Хамза Ихсанұлы Есенжановтың өмірі мен шығармашылығы

Кіріспе

Хамза Ихсанұлы Есенжанов 1908 жылы 25 желтоқсанда қазіргі Орал облысы, Чапаев ауданы, Шалқар көлінің жағасында орта шаруаның отбасында дүниеге келді. Хамза 1927-29 жылдары 7-жылдық мектепте оқиды. Алматы мал дәрігерлік техникумын (1928), Қазақтың Абай атындағы педагогика институтының тіл - әдебиет факультетін (1933) бітірген. Есенжанов 1932-33 жылдары Қазақстан Жазушылар одағының басқармасының жауапты хатшысы. 1936 жылы Ленинградтың мемлекеттік өнер білімі институтының аспирантурсына түседі. Бірақ Қазақстанға қайта шақырылып (1936-37) СССР ҒА – ның Қазақ филиалында әдебиет пен фольклор секторын басқарады. 1937 жылдан Қазақ мемлекеттік филормониясының, кейін Қазақ академиялық опера және балет театрының директоры қызметін атқара жүріп, Қаз ПИ – де орыс әдебиеті тарихынан сабақ береді.
Х.Есенжанов өзінің жазушылық жолын 1930 жылдары өлең, әңгіме жазудан бастады. Сол жылдары республикалық басылымдарда «Өлеңінің жағасында», «Қызыл құмақ», «Күшке күш» сияқты әңгімелері және «Жер шарында» атты сахналық шығармасы жарияланды. Сонымен қатар бастауыш, орта мектептер үшін оқулықтар, көптеген әдеби сын мақалалар жазды. Хамза 1956 жылдан өнімді творчестволық еңбек жолын бастады. Ол бұл жылы «Ақ Жайық» трилогиясының (1-ші, 1957; 2-ші кіт. 1959; 3-ші кіт.1965) жариялады. (Ал, 1966) Бұл романда Батыс Қазқстанда Кеңес өкіметін орнату және нығайту жылдарындағы тұтас бір кезеңнің оқиғаларын айту көзделген. Автор патша әкімдері мен байлардың тепкісінен езілген жұмысшылар мен шаруалар бостандығы мен бақыты үшін күрескен ерлердің жиынтық бейнелерін (Хакім, Әлібек, Әділбек, Мұнала, Шолпан, Нұрым) жасаумен қатар нақты тарихта болған адамдардың (Дмитриев, Әйтеев, Қаратаев, Делан т.б.) революциялық өмір жолын шебер суреттейді. 1963 жылы трилогияның заңды жалғасы болып табылатын «Көп жыл өткен соң» ал 1971 жылы «Ағайынды Жүнісовтер»

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

1-лекция. Хамза Ихсанұлы Есенжановтың өмірі мен шығармашылығы
Жоспары:
1. Қысқаша өмірінен мәлімет.
2. Хамза шығармашылығының басты ерекшеліктері.
Пайдаланылатын әдебиеттер:
1. Х.Есенжанов. Шығармалары. 6 томдық. А., 1978-81.
2. Х.Есенжанов Көп жыл өткен соң А., 1963.
3. Х.Есенжанов. Ағайынды Жүнісовтер А., 1971.
4. Советтік Қазақстан жазушылары. А., 1987.
Хамза Ихсанұлы Есенжанов 1908 жылы 25 желтоқсанда қазіргі Орал
облысы, Чапаев ауданы, Шалқар көлінің жағасында орта шаруаның отбасында
дүниеге келді. Хамза 1927-29 жылдары 7-жылдық мектепте оқиды. Алматы мал
дәрігерлік техникумын (1928), Қазақтың Абай атындағы педагогика
институтының тіл - әдебиет факультетін (1933) бітірген. Есенжанов 1932-33
жылдары Қазақстан Жазушылар одағының басқармасының жауапты хатшысы. 1936
жылы Ленинградтың мемлекеттік өнер білімі институтының аспирантурсына
түседі. Бірақ Қазақстанға қайта шақырылып (1936-37) СССР ҒА – ның Қазақ
филиалында әдебиет пен фольклор секторын басқарады. 1937 жылдан Қазақ
мемлекеттік филормониясының, кейін Қазақ академиялық опера және балет
театрының директоры қызметін атқара жүріп, Қаз ПИ – де орыс әдебиеті
тарихынан сабақ береді.
