Өндіріс және өнімді өткізу шығындары

Жоспар
Кіріспе

1.1 Шығын түсінігі және түрлері, тұрақты және өзгерткіштігі
2.1 Өндірілетін өнімнің өзіндік құны
3.1 Өнімнің өзіндік құнын азайтудың мәні, көздері және факторлары
Сұрақтар
Өндіріс және өнімді өткізу шығындары тақырыбынан тестер

Кәсіпорынның шығаратын тауарларының мөлшері рынокқа ұсынуы, оны өндіруге кететін шығындар және сол тауарлардың рынокта сатылатын бағаларына тікелей байланысты болады. Бұдан шығатын қорытынды тауарларды өндіру және оны сатуға кететін шығындарды білу кәсіпорынның шаруашылық жүргізудегі тиімділігі басты жағының бірі болып саналады.
Шығындар - бұл кәсіпорын өзінің өндіретін және коммерциялық қызметін іске асыру үшін өндіріс факторларының ақшалай түріндегі шығындары. Өндіріс процесіндегі айқын шек қоятын шығындар және олардың маңызы мен практикалық қызметіндегі анықтайтын жнәтижесі болып табылады. Кәсіпорын шығындары өндірістік белгісіне қарай 8 түрге бөлінеді:
• өзіндік құн құрайтын өнімдерді өндіру және сатуга кететін шығындар. Бұл капиталдың палы айналымы арқылы сатудан түскен ақшалай түсімді жабатын ағымдағы шығындар;
• өндірісті ұлгайтуға және жаңартуға кететін шығындар. Әдеттегідей, бұл жаңа немесе жаңғыратын өнімге жұмсалатын бір жолғы ірі күрделі қаржы шығындары;
• өндірістің әлеуметтік-мәдени, тұрғын үй, тұрмыстық қызмет көрсету және осыған ұқсас басқа да мұқтаждарға кететін шығындар. Олар негізінде пайданың есебінен бөлінетін арнаулы қорлардан қаржыландырылады.
Ауыспалы шығындар - бұл осы кездегі уақытта өндірудің мөлшеріне және сатылуына тәуелді болмайтын шығындар. Мысалы, еңбекақы шығындары, шикізаттар, отын, энергия, көлік қызметі және т.б. Тұрақты және ауыспалы шығындардың арасындағы айырмашылықтың елеулі маңызы бар. Тұрақты шығындар керек десе, жалпы алғанда, өндірілмеген өнімге де төленуге тиісті, ал ауыспалы шығындармен кәсіпкер өндіріс көлемін өзгерту жолымен басқаруы мүмкін.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1.1 Шығын түсінігі және түрлері, тұрақты және өзгерткіштігі
2.1 Өндірілетін өнімнің өзіндік құны
3.1 Өнімнің өзіндік құнын азайтудың мәні, көздері және
факторлары
Сұрақтар
Өндіріс және өнімді өткізу шығындары тақырыбынан тестер
1.1 Шығын түсінігі және түрлері, тұрақты және өзгерткіштігі

Кәсіпорынның шығаратын тауарларының мөлшері рынокқа ұсынуы,
оны өндіруге кететін шығындар және сол тауарлардың рынокта
сатылатын бағаларына тікелей байланысты болады. Бұдан шығатын
қорытынды тауарларды өндіру және оны сатуға кететін шығындарды білу
кәсіпорынның шаруашылық жүргізудегі тиімділігі басты жағының бірі болып
саналады.
Шығындар - бұл кәсіпорын өзінің өндіретін және коммерциялық
қызметін іске асыру үшін өндіріс факторларының ақшалай түріндегі
шығындары. Өндіріс процесіндегі айқын шек қоятын шығындар және
олардың маңызы мен практикалық қызметіндегі анықтайтын жнәтижесі
болып табылады. Кәсіпорын шығындары өндірістік белгісіне қарай 8
түрге бөлінеді:
• өзіндік құн құрайтын өнімдерді өндіру және сатуга кететін
шығындар. Бұл капиталдың палы айналымы арқылы сатудан түскен
ақшалай түсімді жабатын ағымдағы шығындар;
• өндірісті ұлгайтуға және жаңартуға кететін шығындар.
Әдеттегідей, бұл жаңа немесе жаңғыратын өнімге жұмсалатын бір жолғы
ірі күрделі қаржы шығындары;
• өндірістің әлеуметтік-мәдени, тұрғын үй, тұрмыстық қызмет көрсету
және осыған ұқсас басқа да мұқтаждарға кететін шығындар. Олар
негізінде пайданың есебінен бөлінетін арнаулы қорлардан
қаржыландырылады.

