«Хабар» телеаранасының қазіргі қоғамдағы алар орны, телебағдарламалары
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. «Хабар» телеаранасының қазіргі қоғамдағы алар орыны.
2. «Кеш қалмаңыз» және «Таң қалмаңыз» бағдарламаларын ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері.
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланған әдебиеттер
V Қосымшалар
ІІ Негізгі бөлім
1. «Хабар» телеаранасының қазіргі қоғамдағы алар орыны.
2. «Кеш қалмаңыз» және «Таң қалмаңыз» бағдарламаларын ұйымдастырудың өзіндік ерекшеліктері.
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланған әдебиеттер
V Қосымшалар
Еліміздің электронды бұқаралық ақпарат құралдары күнде өсу, өркендеу, даму үстінде екені аян. Егемен мемлекеттің мәселелерін шешуге үлес қосып жатқандықтары да анық. Халық назары көбінесе теледидарға ауып, небір жедел, нақты ақпарат күтеді. Сондықтан да көрермен мен тыңдарман ұлттық телевизия мен радиоларымыздың хабарларына сын көзбен қарап, әрбір басқан қадамдарына үмітпен көңіл бөлетіндіктері де орынды. Бұл ретте визуальды БАҚ-та ауыз толтырып айтарлықтай жетістіктер де барлылық.
Егемен еліміздің болашағының зор болатынына бұл күнде шүбә келтіру орынсыз екеніне көз жетті. Әрине, өз елін өзегіне теуіп, әлдеқандай жұмақ іздеп сарылатындар да бар. Дегенмен, өткенге қарап отырып, осы күндерге қуану, келешектен жақсылық күту әр қазақтың бойынан табылар қасиетке айналғаны абзал.
Өйткені, көшеде, көлікте жергілікті ұлт өкілдерінің дауысы қаттырақ шыға қалса «бұлардың өйтетіндей не қақысы бар?» дегендей басқалар жалт қарасып, көздерімен ішіп-жей жаздаған кезді де, өз жерінде өз басын қорғай алмай жер шұқыған сәтті де, өз жерінде өз басын қорғай алмай жер шұқыған сәтті де, тұқымы тұздай құрып кетер кезеңдерді де бастарынан өткерген аға буын өкілдері осыны, жоғарыда аталған қасиеттерді талап етеді.
Сондай кезеңдерді бастан өткергеннің өрінде ұлттық болмыс жасыған емес. Бір ғана Қазақстан мен Хабар арналарынан берілген азын-аулақ ұлттық хабарларды тыңдап, көріп-ақ патриоттық, ұлтжандылық сезім қалыптасқан болатын. БАҚ материалдарының басым көпшілігі кеңестік идеологияға бағышталғанымен, қазақ тілінде санаулы басылымдар болғанымен де ел елдігін, халық қаһармандығын жоғалтқан емес. Бастында қазақтың қаны бар, намысы бардың бәрі осыны матындауға тиіс. «Алтау ала болса-ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса- төбедегі келеді» дегендей ендігі жерде саны ел болып ұстап тұру – ең басты қажеттілік Агенттік құрамындағы («Хабар», «Ел арна», Caspio Net) үш арнаның барлық жұмыстары Бағдарламалар Директоры басқарады. Дирекцияда арналардың (жылдық, мауысымдық, айлық, апталық) хабар тарату тұжырымдамалары дайындалып, бекітілері, телевизияның тақырыптық- күнтізбелік жоспарлары жасалып, оның жүнге асуы қадағаланып отырылады. «Хабар» агентігінің құрылымы бойынша бағдарламалардың өндіріс бөлімі мен дубляж цехы де жоғарыда аталған Дирекцияның құрамына кіреді. Менің пікірім бойынша, соңғы екеуі Бағдарламалар Дирекциясынан енші алып, өз алдына бөлек атау құрса (Бағдарлама дирекциясы- тапсырыс беруші, өндіріс бөлімі мен дубляж цехы тапсырысты орындаушы), жұмыс тиімділігі анағұрлым артар еді. Мойындау керек, («Хабар» мен «Қазақстан» арналарындағы) қазақ тіліндегі бағдарламалардың көбі тек мемлекеттік тапсырыспен ғана күн көріп отыр. Бұл жерде қолға тиген мүмкіндікті тиімді пайдаланып, өз арнасын ұлттық тележобалардың ұстаханасына айналдырғысы келетін «Қазақстандықтардың» (экс-жетекшісі: Ғ.Доскен) ұмтылысына жылы лебіз білдірген дұрыс шығар!? Қазақ телевизиясының қара шаңырағындағы жұмыстарда ілгері жылжу байқалады. Айта кету керек, бюджеттің тұрақты қамқорлығы қазақ тілді (телеарналарға) телевизияға үлкен демеу болғанмен, аталмыш құбылыс кейбір өнім жасаушыларды «масылдық» күйге алып келетін қаупі де жоқ емес. Мұндайда тапсырыстың талабы бойынша (жоғарыға есеп беру керек қай) жобаның мағынасы зор мән беріледі де, телебағдарламаның формасы көлеңкеде қалып қоюы мүмкін. Қазақ тіліндегі тележобалардың арасындағы үлкен бәсекенің жоқтығы шығармашылық топты көбінесе тоқырауға жетелейді, іздемпаздыққа ұмтындырмайды. Жеке арналардағы хабар таратушылардың продюсерлерге қояр талабы мүлдем бөлек.
Егемен еліміздің болашағының зор болатынына бұл күнде шүбә келтіру орынсыз екеніне көз жетті. Әрине, өз елін өзегіне теуіп, әлдеқандай жұмақ іздеп сарылатындар да бар. Дегенмен, өткенге қарап отырып, осы күндерге қуану, келешектен жақсылық күту әр қазақтың бойынан табылар қасиетке айналғаны абзал.
Өйткені, көшеде, көлікте жергілікті ұлт өкілдерінің дауысы қаттырақ шыға қалса «бұлардың өйтетіндей не қақысы бар?» дегендей басқалар жалт қарасып, көздерімен ішіп-жей жаздаған кезді де, өз жерінде өз басын қорғай алмай жер шұқыған сәтті де, өз жерінде өз басын қорғай алмай жер шұқыған сәтті де, тұқымы тұздай құрып кетер кезеңдерді де бастарынан өткерген аға буын өкілдері осыны, жоғарыда аталған қасиеттерді талап етеді.
Сондай кезеңдерді бастан өткергеннің өрінде ұлттық болмыс жасыған емес. Бір ғана Қазақстан мен Хабар арналарынан берілген азын-аулақ ұлттық хабарларды тыңдап, көріп-ақ патриоттық, ұлтжандылық сезім қалыптасқан болатын. БАҚ материалдарының басым көпшілігі кеңестік идеологияға бағышталғанымен, қазақ тілінде санаулы басылымдар болғанымен де ел елдігін, халық қаһармандығын жоғалтқан емес. Бастында қазақтың қаны бар, намысы бардың бәрі осыны матындауға тиіс. «Алтау ала болса-ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса- төбедегі келеді» дегендей ендігі жерде саны ел болып ұстап тұру – ең басты қажеттілік Агенттік құрамындағы («Хабар», «Ел арна», Caspio Net) үш арнаның барлық жұмыстары Бағдарламалар Директоры басқарады. Дирекцияда арналардың (жылдық, мауысымдық, айлық, апталық) хабар тарату тұжырымдамалары дайындалып, бекітілері, телевизияның тақырыптық- күнтізбелік жоспарлары жасалып, оның жүнге асуы қадағаланып отырылады. «Хабар» агентігінің құрылымы бойынша бағдарламалардың өндіріс бөлімі мен дубляж цехы де жоғарыда аталған Дирекцияның құрамына кіреді. Менің пікірім бойынша, соңғы екеуі Бағдарламалар Дирекциясынан енші алып, өз алдына бөлек атау құрса (Бағдарлама дирекциясы- тапсырыс беруші, өндіріс бөлімі мен дубляж цехы тапсырысты орындаушы), жұмыс тиімділігі анағұрлым артар еді. Мойындау керек, («Хабар» мен «Қазақстан» арналарындағы) қазақ тіліндегі бағдарламалардың көбі тек мемлекеттік тапсырыспен ғана күн көріп отыр. Бұл жерде қолға тиген мүмкіндікті тиімді пайдаланып, өз арнасын ұлттық тележобалардың ұстаханасына айналдырғысы келетін «Қазақстандықтардың» (экс-жетекшісі: Ғ.Доскен) ұмтылысына жылы лебіз білдірген дұрыс шығар!? Қазақ телевизиясының қара шаңырағындағы жұмыстарда ілгері жылжу байқалады. Айта кету керек, бюджеттің тұрақты қамқорлығы қазақ тілді (телеарналарға) телевизияға үлкен демеу болғанмен, аталмыш құбылыс кейбір өнім жасаушыларды «масылдық» күйге алып келетін қаупі де жоқ емес. Мұндайда тапсырыстың талабы бойынша (жоғарыға есеп беру керек қай) жобаның мағынасы зор мән беріледі де, телебағдарламаның формасы көлеңкеде қалып қоюы мүмкін. Қазақ тіліндегі тележобалардың арасындағы үлкен бәсекенің жоқтығы шығармашылық топты көбінесе тоқырауға жетелейді, іздемпаздыққа ұмтындырмайды. Жеке арналардағы хабар таратушылардың продюсерлерге қояр талабы мүлдем бөлек.
Мазмұны
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Хабар телеаранасының қазіргі қоғамдағы алар орыны.
2. Кеш қалмаңыз және Таң қалмаңыз бағдарламаларын ұйымдастырудың
өзіндік ерекшеліктері.
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланған әдебиеттер
V Қосымшалар
Кіріспе
Еліміздің электронды бұқаралық ақпарат құралдары күнде өсу, өркендеу,
даму үстінде екені аян. Егемен мемлекеттің мәселелерін шешуге үлес қосып
жатқандықтары да анық. Халық назары көбінесе теледидарға ауып, небір жедел,
нақты ақпарат күтеді. Сондықтан да көрермен мен тыңдарман ұлттық телевизия
мен радиоларымыздың хабарларына сын көзбен қарап, әрбір басқан қадамдарына
үмітпен көңіл бөлетіндіктері де орынды. Бұл ретте визуальды БАҚ-та ауыз
толтырып айтарлықтай жетістіктер де барлылық.
Егемен еліміздің болашағының зор болатынына бұл күнде шүбә келтіру
орынсыз екеніне көз жетті. Әрине, өз елін өзегіне теуіп, әлдеқандай жұмақ
іздеп сарылатындар да бар. Дегенмен, өткенге қарап отырып, осы күндерге
қуану, келешектен жақсылық күту әр қазақтың бойынан табылар қасиетке
айналғаны абзал.
Өйткені, көшеде, көлікте жергілікті ұлт өкілдерінің дауысы қаттырақ
шыға қалса бұлардың өйтетіндей не қақысы бар? дегендей басқалар жалт
қарасып, көздерімен ішіп-жей жаздаған кезді де, өз жерінде өз басын қорғай
алмай жер шұқыған сәтті де, өз жерінде өз басын қорғай алмай жер шұқыған
сәтті де, тұқымы тұздай құрып кетер кезеңдерді де бастарынан өткерген аға
буын өкілдері осыны, жоғарыда аталған қасиеттерді талап етеді.
Сондай кезеңдерді бастан өткергеннің өрінде ұлттық болмыс жасыған
емес. Бір ғана Қазақстан мен Хабар арналарынан берілген азын-аулақ ұлттық
хабарларды тыңдап, көріп-ақ патриоттық, ұлтжандылық сезім қалыптасқан
болатын. БАҚ материалдарының басым көпшілігі кеңестік идеологияға
бағышталғанымен, қазақ тілінде санаулы басылымдар болғанымен де ел елдігін,
халық қаһармандығын жоғалтқан емес. Бастында қазақтың қаны бар, намысы
бардың бәрі осыны матындауға тиіс. Алтау ала болса-ауыздағы кетеді,
төртеу түгел болса- төбедегі келеді дегендей ендігі жерде саны ел болып
ұстап тұру – ең басты қажеттілік Агенттік құрамындағы (Хабар, Ел арна,
Caspio Net) үш арнаның барлық жұмыстары Бағдарламалар Директоры басқарады.
Дирекцияда арналардың (жылдық, мауысымдық, айлық, апталық) хабар тарату
тұжырымдамалары дайындалып, бекітілері, телевизияның тақырыптық-
күнтізбелік жоспарлары жасалып, оның жүнге асуы қадағаланып отырылады.
Хабар агентігінің құрылымы бойынша бағдарламалардың өндіріс бөлімі мен
дубляж цехы де жоғарыда аталған Дирекцияның құрамына кіреді. Менің пікірім
бойынша, соңғы екеуі Бағдарламалар Дирекциясынан енші алып, өз алдына бөлек
атау құрса (Бағдарлама дирекциясы- тапсырыс беруші, өндіріс бөлімі мен
дубляж цехы тапсырысты орындаушы), жұмыс тиімділігі анағұрлым артар еді.
Мойындау керек, (Хабар мен Қазақстан арналарындағы) қазақ тіліндегі
бағдарламалардың көбі тек мемлекеттік тапсырыспен ғана күн көріп отыр. Бұл
жерде қолға тиген мүмкіндікті тиімді пайдаланып, өз арнасын ұлттық
тележобалардың ұстаханасына айналдырғысы келетін Қазақстандықтардың (экс-
жетекшісі: Ғ.Доскен) ұмтылысына жылы лебіз білдірген дұрыс шығар!? Қазақ
телевизиясының қара шаңырағындағы жұмыстарда ілгері жылжу байқалады. Айта
кету керек, бюджеттің тұрақты қамқорлығы қазақ тілді (телеарналарға)
телевизияға үлкен демеу болғанмен, аталмыш құбылыс кейбір өнім жасаушыларды
масылдық күйге алып келетін қаупі де жоқ емес. Мұндайда тапсырыстың
талабы бойынша (жоғарыға есеп беру керек қай) жобаның мағынасы зор мән
беріледі де, телебағдарламаның формасы көлеңкеде қалып қоюы мүмкін. Қазақ
тіліндегі тележобалардың арасындағы үлкен бәсекенің жоқтығы шығармашылық
топты көбінесе тоқырауға жетелейді, іздемпаздыққа ұмтындырмайды. Жеке
арналардағы хабар таратушылардың продюсерлерге қояр талабы мүлдем бөлек.
І Тарау
1. Хабар телеаранасының қазіргі қоғамдағы алар орны
Бүгінгі күнде рухани байлықты үрпақтан - үрпаққа жеткізіп, жаңартып,
жаңғыртып отыратын мерзімді баспасөз, оның ішінде БАҚ деп білеміз. Әсіресе,
егемендік алғаннан бері елдің, жердің, мемлекеттің, халықтың, Үкіметтің
тыныс-тіршілігін білдіретін, ішкі-сыртқы хабарларды дер уақытында жеткізіп,
сараптан өткізіп отыратын телерадио жүйелері болып отыр.
Оның ішіде Хабар агенттігінің де өзіндік орны бар десек, артық
айтылмаған сөз. Аз ғана уақыт аралығында көрермендердің ықыласына бөленіп,
дүниежүзілік ақпарат таратушы арналарының арасынан берік орын алып үлгерген
осы бір 600-дей қызметкері бар үлкен үжымның бүгінгі таңда жүргізіліп
отырған ісі құптарлық.
Күн сайынғы берілетін жаңалықтары мен апталық Жеті күн
бағдарламасында елімізде және шет елдерде болып жатқан негізгі оқиғаларды
сарапқа салып, жетістіктер мен кемшіліктерді ашық түрде көрсетуге қол
жеткізген.