Х.Есенжанов өзінің жазушылық жолын 1930 жылдары өлең, әңгіме жазудан
бастады. Сол жылдары республикалық басылымдарда Өлеңінің жағасында,
Қызыл құмақ, Күшке күш сияқты әңгімелері және Жер шарында атты
сахналық шығармасы жарияланды. Сонымен қатар бастауыш, орта мектептер үшін
оқулықтар, көптеген әдеби сын мақалалар жазды. Хамза 1956 жылдан өнімді
творчестволық еңбек жолын бастады. Ол бұл жылы Ақ Жайық трилогиясының (1-
ші, 1957; 2-ші кіт. 1959; 3-ші кіт.1965) жариялады. (Ал, 1966) Бұл романда
Батыс Қазқстанда Кеңес өкіметін орнату және нығайту жылдарындағы тұтас бір
кезеңнің оқиғаларын айту көзделген. Автор патша әкімдері мен байлардың
тепкісінен езілген жұмысшылар мен шаруалар бостандығы мен бақыты үшін
күрескен ерлердің жиынтық бейнелерін (Хакім, Әлібек, Әділбек, Мұнала,
Шолпан, Нұрым) жасаумен қатар нақты тарихта болған адамдардың (Дмитриев,
Әйтеев, Қаратаев, Делан т.б.) революциялық өмір жолын шебер суреттейді.
1963 жылы трилогияның заңды жалғасы болып табылатын Көп жыл өткен соң ал
1971 жылы Ағайынды Жүнісовтер романдарын жазды, жариялады. Осы соңғы екі
кітапта жаға өмір құрған екі елдің сан – қырлы өмірі, тап жауларының
қарсыласқан күресін, жаңа Кеңес адамының қалыптасып дамуы бейнеленген.
Автордың Ақ Жайық трилогиясы мен Көп жыл өткен соң роман – дилогиясы
бүгінде 5 кітаптан тұратын белгілі эпопеяны құрайды. Есенжановтың
шығармалары қазақ романының шеңберін кеңітіп, көркемдік мүмкіндіктерін аша
түсті, оның дамуына зор үлес қосты. Хамза Есепжанов өмірінің соңғы жылдары
Қарт Қазақ, Жайын ілірде, Жар т.б. әңгіме, очерк, әдеби – сын
мақалалар жазды. 1978 -81жылдары жазушының 6 томдық шығармалар жинағы
шықты. Ақ Жайық трилогиясы орыс тіліне аударылып, одақтық, республикалық
баспалардан (1964, 1969, 1973) жарық көрді.
Хамза Есенжанов аударма саласында да жемісті еңбек етті.
М.А.Шолоховтың Тынық Дон (Тихий Дон романының және 4-ші кітаптарын),
И.С.Тургеновтың Рудин И.П.Шуховтың Өшпенділік романдарын, А.С.Пушкиннің
Дубровский повесін т.б. шығармаларды аударды. Жазушы Х.Есенжановтың
шығармашылық еңбегі жоғары бағаланып, ол Еңбек Қылы Ту, Құрмет Белгісі
орденімен және медальдармен наградталған. Х.Есепжановқа 1967 жылы, Ақ
Жайық трилогиясы үшін Абай атындағы Қазақ ССР Мемлекеттік сыйлығы берілді.
Көрнекті жазушы Хамха Есенжанов 1975 жылы 5 желтоқсанда Алматы
қаласында қайтыс болды.
2-лекция. Хамит Ерғалиевтің өмірі мен шығармашылығы
(1916-1997)
Жоспары:
3. Ақынның өмірінен қысқаша мәлімет.
