Радиоқабылдағыш құрылғылар

Пән: Электротехника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе
1 Радиоқабылдағыш
құрылғылар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1.1 Супергетеродинді
радиоқабылдағыш ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 ЧМ сигналдар радиоқабылдағышты құрудың құрылымдық
сұлбасы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..7
2 Құрылымдық сұлбаны
құрастыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.1 Жеке бөліктерін
қарастыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
0
2.1.1 Кіріс
тізбегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 10
2.1.2 Радиожиілікті
күшейткіш ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
1
2.1.3 Жиілікті
түрлендіргіш ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 13
2.1.4 Аралық жиілікті
күшейткіш ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.1.5Детектор ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.1.6 Блокты
құрастыру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...17
2.1.7 Төменгі жиілікті
күшейткіш ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1.8 Өндіруші
құрылғы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .18
3 Қабылдағыштың өткізу сызығын
есептеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
4 УКВ
есептеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...21
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Кіріспе

Радиоқабылдағыштар - құрамында қолайлы және керекті ақпараттарды
қолдануға және радиосигналдарды қабылдауға, түрлендіруге арналған
құрылғылар. Олар қолдануына қарай, қабылдау жиілік диапазондарына, тапсыру
сигналдарының модуляция түріне және эксплуатация шарттарына қарай көптеген
түрлерге бөлінеді.
Радиоқабылдағыштар қолдануына қарай, қабылдау жиілік диапазондарына,
тапсыру сигналдарының модуляция түріне және эксплуатация шарттарына қарай
көптеген түрлерге бөлінеді.
Қолдануына қарай қабылдағыштар: мамандырылған және тұрмыстық
болып екіге бөлінеді. Мамандырылған қабылдағыштарға байланыстыратын және
радионавигациондық және т.б радиоқабылдағыштары жатады. Ал тұрмыстық
радиоқабылдағыштары дыбыстық бағдарламалар және де теледидарлық хабарларды
қабылдауды қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде радиоқабылдағыштар радиосигналдарды жоғарғы жиілік
диапазонында сеніммен қабылдауды қамтамасыз етеді және де онда
радиотехникалық жүйелердің жұмысы да мүмкін болады. Сигналдың әрі қарай
өзгеруі радиоқабылдағыштың нақты пайдалану ерекшеліктеріне тәуелді. Егер
қабылдағыш бір арналы радиотелефонды байланысқа немесе дыбыстық және
телевизиялық байланысқа арналған болса, онда қабылданған күшейтілген сигнал
телефон , қаттысөйлегіш және қабылдайтын телевизиялық трубка арқылы
дыбысқа және кескінге айналады. Егер қабылдағыш көпарналы радиобайланысқа
арналған болса,онда продетектрленген және күшейтілген сигнал, сигналдардың
бөлек арналарға бөлінетін, қажет болса,толықтырылып өнделетін соңғы
құрылғыға апарылады.
Қазіргі уақытта радиоқабылдағыштар кәсіпқой және тұрмыстық болып екіге
бөлінеді. Бірінші аталғандар радиобайланыс жүйелерінде және навигациялық,
телеметриялық және арнайы тапсырмаларды орындауға арналады. Екіншілері
дыбыстық және телевизиялық байланыс программаларын қабылдауға арналған.
Модуляция сигналдарына қарай радиоқабылдағыштар, радиоберушілер
сияқты келесідей аспаптарға бөлінеді, амплитудалық, амплитудалық баланс
және бірсызықты, жиіліктік, фазалық, импульстік және де басқа модуляция
түрлерін қабылдайтын аспаптарға.