Нарықтық кезеңнің қыр-сырын сол күйінде жеткізіп, оның қиын түйінін
шешу жолында Бизнес — Хабар, әзіл-оспақ түрінде болса да Жетпіс жеті
күн және т.б. бағдарламаларда соншама әділ дәмдікпен көрсете білуге деген
тырысушылықтары қуантады.
Хабар агенттігі 1995 жылы қазақ телевиденияның ақпараттық қызметі
жанынан құрылған болатын.
Хабар телеарна ретінде өз жүмысын 1998 жылы бастаған болатын. Бұған
дейін 1994 жылы Қазақстан телеарнасынан күніне бөлінген 4 сағат арқылы
эфирден шығатын көрермендердің Шарайна ақпараттық бағдарламасы ғана бар
еді. 1995 жылы қазан айының 23 жұлдызында ҚР Үкіметі қаулы қабылдады. Осы
уақыттан Хабар агенттігі өз жүмысын түрақты бастап, кәсіпорын басшысы
болып Д.Назарбаева тағайындалды. Құралған мезеттен бастап агенттік жаңа
технологиялармен қамтамасыз етіліп, журналистердің қызмет етуіңе жағдай
жасалынды. Сол кездің өзінде-ақ багдарламалардың сапасы басқа арналармен
салыстырғанда өте жақсы еді. ҚР Үкіметі жанынан қүрылғандықтан
жаңалықтарының көбі ресми кездесулермен іссапарлар, Елбасы төңірегіндегі
шараларға арналды.
Қазіргі кезде Хабар агенттігі тәулігіне 15 сағат хабарлар
бағдарламасын Интелсат-703 жасанды жер серігі арқылы цифрлы режим
жүйесінде таратады. Хабар арнасы Қазақстан аумағын айтпағанда РФ, КХР-
ның, Орта Азия мемлекеттерінің бізге іргелес аймақтарына таралады. Бүгінгі
таңда Хабар көрермендерінің жалпы саны 64 миллионға жететті. Хабар
агенттігінде кәсіби журналистер жұмыс атқаратыны айдан анық. Қазақстан
тележұлдыздары ортасынан ойып орын алған: Владимир Рерих, Махат Садық,
Асылбек Абдулов, Ләззат Танысбай, Динара Егеубаева, Дана Нүржігіт, Светлана
Коковинец, Әдішер Сүлейменов, Жайна Жақсылықова, Серік Жанболат, Марат
Муғаммедсалиев, Серік Абас-Щах. Сергей Пономарев, Аидос Үкібаев сияқты
журналистер. Және олар Хабардың қалыптасуына лайықты үлес қостып, халыққа
танымал болды. Хабар агенттігінің тілшілері Қазақстанның көптеген
аудандарында және де шет елдерде жұмыстарын атқарып келеді.
Хабар журналистерінің арасынан жүргізушілер рөлін ерекше атап өткен
жөн. Арнаның бет-әлпеті нақ солардың жұмысының нәтижесі. Эфирде жұмыс істеп
келе жатқан байырғы мектептің үздік дәстүрлерінің шоқтығы биік. Сонымен
қатар халықтың әр категориясы Хабардың өз кумирлерін тапты. Арнаның әрбір
жүргізушілері бүгінде елге танылып, әрбір бағдарламаның өз көрермені
бар. Олар Аманжолова, Бөлебаев, Нурғазин, Сүлейменовтер. Бұл журналист,
жүргізушілер Хабар агенттігінің аяғынан тік тұрып кетуіне өзіндік үлес
қосқан тәжірибелі мамандар. Тәулігіне қос тілде бірнеше рет шығып халық
игілігіне айналып отырған жаңалықтар топтамасын жүргізеді. Олардың
жүргізушілері Л.Танысбай, З.Әліпбек, С.Коковинец, Қ.Хангелдиналар күннен-
күнге өз тәжірибелерін арттырып, жеңісті еңбек етуде. Жаңалықтардың келесі
бір блогы бүл — шет ел жаңалықтары. Хабар, Ruitere агенттігімен
келісімге отырған. Сол келісім бойынша әйгілі агенттіктің бүкіл жаңалықтары
бейне көшірме және мәтін ретінде тікелей алынады. Сонымен қатар мүндай
ақпараттар WTN бүкіл әлемдік теледидар жаңалықтары қызметінен де алынып
беріледі. Яғни Хабарда дүние жүзінде болып жатқан өзгерістерді бүрынғыдай
Мәскеу арқылы алып, Мәскеудің көзқарасымен бермейді, тікелей еш өзгеріссіз
болған оқиғаны сол қалпында жеткізеді. Бұған байланысты Хабар аударма
қызметі жақсы жолға қойылған. Мұндағы 6 аудармашының 3-еуі ағылшын тілінен
тікелей қазақшаға, қалған үшеуі ағылшыншадан орысшаға аударады.
Қазіргі кезде мемлекеттің қалыптасуы теледидарсыз мүмкін емес.
Егер бұрын үлттар тарихымен, аңыз – дастандарымен мәдениетімен тілімен
калыптасса, бугін түтастыкты қалыптастыру бұқаралык акпарат қүралда-рының
белсенді жұмысын талап етеді. Кейбір сарап-шылардың айтуына қарағанда, жас
американ халқы арасында мұның бөрімен Голливуд айналыса-ды.
Американдыктардың өн-бойында тарихынан, бүгіні мен болашағынан түсінік
қалыптастыратын нақ осы орда. Бұл ретте Америка әрдайым жауыздыкты жеңіп,
қай елде өмір сүрудің жеңіл екендігі жөнінде күмән қалдырмайды. Ал, егер
жеке бастың зөру мәселесі туындап жатса, онда тығырыктан шығудың сан-алуан
жолдары табыла-ды. Демек, теледидар хабар берумен ғана шектеліп кал-май, ой-
өрісінді де кеңейтуге түртпек жасайды. Мұны ұйвшдастырғанда, немкет-тілікке
емес, түрлі ізденіске бой алдырғаны лөзім.
Байырғы да ізгі Англияда мемлекет телеарнаны қолдағанымен, оның ішкі
ісіне араласпайтынын бәрі түсінеді. Ал, сол арна ағылшын демократиясының
кұндылыктар кұдығына ешқашан түкірмейді. Әрине, корольдер үйелмені
мүшелері, премьер - министр, депутатгар мен саясаткерлер сын тезіне
ұшырайтын кездер кездеседі. Бірақ, бірде - бір арна күдай ханшаны
коритынына, ал Британия әлемді аузына карататынына күмән келтірмейді.
Біздің елде демократия аяғына енді ғана тік тұрып келеді, әйтсе де,
теледидар маңызын бәрі, ең әуелі мүны әртүрлі топтың өз мүдделерін іске
асыруға үмтылысын үдайы ұғатын теледидар қызметкерлерінің өздері жақсы
түсіңеді.
Қазақстан телевизия-сында "Хабардын" орны ерекше. Сарапшылар мен
сәуегейлер рейтинг турасында қандай бір болжам айтпасын, "Хабардың" жетекші
орында келе жатқанында ешкімнің дауы жоқ.
В.Познер бірде былай депті: "Мемлекет барлық арнаны жарылқай алмас,
бұл ақылға сиымсыз. Ал, теледидарды ұлтандыру оны кедейлікке душар етеді.
Бұл сөз жоқ, шындық. Дегенмен басқада ақиқат бар. Мемлеке т енді ғана
қалыптаса бастаған кезде, телевизия елдің өткеніне кеткен бір тармағы
болды. Осы орайда басқа бір ақиқат – айқындалады. Егер телндидар жоқ
болса, оны қаыптастыру құру қажет, әйтпесе, мемлекет құрлымайды. Міне,
Хабардың дүнинеге келуі содан.1
Ұлттык арнаның қалыптасуы бірнеше кезеңдерден өтті. Жаңалықтан
жасалған бағдарламалар алғашқы адымы еді. Казакстан азаматтары әлем және өз
елі хабар-ошарларын шетел кайнарларынан алатын. "Хабар" материалдарды
беруде фактілер дәлдігі мен жедеддікке тез жетті. Бәсекелестік уағында
"Хабар" ақпараттар өрісінде ілгері келеді. Уақыт ете тек жаңалық
бағдарламасымен тұйыкталып қалуға болмайтындығы айқындалды. Ел
экономикасының, ауылдың, ғылым мен мәдениеттің жай – күйін әңгімелейтін
бірқатар жаңа үрдістер үн қатты.
Шетелдерден телевизиялык бағдарламаларды сатып алу "Хабардын" мерейін
үстем ете түсті. Айрыкша ткянактылыкпен іріктелген тұңғыш сериалдар мен
алғашкы деректі, танымдық бағдарламалар көрермендер көңілінен шықты. Шетел
өнімдері хабарлар кестесіне дендеп енді. ТМД көлемінде бірегей және алғашқы
"Тоғыскан тағдырлар" сериалы казақстандықтардың кепшілігі үшін бестселлерге
айналды. Кейіпкерлер тағдыры ғана емес, сонымен катар етпелі кезеңде
олардың тұйықтан шығудың ұсынып отырған сан – килы жолдары көрермен кауым-
ды ынтықтыра түсті.
"Хабардың" тартымдылығы оның белгілі бір кездейсоқтығында
жатса керек. Сәт сайын жаңа сапа, жаңа жүргізушілер, жаңа бағдарламалар
ұсынылады. "Жеті күнді" мындаған көрермен тағат таппай күтетін болды.
Бағдарламалардың жүргізушілері аптаның негізгі окиғалары жайында толыққанды
түсінік бере отырып, тілшілер мен қонақтардың түсіндірмелерімен толықтыруды
дағдыға айңалдырды. Ал, "Жеті күннің" меймандары ретінде әйгілі
саясаткерлер мен мемлекет қайраткерлері, мәдениет пен өнер өкілдері,
ғалымдар қатысып отырды.
Пікірлер плюрализмінін айкындалған түсы мынау: мемлекеттік арна бола
отырып, "Хабар" ресми тірегіне айналған жоқ. Халықтың әр қабатының, саяси
партиялар, соның ішінде опозиця өкілдерінің пікіріне Хабарда шектеу
болмады. Бұған Хабар журналистер зерттеуі, жер – жерлерде ақпараттар
тексеру, билік органдары кызметінде кемшіліктер туралы өткір сюжеттердің
көрсетілуі ықпалдык етті. Тоталитарлық дидактика дәуірі ақпараттарға орын
берді, ал оның негізінде кез-келген Қазақстан азаматы елде болып жатқан
окиғалар жөніңде дербес корытындыларын жасай алды.
Қазақстан көптеген өзгерістерді, теледидар да көп нәрсені бастан
еткерді. Телерыноктың дамуы мемлекеттік және баска арналар арасында
бақталастық тудырды. Алайда, байыпты объективтілікке жүгінсек, "Хабардың"
айтарлыктай артықшылықтары айқындалады. Тілшілер жүйесінің дамыған торабы,
журналистердің жоғары деңгейі, бағдарламалар жүргізушілерінің зейіні мен
зердесі "Хабарды" биік белестерге жетеледі. Керермен үшін күрес женіл
тимейді. Акпараттык рыноктың қалыптасуының алғашкы кезеңіндегі популизм мен
объективтілік "Хабардың" ілгерілеуіне тежеу салды. Әйтсе де, нарық
уағындағы шынайы ақпарат баяу болса да, езінің позицияларын орчыктыра
түсті. Қазір "Хабар" керермендер көңіліне жол тапқанын және оның
Қазақстанда алдыңғы арна санатында жүргенін ешкім жоққа шығара алмайды.
Осы' күресте біздің рынокта үстемдік құрған Ресей жөне мемлекеттік емес ар-
налармен де бәсекелесуіне тура келді.
Ақпараттар қызметінің тағы бір блогы – бұл таза әлеуметтік жаңалықтар.
Мұнда тікелей елдің әлеуметтік тұрмысына қатысты проблемалар — медицина
қызметі, ауыз су, білім беру, зейнетақы, еңбекақы беру мәселелері беріледі.
Тағы бір жаңалықтар блогы – қылмысты әрекеттерге арналған. Бұл түрғыда
арна жан – жақты ақпараттар беріп отырады. Бірақ оның, мысалға КТК тәрізді
телеарналардан бір ерекшелігі — өлген адамның бет-жүзін, денесін
көрсетпейді және сот залынан берілетін ақпаратта солай. Қылмысқа тартылған
адамның, сот үкімін шығарып, қылмысы нақты ашылмайынша, жүзі көрсетілмейді.
Адамгершілік, этика түрғысынан алғанда бұл өте дүрыс шешім. Онсыз да
күнделікті тірлік ауыртпалығынан қажыған көрермен санасын түршіктірудің
қажеті жоқ екендігі түсінікті. Хабардың басқа арналардан тағы бір
ерекшелігі 2000 жылдың 22 наурызында Хабар-2 арнасы дүниеге келген
болатын. Алдымен оны Алматы, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл
облыстары, Семей мен Қызылорда қалалары, Астана тұрғындары тамашалады.
Хабар-2 арнасынан қадірлі қауым Қырық өтірік, Дін мен тіл,
Жеген екен, Көз көрген, Мың бір мақал атты бағдарламаларды тамашалай
алды. Сондай-ақ Хабар агенттігінде спорт мәселесіне де көп көңіл
бөлетіндігі де мәлім. Ал агенттіктің бұл тақырыпта жазатын журналистерін
айтқанда ең алдымен тілімізге Диас Омаров пен Амангелді Сейтхановтардың
есімі оралады.
Қазір спорт деп ішкен асын жерге қоймайтындарын сирек кездестіруге
болады. Бұл орайда оларға көмекке Хабар агенттігі жиі келеді. Көптеген
көрермендердің Хабармен бірге футболдан дүниежүзілік және Еуропа
чемпионаттарында болып XVII жазғы Азия ойындарында тамашалауға мүмкіндік
болды.
Алда тұрған мақсат, міндет көп. Келешекте Хабардан тұрақты спорт
бағдарламасын ашу. Оған қос тілде хабар жүргізетін мықты журналистер
жетерлік.
Хабар таратуда жаңалықтарға басымдылық беріледі. Ақпаратты берудің
негізгі ұстанымдары — жылдамдық, сонылық, толқындылықпен объективті
көзқарас. Ақпараттық бағдарламалар эфирдің үштен бір бөлігін алады.
Ақпараттық бағдарламалар дирекциясында 200-ден астам қызметкер бар. Ақпарат
Қазақстандағы 14 және ТМД елдеріндегі 4 жеке меншік тілшілер бөлімінен
жиналады. Өз репортаж Солтүстік жартышардың негізгі 12 елінен де
әзірленеді. Осының арқасында Агенттік ауқымы Қазақстанның өзге ақпараттық
компанияларына қол жетуі қиын тілшілер жүйесіне ие. Осыған қарамастан
Хабар шетелдік меншікті тілшілер қосындарын жоспарлы түрде көбейтіп
келеді. Өз ақпараттарымен қатар компания әріптестік бағдарламалар аясында
әлемдегі алдыңғы қатарлы ақпараттық агенттер өнімдерін де пайдаланады.
Агенттіктің, сондай-ақ публицистикалық, музыкалық, спорттық және өзге
де бағдарламалары жақсы танымал. Арна ұсынатын телевизиялық сериалдар,
деректі және көркем фильмдер рейтинг бойынша ең жоғары орында түр.