4. Ақынның лирикалық шығармалары.
5. Ақынның этикалық жанрдағы көлемді поэмалары.
6. Ақын творчесвтосының қазіргі қазақ әдебиетінен алатын орны.
7. Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер:
5. Сәнгерей Тәжіғұлов. Хамит Ерғалиев (Ақын творчесвтосы туралы ойлар.
Алматы Жазушы, 1983. көлемі 176 бет.
6. Советтік Қазақстан жазушылары. Алматы 1987 ж.
7. Х.Ерғалиев. Өмір өрнегі. А.Жалын. 1986. 384 бет.
8. Х.Ерғалиев. Таңдамалысы 3 том. 1982-84 ж. т.б.
1. Өмірі мен шығармашылық қызметі.
Хамит Ерғалиев 1916 жылы 14 октябрьде Гурьев облысының Новобогат
ауданында дүниеге келген. 1997 жылы қайтыс болды.
Хамит мұнай рабфагын бітірген соң, 1939 жылы Қазақтың Мемлекеттік
университетінде оқыған. Сондай-ақ Х.Ерғалиев Отан соғысан қатысқан.
Республикалық Социалистік Қазақстан газетінде очерктер. Қазақстан
Жазушылар Одағында поэзия секциясында кеңесші, Қазақстан Мемлекеттік көркем
әдебиет баспасында поэзия редакциясының меңгерушісі боп қызмет істеген.
Хамит 1959 жылдан бері қарай шығармашылық жұмыспен айналысады.
Ақын Х.Ерғалиевтің еөлеңдері алғаш баспасөз бетінде 1936 жылы
жарияланған. Содан бері жарты ғасырдай уақыт ішінде оның 40-тан астам төл
кітаптары мен аударма жинақтары оқырман игілігіне айналды. Оның ішінде 20-
ға жуық дастан, поэмалар. Сонымен қатар проза саласында да қалам тартып,
әңгімелерін, көркем очерктері мен публицистикаларын жеке – жеке кітап етіп
ұсынды.
Х.Ерғалиев шығармалары түгелдей дерлік орыс тіліне аударылып. Москва
баспаларынан бірнеше кітаптары шыққан.
Аудармашы ретінде Пушкин мен Лермонтовтың, Шекспир мен Байронның қазақ
оқырмандарына жеткізді. Қырғыздың Манас, Қарақалпақтың Қазақ қыз атты
халықтың жырларын қазақшалауда белсене еңбек етті.
Х.Ерғалиев Қазақ Республикасы Абай атындағы Мемлекеттік (Алтын зерең
өлеңдер жинағы үшін 1981 жылы) сыйлықтың, республикалық Жамбыл атындағы
(Біздің ауылдың қызы өлеңдер жинағы үшін, 1953 ж.) сыйлықтың лауреаты. ІІ
дәрежелі Отан соғысы, екі рет Еңбек Қызыл Ту, Құрмет белгісі және Халықтар
достығы ордендерімен бірнеше медальдармен марапатталған.
Қазақстан халық жазушысы құрметті атағына ие болған көрнекті ақын
Х.Ерғалиев 1997 жылы қайтыс болды. Көрнекті ақын Хамит Ерғалиевтің көптеген
жыр жинақтары жарық көрді. Атап айтқанда: Екі поэма (1949), Біздің ауылдың
қызы поэма (1950), Сенің өзенің өлеңдер (1953), Жайық жырлары, өлеңдер мен
поэма (1955), Құрманғазы поэма (1958), Дәуір дабылы. Өлеңдер, поэмалар
(1963), Өз көзімен өмірдің. Өлеңдері (1965), Күн күмбез өлеңдер (1968), Күн
– дастан поэма, өлеңдер (1970), Құтты қоныс өлеңдер, толғаулар (1974),
Сархаттағы сарбаз өлеңдер (1975), Жанарымда жұмыр жер өлеңдер (1978), Алтын
зерең өлеңдер (1981), Таңдамалы шығармаларының үш томдығы (1982-84 жж).