1 Радиоқабылдағыш құрылғылар

Радиоқабылдағыштар - құрамында қолайлы және керекті ақпараттарды
қолдануға және радиосигналдарды қабылдауға, түрлендіруге арналған
құрылғылар. Барлық радиоқабылдағыштар қабылдау антеннадан және
қабылдағыштан тұрады.
Радиоқабылдағыштар қолдануына қарай, қабылдау жиілік
диапазондарына, тапсыру сигналдарының модуляция түріне және эксплуатация
шарттарына қарай көптеген түрлерге бөлінеді.
Қолдануына қарай қабылдағыштар: мамандырылған және тұрмыстық болып
екіге бөлінеді. Мамандырылған қабылдағыштарға байланыстыратын және
радионавигациондық және т.б радиоқабылдағыштары жатады. Ал тұрмыстық
радиоқабылдағыштары дыбыстық бағдарламалар және де теледидарлық хабарларды
қабылдауды қамтамасыз етеді.
Қазіргі кезде радиоқабылдағыштар радиосигналдарды жоғарғы жиілік
диапазонында сеніммен қабылдауды қамтамасыз етеді және де онда
радиотехникалық жүйелердің жұмысы да мүмкін болады.
Сигналдың әрі қарай өзгеруі радиоқабылдағыштың нақты пайдалану
ерекшеліктеріне тәуелді. Егер қабылдағыш бір арналы радиотелефонды
байланысқа немесе дыбыстық және телевизиялық байланысқа арналған болса,
онда қабылданған күшейтілген сигнал телефон , қаттысөйлегіш және
қабылдайтын телевизиялық трубка арқылы дыбысқа және кескінге айналады.
Егер қабылдағыш көпарналы радиобайланысқа арналған болса,онда
продетектрленген және күшейтілген сигнал, сигналдардың бөлек арналарға
бөлінетін, қажет болса,толықтырылып өнделетін соңғы құрылғыға апарылады.
Модуляция сигналдарына қарай радиоқабылдағыштар, радиоберушілер
сияқты келесідей аспаптарға бөлінеді, амплитудалық, амплитудалық баланс
және бірсызықты, жиіліктік, фазалық, импульстік және де басқа модуляция
түрлерін қабылдайтын аспаптарға.
Қабылдағыштың қабылдау талғамдылығы- антенна қабылдаған түрлі
сигналды қабылдауы және қабылдағыштың таңдауы бойынша басқа жиіліктегі
түрлі сигналдарды, кедергілерді бөліп, қажетті ақпаратты сорттап алуы.
Қабылдағыштарды жобалау кезінде таңдаулы көршілес және айналық қабылдау
каналдары болады.
Көршілес қабылдау каналы- жұмыс істеу жиілігінің өзге берілген
жиілікте қабылдағыштың бейімделуі, өзіне қажетті радиостанцияға орығады.
Бұл радиотаратқыш құрылғыларда 10 кГц тең.