Репертуарында элитарлы кинодан бастап, кең таралымға ие болокбастерлерге
дейінгі жанрлар қамтылған. Хабар әлемдік деңгейдегі спорт жарыстарын
тікелей эфирден көрсететін елдегі жалғыз телеарна. Агенттіктің техникалық
базасы маңызды саяси және мәдени акцияларды оқиға орнынан тікелей таратуды
жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Агенттіктің бөлімшелері
Caspionet спутниктік арнасы — Еуропа, Орталық Азия, Орта Шығыс пен
Африканың Солтүстік бөлігін қамтитын тәулікті ақпараттық арна.
Caspionet-тің; болжамды елдерде болып жатқан тың оқиғалар таныстырылады.
Қалай болған күнде де информациялық жаңалықтар 3,5 минуттан аспайды. Әрбір
сағаттың 35 минутында ауа райы болжамдары беріліп тұрады, басшысы Сергей
Баскин.
Бұқаралық ақпарат құралдарының тәуелсіздігі бүгінгі таңдағы ең өзекті
мәселе болуы керек БАҚ-тың ақпарат таратушы көздерінде демократия болуы
тиіс. Сондықтан да әрбір баспа, әрбір агенттік өзінің мүддесің өз қолында
ұстауы керек. Ол агенттіктерде проблемалар да жеткілікті. Соның бірі
Хабардағы тіл проблемасы басты проблемалардың бірі. Хабардың тәулігіне
15 сағат таратып жатқан хабарларының 71,8 % орыс тілінде, ал қазақша 28,2 %
ғана құрап отыр. Осы елдің, жердің иесі қазақ халқы екендігін айтпағанда,
Қазақстандағы халықты 50% астамын қазақ ұлты құрап отырған жоқ па?
Мемлекеттік тілді еркін әрі терең меңгеру үшін қажетті ұйымдастырушылық
материалдық және техникалық жағдайдың бәрін алуға міндетті.
Ғасыр басында пайда болған теледидар бүгінде бүкіл әлемді жайлап отыр.
Оның жауламаған саласы қалмаған шығар. Бірақ көп ұзамай теледидардың өзімен
бірге ала келген саңдары да аян болды. Мысалы: американдықтардың бірнеше
ұрпағы көгілдір экранный; тәрбиесін көргендер...
Әрине социализм кезінде сөз бостандығы болған жоқ. Оны қоғамдық ойды
багдарлап отырудың асқынған түрі деуге де болады. Бірақ, сол кездегі жақсы
дәстүр - осы теледидардағы цензура еді, жүйелі тәртіп еді. Теледидардан осы
күні көрсетілетін шет елдің порнухасы, рок-поп ансамбльдері ол кезде де
болған, бірақ оны бізде насихаттамайтын. .,
Хабардың ақсап жатқан тұстары жетерлік. Ресейге, Батысқа жалтақтай
бермей, өзіміздің ұлттық ерекшеліктерімізге бет бұратын уақыт жеткен
сияқты.
Осы тұста қозғау салып кедергілер мен кінәләрді ашып көрсетіп мүсәпір
күй кешіп отырған ана тілімізге сүйеу болудың орнына Хабардың өзінің
қазақ тілінен сырт айналуын қалай түсінуге болады. Хабарлықтар қазақшасының
Шаһар, 31 канал, Таң, КТК, НТК, Рахаттардан артықтығын қанагат
түтып отыра бермей, тіл мәселесінде, басқа да үлтымыздың өзекті
мәселелерінде өзге арналарға үлгі болып жүрсе жараспай ма?
Көрермендерінің саны 99 миллион адам. Хабар таратуда жаңалықта
басымдық береді. Хабарлар қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде дайындалады.
Еларна — телевизиялық ойын-сауықтық арна, болжамды аудиториясы — 9,5
миллион адам. Хабарлар қазақша, орысша, ағылшын тілінде беріледі. Хабар
таратуда көркем фильмдер, телесериалдар, танымдық және мәдениет танушылық
бағдарлама басымырақ беріледі.
Хит ФМ радиосы — Қазақстандағы ең танымал радионың бірі. Хабар
таратуда ақпараттық және музыкалық бағдарламаға басылымда беріледі. Қазақ,
орыс тілдері WWW. khabar. Kz интернет порталы-ендегі және әлемдегі маңызды
оқиғаларға байланысты ақпараттар үсынады. Күн сайын жаңартылып отырады.
Сайт парақтарынан Агенттік жөнінде толық ақпарат алуға болады.
Жетістіктері
Телеарна мен оның өнімдері, сондай-ақ Агенттік қызметкерлері үлттық
және халықаралық деңгейде көптеген кәсіби марапаттар алған.
2003 жылы Золотая арка Европы байқауында Агенттік Сапа және
технология номинациясы бойынша жүлде алды. Дирекция журналистерінің
жүмыстар EMMУ телевизиялық жүлдесіне үсынылған, ал репортаждың бірі
Золотой глагол (Ресей) байқауыңда бас жүлде алды. Қызметкерлер мен спорт
редакциясының хабарлары жоғарғы деңгейдегі халықаралық (ТМД) кәсіби
жүлделермен марапатталған.
Болашақ қаласы атты жастарға арналған бағдарлама Жапонияда өткен
халықаралық фестивальда әлемнің ең үздік бағдарламалары ондығына еңді. Web-
сайттың Award-2003 Қазақстан интернет-жүлдесі атты алғашқы қазақстандық
байқауының қорытындысы бойынша Агенттік сайты Дәстүрлі БАҚ-тың электронды
нүсқалары номинациясында үздік деп танылды.
Халықаралық кәсіби ұйымдарга қатысу Хабар агенттігі Азия-Тынық мүхит
хабар тарату кеңесі (АВИ), Азия-Тынық мүхит жаңалықтар агенттіктері
ұйымдары (OANA), Азия-Тынық мұхитының Хабар таратуын Дамыту институты
(АІВД) құрамына енеді.
Форум жұмысына АҚШ және Еуразияның жетекші Бұқаралық ақпарат
құралдары өкілдері, сондай-ақ ірі саяси қайраткерлер тұрақты түрде
қатысады. ЕАМФ-ға қызығушылық жылдан-жылға өсіп келеді.
Алматы - менің алғашқы махаббатым ретро фестивалі -жыл сайын өтетін
музыкалық фестиваль, ол Қазақстанның ең үлкен қаласында және жалпы елде
жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысында қалыптасқан ерекше мәдени, ахуалды
замандастар жадында сақтап қалуды көздейді.
OANA-дағы белсенділік
2002 жылы Агенттік Алматыда ОANA Директорлар кеңесінің XXIII
мәжілісінің өтуін және OANA Техникалық Сарапшылары тобының XVII мәжілісінің
өтуін қамтамасыз етті.
ЕММУ - 2002 ж. Агенттік негізінде Жаңалықтар сюжеті категориясы
бойынша байқаудың Азия-Африка кезеңі өтті.
Хабар Агентігінің ұжымы
Әрқайсысы өзіне жүктелген міндеттерін атқарды: тілшілер мен
операторлар еліміздің түкпір-түкпірінен, алыс және жақын шет елдерден
акпарат жинайды. Режиссерлер мен продюссерлер келіп түскен ақпаратты
іріктеп, реттеп эфирге әзірлейді. Ал бағдарламаның жүргізушілері мен
редакторлары күнделікті салтанатты, қайғылы акдараты бар, барлығы
көрерменге лайықты сөз орамдары аркылы жеткізуге әрекет етеді.
Агенттікте өзге де маман иелері қызмет етеді. Әдетте олардың еңбегі
көзге көрінбегенімен жалпы Хабардың тыныс-тіршілігіне жан бітіретін
солар. Бейнеинженерлер мен администраторлар, дубляж режиссерлері және
дизайнерлер, грим салушылар мен басқарушылар, техникалық үйлестірушілер,
логистика деп тізе беруге болады, жылдың 365 күні таң атқаннан, кеш
батқанша халық үшін еңбек етеді. Хабарда қай жағынан болса да техникалық,
журналистік мүмкіндік мол. Тек оны жүзеге асыратын азаматтар керек.
Бұдан басқа Хабар агенттігінің ХитФМ-Хабар радиостанциясы да
тыңдаушыларын қуантып келеді. 102,8 әуе толқынында жұмыс істейтін бұл
радиостанция әзірге Алматы қаласының тұрғындарына ғана тарайды.
Радиостанция әр сағат сайын казак және орыс тілдерінде соңғы
жаңалықтарды ұсынады.
Хабар агенттігі ішкі өміріміз бен сырткы елдер туралы жаңалықтар мен
Қазакстан жұртшылығын қамтамасыз етіп жатқалы он жыл болды. Жылдар ішінде
он сегіз мың ғаламдағы бізге жат, аты тансық елдермен таныып та, табысып та
үлгердік. Сәл шегініс жасап "Хабар" агентігінің шығу тарихына көз жіберер
болсак, 1994 жылы қазақстан ұлттық телеагенттігі құрлымынан ан "Хабар"
Ұлттык телеагенттігі (ҰТА) кұрылды. Ұлттық телеарнадан арнадан тұсауын
кескен Хабар агенттігі 1995 жылдың 23 қазанында жеке шаңырақ көтеріп,
отау болып шықты. Дәл сол күннен бері миллиондаған көрерннің сүйікті
арнасына айнала бастады. Ұжымда іс-тәжірибесі бол білікті мамандар да,
журналистика саласына жаңадан қосылған мамандар да болды. Хабар агенттігі
кұлашын кеңге жайып, шетелдермен теңдесе жүріп қызмет етуі үшін
мемлекеттермен тәжірибе алмасуына тура келді. Осы мақсатта 1994 жылы
Хабар ұлттық агенттігі алты журналисті Англияға оқуға жіберді.
Осы жылдар ішіндегі ауыз тоятыра айтатын жаңалықтардың бірі - "Хабар"
агенттігінен 2000 жылы "Еларна" телеарнасы ашылып, жұмыс істеуде. Және
Солтүстік Африкаға дейінгі әлемнің отыз бес мемлекетіне "Каспионет"
спутниктік арнасы арқылы хабарларымыз үш тілде (ағылшын, орыс, қазак) тарап
жатыр. Мұның өзі тәуелсіз еліміздің өсіп – өркендеуінің айкын айғағы.
Соның аркасында шетелдегі кандастарымыз ата – мекеніндегі түрлі
жаңалықтарды көре алады. Ал енді аталмыш телеарнаның республика көлеміндегі
тыныс – тіршілігіне келер болсак, акпараттар кырманында кыруар істер
атқарылып жатыр. Күн сайын көрсетіліп жатқан жаңалыктар легіне келсем, әр
журналистуің өзіндік үні мен қолтаңбасы бар екенін аңғарамыз.
Санаулы үш – төр минуттың ішінде, бүкіл бір оқиғаны жеткізе білу
үшін, құрғақ сөз, бос сюжет қажет емес. Айтар ойың мен бейне – көрінісіннен
токсан ауыз сөздің тобықтай түйінін жеткізе білудін өзіне жоғары шеберлік
керек. Біздің журналистер осы тұрғыдан да өздерін әлі күнге дейін шыңдап
келеді десем, артық айтпаған болар едім.
Журналист тек қана мамандык емес, ол үлкен өнер. Ал өнерге үнемі
ізденіс, еңбек, талап керек. Артымыздан келе жатқан ізбасар іні –
қарындастарымызға қарап, ендігі кезек сендердікі, біз болдык, толдык
десек, онда біздің сарқылғандығымыз болмай ма. Сондыктан мүндай салада ылғи
да шәкірт болып. ізденіс үстінде жүргенге не жетсін 2 - дейді Қазақстан
Журналистер одағы сыйлығының лауреаты, Тілеғабыл Мыңжасар.
"Хабар" агенттігі республика аумағындағы шалғай ауылдардың да жаксылық
жактары мен көңілге кірбің ұялатар түстарын ашық жеткізе біледі.
2. Жанр - ток-шоу
Тележурналистика жанрлары мен пішіндері алғашқыда тек газет пен
радиоға дамыған. Кезең дамыған сатын, тележурналистика жанрлары да дами
түседі. Теледидар тәжірибесіндегі жанрлар жүйесін ғалым Э.Багиров үш топқа
бөледі:
1. Автор оқиғаның, құбылыстың ізімен жүріп, сюжеттің композициялық
құрылымын өтіп жатқан оқиғаның өзі құрып, ол шындық фабулаға жақындай
түседі.
2. Шығарманың композициялық құрылымы авторлық бақылауында болып,
сюжетті автор өзі жоспарлайды. Осы топтағы сюжеттерде жекелеген
драматургиялық элементтер көрініс береді.
3. Көркемдік жанр автор ойына сай құрылады. Жанрдың осы тобы драматургия
заңдылығына бағынады. Жанр-тарихи категория. Ол әр дәуірде, түрлі
өзгерістерге ұшырап отырады.
Жанр дегеніміз- оқиғаны, сюжеттік материалды белгілі бір мақсатпен
тұтас мазмұнды, айқын идеялы шығармаға айналдырудың әдісі, жолы, құралы3 -
дейді С.Қасқабасов.
Ақпараттық жанрлар тобына ақпараттық сюжет киносюжет телехроника,
коментарий, сұбхат, баспалау конференсясы, есеп, репортаж, (тікелеи
репортаж),фотақпарат,фотазаметка,фо тарепортаж,киноақпарат,кинозаметка,
киноесеп, кинорепортаж жатады. Акпараттық жанрды сөздік-логикалық жанр
ретінде қарастырғанда:
1. арнайы сөйленген сөз
2. сөйленген сөз
- мәтінмен сөйленген сөз
- тезиспен сөйленген сөз
3. сценарий бойынша сөйленген сөз
4. көрініспен сөйленген сөз болып бөлінеді.
Публистикалық жанрларға пікірталас түріндегі дөңгелек үстел басындағы
әңгіме, телеплакат, шолу, телеочерк, аннотация, әңгіме жатады.
Көркем жанрларға телеспектакль түрлері, драмалық театр, әдеби театр,
эстрадалық театр, қуыршақ театр, концерт жатады.
Жанрлық эволюциясын жүйелеу де кезең, уақытпен үндес келіп отырады.
Ғалым В.Ученова Жанрлардың арасындағы байу, өзгеру үрдісі 70-інші
жылдарының орта шенінен басталды4 - дейді. В.Ученова жанрлардың
диффузиялануын олардың бір-бірін байытуы әрі адамдардың өзін қоршаған
ортамен байланысындағы қатынастың күрделене түсуімен бірлікте қарастырады.
Коммуникациялық кеңестіктің әлемдік деңгейде өріс алуындағы жаңа
ақпараттық технологиялар батыс еуропалық және америкалық журналистиканың
ток-думан, ойын сауық бағытындағы кейбір тың пішіндерін игере бастады.
Сондықтан бұлар үстемдік танытуда. Сөз еркіндігі жариялық, бақылаудың
алынуы коммуникациялық жүйенің өзгермелілігі әрекет-автор-шығарма-
аудитория ішкі қатынасына да принципті өзгеріс алып келеді. М.Барманкулов:
Жанр эволюцияның төрт себебін ашып көрсетеді. Оның алғашқысы- жанр
табиғатының өзгеруіне өмірдің өзі себепші болса, екіншісі-зерттеуші
ғалымдардың белгілі бір жанрды ашуы немесе жоққа шығаруы, үшінші себеп-
кейбір жанрлардық уақытпен үндесе отырып қайта жаңғаруы, төртіншісі –
баспасөз бетінде қалыптасқан жанрлардық радио, телевизия, деректі киноға
өту барысында өзгеріске ұшырауы5 - дейді.
Қожакеев: “Жанр” дегеніміз- белгілі бір газет, журнал
материалдарының, радио, телевизия хабарының көрінуі, өмір сүру формасы.