Бұдан басқа ақынның әр жылдары жазған очерк, эссе, публицистикалары
енгізілген Өмір өрнегі (эссе, очерк, публицистика) Алматы Жалын 1986-
384 бет.
Ақындық міндетті өзіндік дара қасиетімен келген Х.Ерғалиев өмірінің
ақырына дейін әрдайым ізденіс үстінде жүріп, қаламын биік, тұғылы
тақырыптарға арнауда. Автордың патриоттық рухтағы үнге пафосқа толы
лирикасы баршылық. Терең мазмұнды, алуан тақырыпқа арналған кең тынысты
өлеңдерін оқушы қауым сүйеніп оқымақта.
3-лекция Хамит Ерғалиевтің лирикасы мен поэмалары.
Жоспары:
1. Ақын лирикасының негізгі тақырыптары.
2. Ақынның эпикалық жанрдағы ерекшеліктері.
Соңғы жылдардың еншісіне тиетін Алтын зерең кітабында ол былай деп
сырласы оқушысымен:
Біле алмаймын, қай жерімде тұратынын
Әлі өкінем бекер кетсе бір күнім.
Табиғатым - таң тауығы секілді.
Ойы сергек осы қазақ жұртының...
деп ақын өзін – өзі қамшылайды. Замана ағысынан қалғысы келмейді. Ақын
қаламынан шыққан дүние көл – көсір. Бұл күнде қазақ поэзиясын Хамитсыз,
Хамитты қазақ поэзиясынсыз жеріне жете ұғыну, тереңіне жете түсіну мүмкін
емес.
Хамит бала кезінен өлең шығаруға әуестенген. Оның алғашқы өлеңдері
күнделікті баспасөзде 1936 жылдан жарық көре бастады. Қазір Х.Ерғалиевтің
40 жуық кітабы бар, оның ішінде жиырмаға жуығы дастан – поэмалар.
Кейде жалпы тақырып ұқсастығы болғанымен, әр автордың шеберлігі, үні,
беті мен мұндалап тұрады. Х.Ерғалиевтың лирикалары да қазақ поэзиясында
ұшар биігі, қонар тұғыры, сайраған даңғыл жолы бар, ешкімге ұқсастығы жоқ,
орны бөлек дүние.
Хамит алдымен лирик ақын. Ақын шағын лирикалық өлеңдерден бастап
тұтас тақырыптық өлеңдер циклін жазира ауысты. Бұндай өлеңдерге Салют,
Дунай, Күрегіме, Москва, Жеңіс жырлары деген жатады.
Құрманғазы поэмасы. Құрманғазы кім еді. Ол – қара дүлей дауылға
еңкеймеген, сұрқия заманның иесі, оның құдіретті күйлері бітіспес кектен,
қайнаған ызыдан туындаған.
Х.Ерғалиев осындай алып тұрғаны ұзақ жылдар бойы жан – жақты барлап,
әр тұсынан байқап бойындағы өз күші де бабына енді – енді келді – ау,
даярлықтың илеу, пісуі жетті – ау деген шақта Құрманғазының, оның беймәлім
заманының образын жасауға кірісті.
Хамиттің Құрманғазы атты поэмасының 1-ші кітабы 1958 жылы 21-ші
кітабы 1960 жылы жеке кітап болып басылып шықты. Ал, 1962 жылы поэманың 2
кітабы біріктіріліп, өзі алдына дербес күйінде жарық көрді. Сөйтіп,
жұртшылық халық композиторы Құрманғазының әдеби бейнесімен танысуға
мүмкіндік алды. Поэма туралы газет, журнал бетіндегі әдеби – сын мақалалар,
рецензиялар көптеп жариялана бастады.