1- сурет. Тура күшейту қабылдағыштың құрылымдық
сұлбасы

Радиотаратқыштардан соқтықтыратын антеннада және басқа да
электромагниттік тербеліс көздерінде, Кіріс тізбек (ВЦ) - барлық
тербелістердің жиынтықтарынан пайдалы сигналды белгілейді, әртүрлі кедергі
келтіретін сигналдарды әлсіретеді.
Радиожиіліктерді күшейткіш (УРЧ)- кіріс шынжырдан келетін
сигналдарды күшейтеді және кедергі келтіретін станцияның сигналдарының онан
ары әлсіретуін қамтамасыз етеді.
Детектор (Д)- тербелістерде радиожиіліктердің модуляцияланған
тербелістерін қайта құрады, мысалы, дыбыстық, телеграфтық және т.б.
Дыбыстық жиілікті күшейткіш (УЗЧ) – детектрленген сигналдың кернеуін
және қуатын, құрылғының аяқтаушысын іске келтіретіндей жағдайға дейін
күшейтеді (қаттысөйлегш, телевизиялық трубканың қабылдағышы және т.б.).
Аяқтаушы құрылғы (ОУ) электр сигналдарын шығыс сигналдарына
түрлендіреді (дыбыстық, жарықтық, әріптік және басқалары).
Тікелей күшейткіш қабылдағышы жақсы іріктеуді және жоғары
сезгіштікті, әсіресе қысқа аралықта және ультра қысқа толқындарда
қамтамасыз ете алмайды. Бұл жиіліктің жоғарылауына қарамастан резонанстық
тізбектің өткізгіштік жолағы көтеріледі.
Жоғары жиілікте өткізгіштік контур жолағы көтеріледі және пайдалы
сигналдан басқа контур кедергілерді өткізеді.
Әртүрлі жиілікте тасымалдайтын радиосигналдардың күшейтуін
жүзеге асыратын радиожиілік күшейткіші, кері паразитті байланыс болған
жағдайда өзін қоздырып, автогенераторға айналу мүмкін (мысалы қорек көзінен
немесе паразитті сыйымдылық арқылы). Өзіндік қозу ықтималдығы жиіліктің
қозуымен және күшейткіш коэффициентімен өседі. Сондықтан тікелей күшейткіш
қабылдағыштың сезгіштігі қатысты төмен болады. Мысалы УРЧ детектор
кірісінде сызықтық детекторге 0,1В шамасында қажетті кернеумен қамтамасыз
ету үшін оның сезгіштігін сипаттайтын кірісінде 1000 мкВ-тан кем болмауы
керек. Жұмыс жиілік аралығында нашар іріктеу және төмен сезгіштік, тікелей
күшейткіш қабылдағыштың оның мумкіншілігін шектейтін кемшілігі болып
табылады.
Барлық радиоқабылдағыштарды ерекшелігі бойынша екі негізгі топқа
бөледі: супергетеродинді және тура күшейту қабылдағыш болып бөлінеді.
Тура күшейту қабылдағыштың
құрылымдық сұлбасы 1- суретте көрсетілген, ол өзіне кіріс тізбегі, жоғары
жиілікті күшейткіш (УВЧ), детектор (Д) және төменгі жиілікті күшейткіш
(УНЧ), дыбыс жиілігі (УЗЧ). Кіріс тізбегі УВЧ жоғары жиілікті қабылдағыш
трактты құрайды және резонансты контур жүйесінің күшейтуін қамтамасыз
етеді. Кейбір жағдайларда қабылданатын сигналдың жеткілікті қуаты болса,
онда УВЧ болмайды. Осындай қабылдағыштар бұрын қолданылған, және де
“детектор”деген атпен аталатын, себебі оларда не жоғары жиілікті сигнал, не
төменгі жиілікті сигнал қабылданбады, тек антенна қабылдаған сигнал
міндетті түрде амплитудалы детекторға түсіп отырды. Қазіргі кезде
детекторлы қабылдағыш өлшеуші және тіркеуші (СВЧ) ӨЖЖ диапазонды техникада
қолданылады.
Қазіргі уақытта регенеративті, супергенеративті, бірлік және
екілік жиілік түрлендіргіші бар супергетеродинді тікелей күшейткіші бар
қабылдағыштар пайдаланылады. Тікелей күшейткіш және супергетеродинді
қабылдағыштардың құрылымдық сұлбасын қарастырайық.

1.1 Супергетеродинді радиоқабылдағыш

Супергетеродинді қабылдағыш типін алғаш рет Э.Армстронг 1918 жылы
ұсынған еді. Бұл барлық диапазондарда өте жоғарғы деңгейде бірдей
таңдаушылық болады.
Супергетеродинді қабылдағышта қабылданатын сигнал спектрі
күшейтуші түрлендіргіш жиілігі тасушы жиілікке f 0 (өте төмен) уақыт
аралыққа.
fпч = f0 – fr = fr – f0
(1.1)