Нақты болмыс- құбылысты жазып, суреттен, айтып берудің, оқиға фактілерді
көрсетудің ғылым белгіленген, жұрт таныған кескін - пішіні болады. Өзіндік
сипаты, өзіндік белгілері бар сол түрлердің әрқайсысы жанр деп аталады6 -
деп көрсетті.
Белгілі бір шығарманың, материалдың өзіне ғана тән, өзін ғана
ерекшелендіріп тұрған құрылымдық-композициялық, тілдік, стильдік, тағы
басқа белгілер жиынтығы оның жанрын айқындайды. Сөз жоқ, өнердің әр түрінде
белгілі бір туындыны нақты бір жанрға жатқызудың себептері мен шарттары
ұқсас та, өзгеше де бола береді. Көп ретте олардың жанры бейнелейтін
объектісіне, мазмұндық ауқымына, өмірлік мақсат-міндетіне, қолданған әдіс-
тәсіліне қарай ажыратылады. Баспасөзде пайдаланатын жанрлар көп. Олар
негізінен үш топқа бөлінеді. Бірінші топ- хабарлама (информациялық) жанр,
оған: заметка, есеп, сұхбат, репортаж жатады. Екінші топ-талдамалы
(аналитикалық) жанрлар. Оған: корреспонденция, мақала, баспасөзге шолу,
рецензия жатады. Өзіндік ерекшеліктері тақырыпқа қатысты, бірнеше
фактілерді қамтиды. Тілге тиек, материалға арқау етіп отырған оқиға,
фактілерге кең талдау жасап, олардың өзара байланысты, сырын ашады.
Үшінші топ – көркем публистикалық. Оған: фельстон, памфлет, очерк,
көркем публистика енеді.
М.Барманқұлов мақтан тұтқан тележүргізушілердің бәрі. Арина
Шараповадан бастап (қазір ресейлік тележұлдыз) Мұрат Ерғалиевна дейін бәрі
орыстілдер. Көзі тірі болғанда қазақ тележурналистиканың профессоры қазақ
тілді тележүргізушілерге қарап та тамсанар ма еді?!.. Олардың ішінде де
таланттылары аз емес. Тек қазақша теле ток- шарларды көбейтіп, басқа да
есімдерді таныту керек. Әйтпесе, саусақпен санарлық қазақша ток-шоулар
кімге жетеді. Жалпы жан-жаққа жалпақтаудың қажеті жоқ. Шынын айтқанда, ток-
шоу қазақта бұрынан болған. Айтыстың ток-шоудан қай жері кем? Ток –
шоудағы сияқты айтыста да Сөзден сөз, даудан дау туады. Таласады қарсы
пікір айтады.. көрермен бәрін аңдып, бағып отырады. Разылығын да,
ұнатпауын да жасырмайды. Қолпаштайды. Күледі. Ренжейді7 – дейді М.
Бармақұлов. Оның үстіне қазақтар бұрын бастары қосыла қалса ру басылары,
би шешендер сөз бастап, ортақ ой төңірегінде әңгіме-дүкен құрған, ән
шырқап, домбыра тартқан. Мұндай отырыстардың ток-шоудан қандай айырмашылығы
бар? Олай болса, ток-шоу деп ағылшынға ат жамылып жұртымырға қайта оралған
төл өнерімізді бар болғаны заманға лайық өзгерту және өркендету қажет деп
білеміз.
Ток-шоу жанрының туған жері-Америка. Оған дауласу қиын. Өйткені ол
жақта бұл жанр 40 жылдан астам уақыт бойы өсіп-өнді, тұтастай бір
индустрияға айналды. Дүние жүзінің тележурналистері көрермен мылжың әрі
аяусыз деп кінә таққан Фил Донахьюге ұқсағылары келеді, тілі мен жағының
арқасында 30-дан астам сыйлыққа ие болған тележүргізуші Опра Уинфриле
қызықты өйтпегенде ше, Уинфридің шоуы – көрермен үшін нағыз мереке. Мұнда
әйгілі өнер жұлдыздары ағынан жарылады, қылмыскерлер істеген істеріне
өкініп, бастарын соғады. Күлкі мен көз жасы қатар төгілетін бұл шоуға экран
сыртындағы мамандаған халықты айтпағанда 200 көрермен жиналады. Сөйтіп,
Опранның шоуы 17 жыл бойы американдықтар өмірінің ажырамас бөлігіне
айналған. Табиғи талантымен бірге арнайы алған жоғары психотерапевтік
білім де Опра Уинфридің шебер жүргізуші шебер жүргізуші атануына себепкер
болған.
Ток-шоу жанрының тағы бір патриархы керек. Американың ең даулы
телешоуын жүргізетін Джерридің хабарында кейіпкерлер эмоцияға салынып, бір-
біріне қол жұмсауға дейін барады. Олардың білектерін айыратын ток-шоу
сақшыларының да есімдері елге таныс.
Алдымен жаңа жанрды меңгеруі Ресей бастады. Ток-шоу жанрының таралу
тарихы жөнінде Г.Д.Кузнецов, В.Л.Цыик және А.Я.Юровскийдің Телевизионная
журналистика деген кітабында: Эстрада алаңдарынан телевидение павильонына
көшпек ток-шоу 60-шы жылдарда кең тарай бастады: алдымен АҚШ-та, сосын
Батыс Европада ақыры бүкіл дүние жүзінде,- деп жазылған (1).
Американдықтар үлгісінін түгелдей көшірмесек Ресей ТВ – 6 арнасы
алғаш Я сама деген ток – шоуында жүзеге асырды. Алты жыл бойына халық
көңілмен жүргізуші Юлия Меньшоваға қосылып, көз жастарын сүртіп отырды.
Ал, Дмитрий Нигиев Ресейдің Спрингіне айналғысы келетін сияқты. Окно-
ның продюсері В.Коммисаров.
Коммисаровтың СТС - тағы Девичьи следы Россиядағы Что хочет
женщина? ток-шоуларының мазмұндары бір – біріне ұқсас болғанмен бұлардың
Ресейде жаңа тележанрдың қалыптасуына игі әсері болды деуге негіз бар. Айта
кету керек, Окно - негіз продюсері В.Комиссаров әрі жүргізетін күндізгі
блокбастер Моя семья өз алдына бір төбе. Үй шаруасындағы әйелдердің
сүйктісі комиссаровқа көз алартушылар көп көрінеді. Олар егер соған статус
емес рейтинг керек болса, Комиссаровқа бар - деп келемеждейді екен.
Ресейде коммиссаровтан қалыспайтындар да табылды. Бірінші телеарна
продюсерлері Большая стирка атты токшоуды экранға жарқыратып шағады.
Киелі келісі, жеріс-тұрысы, сөздері бәрі-бәрі пикантты. Андрей тұрысы,
сөздері бәрі-бәрі пикантты.Андрей Малахов Большая стирканың рейтингісін
алғашқы шығармашылығынан-ақ көкке көтеріп тастады. Ресейліктердің
құрметпен қарайтын таға бір ток-шоуы. Принцип домино. Тележүргізушілер-
қос Елена (Ищеева мен Ханга) салмақты ұстанымдармен ерекше көз тартады.
Дегенмен Принцип доминоның өзге ток-шоудан басты айырмашылығы оны жүп
болып жүргізуде ғана сияқты.
Енді өзіміздің Қазақстанда теле ток-шоу жанрының дамуына тоқталсақ,
біраз ілгерілеушілікті байқауға болады. Елге танымал көрермен күтіп
жүретін ток-шоулар бар. Қазақша Ақжүніс қыз-келіншектер клубы, Ән мен
әнші, Заман сауал, орысша Дилемма, Собственное мнение.Сонымен қатар
Таң қаламыз, Кеш қалмаңыз, Кеш қалмаңыз, Кокпар ток-шоуларының
телевизиялық ажары бар. Шеберліктері де жеткілікті. Марал Барманқулов
кезінде Қазақстанның ток-шоулар жайлы сөз қозғала қалса, мәскеуліктер.
Бізде бір хабар емес бүкіл телеарның беделік көтерін жүргек
тележүргізушілер тобы барын олар мойындығылары келмейтін деп еді. Одан
әрі: Бізде есте қалатын ток-шоулар бар, бірақ іштерінде өткірі жоқ. Ондай
хабарлардың басын көтертпей тұншықтырып тастайды. Ондай хабарлардың басын
көтертпей тұншықтырып тастайды. Сондықтан осы бір сәнге айналған жаңа
форманың Қазақстанда көсегесінің көгермей қойғаның-ай, - деп қынжылтатын.
Елімзідің бір қатар телеарналарындағы бағдарламар ток – шоу жанрына
жатады. Бірақ, олардың әр қайсыының ұстанған бағыты аталмыш жанрды жан –
жақты аша алмасада, шетелдік арналарда көрсетілетін ток – шоудан
өзгещелігі – ұлттық болмысымыздың өмір сүретіндігінде. Осы бағдарламардың
Таң қалмаңыз және Кеш қалмаңыз бағдарламарынан айырмашылығына
тоқталсақ:
Өмірдің өзі
Шығармашылық ұжым:
Продюсері - Сауле Жиреншина
Режиссер - Аскар Ашимов
Редакторлары- Рәзия Ыдырысбаева, Қарлығаш Менаякова
Өмірдің өзі әлеуметтік ойын – сауық бағдарламасының атына заты сай
дец айтуға болады. Тұрмыстық түйткіл, бала-шағаны тәрбиелеу, адамдар
арасындағы қарым-қатынас, секілді көптеген мәселелер әр бағдарламаның
әңгіме өзегіне айналады.
Өмірдің өзі бағдарлама кейіпкерлерінің жеке өмірінің мысалдарына
сүйенеді. Мәселенің дүрыстығы мен бүрыстығына студияға шақырылған мамандар,
көтеріліп отырған жайтқа қатысы бар адам немесе студияға шақырылған
көрермендер баға береді.
"Көкпар"
Шығармашылық үжым:
Продюсері - С. Жанболат
Редакторы - Е. Әшейхан, А. Тұрмағамбетова
Жүргізуші - С.Жанболат
Үзақтығы - 50 мин
Шығу уақыты - сенбі кеште
Жанр - ток-шоу
Таралу тілі - мемлекеттік.
Бүгінгі таңда қазақ тілді көрермен қазақ тіліндегі ток-шоуларға зәру.
Ток-шоулар жоқ емес, бар. Бірақ, барының көркемдік сапасы сын
көтермейтіндей жағдайда.
Біз ұсынып отырған КӨКПАР телебағдарламасы айтылған олқылықтың орнын
толтырады деген сенімдеміз.
Себебі, телебағдарламаның негізгі мақсаты - қоғамдағы өзгерістерге,
құбылыстарға, уақиғаларға дер кезінде үн қатып, жан-жақты негізделген
сараптама жасау болып табылады.
Телебағдарлама алты кезеңнен тұрады. Телебағдарламаның атына сәйкес
кезеңдер көкпарда қолданылатын сөздермен (1-кезең: қан ойнату, 2-кезең:
қамшы басу, 3-кезең: дода, 4—кезең: іліп әкету, 5-кезең: салым, 6-кезең:
қазандық) аталады.
Жүргізуші қолындағы бишіктің шыртылдауы кезеңнің аяқталғанын
білдіреді.
Бағдарламаның әр шығарылымына аптада, жуыр маңда болған қоғамдық
маңызы бар мәселе әңгіме мәселен, жаңа оқу жылы басталды. Біздің 12 жылдық
білім жүйесі турасындағы дауымыз аяқаталар емес. Мүғалім де, оқушы да аң-
таң. Не істеу керек? т.с.с өзегіне айналады.
Студияға 3 адамнан (екеуі топтың мүшесі, біреуі - серкесі) қүралған 2
топ шақырылады. 1 топ көтерілген мәселені жанын салып жақтаса, 2 топ сөз
жеткенше даттауға тырасады. Осылай екі топ 6 кезең бойы сөз жарыстырады.
Төрде бос орындықтар түрады. Бір жағы - қызыл түстес, екінші жағы -
көк түстес. Сөз жарысы жеткенде студияның екі жақ қапталына жиналған
көрермендер сайыста деректері дэйекті шықты деген команданың жағына (1-топ
жеңді десе, көк орындықтарға, 2-топ жеңді десе қызыл орындықтарға) жайғасу
арқылы дауыс береді.
Ақ пен қара
Шығармашылық ұжым:
Редакторлар: Р.Мамырбек, Б.Мүрсәлім Жүргізушілер: Б.Мүрсәлім, Р.Мамырбек
МАҚСАТЫ: Ақ пен қара - портрет жанрындағы студиялық ток-шоу. Бағдарлама
аса танымал тұлғалардың портретін оның ұлттық тұрғыда жақсы-жаман резонанс
алған ісі ііпқь.ль пшуға тырысады. Яғни, бағдарламаның форматы - тұлға
және оның әрекеті.
ҚҰРЫЛЫМЫ: Бағдарламада тұлғаның сіңірген еңбегін, айтулы әрекетін бағалай
сөйлейтін ақ, оған қарсы пікір айтып, тұлғаның жіберген қателіктерін алға
шығара сөйлейтін қара костюмді екі жүргізуші болады. Бұдан бөлек,
студияға шартты түрде алғанда, үш ақтаушы, үш даттаушы эксперт, яғни
сол тұлғаның еңбегін, сол саланы жете білетін алты маман және көпшілік
аудитория қатысады.
Телебағдарлама екі кезеңнен тұрады. Талқылау кезеңі: Халық - қазы, қонақ
сөзі: Өз бағасы.
Халық - қазы кезеңінде портреті сомдалатын тұлға студияның жанындағы
жеке бөлмеде хабарды монитордан бақылап отырады. Жүргізушілер түлғаның
еңбегі мен шалыс басқан қадамдарын мүмкіндігінше толық әрі әділ жариялауға
тырысады.
Өз бағасы кезеңі бағдарламаның шешуші түсы. Яғни, пікірталастың ең
қызған кезінде басты кейіпкер студияға шақырылады. Жүргізушілер болған
әңгіменің ең айтулы тұстарын, тағылған айыптар мен асыра мақтауларды
қайтадан қонақтың есіне салады. Қонақ өзіне қатысты, еңбегіне қатысты
айтылған әңгімеге толық пікір айтуға мүмкіндік алады.
Ұзақтығы - 50 мин
Шығу уақыты - сенбі кеште
Жанр - ток-шоу
Таралу тілі – мемлекеттік
"Дарабоз "
Шығармашылық ұжым:
Жүргізушілері: Лэйлә Сүлтанқызы, Алмас Кішкенбаев, Маржан Болатханқызы,
Бүркіт, Тұрсынбек Кабатов
Продюсері: Ләйлә Сүлтанқызы
Атқаруіпы продюсері (супервайзер): Азамат Исаев
Қоюшы режиссері: Айнаш Түрсынбекова
Редакторы: Назым Жармүхамедова, Айнүр Бердібаева
Әкімшілері: Айгүл Қадырбаева, Бағлан Сеңгірбеков
Жанры: Қазақстанда алғаш рет қолданылып отырған жанр "реалити шоу"
Бағдарлама туралы
Реалити шоу - бұл елеміздегі алғашқы болып қолға алынған жоба. Рейтингі ең
жоғары шоулардың бірі. Сайыста 10 ұл мен 10 қыз бақ сынасады. Солардың 20-
сынан 10 ғана қалдыратын әділ қазылар алқасы. Ал, шыңға жеткен ондық
сайыстың соңына дейін бірге барады. Сол сәттен бастап көрермендерге өзінің
ДАРАБОЗын анықтауға мүмкіншілік беріледі. Көрермендер қалааралық байланыс
және үялы байланыстың SMS жүйесі арқылы дауыс бере алады. SMS нөмері 3142.
