Моңғолдардың қазақ жерін жаулап алуы

Кіріспе:
Монғол феодалдық мемлекетінің құрылуы

Негізгі бөлім:
1. Монғолдардың Жетісу және Оңтүстік Қазақстан
жерлеріне баса көктеп енуі.
2. Батыйдың жорығы және Алтын Орданың құрылуы

Қорытынды.
Монғол шапқыншылығының Қазақстанның экономикалық. әлеуметтік жағдайына әсер етуі.

XIII ғасырдың басында үстемдік жүргізуші нояндар мен олардың езгісіндегі араттардан тұратын татар-монғол тайпаларының саяси жағынан басын біріктірген Монғол феодалдық мемлекеті құрылды. Оның негізін салушы Темучин болды. Ол тарихтағы бір деректер бойынша 1162 жылы, екінші бір деректер бойынша 1155 жылы ірі бай ноян Есучей баһадурдың отбасында туған. Темучин ержете келе негізгі қарсыластарының барлығын жеңіп, Монғолдың бүкіл тайпаларын өзінің қол астына біріктірген. 1206 жылы көктемінде Онон өзенінің сағасында Темучинді жақтаушы – монғол ақсүйектерінің құрылтайы болып, онда ол салтанатты жағдайда Шыңғыс хан деген атпен монғолдардың әміршісі болып жарияланды.
Әскери ұйымдастыру принципі Шыңғыс хан орнатқан мемлекетінің негізін құрады. Қол астындағы бүкіл алқап пен оның халқы 3 әскери-әкімшілік округке бөлінді, олар: оң қанат (барунғар), сол қанат (жоңғар) және орталық (гол) деп аталынды. Округтерінің әрқайсысы он мың адамнан тұратын «түмгелерден» (түмендер) құрылды. Өте қатал тәртібі, мұқият құрылымы бар әскери басында монғолдардың феодалдық жоғарғы тобының өкілдері-нояндар, багадурлар, мергендер, сечендер тұрды. Шыңғыс ханға бұлардан басқа, өзіне шын берілген 10 мың таңдаулы жауныгерлерден тұратын кешігі (ұланы) қызмет етті. Оның көмегімен Шыңғыс хан нояндар мен феодалдарды өзіне тәуелді етіп ұстады.
1207-1028 жылдары Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошы енисейлік қырғыздармен Сібірдің басқа «орман халықтарын » тізе бүктірді. 1207-1208 жылдары Шыңғыс ханның әскерлері жойқын шабуыл жасап, Қазіргі Шығыс Түркістан аумағында қоныстанған ұйғырларды өздеріне бағындырды. 1211 жылы ол көп қолды әскерімен Солтүстік Қытайға шабуыл жасап, Бейпин (Пекин) және т.б. қалаларды басып алды. Осы және бұдан кейінгі жорықтарда Шыңғыс хан қантөгіс тактикасын қолданды, бейбіт адамдарды қырып-жойып, қалалар мен қоныстарды, егіншілік ошақтарын күл-талқанын шығарып қиратты.

1) Ч. Мусин «Қазақстан тарихы» Алматы 2005, 592 бет
2) Хамит Маданов, Чапай Мусин «Ұлы дала тарихы»
Алматы, «Санат» 272 бет
3) Көкіш Рысбай «Қазақстан Республикасының тарихы»
Алматы 2005, 368 бет
4) Шежіре МГП «Демеу» МП «Тасқын» 1991, 37 бет