мұнда, fr – гетеродин жиілігі.
Резонансты контур каскады УПЧ уақытаралық жиілікке орнатылады.
Жоғары жиілікті тербеліс жүйелерін уақыт арасындағы тракт, осы кезде жиілік
гетеродині өзгеріп, ал уақытаралық жиілік бір қалыпты болады. Осы
қабылдағышта УПЧ каскады басқа арнаға ауыстырылмайды, сондықтан оны
қолданады. Қабылдағыштың көрсеткіштері УПЧ параметрлерінің мінездемелерімен
анықталады, осының нәтижесінде жоғары сезімталдығын алу және барлық жұмыс
істеу диапазонында таңдаушылық пайда болады.
Бұл супергетеродинді қабылдағыштың қасиеттерімен бірге
кемшіліктері де бар. Ол кемшіліктің бірі тағы қабылданатын паразитті
арнаның болуы. Басты паразитті арнаның бірі айналы канал. Уақытаралық
жиілік формуладағы абсолютті теңсіз жиіліктегі сигнал гетеродинді сигналды
қабылдауда, ол осымен қатар уақытта екі таратушы радиостанция сигналын
тасушы түрлі жиіліктерін f0, fr және спектрі S( f0 ), S ( fr ) симметриялы
орналасқан (айналы) жиілік гетеродині (2 - сурет).

2 – сурет. Сызықтық фильтрімен, айналы сигналдың азаюы.

Егер бір қабылданған сигнал f0 кіші, ал fr гетеродин жиілігінен
үлкен. fr уақытаралық жиілігі fпч шығысына УПЧ- да екі түрленген сигнал
бірдей жиілікті, басты
fпч=fr –f0 , айналы fзк = fпч = fз – fг
Айналы жиіліктің азайуы атна арқылы сызықтық фильтрдің УВЧ
қабылдағышында кіріс тізбегіне қосылады. Олар резонансты контурды қамтиды
және олар қабылданатын сигналдарға f0 бағытталған.
3 - сурет. Супергетеродинді радиоқабылдағыш АРУ және
АПУ- ның құрылымдық сұлбасы.

Осы фильтрмен айналы арнаны азайтады fз өзіне байланысты резонансты
контурлар бұзылады, оны 3 - суреттен көруге болады.айта кетер бір жай
сигналды төмендету қабылданатын арна (соның ішінде айналы) жақсартылып
уақытаралық жиіліктің fт ұлғаюына байланысты. Осының салдарынан УПЧ
қабылдағыштың таңдаулылығы қиындайды. Жиіліктің өзгеруіне байланысты жоғары
тракттағы қабылдағыш бір уақытта гетеродин жиілігіне ауысады. Бұл жөндеу
құрылғысы сығылу арқылы жоғары жиілікке гетеродин трактында болады, осы
мақсатта бір түтік қолданылады, ол жөндеу құрылғысы болып табылады. Осы
құрылғының көмегімен түрлі арналарға қабылдағышты қоюымызға болады.
Супергетеродинді қабылдағыштың ерекшелігі онда араластырғыштан,
гетеродиннен тұратын жиілік түрлендіргіші пайдаланылады.Түрлендіргіштің
шығысында аралық жиілік күшейткішімен күшейтілген аралық жиілігін аламыз.
Жиілік түрлендіргіш құрылғысы деп сигнал спектрнің бір облыстан
басқаға өзгеріссіз, яғни спектрлер арасындағы амплитудалық және фазалық
қатынас.

1.2 ЧМ сигналдар радиоқабылдағышты құрудың құрылымдық сұлбасы

Үздіксіз ЧМ сигналдары көбіне радиобасқару және
радиотелеметрияда көп қолданылады. ЧМ сигналды қабылдағыштың блок - сұлбасы
(4 - суретте) оның бір ерекшелігі (ОА) амплитуданың шектегіші бар, ол
детектордың алдында (Дчмс)орналасқан.