Бүл нөмірге көрермен қауым сайыскердің реттік санын жазып жібере
алады.Сондай-ақ, біз көрерменге ұялы телефонына басқа да қызықты
ақпараттарды басып алуға мүмкіншілік жасадық. Мәселен, "Дарабоз" реалити
шоуының әнұранын және таңбасын басып алу мүмкіншілігі! Ол үшін олар SMS
арқылы "GIMN" немесе "LOGO" сөзін 3142 нөмеріне жолдау керек. Ал,
сайыскердің суреті мен басқа да қызықты ақпаратын басып алу үшін: SMS
арқылы "SURET бос орын тастап сайыскердің реттік санын" немесе "INFO бос
орын тастап сайыскердің реттік санын" сөзін 3142 нөмеріне жолдау керек.
Мысалы: "SURET 1" немесе "INFO 2". Жаңа маусымдағы жаңа жоба!
ДИДАР-TV
ТУҒАН КҮНГЕ АРНАЛҒАН ТОК-ШОУ
Екі күннен соң төрткүл дүниеге тарыдай шашыраған қазақ баласының көзайымы,
әлемге туған тілімізде тарайтын тұңғыш әрі жалғыз жерсерікті телеарна
CaspioNet-тің туған күні. Кәрі Еуропа, Орталық Азия, Орталық Шығыс
елдерінен бастап, аңызақ Африка төсіне дейін тарап, 100 миллионға жуық
аудиторияны алқымдап отырған телеарна туған күніне орай таяу арада ерекше
студиялық ток-шоуын ұсынғалы отыр. Негізі, Хабар арнасының әртүрлі
бағыттағы кейбір студиялық бағдарламаларын қатар көрсетіп келгендігі
болмаса, CaspioNet-тің форматтық ерекшелігі өз көрермендері үшін бірден
белгілі. Ақпараттық жүкті алып жүрген арна шеттегі агайынға, әсіресе,
елдегі хабарошарды жеткізуші құнды құрал қызметін атқарып келді. Алайда
телеарна тек қасаң, құрғақ ақпаратпен шектелмей, атамекендегі саясат,
экономика, мәдениет, өнер, салт-дәстүр, білім беру, салауатты өмір салты
және үлттар бірлігіне қатысты үш тілдегі танымдық тележурналдарын ұсынады.
Енді көп ұзамай эфирден студиялық жаңа бағдарлама жарық көруге жақын. Оның
атын Атамекен деп атауды жөн көріп отырған шығармашылық топ өкілдері, ең
бастысы, бағдарламаның ток-шоу түрінде жүретінін және оның мән-маңызы мен
идеясы айқын екендігін айтады. Оған келмес бұрын көрсетілімнің жай-
жапсарына тоқталып, мазмүнын түсіндіріп өтейік. Бағдарлама студияда
түсіретіндіктен оған арнайы қонақтар мен көрермен қатысады. Ал тақырып төл
әдет-ғұрып пен салт-дәстүрдің денін қамтиды. Тіл мен діл, ұлттық болмыс
жарнамаланады. Мысалы, бір жолғы тақырып Беташар болса, келесісі - Қыз
ұзату, тағы бірі -Тұсаукесер, Бесік той сияқты жалғаса береді.
Этнограф, фольклортанушы, тарихшы, қоғам қайраткерлерінен құралған студия
қонақтары да тақырыпқа қарай таңдалады. Олар көтерілген дүниені тәптіштеп
түсіндіріп, түп төркініне үңіліп, бүгешігесіне дейін қалдырмай айтып беруі
тиіс және бұл қүр әңгіме күйінде қалып қоймайды. Студияда кіріспе сюжеттер
көрсетіледі, кәсіби актерлердің қатысуымен шағын көрініс ұйымдастырылады,
тақырыпқа орай танымал әнші-күйші, биші, термешілер бірнеше музыкалық
нөмірін ұсынады, сұрақ-жауап жүріп, тіпті ойталас та өрбиді. Осы арқылы
тақырып ашылады, - дейді бағдарламаның шеф-редакторы Назым Басқынбаева. Ең
маңыздысы, бұл бағдарлама тек жатжүрттық қандастарымызға ғана арналып
қоймай, республикамыздағы күллі қазақ шаңырағының қай-қайсысы үшін де
қызықты бола білуі тиіс екендігін айтады ұйымдастырушылар. Мәселен,
сырттағы ағайынға ол өзінің бай мазмүны мен сонылығы, өзгешелігі тұрғысынан
жаңалық болса, елдегі жүртқа республика аймақтарындағы салт-дәстүр
ерекшеліктерін ортага салуымен қызықты болмақ. Түптеп келгенде, бағанағы
бағдарлама идеясы да өздігінен шыға келеді, ол қазақ қайда жүрсе де -
қазақ деген ортақ ойды үндеуге жұмылады. Тағы бір айта кетерлігі,
бағдарлама жетекшілері әлемнің қазақ бар деген 43 елін аралап, үлттық
болмыстан иісі ажырамаган тыныс-тіршілігін түсіріп қайтуды көздеп отыр.
Мысалы, шығармашылық топ өткенде ғана алғашқы бағдарламалары үшін
Германиядагы қазақ отбасыларында болып, Қыз жасауы, Бесбармақ,
Тұсаукесер, Қонақжайлылық тақырыптарында түсірілімдер дайындап қойыпты.
Ал бағдарламаны қыз бен жігіт жүргізеді. Олардың есімі де қүпия сақталып
отыр. Қалай десек те, кезінде Хабар арнасының эфирінен Ұят болмасын,
Біздің көшенің тұргындары, Алтыбақан, Ауылдың алты ауызы сияқты
ұлттық бояуымыз аңқыған багдарламалардың режиссері Мүрат Бидосов та енді
жаңа багдарламаның тізгінін алып отыр. Қалғанын эфирден көрейік...
"Сіз бен біз"
Шығармашылық үжым:
Формат - қоғамдық-саяси ток-шоу
Бағдарламаның уақыты - 30 минут (аптасына бір рет)
МАҚСАТЫ: Бағдарламаның негізгі мақсаты - көкейкесті деген мәселелерді сөз
етіп, қоғамдық пікір қалыптастыруға ықпал ету. Хабарға тек жастар мен орта
буын өкілдері қатысады. Әр тарап, көтеріліп жатқан мәселеге қатысты өз
көзқарасын білдіреді.
МАЗМҰНЫ: Бағдарлама сөзсайыс, до да түрінде жүретіндіктен оған
қатысушылардың жас мөлшеріне ерекше назар аударылу керек. Екіншіден,
қозғайтын тақырыптардың осы екі толқынның мүддесіне орайластырылғаны жөн.
Хабарда көтерілген мәселені қалың бұқараның талқысына салу үшін телефон
арқылы дауыс беру жүйесін еңгізу көзделіп отыр. Сонымен қатар, уақытты
бақылап отыру үшін - жас былғары қолғап шебері және хабардың барысында
қажетті түсініктеме беріп, төрешілік ететін коментатор қажет (ол адам
кадрдан тыс жерде отырады, тек дауысын ғана естиміз.
Ринге шығып, пікір таласқа түскен екі адам түрып сөйлейді. Бүл уақытты
үнемдейді, өйткені түрған адам артық сөйлемейді, екіншіден, түрған адам
ойша сөзсайысқа дайын болады.
Нәтижесінде бағдарлама, бүгінгі өмірге бейімделген, әрі болашаққа ұмтылған
ток-шоу болады. Мұнда кісілік пен кішілік таразыға түседі. Ток-шоу екі буын
өкілдерінің арасындағы қайшылықтарды аша отырып, ұрпақтар сабақтастығын
жалғастыруды көздейді.
"Бітімгер"
Шығармашылық ұжым:
Продюсері - Бибігүл Дәулетбекқызы Ысқақ
Жүргізуші- Бауыржан Балтабайұлы
Редакторы -Мирболат Бишойын
Режиссері - Бақыт Әсейінқызы
Режиссердің ассистенті - Ботагөз Тағатқызы
Эфирге шығу жиілігі: бейсенбі сағ. 13:00
Ұзақтығы: 26 мин
Идеясы - құқық бұзушылықтың жеке фактісі арқылы заңды кімнің, қалай, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Хабар телеаранасының қазіргі қоғамдағы алар орыны.
2. Кеш қалмаңыз және Таң қалмаңыз бағдарламаларын ұйымдастырудың
өзіндік ерекшеліктері.
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланған әдебиеттер
V Қосымшалар
Кіріспе
Еліміздің электронды бұқаралық ақпарат құралдары күнде өсу, өркендеу,
даму үстінде екені аян. Егемен мемлекеттің мәселелерін шешуге үлес қосып
жатқандықтары да анық. Халық назары көбінесе теледидарға ауып, небір жедел,
нақты ақпарат күтеді. Сондықтан да көрермен мен тыңдарман ұлттық телевизия
мен радиоларымыздың хабарларына сын көзбен қарап, әрбір басқан қадамдарына
үмітпен көңіл бөлетіндіктері де орынды. Бұл ретте визуальды БАҚ-та ауыз
толтырып айтарлықтай жетістіктер де барлылық.
Егемен еліміздің болашағының зор болатынына бұл күнде шүбә келтіру
орынсыз екеніне көз жетті. Әрине, өз елін өзегіне теуіп, әлдеқандай жұмақ
іздеп сарылатындар да бар. Дегенмен, өткенге қарап отырып, осы күндерге
қуану, келешектен жақсылық күту әр қазақтың бойынан табылар қасиетке
айналғаны абзал.
Өйткені, көшеде, көлікте жергілікті ұлт өкілдерінің дауысы қаттырақ
шыға қалса бұлардың өйтетіндей не қақысы бар? дегендей басқалар жалт
қарасып, көздерімен ішіп-жей жаздаған кезді де, өз жерінде өз басын қорғай
алмай жер шұқыған сәтті де, өз жерінде өз басын қорғай алмай жер шұқыған
сәтті де, тұқымы тұздай құрып кетер кезеңдерді де бастарынан өткерген аға
буын өкілдері осыны, жоғарыда аталған қасиеттерді талап етеді.
Сондай кезеңдерді бастан өткергеннің өрінде ұлттық болмыс жасыған
емес. Бір ғана Қазақстан мен Хабар арналарынан берілген азын-аулақ ұлттық
хабарларды тыңдап, көріп-ақ патриоттық, ұлтжандылық сезім қалыптасқан
болатын. БАҚ материалдарының басым көпшілігі кеңестік идеологияға
бағышталғанымен, қазақ тілінде санаулы басылымдар болғанымен де ел елдігін,
халық қаһармандығын жоғалтқан емес. Бастында қазақтың қаны бар, намысы
бардың бәрі осыны матындауға тиіс. Алтау ала болса-ауыздағы кетеді,
төртеу түгел болса- төбедегі келеді дегендей ендігі жерде саны ел болып
ұстап тұру – ең басты қажеттілік Агенттік құрамындағы (Хабар, Ел арна,
Caspio Net) үш арнаның барлық жұмыстары Бағдарламалар Директоры басқарады.
Дирекцияда арналардың (жылдық, мауысымдық, айлық, апталық) хабар тарату
тұжырымдамалары дайындалып, бекітілері, телевизияның тақырыптық-
күнтізбелік жоспарлары жасалып, оның жүнге асуы қадағаланып отырылады.
Хабар агентігінің құрылымы бойынша бағдарламалардың өндіріс бөлімі мен
дубляж цехы де жоғарыда аталған Дирекцияның құрамына кіреді. Менің пікірім
бойынша, соңғы екеуі Бағдарламалар Дирекциясынан енші алып, өз алдына бөлек
атау құрса (Бағдарлама дирекциясы- тапсырыс беруші, өндіріс бөлімі мен
дубляж цехы тапсырысты орындаушы), жұмыс тиімділігі анағұрлым артар еді.
Мойындау керек, (Хабар мен Қазақстан арналарындағы) қазақ тіліндегі
бағдарламалардың көбі тек мемлекеттік тапсырыспен ғана күн көріп отыр. Бұл
жерде қолға тиген мүмкіндікті тиімді пайдаланып, өз арнасын ұлттық
тележобалардың ұстаханасына айналдырғысы келетін Қазақстандықтардың (экс-
жетекшісі: Ғ.Доскен) ұмтылысына жылы лебіз білдірген дұрыс шығар!? Қазақ
телевизиясының қара шаңырағындағы жұмыстарда ілгері жылжу байқалады. Айта
кету керек, бюджеттің тұрақты қамқорлығы қазақ тілді (телеарналарға)
телевизияға үлкен демеу болғанмен, аталмыш құбылыс кейбір өнім жасаушыларды
масылдық күйге алып келетін қаупі де жоқ емес. Мұндайда тапсырыстың
талабы бойынша (жоғарыға есеп беру керек қай) жобаның мағынасы зор мән
беріледі де, телебағдарламаның формасы көлеңкеде қалып қоюы мүмкін. Қазақ
тіліндегі тележобалардың арасындағы үлкен бәсекенің жоқтығы шығармашылық
топты көбінесе тоқырауға жетелейді, іздемпаздыққа ұмтындырмайды. Жеке
арналардағы хабар таратушылардың продюсерлерге қояр талабы мүлдем бөлек.
І Тарау
1. Хабар телеаранасының қазіргі қоғамдағы алар орны
Бүгінгі күнде рухани байлықты үрпақтан - үрпаққа жеткізіп, жаңартып,
жаңғыртып отыратын мерзімді баспасөз, оның ішінде БАҚ деп білеміз. Әсіресе,
егемендік алғаннан бері елдің, жердің, мемлекеттің, халықтың, Үкіметтің
тыныс-тіршілігін білдіретін, ішкі-сыртқы хабарларды дер уақытында жеткізіп,
сараптан өткізіп отыратын телерадио жүйелері болып отыр.
Оның ішіде Хабар агенттігінің де өзіндік орны бар десек, артық
айтылмаған сөз. Аз ғана уақыт аралығында көрермендердің ықыласына бөленіп,
дүниежүзілік ақпарат таратушы арналарының арасынан берік орын алып үлгерген
осы бір 600-дей қызметкері бар үлкен үжымның бүгінгі таңда жүргізіліп
отырған ісі құптарлық.
Күн сайынғы берілетін жаңалықтары мен апталық Жеті күн
бағдарламасында елімізде және шет елдерде болып жатқан негізгі оқиғаларды
сарапқа салып, жетістіктер мен кемшіліктерді ашық түрде көрсетуге қол
жеткізген.
Нарықтық кезеңнің қыр-сырын сол күйінде жеткізіп, оның қиын түйінін
шешу жолында Бизнес — Хабар, әзіл-оспақ түрінде болса да Жетпіс жеті
күн және т.б. бағдарламаларда соншама әділ дәмдікпен көрсете білуге деген
тырысушылықтары қуантады.
Хабар агенттігі 1995 жылы қазақ телевиденияның ақпараттық қызметі
жанынан құрылған болатын.
Хабар телеарна ретінде өз жүмысын 1998 жылы бастаған болатын. Бұған
дейін 1994 жылы Қазақстан телеарнасынан күніне бөлінген 4 сағат арқылы
эфирден шығатын көрермендердің Шарайна ақпараттық бағдарламасы ғана бар
еді. 1995 жылы қазан айының 23 жұлдызында ҚР Үкіметі қаулы қабылдады. Осы
уақыттан Хабар агенттігі өз жүмысын түрақты бастап, кәсіпорын басшысы
болып Д.Назарбаева тағайындалды. Құралған мезеттен бастап агенттік жаңа
технологиялармен қамтамасыз етіліп, журналистердің қызмет етуіңе жағдай
жасалынды. Сол кездің өзінде-ақ багдарламалардың сапасы басқа арналармен
салыстырғанда өте жақсы еді. ҚР Үкіметі жанынан қүрылғандықтан
жаңалықтарының көбі ресми кездесулермен іссапарлар, Елбасы төңірегіндегі
шараларға арналды.
