Моңғолдардың қазақ жерін жаулап алуы

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Моңғолдардың қазақ жерін жаулап алуы

Жоспар

Кіріспе:

Монғол феодалдық мемлекетінің құрылуы

Негізгі бөлім:

1. Монғолдардың Жетісу және Оңтүстік Қазақстан

жерлеріне баса көктеп енуі.

2. Батыйдың жорығы және Алтын Орданың құрылуы

Қорытынды.

Монғол шапқыншылығының Қазақстанның экономикалық- әлеуметтік жағдайына әсер етуі.

XIII ғасырдың басында үстемдік жүргізуші нояндар мен олардың езгісіндегі араттардан тұратын татар-монғол тайпаларының саяси жағынан басын біріктірген Монғол феодалдық мемлекеті құрылды. Оның негізін салушы Темучин болды. Ол тарихтағы бір деректер бойынша 1162 жылы, екінші бір деректер бойынша 1155 жылы ірі бай ноян Есучей баһадурдың отбасында туған. Темучин ержете келе негізгі қарсыластарының барлығын жеңіп, Монғолдың бүкіл тайпаларын өзінің қол астына біріктірген. 1206 жылы көктемінде Онон өзенінің сағасында Темучинді жақтаушы - монғол ақсүйектерінің құрылтайы болып, онда ол салтанатты жағдайда Шыңғыс хан деген атпен монғолдардың әміршісі болып жарияланды.

Әскери ұйымдастыру принципі Шыңғыс хан орнатқан мемлекетінің негізін құрады. Қол астындағы бүкіл алқап пен оның халқы 3 әскери-әкімшілік округке бөлінді, олар: оң қанат (барунғар), сол қанат (жоңғар) және орталық (гол) деп аталынды. Округтерінің әрқайсысы он мың адамнан тұратын «түмгелерден» (түмендер) құрылды. Өте қатал тәртібі, мұқият құрылымы бар әскери басында монғолдардың феодалдық жоғарғы тобының өкілдері-нояндар, багадурлар, мергендер, сечендер тұрды. Шыңғыс ханға бұлардан басқа, өзіне шын берілген 10 мың таңдаулы жауныгерлерден тұратын кешігі (ұланы) қызмет етті. Оның көмегімен Шыңғыс хан нояндар мен феодалдарды өзіне тәуелді етіп ұстады.

1207-1028 жылдары Шыңғыс ханның үлкен ұлы Жошы енисейлік қырғыздармен Сібірдің басқа «орман халықтарын » тізе бүктірді. 1207-1208 жылдары Шыңғыс ханның әскерлері жойқын шабуыл жасап, Қазіргі Шығыс Түркістан аумағында қоныстанған ұйғырларды өздеріне бағындырды. 1211 жылы ол көп қолды әскерімен Солтүстік Қытайға шабуыл жасап, Бейпин (Пекин) және т. б. қалаларды басып алды. Осы және бұдан кейінгі жорықтарда Шыңғыс хан қантөгіс тактикасын қолданды, бейбіт адамдарды қырып-жойып, қалалар мен қоныстарды, егіншілік ошақтарын күл-талқанын шығарып қиратты.

Қытайда монғолдар соғыс ісінің сол замандағы жоғары фтехникасымен танысты. Қытайдан көптеген қару-жарақ, қамал бұзатын машиналарын және онымен пайдалана білетін адамдарды, қолөнершілерді алған Шыңғыс хан өз әскерлерінің санын көбейтіп, жауынгерлер дайындығын одан әрі жетілдірді. Сөйтіп, ол Шығыс Европа мен Алдыңғы Азияға жол ашатын Орта Азия мен Қазақстанды жаулап алу жорығына жан-жақты әзірленді. Бұл үшін ол мұсылман көпестерінен, моңғолдардың қол астында болған босқындардан мәліметтер алып, қара Қытайлар мемлекетінің, содан кейін Хорезм шахындағы ішкі жағдай мен әскери күштер туралы деректерге қанықты, соның негізінде ойластырылған қимыл жоспарын жасады.

