттарынан болған аусылмен ауырып айыққан малдар осы аурудың вирусіне қарсы иммунитетке ие болады және басқа типтердің вирусымен залалдануға бейімді болып қалады.

А, О, С вирустың типтері Европа, Азия, Африка, Оңтүстік Америка елдерінде таралған, SАТ-1 типінің вирусі - Африка мен Азияда, SАТ-2 мен SАТ-3 тек қана Африкада, ал Азия-1 - тек қана Азияда таралған.

Вирус әжептәуір төзімді. Төменгі температура оған құртатын әрекет көрсете алмайды.

Шарасыз сойылған малдардың мұздатылған етінде және тоң боп қатқан көңде ол бір жылдан артық сақталады. Піскен етте 24-48 сағаттың ішінде өледі. 1°С температурада сақталған тұздалған етте вирус (сөл түйіндерінде) 124 күннен кейін, ал терілерде -1, 5 айдан кейін табылған.

Үйілген пішенде аусылдын, қоздырушысы 6 айға дейін, кебекте - 140 күнге дейін, сабанда 3 айға жуық, құрғақ көңде - 1, 5 айдан аса, ағын ды суларда - 103 күнге дейін, малдың жабынды жүнінде - 28 күнге дейін сақталған, жайылымда күн сәулелерінің әрекетінен вирус жазда-1-14 күннен кейін, күзде - 8-20 күннен кейін өледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.