Қазіргі кезде Хабар агенттігі тәулігіне 15 сағат хабарлар
бағдарламасын Интелсат-703 жасанды жер серігі арқылы цифрлы режим
жүйесінде таратады. Хабар арнасы Қазақстан аумағын айтпағанда РФ, КХР-
ның, Орта Азия мемлекеттерінің бізге іргелес аймақтарына таралады. Бүгінгі
таңда Хабар көрермендерінің жалпы саны 64 миллионға жететті. Хабар
агенттігінде кәсіби журналистер жұмыс атқаратыны айдан анық. Қазақстан
тележұлдыздары ортасынан ойып орын алған: Владимир Рерих, Махат Садық,
Асылбек Абдулов, Ләззат Танысбай, Динара Егеубаева, Дана Нүржігіт, Светлана
Коковинец, Әдішер Сүлейменов, Жайна Жақсылықова, Серік Жанболат, Марат
Муғаммедсалиев, Серік Абас-Щах. Сергей Пономарев, Аидос Үкібаев сияқты
журналистер. Және олар Хабардың қалыптасуына лайықты үлес қостып, халыққа
танымал болды. Хабар агенттігінің тілшілері Қазақстанның көптеген
аудандарында және де шет елдерде жұмыстарын атқарып келеді.
Хабар журналистерінің арасынан жүргізушілер рөлін ерекше атап өткен
жөн. Арнаның бет-әлпеті нақ солардың жұмысының нәтижесі. Эфирде жұмыс істеп
келе жатқан байырғы мектептің үздік дәстүрлерінің шоқтығы биік. Сонымен
қатар халықтың әр категориясы Хабардың өз кумирлерін тапты. Арнаның әрбір
жүргізушілері бүгінде елге танылып, әрбір бағдарламаның өз көрермені
бар. Олар Аманжолова, Бөлебаев, Нурғазин, Сүлейменовтер. Бұл журналист,
жүргізушілер Хабар агенттігінің аяғынан тік тұрып кетуіне өзіндік үлес
қосқан тәжірибелі мамандар. Тәулігіне қос тілде бірнеше рет шығып халық
игілігіне айналып отырған жаңалықтар топтамасын жүргізеді. Олардың
жүргізушілері Л.Танысбай, З.Әліпбек, С.Коковинец, Қ.Хангелдиналар күннен-
күнге өз тәжірибелерін арттырып, жеңісті еңбек етуде. Жаңалықтардың келесі
бір блогы бүл — шет ел жаңалықтары. Хабар, Ruitere агенттігімен
келісімге отырған. Сол келісім бойынша әйгілі агенттіктің бүкіл жаңалықтары
бейне көшірме және мәтін ретінде тікелей алынады. Сонымен қатар мүндай
ақпараттар WTN бүкіл әлемдік теледидар жаңалықтары қызметінен де алынып
беріледі. Яғни Хабарда дүние жүзінде болып жатқан өзгерістерді бүрынғыдай
Мәскеу арқылы алып, Мәскеудің көзқарасымен бермейді, тікелей еш өзгеріссіз
болған оқиғаны сол қалпында жеткізеді. Бұған байланысты Хабар аударма
қызметі жақсы жолға қойылған. Мұндағы 6 аудармашының 3-еуі ағылшын тілінен
тікелей қазақшаға, қалған үшеуі ағылшыншадан орысшаға аударады.
Қазіргі кезде мемлекеттің қалыптасуы теледидарсыз мүмкін емес.
Егер бұрын үлттар тарихымен, аңыз – дастандарымен мәдениетімен тілімен
калыптасса, бугін түтастыкты қалыптастыру бұқаралык акпарат қүралда-рының
белсенді жұмысын талап етеді. Кейбір сарап-шылардың айтуына қарағанда, жас
американ халқы арасында мұның бөрімен Голливуд айналыса-ды.
Американдыктардың өн-бойында тарихынан, бүгіні мен болашағынан түсінік
қалыптастыратын нақ осы орда. Бұл ретте Америка әрдайым жауыздыкты жеңіп,
қай елде өмір сүрудің жеңіл екендігі жөнінде күмән қалдырмайды. Ал, егер
жеке бастың зөру мәселесі туындап жатса, онда тығырыктан шығудың сан-алуан
жолдары табыла-ды. Демек, теледидар хабар берумен ғана шектеліп кал-май, ой-
өрісінді де кеңейтуге түртпек жасайды. Мұны ұйвшдастырғанда, немкет-тілікке
емес, түрлі ізденіске бой алдырғаны лөзім.
Байырғы да ізгі Англияда мемлекет телеарнаны қолдағанымен, оның ішкі
ісіне араласпайтынын бәрі түсінеді. Ал, сол арна ағылшын демократиясының
кұндылыктар кұдығына ешқашан түкірмейді. Әрине, корольдер үйелмені
мүшелері, премьер - министр, депутатгар мен саясаткерлер сын тезіне
ұшырайтын кездер кездеседі. Бірақ, бірде - бір арна күдай ханшаны
коритынына, ал Британия әлемді аузына карататынына күмән келтірмейді.
Біздің елде демократия аяғына енді ғана тік тұрып келеді, әйтсе де,
теледидар маңызын бәрі, ең әуелі мүны әртүрлі топтың өз мүдделерін іске
асыруға үмтылысын үдайы ұғатын теледидар қызметкерлерінің өздері жақсы
түсіңеді.
Қазақстан телевизия-сында "Хабардын" орны ерекше. Сарапшылар мен
сәуегейлер рейтинг турасында қандай бір болжам айтпасын, "Хабардың" жетекші
орында келе жатқанында ешкімнің дауы жоқ.
В.Познер бірде былай депті: "Мемлекет барлық арнаны жарылқай алмас,
бұл ақылға сиымсыз. Ал, теледидарды ұлтандыру оны кедейлікке душар етеді.
Бұл сөз жоқ, шындық. Дегенмен басқада ақиқат бар. Мемлеке т енді ғана
қалыптаса бастаған кезде, телевизия елдің өткеніне кеткен бір тармағы
болды. Осы орайда басқа бір ақиқат – айқындалады. Егер телндидар жоқ
болса, оны қаыптастыру құру қажет, әйтпесе, мемлекет құрлымайды. Міне,
Хабардың дүнинеге келуі содан.1
Ұлттык арнаның қалыптасуы бірнеше кезеңдерден өтті. Жаңалықтан
жасалған бағдарламалар алғашқы адымы еді. Казакстан азаматтары әлем және өз
елі хабар-ошарларын шетел кайнарларынан алатын. "Хабар" материалдарды
беруде фактілер дәлдігі мен жедеддікке тез жетті. Бәсекелестік уағында
"Хабар" ақпараттар өрісінде ілгері келеді. Уақыт ете тек жаңалық
бағдарламасымен тұйыкталып қалуға болмайтындығы айқындалды. Ел
экономикасының, ауылдың, ғылым мен мәдениеттің жай – күйін әңгімелейтін
бірқатар жаңа үрдістер үн қатты.
Шетелдерден телевизиялык бағдарламаларды сатып алу "Хабардын" мерейін
үстем ете түсті. Айрыкша ткянактылыкпен іріктелген тұңғыш сериалдар мен
алғашкы деректі, танымдық бағдарламалар көрермендер көңілінен шықты. Шетел
өнімдері хабарлар кестесіне дендеп енді. ТМД көлемінде бірегей және алғашқы
"Тоғыскан тағдырлар" сериалы казақстандықтардың кепшілігі үшін бестселлерге
айналды. Кейіпкерлер тағдыры ғана емес, сонымен катар етпелі кезеңде
олардың тұйықтан шығудың ұсынып отырған сан – килы жолдары көрермен кауым-
ды ынтықтыра түсті.
"Хабардың" тартымдылығы оның белгілі бір кездейсоқтығында
жатса керек. Сәт сайын жаңа сапа, жаңа жүргізушілер, жаңа бағдарламалар
ұсынылады. "Жеті күнді" мындаған көрермен тағат таппай күтетін болды.
Бағдарламалардың жүргізушілері аптаның негізгі окиғалары жайында толыққанды
түсінік бере отырып, тілшілер мен қонақтардың түсіндірмелерімен толықтыруды
дағдыға айңалдырды. Ал, "Жеті күннің" меймандары ретінде әйгілі
саясаткерлер мен мемлекет қайраткерлері, мәдениет пен өнер өкілдері,
ғалымдар қатысып отырды.
Пікірлер плюрализмінін айкындалған түсы мынау: мемлекеттік арна бола
отырып, "Хабар" ресми тірегіне айналған жоқ. Халықтың әр қабатының, саяси
партиялар, соның ішінде опозиця өкілдерінің пікіріне Хабарда шектеу
болмады. Бұған Хабар журналистер зерттеуі, жер – жерлерде ақпараттар
тексеру, билік органдары кызметінде кемшіліктер туралы өткір сюжеттердің
көрсетілуі ықпалдык етті. Тоталитарлық дидактика дәуірі ақпараттарға орын
берді, ал оның негізінде кез-келген Қазақстан азаматы елде болып жатқан
окиғалар жөніңде дербес корытындыларын жасай алды.
Қазақстан көптеген өзгерістерді, теледидар да көп нәрсені бастан
еткерді. Телерыноктың дамуы мемлекеттік және баска арналар арасында
бақталастық тудырды. Алайда, байыпты объективтілікке жүгінсек, "Хабардың"
айтарлыктай артықшылықтары айқындалады. Тілшілер жүйесінің дамыған торабы,
журналистердің жоғары деңгейі, бағдарламалар жүргізушілерінің зейіні мен
зердесі "Хабарды" биік белестерге жетеледі. Керермен үшін күрес женіл
тимейді. Акпараттык рыноктың қалыптасуының алғашкы кезеңіндегі популизм мен
объективтілік "Хабардың" ілгерілеуіне тежеу салды. Әйтсе де, нарық
уағындағы шынайы ақпарат баяу болса да, езінің позицияларын орчыктыра
түсті. Қазір "Хабар" керермендер көңіліне жол тапқанын және оның
Қазақстанда алдыңғы арна санатында жүргенін ешкім жоққа шығара алмайды.
Осы' күресте біздің рынокта үстемдік құрған Ресей жөне мемлекеттік емес ар-
налармен де бәсекелесуіне тура келді.
Ақпараттар қызметінің тағы бір блогы – бұл таза әлеуметтік жаңалықтар.
Мұнда тікелей елдің әлеуметтік тұрмысына қатысты проблемалар — медицина
қызметі, ауыз су, білім беру, зейнетақы, еңбекақы беру мәселелері беріледі.
Тағы бір жаңалықтар блогы – қылмысты әрекеттерге арналған. Бұл түрғыда
арна жан – жақты ақпараттар беріп отырады. Бірақ оның, мысалға КТК тәрізді
телеарналардан бір ерекшелігі — өлген адамның бет-жүзін, денесін
көрсетпейді және сот залынан берілетін ақпаратта солай. Қылмысқа тартылған
адамның, сот үкімін шығарып, қылмысы нақты ашылмайынша, жүзі көрсетілмейді.
Адамгершілік, этика түрғысынан алғанда бұл өте дүрыс шешім. Онсыз да
күнделікті тірлік ауыртпалығынан қажыған көрермен санасын түршіктірудің
қажеті жоқ екендігі түсінікті. Хабардың басқа арналардан тағы бір
ерекшелігі 2000 жылдың 22 наурызында Хабар-2 арнасы дүниеге келген
болатын. Алдымен оны Алматы, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл
облыстары, Семей мен Қызылорда қалалары, Астана тұрғындары тамашалады.
Хабар-2 арнасынан қадірлі қауым Қырық өтірік, Дін мен тіл,
Жеген екен, Көз көрген, Мың бір мақал атты бағдарламаларды тамашалай
алды. Сондай-ақ Хабар агенттігінде спорт мәселесіне де көп көңіл
бөлетіндігі де мәлім. Ал агенттіктің бұл тақырыпта жазатын журналистерін
айтқанда ең алдымен тілімізге Диас Омаров пен Амангелді Сейтхановтардың
есімі оралады.
Қазір спорт деп ішкен асын жерге қоймайтындарын сирек кездестіруге
болады. Бұл орайда оларға көмекке Хабар агенттігі жиі келеді. Көптеген
көрермендердің Хабармен бірге футболдан дүниежүзілік және Еуропа
чемпионаттарында болып XVII жазғы Азия ойындарында тамашалауға мүмкіндік
болды.
Алда тұрған мақсат, міндет көп. Келешекте Хабардан тұрақты спорт
бағдарламасын ашу. Оған қос тілде хабар жүргізетін мықты журналистер
жетерлік.
Хабар таратуда жаңалықтарға басымдылық беріледі. Ақпаратты берудің
негізгі ұстанымдары — жылдамдық, сонылық, толқындылықпен объективті
көзқарас. Ақпараттық бағдарламалар эфирдің үштен бір бөлігін алады.
Ақпараттық бағдарламалар дирекциясында 200-ден астам қызметкер бар. Ақпарат
Қазақстандағы 14 және ТМД елдеріндегі 4 жеке меншік тілшілер бөлімінен
жиналады. Өз репортаж Солтүстік жартышардың негізгі 12 елінен де
әзірленеді. Осының арқасында Агенттік ауқымы Қазақстанның өзге ақпараттық
компанияларына қол жетуі қиын тілшілер жүйесіне ие. Осыған қарамастан
Хабар шетелдік меншікті тілшілер қосындарын жоспарлы түрде көбейтіп
келеді. Өз ақпараттарымен қатар компания әріптестік бағдарламалар аясында
әлемдегі алдыңғы қатарлы ақпараттық агенттер өнімдерін де пайдаланады.
Агенттіктің, сондай-ақ публицистикалық, музыкалық, спорттық және өзге
де бағдарламалары жақсы танымал. Арна ұсынатын телевизиялық сериалдар,
деректі және көркем фильмдер рейтинг бойынша ең жоғары орында түр.
Репертуарында элитарлы кинодан бастап, кең таралымға ие болокбастерлерге
дейінгі жанрлар қамтылған. Хабар әлемдік деңгейдегі спорт жарыстарын
тікелей эфирден көрсететін елдегі жалғыз телеарна. Агенттіктің техникалық
базасы маңызды саяси және мәдени акцияларды оқиға орнынан тікелей таратуды
жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Агенттіктің бөлімшелері
Caspionet спутниктік арнасы — Еуропа, Орталық Азия, Орта Шығыс пен
Африканың Солтүстік бөлігін қамтитын тәулікті ақпараттық арна.
Caspionet-тің; болжамды елдерде болып жатқан тың оқиғалар таныстырылады.
Қалай болған күнде де информациялық жаңалықтар 3,5 минуттан аспайды. Әрбір
сағаттың 35 минутында ауа райы болжамдары беріліп тұрады, басшысы Сергей
Баскин.
Бұқаралық ақпарат құралдарының тәуелсіздігі бүгінгі таңдағы ең өзекті
мәселе болуы керек БАҚ-тың ақпарат таратушы көздерінде демократия болуы
тиіс. Сондықтан да әрбір баспа, әрбір агенттік өзінің мүддесің өз қолында
ұстауы керек. Ол агенттіктерде проблемалар да жеткілікті. Соның бірі
Хабардағы тіл проблемасы басты проблемалардың бірі. Хабардың тәулігіне
15 сағат таратып жатқан хабарларының 71,8 % орыс тілінде, ал қазақша 28,2 %
ғана құрап отыр. Осы елдің, жердің иесі қазақ халқы екендігін айтпағанда,
Қазақстандағы халықты 50% астамын қазақ ұлты құрап отырған жоқ па?