Шыңғыс хан Қазақстан мен Орта Азияға жорықты Жетісу арқылы жүргізбекші болды. Өз басының жеке жауы Найманның аны Күшілік ханды талқандап, бай қалалары бар Жетісуды аса қарсылықсыз - ақ басып алды. Монғолдарға қарсы тұруға жарамай қашып кеткен Күшілік ханның жігерсіздігіне, салықпен зар иелетен зорлық-зомбылығына ыза болған наймандардың феодалдары Шыңғыс ханға мойынұсынатынын білдіріп, өз әскерлерімен оның қызметіне кірді. Жетісуды бағындырғаннан кейін Шыңғыс ханның Мәуренахрға, сол кезде бүкіл орта Азияны билеп отырған Хорезм мемлектіне қарсы жорығына жол ашылды. Орта Азияны бағындыру үшін Шыңғыс хан өзіне тәуелді елдерден алған жасақтарымен қоса жалпы саны 150 мыңға дейін адамы бар қалың қол жіберді. Жорық 1219 жылы құркүйекте Ертіс жағалауынан басталды. Оңтүстік Қазақстанның жергілікті халқы монғол басқыншылығына қатты қарсылық көрсетті. Мұнда Шыңғыс хан әскерлері Отырар қаласына келіп, оны қоршауға алды. Қайыр хан басқарған қалада 80 мыңдай әскер бар еді. Отырар қорғанысы Қазақстан мен Орта Азияның халық бұқарасының монғол басқыншыларына қарсы жүргізген ерлік күресінің айқын көрінісі болды, қарамағында қамал бұзатын техникасы, соның ішінде Жанып кететін күбіршіктер ататын машиналары болса да, монғолдар бұл қаланы алты ай бойы ала алмады. Қаланың құлауына опасыздың себеп болды. Әскери басшыларының бірі - Караджа түн жамыла қала қақпасынан шығып, монғолдарға өтіп кетті. Қаланы қоршап тұрған монғол әскерлері осы қақпа арқала ішке лап берді. Моңғолдар қаланы талады, халқын қырғынға ұшыратты. Осыған қарамастан әскердің бір бөлігі мен қала халқы Қайыр ханның басшылығымен оның ішкі қамалына кіріп алып, бір ай бойы қайыспай қарсылық көрсетіп, соңғы жауынгері қалғанға дейін соғысты.

Сыр бойындағы қалалардың тұрғындары да ерлікпен қорғанды. Соңың бірі Сығанақ қаласы еді. Жақсы бекінген, халқы көп, ірі сауда қаласы болған. Жошы бастаған моңғолдар қаланы ұрыссыз беруді талап етіп, Сығанаққа Хасан Қожа көпесті жіберді. Сығанақ халқы келіс сөздерге көнбеді, Хасан Қожаны өлтірді, жеті күнге созылған шабуылға қала тұрғындары табан тіресіп қарсыласты. Бірақ көп ұзамай Сығанақ бекінісі жеңіліс тапты. Бұдан кейін Үзгент және Баршынкент қалалары алынды. 1220 жылы 4 Сәуірде Жент қаласы бағындырылды. Әскердің Жошы жіберген басқа бір шоғыры Янзикентті басып алды.

1227 жылы Шыңғыс хан қайтыс болды. Ол өлгеннен кейін 123 5жылы. Қарақорымға моңғол ақсүйектерінің құрылтай жиналысы Шығыс Европаға жаңа жорық жасауға шешім қабылдады. Моңғол әскерлерін Шыңғыс ханның ұлы Батый басқаратын болды.

Еділдің ең төменгі сағасындағы Жошы ұлысының Хан Ордасы болған Сарай қаласы алғашқыда «Алтын Орда» болып аталды, келе-келе ол географиялық ұғымнан саяси терминге айналды. 1237-1240жылдары Батыйдың тобырлары орыс жерлеріне басып кірді. Рязань, Мәскеу, Владимир қалаларының маңында моңғолдармен кескілескен ұрыстар болды. 1240 жылы Батыйдың әскерлері Киевті қоршады, қаланы қорғағандардың барлық дерлік қырылды, ал оның баға жетпес тамаша мәдени ескерткіштері айуандықпен қиратылды.

XIII ғасырдың жартысы XIV ғасырдың басындағы Алтын Орданың тарихы орыс княздіктерімен ұдайы жүргізілген соғыстарға толы болды. Тек XIII ғасырдың соңғы ширегінде ғана моңғолдар Русьқа ірі 15 шабуыл жасап, орыс жерлерін қанға бөктірді. Батыйдың иелігі ұлғайы түсті, оның құрамына Оңтүстік -Шығыс, Солтүстік Хорезм мен Сырдарияның төменгі сағасындағы жерлер кірді. Сол сияқты орыс князьдіктері де Батыйға вассалды тәуелді болды. XIII ғасырдың 60-жылдарына Алтын Орда моңғол империясынан бөлінді де өз алдына дербес хандық құрды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.