Өндірістік шығындардын жіктелуі
Сыныптау белгілері Шығындардың бөлшектенуі
1. Экономикалық элементтер Шығындардың экономикалық
элементтері
2. Өзінді құнның статьялары Өзіндік құнның калькуляция
статьялары
3. Технологиялық процестерге Негізгі, қосымша
қатыстылығы
4. Құрамы Бірэлементтік, кешенділік
5. Өнімнің өзіндік құнына Тікелей, жанама
қатысудың тәсілі
6. Өндірістік процестегі ролі Өндірістік, өндірістен тыс
7. Мақсатқа сәйкес жұмсау Өндірістік, өндірістік емес
8. Жоспарға қатысу мүмкіншілігі Жоспарлы, жоспарсыз
9. Өнімнің көлеміне қатысы Күнделікті, бір жолғы
10. Шығу мерзімділігі Аяқталмаған өнімге кететін
11. Дайын өнімге қатысы шығын-дар, дайын өнімнің шығындары

Практикалық маңызы болатын ең тұрақты және ауыспалы
шығындарға бөлу. Тұрақты шығындар осы кезеңдегі уақыт ішіндегі сомасы
өнімді өндіру және оны сатудың мөлшеріне, құрылымына тікелей
тәуелді болмайды. Тұрақты шығындарға жататындар: міндетті заемдық
ақылар, есепті төлемдер, ғимараттар және жабдықтардың
амортизациясы, сақтандыру жарналары және т.б.
Ауыспалы шығындар - бұл осы кездегі уақытта өндірудің
мөлшеріне және сатылуына тәуелді болмайтын шығындар. Мысалы,
еңбекақы шығындары, шикізаттар, отын, энергия, көлік қызметі және
т.б. Тұрақты және ауыспалы шығындардың арасындағы айырмашылықтың
елеулі маңызы бар. Тұрақты шығындар керек десе, жалпы алғанда,
өндірілмеген өнімге де төленуге тиісті, ал ауыспалы шығындармен кәсіпкер
өндіріс көлемін өзгерту жолымен басқаруы мүмкін.
Шығындар экономикалық және бухгалтерлік болып ажыратылады.
Экономикалық шығындар деп кәсіпорынның ресурстарды пайдаланғаны
үшін жеткізушілерге төлейтін төлемдердің барлық түрлерін айтады.
Олар екі түрден тұрады: сыртқы (анық немесе ақшалық) және
ішкі (күңгірттік немесе өзінен-өзі түсінікті). Сыртқы шығындар - бұл
ресурстарды жеткізушілерге ақшалай түріндегі төлемдері; шикізаттар
төлемдері, материалдар, отын, еңбекақы, тозуды есептеу және т.б. Бұл
топтағы шығындар бухгалтерлік шығындарға жатады. Кәсіпорынның ішіндегі
шығындары күңгірт, өзінен өзі түсінікті сипаттамалы болады.
Олар кәсіпорын иелерінің қарамағындағы ресурстарды өндірісте
пайдаланғанын нақтылап көрсетеді: жер ғимараттарды, олардың жеке
еңбектері және т.б. кәсіпорын ресми төлемейді.

