Хара балдырлары

I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1.1 Хара балдырларына жалпы сипаттама
1.2 Клетка құрылысы
1.3 Көбеюі және түрлері
III Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Жалпы сипаттамасы. Харалар күрделі харафитті құрылысты, жоғары сатыда дамыған жасыл түсті, тік өсетін, биіктігі 20-30, кейде 50-100 сантиметрге жететін балдыр. Басқа балдырдан басты айырмашылығы архегониялы өсімдіктер сияқты көп клеткалы аналық жыныс органы оогонидің болуында. Сонымен бірге денесі жоғары сатыдағы өсімдіктер сияқты сабаққа шоғырланып орналасқан белгілі бір мөлшерге дейін ғана өсе алатын “жапырақ” және “тамыр” сияқты түссіз көп клеткалы ризоидтардан тұрады. Харалар көп клеткалы талломды, аса күрделі құрылысты өсімдік. Сабақ жоғары ұшынан үздіксіз өсе алады, ал буындағы жапырақтары белгілі мөлшерге дейін ғана өседі. Буын аралықтары ірі, ұзындығы бірнеше сантиметрге дейін жететін цилиндр пішінді (5см), көп ядролы,бөлінуге қабілеті жоқ клеткалардан тұрады. Ал кейбір хараларда ондай клеткалар қабықтармен қапталған. Қабықтар базальді клеткалардан құралады. Буындары қысқа дөңгелектеніп шоғырланған бірнеше уақ бір ядролы клеткалардан тұрады. Ол клеткалардың бөлінуі арқылы жаңа бүйірлік бұтақшалармен шоғырланған жапырақтар түзеді. Негізгі сабақтың жоғары ұшы өсу нүктесіндегі төбн клеткасымен бітеді. Хара балдырларының алғашқы даму уақытында талломның барлық клеткалары бір ядролы болады. Клетка көбею уақытында, ядролары митотикалық жолмен бөлінеді де, хромосома саны, оның көлемдері мен мөлшерлері әртүрлерінде әртүрлі болады. Клеткалар атқаратын қызметіне, орналасатын жеріне қарай жіктеле бастағанда клетка ядросы амитотикалық жолмен бөлініп, клетка аралық перделер пайда болмай көп ядролы клетка түзіледі және ядроның пішіні сопақтау немесе ұзынша пішінді болып келеді. Хара балдырының талломының күрделілігі, негізгі сабақтың жоғары өсу клеткасының бөлінуі уақытында дифференциациялануында.Жоғары сабақтың ұшындағы өсу клеткасы күмбез пішінді. Өсімдіктің вегетативтік уақытында жоғары ұшындағы күмбез клетка үздіксіз көлденең екі клеткаға бөлініп отырады. Оның жоғарға клеткасы күмбезденіп келсе, төменгісі цилиндр пішінді келеді. (1-сурет). Әрі қарай бөлінуден бірінен кейін бірі келетін төрт клетка түзіледі.

1)''Альгология'' О. Абдрахманов
2)’’Альгология’’ Н.П. Гарбукова