4 - сурет. ЧМ сигналды қабылдағыштың блок - сұлбасы

Негізінен қажетті ақпарат жиіліктің ЧМ сигналының өзгеруі,
амплитудалық щектегіш көмегімен азаюы, бұл амплитуда- модуляцияланған
сигналды кедергі. Бұл қабылданатын сигнал сапасын жақсартып,
радиоқабылдағыштың кедергіге қарсылығын күшейтеді.
ЧМ радиожелілері бір немесе көп арналы болады. Көпарналы байланыс
желілерін құрудың бірнеше түрі бар.
ЧМ сигналды детектордан соң осындай қабылдағышта фильтр
орналастырылады, ол жиілікті модуляция сигналына бағытталған. Әрбір
фильтрге төменгі жиіліктік тракт қосылады, қажет жағдайда күшейткіш каскады
бар. Шығыс сигналының анализі осы арнаға берілген команданы “шифрдан
шығару” етеді. Осы жағдайда таңдалған блок- сұлба қабылдағышта бөлек
элементтердің қасиетін сақтай отырып ЧМ сигналдары бейнеленген.
Амплитуданы шектегішінің арқасында ЧМ сигналды қабылдағыштарында
жиілікті күшейткіш автоматты түрде реттеуші жүйесінде қолданылмайды. Оны
тек үлкен диапазонды қабылдағыштарда қолданылады.
ЧМ (ЖМ) сигналдар қабылдағышының құрылымдық сұлбасы 5 -суретте
берілген. Оған мынадай функционалды блоктар кіреді: кіріс тізбегі (КТ),
оған сыртқы немесе ішкі (магнитті) антенналардан қабылданған сигналдар
келіп түседі; радиожиіліктер күшейткіші (РЖК); жиілік түрлендіргіш (ЖТ),
оның құрамына араластырғыш (А) және гетеродин (Гет) кіреді, онда сигнал-
аралық жиілікке түрленеді; аралық жиілікті күшейткіш (АЖК), жоғарыжиілікті
трактты өткізу сызығын және көршілес каналдар бойынша таңдауды қамтамасыз
етеді (ЖТ-дан кейін бірден қосылатін) және АЖК каскадтары арасында таңдауды
жүзеге асырады; жиілікті детектор (ЖД) қолданылады, оның алдында
амплитудалық шектегіш қосылады(АШ), дыбыстық (төменгі) жиілікті күшейткіш
(ДЖК); Қабылдағыш шығысында акустикалық жүйе (АЖ) қосылады, оның орнында
жеке дыбыс зорайтқыш болуы да мүмкін. Антеннадан детекторға дейінгі
қабылдағыштың сызықтық трактын түзеді (ҚСТ) және бірінші және негізгі
кезеңдегі жобалау тақырыбы – осы сызықтық тракты жобалау болып табылады.

5 – сурет. ЖМ сигналдар қабылдағышының құрылымдық сұлбасы.

2. Құрылымдық сұлбаны құрастыру

Курстық жұмыстың бұл бөлімін орындау үшін құрамы келесідей
элементтерден тұратын УКВ супергетеродиндік қабылдағышының құрылымдық
сұлбасын қарастырамыз (6 - сурет).

6 - сурет. Супергетеродинді УКВ радиоқабылдағышының
құрылымдық сұлбасы.

1. КТ - кіріс тізбегі
2. РЖК – радиожиілікті күшейткіш
3. ЖТ – жиілікті түрлендіргіш
1. А – араластырғыш
2. Г – гетеродин
4. ОТФ – орталықтанданған талдағыш фильтр
5. АЖК – аралық жиілікті күшейткіш
6. АД – амплитудалық детектор
7. ДЖКК – дыбыстық жиілікті келісімді күшейткіш
8. ДЖК – дыбыстық жиілікті күшейткіш
9. АС – аккустикалық системалар