2.1 Өндірілетін өнімнің өзіндік кұны

Кәсіпорынның іс-әрекетіндегі басты көрсеткіштердің бірі - өнімнің
өзіндік құны. Бұл өнімді өндіруге және оны сатудағы ақшалай нысанында
көрсетілетін шығындардың жиынтығы. Сөйтіп, жалпы өндірістік тиімділігі
анықтайды.
Өзіндік құнның экономикалық мазмұны – жұмсалған шығындардың орнын
толтыру және соның есебінен өндірілетін барлық элементтердегі
жай ұдайы өндірістегі өндірістік қорларды және жұмыс күштерін
қамтамасыз ету. Осы арада, кәсіпорынның өзіндік құнының маңызды
элементтері: амортизация, жұмсалған материалдық ресурстардың құны,
еңбекақы - бұл шығындардың бас статьялары.
Сонымен қатар, кәсіпорын бір уақытта басқа да шығындарды іске
асырады: өздерінің қызметкерлеріне сыйлық, банктік несиеге
процент төлеу, әлеуметтік объектілерді ұстау, бюджеттен тыс
қорларға аударым жарналарын жасау - бұл шығындар кәсіпорынның қосымша
шығындарын құрайды.
Өзіндік құн тиімділіктің мынадай маңызды көрсеткіштері:
пайда және пайдалылығының деңгейі мен серпінін анықтайды. Өзіндік
құнның маңызы оның орындалу функияларымен анықталады.
1. Өзіндік құн өнім құнының кең бөлігі болып табылады.
Мұның мәнісі, өнімнің өзіндік құны арқылы өндіріс қаражаттарын
жұмсауды қамтамасыз етеді
2. Өзіндік құн көтерме сауда бағасын қалыптастырудың негізі
болып табылады, оның есепсіз жүргізілуі бағаның құрылуына негіздеме
бола алмайды.
3. Өзіндік құнының негізінде пайданы, кейбір бұйымдардың
пайдалылығын, яғни оларды шығарудың мақсатқа сай екендігін
есептеу.

Кәсіпорынның өзіндік кұны, жалпы табысы және пайдасы
Жалпы табыс
Материалдық шығындар Еңбекақы Пайда
Өндірістің шығындары (өзіндік құн) Таза табыс
Өткізу көлемі

Бұл айтылғандардан өнімнің өзіндік құнына деген көзқарасты
төмендетуге болмайтындығын көруге болмайды. Өзіндік құнның деңгейіне
кәсіпорынға қатысы бар және қатысы жоқ факторлар ықпал етеді. Мысалы,
кәсіпорынға жағдайлар, оның ішінде шикізат көздерін және тұтынушыларда
территориялық қашықтығы, шикізатқа баға деңгейі, отын, жабдықтар,
электроэнергия және тарифтері және т.б.

Өнімнің өзіндік құнын төмендету резервтерінің сыныптамасы

Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар негізгі белгілермен
топтастырылады:
• шығындардың бастапқы элементтерімен;
• пайда болу және міндет жүктеу сипатымен.
Экономикалық элементтердің шығыстарын топтастыру өндіріс шығындар
сметасын дайындағанда қолданылады. Бұл топтастырудың мәні - әрбір
шығынның элементі өнімнің өзіндік құнының жиынтығына қосылады.
Сонымен, мына төмендегі шығын элементтері бөлінеді:
• материалдық шығындар (қайтарылма қалдықтар құрамынан шегеру);
• еңбекақыға жұмсалған шығындар;
• әлеуметтік сақтандыруға аударым;
• зейнетақы қорына аударым;
• жұмыспен қамтылу қорына аударым;
• амортизация;
• басқа да шығындар.

3.1 Өнімнің өзіндік құнын азайтудың мәні, көздері және
факторлары

Шығындарды жүйелі түрде төмендету - кәсіпорындардың
жұмыс істеу тиімділігін арттырудың негізгі құралы болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында залалды кәсіпорындарды қаржылай қолдау
қағидаға жатпайды.
Ұлттық экономиканың барлық салаларында өндіріс шығындарын
төмендетудің мына төмендегі негізгі бағыттарын айтуға болады:
• ғылыми-техникалық прогресстің жетістіктерін пайдалану;
• өндіріс және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру;
• экономикалық процестерді мемлекет тарапынан реттеу.
Ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін іске асыру - бұл бір
жағынан өндіріс қуатын, шикізат және материалдар, оның ішінде отын-
энергия ресурстарын көптен-көп пайдалану, ал екінші жағынан тиімді жаңа
машиналарды, жаңа технологаялық процестерді іске асыру.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.