Ұлттық байлық

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Ұлттық байлықтың әлеуметтік экономикалық мәні

2. Ұлттық байлықтың құрамы

3. Айналым қорлары ұғымы мен ұлттық байлық бөлігі ретіндегі құрылымы.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Ұлттық байлықтың әлеуметтік экономикалық мәні

Ұлттық байлық- мемлекеттің экономикалық потенциалын және экономикалық дамуының деңгейін бағалауда қолданылатын маңызды экономикалық категория.

Ұлттық байлық ғылыммен анықталған макроэкономикалық көрсеткіштердің алғашқыларының бірі болып есептеледі.

Ұлттық байлықты бағалауы 17- ғасырда бірқатар еуропалық экономистермен есептеліп шығарылған. Байлық көрсеткіштері өндірістің алдыңғы кезеңінде жинақталған нәтижелерді өлшеу, мемлекеттің қуаты мен экономикалық даму деңгейін бағалау үшін қолданылған.

Алайда, ҰБ есептеудің ұғымы мен әдістемелерінде соңғы уақыттарға дейін біркелкілік болмай, халықаралық салыстыруда қиындықтар байқалды. Байлық көрсеткіштерінің құрамына жеке мемлекеттер нақты мәселелерді шешумен бірге мүмкіншілігіне сүйене отырып, әр түрлі компоненттерді енгізіп отырды. ҰБ құрамына халықты енгізу ұсыныстары да болды. Әрине, алынған көрсеткіштер құрамында, элементтері бойынша ұқсастық болмай, халықаралық салыстырулар кезінде мүлдем үйлесімсіздіктер кездесті. Мұндай айырмашылықтар ҰБ- ң құрамын компоненттері бойынша нақтылаудың қажеттілігін талап етеді. Басты кезең болып ҰБ- ң экономикалық категория және статистикалық зерттеу объектісі ретінде анықталуы есептеледі.

Ұзақ уақытттан бері отандық статистикалық тәжірибеде ұлттық байлық алдыңғы ұрпақтардың еңбегімен жиналған материялдық игіліктер (ұлттық мүлік) мен экономикалық айналымға түскен және барланған табиғи ресурстар жиынтығы ретінде анықталып отырды.

Ұлттық Байлық- бұл алдыңғы ұрпақтардың еңбегімен жасалған, мемлекетке тиісті немесе бір мемлекетттің экономикалық аймағындағы және оның шекарасынан тыс резиденттерінің меншігіндегі барлық материялдық және материялдық емес активтердің жиынтығы, сонымен қоса барланған және экономикалық айналымға түсірілген табиғи және басқа ресурстар.

Анықтама келесіге ерекше көңіл бөлінген:

Ұлттық байлық- басқа макроэкономикалық көрсеткіштерден ерекшелігі- мезгілдік көрсеткіш
Ұлттық байлық құралу көздеріне байланысты екі бөліктен тұрады- өндірілмеген активтер мен ұлттық мүліктен
Оның құрамында тек материялдық активтер ғана емес, материялдық емес активтер де есептелінеді (қаржылық және қаржылық емес)
Қазақстан меншігіндегі ұлттық байлық компоненттері оның экономикалық аймағында және шекарасынан тыс та орналаса алады.
Ұлттық байлықтың заңды түрде болуы орын алады:

Оның көлеміне мемлекеттік және мемлекеттік мүлікке жатпайтын, жеке тұлғалар мен резиденттер- заңды тұлғалар иелігіндегі мүлік кіреді.

ҰБ- жиынттық активтер мен міндеттемелер айырмасының сомасы- өзіндік капитал. Қазақстан Респупубликасының статистика жөніндегі әдістемелік ережелер жинтығында ұлттық байлық тауар өндіруге, қызмет көрсетуге және адам өміріне қажеттіліктерді қамтамасыз ететін мемлекеттің ресурстарының жиынтығы ретінде анықталады.