Кіріс тізбегі антеннаға келетін барлық сигналдардың ішінен жоғары
жиілікті белгілі бір сигналды бөліп алу үшін керек. Сондай-ақ кіріс тізбегі
(КТ) басқа станциялардың сигналдары мен бөгеулерді әлсіретеді. КТ –
қабылдағыштың бірінші ретті талғағыштығы жүзеге асырылады.
Радиожиілікті күшейткіш (РЖК) бөліп алынған жоғарғы жиілікті
тербелісті күшейтіп, қалған сигналдар мен бөгеуілдерді төмендетеді. Яғни,
РЖК қабылдағыштың талғағыштығын қамтамасыз етеді. РЖК детектор үшін
сигналдың оптималды деңгейін қамтамасыз етуі қажет.
Жиілікті түрлендіргіш (ЖТ) РЖК-мен күшейтілген жоғары жиілі сигналды
аралық жиіліктегі тербелісте түрлендіреді. Жиілікті түрлендіру үшін қосымша
кернеу керек. Осы кернеуді алу үшін гармоникалық тербеістердің азқуатты
генераторы – гетеродин қолданылады. Ол ЖТ-ның құрамдас бөлігі болып
табылады. Араластырғышты сигнал кернеуі мен гетеодин кернеуінің араласуы
нәтижесінде күрделі тербеліс пайда болады. Одан контурға айырым жиілік
бөлінеді.
Аралық жиілікті күшейткіш (АЖК) жиілікті түрлендіргішпен түрлендірген
жиілік айырымын күшйтеді. Және сезімталдығы мен таңдағыштығы артады.
Детектор бөліп алынған модуляцияланған тербелісті төменгі жиілікті
сигналға түрлендіреді.
Дыбыстық жиілікті күшейткіш (ДЖК) акустикалық системаның жақсырақ
жұмыс істеуі үшін сигналды қуаты жағынан күшейту үшін қажет. Солай бола
тұра ДЖК сигнал формасын бұзбауы қажет.
Акустикалық система (АС) дыбыстық жиілікті күшейткішпен (ДЖК)
күшейтілген дыбыстық сигналды жаңғырту үшін қажет.

2.1 ЖЕКЕ БӨЛІКТЕРІН ҚҰРАСТЫРУ
2.1.1 Кіріс тізбегі

Антенна – радиоқабылдағыш құрылғының ажырамас бөлігі. Ол
электромагнитті өріс тербелістерін жоғарғы жиілікті топқа айналыру арқылы
сигналды қабылдауға арналған. Ол кіріс тізбегінің қасиеттеріне үлкен әсерін
тигізді. Қабылдағыштың арналуы мен қабылдайтын торлқын ұзындығына
байланысты қабылдағыш антенналардың көптеген түрлері бар. Антеннаның
геометриялық ұзындықтары ол қабылдайтын толқын ұзындығына байланысты.
Тиімді жұмыс істеуі үшін оның өлшемдері толқын ұзындығының жартысымен,
немесе ең болмағанда - мен өлшемдес болуы қажет.
Біз өзіміз құрастырған қабылдағышта бірұштықты телескопиялық
антеннаны қолдандық. Мұндай антеннаның негізгі артықшылығы –
конструкциясының қарапайымдылығы.
7 және 8 суреттерде ұштықты антеннасы бар кіріс тізбектерінің сұлбасы
көрсетілген.

7 – сурет. Ұштықты антеннасы бар кіріс тізбегі.

Біз құрастырған радиоқабылдағыш құрылғының кіріс тізбегі антенна мен
РЖК-мен байланыс конденсаторынан тұрады. Антеннаның контурға әсерін азайту
үшін байланыс конденсаторының сыйымдылығын аз етіп алады (ондағы пФ).

8 – сурет. Автотрансформаторлық байланыс кезінде кіріс
тізбегінің сұлбасы.

8 – суретте антеннаның контурмен авиотрансформаторлық байланысы
кезіндегі кіріс тізбегінің сұлбасы көрсетілген.
Автотрансформаторлық байланыс антеннаның бірінші каскадымен тиімді
байланысуын қамтамасыз етеді.
Кіріс тізбегінің сұлбасында варикаптық жиын бар. Оның орталық
шығысында R1 резисторы арқылы ЖТ-дан сигнал беріледі. Соның нәтижесінде КТ-
ның берілген жиілікке туырлануы жүзеге асырылады. Нәтижесінде КТ-мен бүкіл
қабылдағыштың қасиеттері жақсарады.
Автотрансформаторлық байланыстың артықшылығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.