Мемлекеттік тілді еркін әрі терең меңгеру үшін қажетті ұйымдастырушылық
материалдық және техникалық жағдайдың бәрін алуға міндетті.
Ғасыр басында пайда болған теледидар бүгінде бүкіл әлемді жайлап отыр.
Оның жауламаған саласы қалмаған шығар. Бірақ көп ұзамай теледидардың өзімен
бірге ала келген саңдары да аян болды. Мысалы: американдықтардың бірнеше
ұрпағы көгілдір экранный; тәрбиесін көргендер...
Әрине социализм кезінде сөз бостандығы болған жоқ. Оны қоғамдық ойды
багдарлап отырудың асқынған түрі деуге де болады. Бірақ, сол кездегі жақсы
дәстүр - осы теледидардағы цензура еді, жүйелі тәртіп еді. Теледидардан осы
күні көрсетілетін шет елдің порнухасы, рок-поп ансамбльдері ол кезде де
болған, бірақ оны бізде насихаттамайтын. .,
Хабардың ақсап жатқан тұстары жетерлік. Ресейге, Батысқа жалтақтай
бермей, өзіміздің ұлттық ерекшеліктерімізге бет бұратын уақыт жеткен
сияқты.
Осы тұста қозғау салып кедергілер мен кінәләрді ашып көрсетіп мүсәпір
күй кешіп отырған ана тілімізге сүйеу болудың орнына Хабардың өзінің
қазақ тілінен сырт айналуын қалай түсінуге болады. Хабарлықтар қазақшасының
Шаһар, 31 канал, Таң, КТК, НТК, Рахаттардан артықтығын қанагат
түтып отыра бермей, тіл мәселесінде, басқа да үлтымыздың өзекті
мәселелерінде өзге арналарға үлгі болып жүрсе жараспай ма?
Көрермендерінің саны 99 миллион адам. Хабар таратуда жаңалықта
басымдық береді. Хабарлар қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде дайындалады.
Еларна — телевизиялық ойын-сауықтық арна, болжамды аудиториясы — 9,5
миллион адам. Хабарлар қазақша, орысша, ағылшын тілінде беріледі. Хабар
таратуда көркем фильмдер, телесериалдар, танымдық және мәдениет танушылық
бағдарлама басымырақ беріледі.
Хит ФМ радиосы — Қазақстандағы ең танымал радионың бірі. Хабар
таратуда ақпараттық және музыкалық бағдарламаға басылымда беріледі. Қазақ,
орыс тілдері WWW. khabar. Kz интернет порталы-ендегі және әлемдегі маңызды
оқиғаларға байланысты ақпараттар үсынады. Күн сайын жаңартылып отырады.
Сайт парақтарынан Агенттік жөнінде толық ақпарат алуға болады.
Жетістіктері
Телеарна мен оның өнімдері, сондай-ақ Агенттік қызметкерлері үлттық
және халықаралық деңгейде көптеген кәсіби марапаттар алған.
2003 жылы Золотая арка Европы байқауында Агенттік Сапа және
технология номинациясы бойынша жүлде алды. Дирекция журналистерінің
жүмыстар EMMУ телевизиялық жүлдесіне үсынылған, ал репортаждың бірі
Золотой глагол (Ресей) байқауыңда бас жүлде алды. Қызметкерлер мен спорт
редакциясының хабарлары жоғарғы деңгейдегі халықаралық (ТМД) кәсіби
жүлделермен марапатталған.
Болашақ қаласы атты жастарға арналған бағдарлама Жапонияда өткен
халықаралық фестивальда әлемнің ең үздік бағдарламалары ондығына еңді. Web-
сайттың Award-2003 Қазақстан интернет-жүлдесі атты алғашқы қазақстандық
байқауының қорытындысы бойынша Агенттік сайты Дәстүрлі БАҚ-тың электронды
нүсқалары номинациясында үздік деп танылды.
Халықаралық кәсіби ұйымдарга қатысу Хабар агенттігі Азия-Тынық мүхит
хабар тарату кеңесі (АВИ), Азия-Тынық мүхит жаңалықтар агенттіктері
ұйымдары (OANA), Азия-Тынық мұхитының Хабар таратуын Дамыту институты
(АІВД) құрамына енеді.
Форум жұмысына АҚШ және Еуразияның жетекші Бұқаралық ақпарат
құралдары өкілдері, сондай-ақ ірі саяси қайраткерлер тұрақты түрде
қатысады. ЕАМФ-ға қызығушылық жылдан-жылға өсіп келеді.
Алматы - менің алғашқы махаббатым ретро фестивалі -жыл сайын өтетін
музыкалық фестиваль, ол Қазақстанның ең үлкен қаласында және жалпы елде
жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысында қалыптасқан ерекше мәдени, ахуалды
замандастар жадында сақтап қалуды көздейді.
OANA-дағы белсенділік
2002 жылы Агенттік Алматыда ОANA Директорлар кеңесінің XXIII
мәжілісінің өтуін және OANA Техникалық Сарапшылары тобының XVII мәжілісінің
өтуін қамтамасыз етті.
ЕММУ - 2002 ж. Агенттік негізінде Жаңалықтар сюжеті категориясы
бойынша байқаудың Азия-Африка кезеңі өтті.
Хабар Агентігінің ұжымы
Әрқайсысы өзіне жүктелген міндеттерін атқарды: тілшілер мен
операторлар еліміздің түкпір-түкпірінен, алыс және жақын шет елдерден
акпарат жинайды. Режиссерлер мен продюссерлер келіп түскен ақпаратты
іріктеп, реттеп эфирге әзірлейді. Ал бағдарламаның жүргізушілері мен
редакторлары күнделікті салтанатты, қайғылы акдараты бар, барлығы
көрерменге лайықты сөз орамдары аркылы жеткізуге әрекет етеді.
Агенттікте өзге де маман иелері қызмет етеді. Әдетте олардың еңбегі
көзге көрінбегенімен жалпы Хабардың тыныс-тіршілігіне жан бітіретін
солар. Бейнеинженерлер мен администраторлар, дубляж режиссерлері және
дизайнерлер, грим салушылар мен басқарушылар, техникалық үйлестірушілер,
логистика деп тізе беруге болады, жылдың 365 күні таң атқаннан, кеш
батқанша халық үшін еңбек етеді. Хабарда қай жағынан болса да техникалық,
журналистік мүмкіндік мол. Тек оны жүзеге асыратын азаматтар керек.
Бұдан басқа Хабар агенттігінің ХитФМ-Хабар радиостанциясы да
тыңдаушыларын қуантып келеді. 102,8 әуе толқынында жұмыс істейтін бұл
радиостанция әзірге Алматы қаласының тұрғындарына ғана тарайды.
Радиостанция әр сағат сайын казак және орыс тілдерінде соңғы
жаңалықтарды ұсынады.
Хабар агенттігі ішкі өміріміз бен сырткы елдер туралы жаңалықтар мен
Қазакстан жұртшылығын қамтамасыз етіп жатқалы он жыл болды. Жылдар ішінде
он сегіз мың ғаламдағы бізге жат, аты тансық елдермен таныып та, табысып та
үлгердік. Сәл шегініс жасап "Хабар" агентігінің шығу тарихына көз жіберер
болсак, 1994 жылы қазақстан ұлттық телеагенттігі құрлымынан ан "Хабар"
Ұлттык телеагенттігі (ҰТА) кұрылды. Ұлттық телеарнадан арнадан тұсауын
кескен Хабар агенттігі 1995 жылдың 23 қазанында жеке шаңырақ көтеріп,
отау болып шықты. Дәл сол күннен бері миллиондаған көрерннің сүйікті
арнасына айнала бастады. Ұжымда іс-тәжірибесі бол білікті мамандар да,
журналистика саласына жаңадан қосылған мамандар да болды. Хабар агенттігі
кұлашын кеңге жайып, шетелдермен теңдесе жүріп қызмет етуі үшін
мемлекеттермен тәжірибе алмасуына тура келді. Осы мақсатта 1994 жылы
Хабар ұлттық агенттігі алты журналисті Англияға оқуға жіберді.
Осы жылдар ішіндегі ауыз тоятыра айтатын жаңалықтардың бірі - "Хабар"
агенттігінен 2000 жылы "Еларна" телеарнасы ашылып, жұмыс істеуде. Және
Солтүстік Африкаға дейінгі әлемнің отыз бес мемлекетіне "Каспионет"
спутниктік арнасы арқылы хабарларымыз үш тілде (ағылшын, орыс, қазак) тарап
жатыр. Мұның өзі тәуелсіз еліміздің өсіп – өркендеуінің айкын айғағы.
Соның аркасында шетелдегі кандастарымыз ата – мекеніндегі түрлі
жаңалықтарды көре алады. Ал енді аталмыш телеарнаның республика көлеміндегі
тыныс – тіршілігіне келер болсак, акпараттар кырманында кыруар істер
атқарылып жатыр. Күн сайын көрсетіліп жатқан жаңалыктар легіне келсем, әр
журналистуің өзіндік үні мен қолтаңбасы бар екенін аңғарамыз.
Санаулы үш – төр минуттың ішінде, бүкіл бір оқиғаны жеткізе білу
үшін, құрғақ сөз, бос сюжет қажет емес. Айтар ойың мен бейне – көрінісіннен
токсан ауыз сөздің тобықтай түйінін жеткізе білудін өзіне жоғары шеберлік
керек. Біздің журналистер осы тұрғыдан да өздерін әлі күнге дейін шыңдап
келеді десем, артық айтпаған болар едім.
Журналист тек қана мамандык емес, ол үлкен өнер. Ал өнерге үнемі
ізденіс, еңбек, талап керек. Артымыздан келе жатқан ізбасар іні –
қарындастарымызға қарап, ендігі кезек сендердікі, біз болдык, толдык
десек, онда біздің сарқылғандығымыз болмай ма. Сондыктан мүндай салада ылғи
да шәкірт болып. ізденіс үстінде жүргенге не жетсін 2 - дейді Қазақстан
Журналистер одағы сыйлығының лауреаты, Тілеғабыл Мыңжасар.
"Хабар" агенттігі республика аумағындағы шалғай ауылдардың да жаксылық
жактары мен көңілге кірбің ұялатар түстарын ашық жеткізе біледі.
2. Жанр - ток-шоу
Тележурналистика жанрлары мен пішіндері алғашқыда тек газет пен
радиоға дамыған. Кезең дамыған сатын, тележурналистика жанрлары да дами
түседі. Теледидар тәжірибесіндегі жанрлар жүйесін ғалым Э.Багиров үш топқа
бөледі:
1. Автор оқиғаның, құбылыстың ізімен жүріп, сюжеттің композициялық
құрылымын өтіп жатқан оқиғаның өзі құрып, ол шындық фабулаға жақындай
түседі.
2. Шығарманың композициялық құрылымы авторлық бақылауында болып,
сюжетті автор өзі жоспарлайды. Осы топтағы сюжеттерде жекелеген
драматургиялық элементтер көрініс береді.
3. Көркемдік жанр автор ойына сай құрылады. Жанрдың осы тобы драматургия
заңдылығына бағынады. Жанр-тарихи категория. Ол әр дәуірде, түрлі
өзгерістерге ұшырап отырады.
Жанр дегеніміз- оқиғаны, сюжеттік материалды белгілі бір мақсатпен
тұтас мазмұнды, айқын идеялы шығармаға айналдырудың әдісі, жолы, құралы3 -
дейді С.Қасқабасов.
Ақпараттық жанрлар тобына ақпараттық сюжет киносюжет телехроника,
коментарий, сұбхат, баспалау конференсясы, есеп, репортаж, (тікелеи
репортаж),фотақпарат,фотазаметка,фо тарепортаж,киноақпарат,кинозаметка,
киноесеп, кинорепортаж жатады. Акпараттық жанрды сөздік-логикалық жанр
ретінде қарастырғанда:
1. арнайы сөйленген сөз
2. сөйленген сөз
- мәтінмен сөйленген сөз
- тезиспен сөйленген сөз
3. сценарий бойынша сөйленген сөз
4. көрініспен сөйленген сөз болып бөлінеді.
Публистикалық жанрларға пікірталас түріндегі дөңгелек үстел басындағы
әңгіме, телеплакат, шолу, телеочерк, аннотация, әңгіме жатады.
Көркем жанрларға телеспектакль түрлері, драмалық театр, әдеби театр,
эстрадалық театр, қуыршақ театр, концерт жатады.
Жанрлық эволюциясын жүйелеу де кезең, уақытпен үндес келіп отырады.
Ғалым В.Ученова Жанрлардың арасындағы байу, өзгеру үрдісі 70-інші
жылдарының орта шенінен басталды4 - дейді. В.Ученова жанрлардың
диффузиялануын олардың бір-бірін байытуы әрі адамдардың өзін қоршаған
ортамен байланысындағы қатынастың күрделене түсуімен бірлікте қарастырады.
Коммуникациялық кеңестіктің әлемдік деңгейде өріс алуындағы жаңа
ақпараттық технологиялар батыс еуропалық және америкалық журналистиканың
ток-думан, ойын сауық бағытындағы кейбір тың пішіндерін игере бастады.
Сондықтан бұлар үстемдік танытуда. Сөз еркіндігі жариялық, бақылаудың
алынуы коммуникациялық жүйенің өзгермелілігі әрекет-автор-шығарма-
аудитория ішкі қатынасына да принципті өзгеріс алып келеді. М.Барманкулов:
Жанр эволюцияның төрт себебін ашып көрсетеді. Оның алғашқысы- жанр
табиғатының өзгеруіне өмірдің өзі себепші болса, екіншісі-зерттеуші
ғалымдардың белгілі бір жанрды ашуы немесе жоққа шығаруы, үшінші себеп-
кейбір жанрлардық уақытпен үндесе отырып қайта жаңғаруы, төртіншісі –
баспасөз бетінде қалыптасқан жанрлардық радио, телевизия, деректі киноға
өту барысында өзгеріске ұшырауы5 - дейді.
Қожакеев: “Жанр” дегеніміз- белгілі бір газет, журнал
материалдарының, радио, телевизия хабарының көрінуі, өмір сүру формасы.
Нақты болмыс- құбылысты жазып, суреттен, айтып берудің, оқиға фактілерді
көрсетудің ғылым белгіленген, жұрт таныған кескін - пішіні болады. Өзіндік
сипаты, өзіндік белгілері бар сол түрлердің әрқайсысы жанр деп аталады6 -
деп көрсетті.
Белгілі бір шығарманың, материалдың өзіне ғана тән, өзін ғана
ерекшелендіріп тұрған құрылымдық-композициялық, тілдік, стильдік, тағы
басқа белгілер жиынтығы оның жанрын айқындайды. Сөз жоқ, өнердің әр түрінде
белгілі бір туындыны нақты бір жанрға жатқызудың себептері мен шарттары
ұқсас та, өзгеше де бола береді. Көп ретте олардың жанры бейнелейтін
объектісіне, мазмұндық ауқымына, өмірлік мақсат-міндетіне, қолданған әдіс-
тәсіліне қарай ажыратылады. Баспасөзде пайдаланатын жанрлар көп. Олар
негізінен үш топқа бөлінеді. Бірінші топ- хабарлама (информациялық) жанр,
оған: заметка, есеп, сұхбат, репортаж жатады. Екінші топ-талдамалы
(аналитикалық) жанрлар. Оған: корреспонденция, мақала, баспасөзге шолу,
рецензия жатады. Өзіндік ерекшеліктері тақырыпқа қатысты, бірнеше
фактілерді қамтиды. Тілге тиек, материалға арқау етіп отырған оқиға,
фактілерге кең талдау жасап, олардың өзара байланысты, сырын ашады.