Құрманғазы поэмасы – жеке дара Құрманғазы туралы, оның күйшілік
өнері туралы ғана шығарма емес. Құрманғазы образы арқылы берілген халық
тағдыры, революциядан бұрынғы халық өмірінің шындығы, әлеуметтік хал –
ахуалы, өнердегі поэтикасы, өмірдегі философиясы деп ұғынған абзал
Құрманғазы сонымен қатар, сұм замандағы жан даусы, зар дауысы құлақ
тұндырған әйел теңсіздігі мен халықтар достығы сияқты маңызды тақырыпты
қоса қозғаған күрделі шығарма.
Поэманың өнбойында азасы көп күндер кешкен Құрманғазы өміріне
байланысты, композитор ғұмыр кешкен дәуірдің, ауыр заманның көптеген
шырғалаң жайлары көз алдымыздан өтеді. Халық өкілі Құрманғазы поэмада бала
кезінен бастап, өмірінің ақырына дейін сол бір қалың бұқараға ортақ
тақсіретінің барлық сатысын басынан өткереді.

4-лекция. Әбдіжәміл Нұрпейісовтің өмірі мен шығармашылығы (1924 ж)
Жоспары:
1. Жазушының шығармашылық өмірі жайлы.
2. Ә.Нұрпейісовтың алғашқы шығармалары.
3. Жазушының Қан мен тер трилогиясы.
4. Сең романының тақырыбы мен идеясы.
5. Жазушы шығармаларының қазақ әдебиетінен алатын орны.
Пайдаланылатын әдебиеттер:
1. Ә.Нұрпейісов. Шығармалар. Төрт томдық А., 1982-1984.
2. М.Қаратаев. Ізденіс іздері – А., 1984.
3. С.Қирабаев. Әдебиет және дәуір талабы. А., 1976.
4. Б.Майтанов. Қаһарманның рухани әлемі. А., 1987.
5. З.Қабдолов. Жебе. А, 1977.
6. Ж.Дәдебаев. Шымырлап бойға жайылған. А., 1988.
Әбдіжәміл Нұрпейісов жазушы, драматург, публицист, әдебиет сыншысы,
аудармашы қоғам қайраткері, СССР және Қазақстан мемлекеттік сыйлықтарының
лауреаты, Қазақстан халық жазушысы. Кемеңгер жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісов
1924 жылы 22 октябрьде Қызылорда облысында, Арал теңізі жағасындағы Арал
ауданы, Құланды ауыл Кеңесінде Үшкөл деген жерде дүниеге келді. Ол м
ектеп партасынан (1942-45 жж) соғыс фронтына майданға аттанады. Майданнан
жеңіспен оралған ол, 1949 жылы Қазақтың мемлекеттік университеті, филология
факультетіне оқуға түседі. Бірақ бір жылдан кейін М.Горький атындағы
литературный институтқа өзгереді. Оны 1956 жылы бітіреді. Институтты
бітіргеннен кейін 196264 ж Жұлдыз журналының бас редакторы қызметін
атқарады. Бұдан соң Қазақстан ағартушылар Одағы басқармасында
істейді.Әбдіжәміл әдебиетке 1940 жылдың екінші жартысынан араласа бастады.
Көрнекті жазушы А.Нұрпейісов соғыс тақырыбына арнап жазған бірінші романы
Күләндия (1950) (кейін Күткен күн болып өзгертілген) (1958) жылы жарық
көрді. Бұл шығарма Жамбыл атындағы республикалық (1950 жыл) сыйлыққа ие
болды. Жазушының көп жылдар бойы зерттеп жазған көлемді шығармасы Қан мен
тер трилогиясы. (1к. Ымырт 1961, 2 кітабы Сергелдең. 1964, 3 кітабы
Күйреу 1970 жылдары жарық көрді. Трилогияда 1914-1920 жылдар аралығында
Қазақстанда болған тарихи оқиғалары: қазақ халқының революция алдындағы
және қазақ революциясы, Азамат соғысы жылдарындағы өмірі тарихи шындыққа
сай, шынайы көркемдікпен суреттелген. Нұрпейісов сол тарихи кезеңдегі халық
өкілдерінің қайталанбас, дара, күрделі тағдырын, типтік бейнесін жасады.