Сонымен, ұлттық байлық статистикакалық зерттеу объектісі және экономикалық категория ретінде тек қана материялдық активтердің жинақталуын қамтып көрсетуге арналмай, заңды тұлғалардың және жеке тұлғалардың материялдық емес қаржылық және қаржылық емес активтерін жинақтау мен түбегейлі мемлекеттікін де қамтып көрсетуге арнал

Ұлттық байлықтың құрамы

Ұ лттық байлыққа келесі экономикалық активтер кіреді

Өндірілген қаржылық емес активтер
Өндірілмеген қаржылық емес активтер
Қаржылық активтер

Қаржылық емес активтер олардың шығу тегіне байланысты өндірістік іс- әрекет нәтижесінде өндірілген және өндірілмеген табиғат сыйлары болып бөлінеді.

Өндірілген қаржылық емес активтер - барлық алдыңғы ұрпақтар еңбегі нәтижесінде жинақталған активтер.

Олардың құрамына кіреді

Негізгі қорлар(Негізгі капитал)
Айналым капиталы
Материалдық айналым құралдар қоры, резервтер және т. б.
құндылықтар

Өндірілген қаржылық емес активтер - тауарлар мен қызметтерді өндіретін салалардағы қызмет ететін негізгі қорлар, материалды айналым құралдар қоры, резервтер, пайдалану мақсатына байланысты әр түрлі қорлар, тұрғындардың мүлкі және құндылықтар.

Өндірілмеген қаржылық емес активтерге өндіріс процесінің нәтижесі емес, алайда сол процесте қолданылатын активтер жатады. Олар материалдық және материалдық емес болып бөлінеді.

Өндірілмеген материалдық активтерге табиғи активтер- жер, қазба байлықтары, табиғи биологиялық ресурстар, жер асты су ресурстары және т. б. жатады. Өндірілмеген қаржылық емес активтер өндіріс процесінің нәтижесінде пайда болмайды және олар ұдайы өндірілетін және ұдайы өндірілмей өңделетін табиғи ресурстардан және де кейбір материалдық емес активтерден құралады. Олар материалдық және де материалдық емес активтер деп сипатталады.

Көрсетілген активтер топтарының мазмұны сәйкес жіктелумен анықталады.

Ұлттық байлықтың құрамын және оның толық және түбегейлі нақты сипаттамасын өндеу және оларды есептеу әдістемелері мен талдауын ұдайы жетілдіруді қамтамасыз ету дәстүрлі статистиканың алдында тұрған мәселелер.

Ұлттық байлықтың көлемі мен құрамын анықтау, оның мемлекет территориясында орналастырылуы, меншіктің түрлері бойынша бөлінуі, оның ұдайы өндіріс процесіндегі нәтижелерін бағалау, байлықтың барлық компоненттерінің қолдануының сипаттамасы және олардың тиімділігін және де динамикасы мен оған әсер етуші әр түрлі факторларды анықтау агрегаттық тү. рдегі статистиканың мәселелері болып есптеледі.

Қазақстан Республикасының есеп пен статистикасының ҰШЖ- не негізделген халықаралық әдістемеге көшуі және БҰҰ 1993ж. үлгісіне сай әдістемені жетілдіруі экономиканың реформаларымен байланысты, Ұлттық байлық статистиканың алдына бірқатар жаңа әдістемелік мәселелер қойды және осы облыстағы статистиканың қазіргі таңдағы мәселелері күрделенді.

Ең алдымен, ұлттық байлықты есептеуде сәйкес көрсеткіштерді біркелкілікті әдістемемен қамтамасыз ету керек. Ал бұл өз кезінде ұлттық байлықтың шекаралары мен оның құрамына кіретін компонентттерін нақты анықтау, әр түрлі белгілері бойынша жіктелуін жүзеге асырады. Байлықтың нақты элементтерінің негізгі әдістемелік бағалауының принциптерін қорытып шығару ерекше мәселе құрайды.

Әдістемелік мәселелердің шешімдері ұлттық байлықтың және оның жекелеген элементтерінің көлемін, құрамы мен динамикасын ашып көрсету үшін құралған ақпараттық базаның құрылуымен байланысты.