Оларға Еламан, Қален, Сүйеу, Ақбала т.б. кейіпкерлерді атасақ болады.
Жазушының бұл Қан мен тер трилогиясы көптеген шетелдердің тіліне
аударылды. Ә.Нұрпейісовке Қан мен тер трилогиясы үшін СССР мемлекеттік
сыйлығы 1974 жылы 7 қарашада берілді. 1978 жылы 6 қазанда Қан мен тер
романы бойынша Қазақфильм киностудиясы екі сериялы фильм шығарды.
Жазушының Сең (1983) романының негізгі тақырыбы суы тартылып бара жатқан
Арал теңізіне, табиғатқа деген екі түрлі көзқарастың қақ тығысы
төңірегінде өрби келіп, қазіргі заманғы қоғамдық – әлеуметтік мәселелерді,
экологиялық проблемалар төңірегіндегі толғаныс, тебіреністер адамның өз ары
алдындағы азаматтық борышы жайында сөз болады. Бұл шығармасы Соңғы парыз
(1999) диологиясына айналды. (Басты кейіпкерлері Жәдігер мен Әзімнің
арасындағы Арал теңізінің болашағы жайлы тартыс реалистік тұрғыда
суреттеледі.). Жазушы Ә.Нұрпейісов очерк және әдеби – сын мақалалар
жанрында да жемісті еңбек етіп келеді. Толғау, Жүрегі толы жыр еді,
Ақ бидай туралы аңыз атты жинақтарында Л.Толстой., И Тургенев., М.Әуезов,
С.Мұқанов, Ғ.Мұстафин, Ш.Айтматов т.б. шығармашылығы туралы терең ой
айтады. Ә.Нұрпейісов көркем аудармамен де шұғылданып: А.Чеховтың,
М.Горькийдің, Назым Хикметтің, т.б. шығармаларын қазақ тіліне аударды.
Ә.Нұрпейісов Еңбек Қызыл Ту, Құрмет белгісі ордендерімен наградталған.
1985 жылдан Қазақстан халық жазушысы құрметті атағына ие.

5-лекция. Жұбан Молдағалиевтің өмірі мен шығармашылығы (1920-1988 )
Жоспары:
1. Ақын өмірбаянынан қысқаша мәлімет.
2. Жұбан өлеңдерінің негізгі тақырыптары.
3. Жұбан поэмалары.
4. Жұбан поэзиясының қазақ әдебиетінен алатын орны.
Пайдаланылатын әдебиеттер:
1. Уақыт және қаламгер. Әдеби сын. А., 1989. (Н.Айтов Арзан жырдан
арылайық ақындар) (67-88 бб).
2. Уақыт және қаламгер. Әдеби сын. А., 1976ү (4-ші кітап 56-71 бб)
3. (С.Қирабаев. Поэзиядағы азаматтық әуен) 56-71 бб. (Ә.Жәмішев.
Ақын жыры - уақыт сыры) (Осында 209-222 бб).
4. Ж.Молдағалиев. шығармалар 3 томдық А., 1971-1981 жж.
5. Ж.Молдағалиев. шығармалар 2 томдық. Орал, 2000.
6. Қаз ССР. 4 том қысқаша энциклопедия. А., 1989. 433 б.
7. Кеңестік Қазақстан жазушылары. А., 1987 ж. (408-410 бб).
Көрнекті ақын Жұбан Молдағалиев ақын, публицист, сыншы, қоғам
қайраткері, СССР және Қазақстан мемлекеттік сыйлықтарының лауреаты.
Қазақстанның халық жазушысы.
Ж.Молдағалиев 1920 жылы 5 қыркүйекте Орал облысының Тайпақ
ауданындағы Жыланды деген жерде дүниеге келген. Әкесі жастай қайтыс
болып, ол ана тәрбиесінде өседі. Оралдың шаруашылық техникумында оқиды.
Оны 1940 жылы бітіреді. 1940-47 жылдары әскер қатарында болып, соғысқа
қатысқан.
Жұбанның 1939 жылы облыстық Комсомол ұрпағы атты жастар газетінде
оның тұңғыш өлеңі жарық көрді. 1948-52 жылдары Жұбан ЛЖ газетінде бөлім
меңгерушісі, жауапты хатшы, редактордың орынбасары, 1958-63 жылдары
Жұлдыз журналының бас редакторы қызметінде болған, 1953-54 жылдары,
сосын 1963 -71 жылдары Қазақстан Жазушылар Одағы басқармасының 2-ші хатшысы
болды. Ал 1979-83 жылдары Қазақстан Жазушылар Одағы Басқармасының бірінші
хатшысы, СССР Жазушылар Одағы Басқармасының хатшысы болды.
Ж.Молдағалиевтің 1949 жылы Жеңіс жырлары деген атпен тұңғыш
өлеңдер жинағы шықты. Содан бері ақынның жалпы 60-тан астам кітабы, әр
кезеңде қаза орыс тілдерінде шығармаларының 1 томдығы 2 қос томдығы, үш
томдығы жарық көрді.
Жұбан әсіресе қазақ поэзиясында поэма жанрын айтудың шебері еді.
Жұбанның Жесір тағдыры (1969), Қыран дала, Сел 1975), Байқоңыр
баспалдақтары (1979) поэмалары көп ұлтты кеңес поэзиясының жетістігіне
айналды. 1970 жылы Кісен ашқан поэмасы үшін Қазақстан Мемлекеттік
сыйлығына, 1978 жылы Қыран дала және Сел поэмалары үшін СССР
Мемлекеттік сыйлығына ие болды.
Ж.Молдағалиевтің 2 томдық шығармалар жинағы (1970), ұш томдығы (1979-
81 жж) жарық көрді. Жұбанның көптеген шығармалары одақ халықтарының және
шетел халықтары тілдеріне аударылды.
Жұбан Молдағалиев шығармашылық еңбегі үшін екі рет Еңбек Қызыл Ту,
екі рет екінші дәрежелі Отан соғысы, Құрмет белгісі ордендерімен
наградталды.
Жұбан көркем аударма мен публицистика саласында да көп еңбек етті.
Ж.Молдағалиевке 1985 жылы Қазақстан халық жазушысы атағы беріледі.
Көрнекті қазақ ақыны Жұбан Молдағалиев 1988 жылы 6 қазанда қайтыс
болды.

6-лекция. Ілияс Есенберлиннің өмірі мен шығармашылығы.
Жоспары:
1. Ілиястың өмірінен мәлімет.
2. Ілиястың поэзиялық шығармалары.
3. Жазушының прозалық шығармалары.
4. Ілиястың тарихи тақырыпқа жазған романдары.
5. Жазушының қазіргі дәуір тақырыбына жазған романдары.
6. Жазушы шығармаларының қазақ әдебиетінен алатын орны.
Пайдаланатын әдебиеттер:
1. І.Есенберлиннің 10 томдық шығармалар жинағы. А., Жазушы 1984-89.
2. Р.Нұрғалиев. Соңғы сөз. 10 том. А., 1988.
3. Ш.Елеукенов. Замандас парасаты.
4. Советтік Қазақстан жазушылары. А., 1987.
5. Қазақ ССР. 4 том қысқаша энциклопедия. А., 1989.