Есептеліп жатқан ұлттық байлық көрсеткіштері басқа жалпылауыш ұлттық шоттың көрсеткіштерімен (ЖІӨ, ЖҰӨ, ҰТ) өзара байланыстылығын қамтамасыз ету, және де мемлекет экономикасының дамуындағы байлық элементтерінің ролін экономикалық- статистикалық талдау үшін туынды көрсеткіштеріді есептеу әдістемесін өндеу қажет.

Айналым қорлары ұғымы мен ұлттық байлық ретіндегі құрылымы

Айналым қорлары- мемлекеттің ұлттық байлығының негізгі бөлігі, оның өзгеріп, әрқашан жаңаланып отыратын элементі. Олар өндірушілердің айналым құралдарының материалдық бөлігі болып табылады. Айналым құралдарына материалдық емес активтер де кіреді.

Халықаралық ҰШЖ-93 стандарты бойынша айналым құралдардың көрсеткіштерін есептегенде «қорлар» мен «құндылықтар» категориясын қолдану ұсынылады. Отандық статистикада күні бүгінге дейін «материалдық а\йналым құралдары мен қорлары» деген ұғым бар.

Айналым құралдары мен негізгі капитал көлемдерінің арасында белгілі қатынас бар. Экономиканың дамуы тұрақталған кезеңде көптеген елдерде айналым қорлардың үлесті салмағы өндірілген капиталдың жалпы құнының 20- 30 процентін құрайды. Айналым жылдамдығы артқан сайын және тауар мен қызметтердің шығындары азайған сайын және тауар мен қызметтердің шығындары азайған сайын, айналым құралдарының үлесті салмағы азаю тенденциясы байқалады. Өнімділік капиталы мен оның жеке бөліктерін пайдалану тиімділігі төмендеген кезде айналым құралдарының үлесті салмағы жоғарылай бастайды. Мысалы соңғы 5 жылда АҚШ- та айналым капиталының үлесті салмағы 5 пайыз пунктке төмендеді. Францияның айналым капиталының үлесті салмағы АҚШ- тан жоғарырақ, бірақ өнімділік капиталының бөліктерінің қатынасы жуықтағанда бірдей. Өнімділік капиталын пайдалану дәрежесін арттыру шараларын қолданған Германия, Жапония мемлекеттерінде және басқа елдерде айналым капиталының жағдайы да сондай.

ҚР әдістемелік ұстанымы бойынша айналым қорларына өндірістік қорлар (шикізат, материалдар, жанармай, қосалқы бөліктер, құралдар, шаруашылық тауарлар, тұқымдар, отырғызатын материалдар, бордақыланған мал, жас мал және т. б. ), аяқталмаған өндіріс, өндірушілердің дайын өнім қорлары, қайта сатуға арналған тауарлар мен материалдық сақтық қорлар жатады.

Қорлардың осы бөлігінің артықшылығы олардың бір өндірістік циклде қолдануы, өзінің натуралды заттық түрін өзгерту мен олардың құны солардан жасалған тауарлар мен қызметтер құнына кіретіндігіне.

Өндірістік қорларға өндірушілердің қоймадағы дайын өнімі, және өндірістік тұтыну немесе кейін қайта өңдеусіз қайта сатуға арналған тұтынушылардағы тауарлар қоры кіреді.

Аяқталмаған өндіріс берілген кәсіпорынның шеңберінде өндеуі аяқталмаған өнім ретінде қарастырылады.

Аяқталмаған өндіріс көлемінің басым бөлігі ұзақ циклді өндіріс салаларында байқалады.

Дайын өнім- берілген кәсіпорын шеңберінде өнделуі аяқталып, тұтынуға немесе басқа өндіріс орындарында қолдануға болатын өнімдерден құралады. Мысалы, металлургия өнеркәсібі үшін металл дайын өнім, ал өндеуші кәсіпорын үшін шикізат болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.