Ілияс Есенберлин 1915 жылы 10 январьда қазіргі Ақмола облысының
Атбасар қаласында кедей шаруа отбасында туды. Ата – анадан ерте айрылып,
балалар үйінде тәрбиеленеді. 1940 жылы Қазақтың Мемлекеттік кен –
металлургия институтын бітірген. Бұдан кейін Жезқазған рудниктерінде
инженер болып істейді. Берсүгір шахта басқармасының бастығы болады. Соғыс
жылдарында Отан соғысына қатысқан. Майданнан жараланып қайтқан соң 1942-47
жылдары Қазақстан КП ОК-нің нұсқаушысы, 1947-51 жылдары Жамбыл атындағы
Қазақ Мемлекеттік филормониясының директоры, 1953-54 жылдары ҚазССР
Геология министрлігінде аға инспектор, 1954-57 жылдары Қазақ Мемлекеттік
көркем әдебиет баспасының аға редакторы, 1958-67 жылдары Қазақфильм
киностудиясының аға редакторы, сценарий редколлегиясының мүшесі; 1967-1971-
Жазушы баспасының директоры. 1971-75 жылдары Қазақстан ЖО басқармасының 2-
секторы. Есенберлиннің алғашқы шығармалары баспасөз бетінде 1940 жылдан
бастап жарық көрді. Жазушы таланты бірден ашыла қойған жоқ. Ол көркем
әдебиеттің поэзия, проза, драматургия, кинодраматургия саласында жемісті
еңбек етті. Ілияс алғашқы творчестволық еңбегін поэзиядан бастады. Ол 1945
жылы Айша, Сұлтан атты поэма (дастандарын) жарыққа шығарып, өзін
алғашында ақын ретінде танытты. Одан кейінгі кезеңдерде Ілиястың
Адамгершілік туралы жыр атты өлеңдер жинағы (1949) баспадан басылып
шықты.
Әділбек Майкөтевке арнап Большевик туралы поэмасын (1957), Біржан
сал трагедиясы дастанын (1959) жазды. Есенберлин 1960 -жылдары проза
жанрында қалам тарта бастады. Өзен жағасында (1960), Толқынды Есіл
(1965), орыс тілінде жазылған Адам туралы ән (1957) повестері жарық
көрді. Жазушы қазақ әдебиетінде роман жанрын дамытуға елеулі үлес қосты.
Жазушының Айқас (1966), Қатерлі өткел (1967), Ғашықтар (1968),
Қаһар (1969), Алмас қылыш (1971), Алтын құс (1972), Жанталас
(1973), тың игерушілердің тұрмысынан Көлеңкеңмен қорғай жүр (1974),
романдары Көшпенділер трилогиясы (1976) Маңғыстау майданы, Аманат
(1978) романдары Алтын Орда (1982-83) трилогиясы. Бұдан басқа да
Махаббат мейрамы, Алыстағы аралдар (1983), Аққу құстың қуанышы (1984)
романдары жарияланды. Кеңес үкіметі жылдарында қалыптасқан қазақ
интеллегенциясының өмірін, олардың қазақ даласында қоғамдық – әлеуметтік
өнеркәсіпті орнату жылында – қажырлы еңбегін, ескіліктің адам санасындағы
қалдығына қарсы күресті баяндайтын Айқас романы үшін жазушы
І.Есенберлинге Қазақ ССР-ның Абай атындағы Мемлекеттік сыйлығы (1968)
берілді. Ілиястың проза жанрындағы шығармашылығын былайша жіктеуге болады.
Тарихи тақырыпқа жазылған (Алмас қылыш, Жанталас, Қаһдо),
Көшпенділер трилогиясы (1976) мен Алтын Орда трилогиясында қазақ
халқының басынан өткен елеулі тарихи кезеңдері қамтылады. Трилогияда 15-19
ғасырлардағы қазақ өмірі тарихи нақтылықпен және реализм әдісі тұрғысынан
үлкен суреткерлік шеберлікпен көрсетілген. Жазушының Айқас, Қатерлі
өткел романдары қазақ ұлттық интеллегенциясының қалыптасу жолындағы
күрделі әлеуметтік және рухани құбылыстарды суреттеген революциялық рухтағы
шығармалар. Таптық күрес, танымдық көзқарастар тартыс ын шынайы бейнелеген.
Айқас романы үшін жазушыға 1968 ж. Абай атындағы ҚазССР мемлекеттік
сыйлығы берілді. Есенберлиннің Көлеңкеңмен қорғай жүр, Маңғыстау
майданы, Аманат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.