Үшінші топ – көркем публистикалық. Оған: фельстон, памфлет, очерк,
көркем публистика енеді.
М.Барманқұлов мақтан тұтқан тележүргізушілердің бәрі. Арина
Шараповадан бастап (қазір ресейлік тележұлдыз) Мұрат Ерғалиевна дейін бәрі
орыстілдер. Көзі тірі болғанда қазақ тележурналистиканың профессоры қазақ
тілді тележүргізушілерге қарап та тамсанар ма еді?!.. Олардың ішінде де
таланттылары аз емес. Тек қазақша теле ток- шарларды көбейтіп, басқа да
есімдерді таныту керек. Әйтпесе, саусақпен санарлық қазақша ток-шоулар
кімге жетеді. Жалпы жан-жаққа жалпақтаудың қажеті жоқ. Шынын айтқанда, ток-
шоу қазақта бұрынан болған. Айтыстың ток-шоудан қай жері кем? Ток –
шоудағы сияқты айтыста да Сөзден сөз, даудан дау туады. Таласады қарсы
пікір айтады.. көрермен бәрін аңдып, бағып отырады. Разылығын да,
ұнатпауын да жасырмайды. Қолпаштайды. Күледі. Ренжейді7 – дейді М.
Бармақұлов. Оның үстіне қазақтар бұрын бастары қосыла қалса ру басылары,
би шешендер сөз бастап, ортақ ой төңірегінде әңгіме-дүкен құрған, ән
шырқап, домбыра тартқан. Мұндай отырыстардың ток-шоудан қандай айырмашылығы
бар? Олай болса, ток-шоу деп ағылшынға ат жамылып жұртымырға қайта оралған
төл өнерімізді бар болғаны заманға лайық өзгерту және өркендету қажет деп
білеміз.
Ток-шоу жанрының туған жері-Америка. Оған дауласу қиын. Өйткені ол
жақта бұл жанр 40 жылдан астам уақыт бойы өсіп-өнді, тұтастай бір
индустрияға айналды. Дүние жүзінің тележурналистері көрермен мылжың әрі
аяусыз деп кінә таққан Фил Донахьюге ұқсағылары келеді, тілі мен жағының
арқасында 30-дан астам сыйлыққа ие болған тележүргізуші Опра Уинфриле
қызықты өйтпегенде ше, Уинфридің шоуы – көрермен үшін нағыз мереке. Мұнда
әйгілі өнер жұлдыздары ағынан жарылады, қылмыскерлер істеген істеріне
өкініп, бастарын соғады. Күлкі мен көз жасы қатар төгілетін бұл шоуға экран
сыртындағы мамандаған халықты айтпағанда 200 көрермен жиналады. Сөйтіп,
Опранның шоуы 17 жыл бойы американдықтар өмірінің ажырамас бөлігіне
айналған. Табиғи талантымен бірге арнайы алған жоғары психотерапевтік
білім де Опра Уинфридің шебер жүргізуші шебер жүргізуші атануына себепкер
болған.
Ток-шоу жанрының тағы бір патриархы керек. Американың ең даулы
телешоуын жүргізетін Джерридің хабарында кейіпкерлер эмоцияға салынып, бір-
біріне қол жұмсауға дейін барады. Олардың білектерін айыратын ток-шоу
сақшыларының да есімдері елге таныс.
Алдымен жаңа жанрды меңгеруі Ресей бастады. Ток-шоу жанрының таралу
тарихы жөнінде Г.Д.Кузнецов, В.Л.Цыик және А.Я.Юровскийдің Телевизионная
журналистика деген кітабында: Эстрада алаңдарынан телевидение павильонына
көшпек ток-шоу 60-шы жылдарда кең тарай бастады: алдымен АҚШ-та, сосын
Батыс Европада ақыры бүкіл дүние жүзінде,- деп жазылған (1).
Американдықтар үлгісінін түгелдей көшірмесек Ресей ТВ – 6 арнасы
алғаш Я сама деген ток – шоуында жүзеге асырды. Алты жыл бойына халық
көңілмен жүргізуші Юлия Меньшоваға қосылып, көз жастарын сүртіп отырды.
Ал, Дмитрий Нигиев Ресейдің Спрингіне айналғысы келетін сияқты. Окно-
ның продюсері В.Коммисаров.
Коммисаровтың СТС - тағы Девичьи следы Россиядағы Что хочет
женщина? ток-шоуларының мазмұндары бір – біріне ұқсас болғанмен бұлардың
Ресейде жаңа тележанрдың қалыптасуына игі әсері болды деуге негіз бар. Айта
кету керек, Окно - негіз продюсері В.Комиссаров әрі жүргізетін күндізгі
блокбастер Моя семья өз алдына бір төбе. Үй шаруасындағы әйелдердің
сүйктісі комиссаровқа көз алартушылар көп көрінеді. Олар егер соған статус
емес рейтинг керек болса, Комиссаровқа бар - деп келемеждейді екен.
Ресейде коммиссаровтан қалыспайтындар да табылды. Бірінші телеарна
продюсерлері Большая стирка атты токшоуды экранға жарқыратып шағады.
Киелі келісі, жеріс-тұрысы, сөздері бәрі-бәрі пикантты. Андрей тұрысы,
сөздері бәрі-бәрі пикантты.Андрей Малахов Большая стирканың рейтингісін
алғашқы шығармашылығынан-ақ көкке көтеріп тастады. Ресейліктердің
құрметпен қарайтын таға бір ток-шоуы. Принцип домино. Тележүргізушілер-
қос Елена (Ищеева мен Ханга) салмақты ұстанымдармен ерекше көз тартады.
Дегенмен Принцип доминоның өзге ток-шоудан басты айырмашылығы оны жүп
болып жүргізуде ғана сияқты.
Енді өзіміздің Қазақстанда теле ток-шоу жанрының дамуына тоқталсақ,
біраз ілгерілеушілікті байқауға болады. Елге танымал көрермен күтіп
жүретін ток-шоулар бар. Қазақша Ақжүніс қыз-келіншектер клубы, Ән мен
әнші, Заман сауал, орысша Дилемма, Собственное мнение.Сонымен қатар
Таң қаламыз, Кеш қалмаңыз, Кеш қалмаңыз, Кокпар ток-шоуларының
телевизиялық ажары бар. Шеберліктері де жеткілікті. Марал Барманқулов
кезінде Қазақстанның ток-шоулар жайлы сөз қозғала қалса, мәскеуліктер.
Бізде бір хабар емес бүкіл телеарның беделік көтерін жүргек
тележүргізушілер тобы барын олар мойындығылары келмейтін деп еді. Одан
әрі: Бізде есте қалатын ток-шоулар бар, бірақ іштерінде өткірі жоқ. Ондай
хабарлардың басын көтертпей тұншықтырып тастайды. Ондай хабарлардың басын
көтертпей тұншықтырып тастайды. Сондықтан осы бір сәнге айналған жаңа
форманың Қазақстанда көсегесінің көгермей қойғаның-ай, - деп қынжылтатын.
Елімзідің бір қатар телеарналарындағы бағдарламар ток – шоу жанрына
жатады. Бірақ, олардың әр қайсыының ұстанған бағыты аталмыш жанрды жан –
жақты аша алмасада, шетелдік арналарда көрсетілетін ток – шоудан
өзгещелігі – ұлттық болмысымыздың өмір сүретіндігінде. Осы бағдарламардың
Таң қалмаңыз және Кеш қалмаңыз бағдарламарынан айырмашылығына
тоқталсақ:
Өмірдің өзі
Шығармашылық ұжым:
Продюсері - Сауле Жиреншина
Режиссер - Аскар Ашимов
Редакторлары- Рәзия Ыдырысбаева, Қарлығаш Менаякова
Өмірдің өзі әлеуметтік ойын – сауық бағдарламасының атына заты сай
дец айтуға болады. Тұрмыстық түйткіл, бала-шағаны тәрбиелеу, адамдар
арасындағы қарым-қатынас, секілді көптеген мәселелер әр бағдарламаның
әңгіме өзегіне айналады.
Өмірдің өзі бағдарлама кейіпкерлерінің жеке өмірінің мысалдарына
сүйенеді. Мәселенің дүрыстығы мен бүрыстығына студияға шақырылған мамандар,
көтеріліп отырған жайтқа қатысы бар адам немесе студияға шақырылған
көрермендер баға береді.
"Көкпар"
Шығармашылық үжым:
Продюсері - С. Жанболат
Редакторы - Е. Әшейхан, А. Тұрмағамбетова
Жүргізуші - С.Жанболат
Үзақтығы - 50 мин
Шығу уақыты - сенбі кеште
Жанр - ток-шоу
Таралу тілі - мемлекеттік.
Бүгінгі таңда қазақ тілді көрермен қазақ тіліндегі ток-шоуларға зәру.
Ток-шоулар жоқ емес, бар. Бірақ, барының көркемдік сапасы сын
көтермейтіндей жағдайда.
Біз ұсынып отырған КӨКПАР телебағдарламасы айтылған олқылықтың орнын
толтырады деген сенімдеміз.
Себебі, телебағдарламаның негізгі мақсаты - қоғамдағы өзгерістерге,
құбылыстарға, уақиғаларға дер кезінде үн қатып, жан-жақты негізделген
сараптама жасау болып табылады.
Телебағдарлама алты кезеңнен тұрады. Телебағдарламаның атына сәйкес
кезеңдер көкпарда қолданылатын сөздермен (1-кезең: қан ойнату, 2-кезең:
қамшы басу, 3-кезең: дода, 4—кезең: іліп әкету, 5-кезең: салым, 6-кезең:
қазандық) аталады.
Жүргізуші қолындағы бишіктің шыртылдауы кезеңнің аяқталғанын
білдіреді.
Бағдарламаның әр шығарылымына аптада, жуыр маңда болған қоғамдық
маңызы бар мәселе әңгіме мәселен, жаңа оқу жылы басталды. Біздің 12 жылдық
білім жүйесі турасындағы дауымыз аяқаталар емес. Мүғалім де, оқушы да аң-
таң. Не істеу керек? т.с.с өзегіне айналады.
Студияға 3 адамнан (екеуі топтың мүшесі, біреуі - серкесі) қүралған 2
топ шақырылады. 1 топ көтерілген мәселені жанын салып жақтаса, 2 топ сөз
жеткенше даттауға тырасады. Осылай екі топ 6 кезең бойы сөз жарыстырады.
Төрде бос орындықтар түрады. Бір жағы - қызыл түстес, екінші жағы -
көк түстес. Сөз жарысы жеткенде студияның екі жақ қапталына жиналған
көрермендер сайыста деректері дэйекті шықты деген команданың жағына (1-топ
жеңді десе, көк орындықтарға, 2-топ жеңді десе қызыл орындықтарға) жайғасу
арқылы дауыс береді.
Ақ пен қара
Шығармашылық ұжым:
Редакторлар: Р.Мамырбек, Б.Мүрсәлім Жүргізушілер: Б.Мүрсәлім, Р.Мамырбек
МАҚСАТЫ: Ақ пен қара - портрет жанрындағы студиялық ток-шоу. Бағдарлама
аса танымал тұлғалардың портретін оның ұлттық тұрғыда жақсы-жаман резонанс
алған ісі ііпқь.ль пшуға тырысады. Яғни, бағдарламаның форматы - тұлға
және оның әрекеті.
ҚҰРЫЛЫМЫ: Бағдарламада тұлғаның сіңірген еңбегін, айтулы әрекетін бағалай
сөйлейтін ақ, оған қарсы пікір айтып, тұлғаның жіберген қателіктерін алға
шығара сөйлейтін қара костюмді екі жүргізуші болады. Бұдан бөлек,
студияға шартты түрде алғанда, үш ақтаушы, үш даттаушы эксперт, яғни
сол тұлғаның еңбегін, сол саланы жете білетін алты маман және көпшілік
аудитория қатысады.
Телебағдарлама екі кезеңнен тұрады. Талқылау кезеңі: Халық - қазы, қонақ
сөзі: Өз бағасы.
Халық - қазы кезеңінде портреті сомдалатын тұлға студияның жанындағы
жеке бөлмеде хабарды монитордан бақылап отырады. Жүргізушілер түлғаның
еңбегі мен шалыс басқан қадамдарын мүмкіндігінше толық әрі әділ жариялауға
тырысады.
Өз бағасы кезеңі бағдарламаның шешуші түсы. Яғни, пікірталастың ең
қызған кезінде басты кейіпкер студияға шақырылады. Жүргізушілер болған
әңгіменің ең айтулы тұстарын, тағылған айыптар мен асыра мақтауларды
қайтадан қонақтың есіне салады. Қонақ өзіне қатысты, еңбегіне қатысты
айтылған әңгімеге толық пікір айтуға мүмкіндік алады.
Ұзақтығы - 50 мин
Шығу уақыты - сенбі кеште
Жанр - ток-шоу
Таралу тілі – мемлекеттік
"Дарабоз "
Шығармашылық ұжым:
Жүргізушілері: Лэйлә Сүлтанқызы, Алмас Кішкенбаев, Маржан Болатханқызы,
Бүркіт, Тұрсынбек Кабатов
Продюсері: Ләйлә Сүлтанқызы
Атқаруіпы продюсері (супервайзер): Азамат Исаев
Қоюшы режиссері: Айнаш Түрсынбекова
Редакторы: Назым Жармүхамедова, Айнүр Бердібаева
Әкімшілері: Айгүл Қадырбаева, Бағлан Сеңгірбеков
Жанры: Қазақстанда алғаш рет қолданылып отырған жанр "реалити шоу"
Бағдарлама туралы
Реалити шоу - бұл елеміздегі алғашқы болып қолға алынған жоба. Рейтингі ең
жоғары шоулардың бірі. Сайыста 10 ұл мен 10 қыз бақ сынасады. Солардың 20-
сынан 10 ғана қалдыратын әділ қазылар алқасы. Ал, шыңға жеткен ондық
сайыстың соңына дейін бірге барады. Сол сәттен бастап көрермендерге өзінің
ДАРАБОЗын анықтауға мүмкіншілік беріледі. Көрермендер қалааралық байланыс
және үялы байланыстың SMS жүйесі арқылы дауыс бере алады. SMS нөмері 3142.
Бүл нөмірге көрермен қауым сайыскердің реттік санын жазып жібере
алады.Сондай-ақ, біз көрерменге ұялы телефонына басқа да қызықты
ақпараттарды басып алуға мүмкіншілік жасадық. Мәселен, "Дарабоз" реалити
шоуының әнұранын және таңбасын басып алу мүмкіншілігі! Ол үшін олар SMS
арқылы "GIMN" немесе "LOGO" сөзін 3142 нөмеріне жолдау керек. Ал,
сайыскердің суреті мен басқа да қызықты ақпаратын басып алу үшін: SMS
арқылы "SURET бос орын тастап сайыскердің реттік санын" немесе "INFO бос
орын тастап сайыскердің реттік санын" сөзін 3142 нөмеріне жолдау керек.
Мысалы: "SURET 1" немесе "INFO 2". Жаңа маусымдағы жаңа жоба!
ДИДАР-TV
ТУҒАН КҮНГЕ АРНАЛҒАН ТОК-ШОУ
Екі күннен соң төрткүл дүниеге тарыдай шашыраған қазақ баласының көзайымы,
әлемге туған тілімізде тарайтын тұңғыш әрі жалғыз жерсерікті телеарна
CaspioNet-тің туған күні. Кәрі Еуропа, Орталық Азия, Орталық Шығыс
елдерінен бастап, аңызақ Африка төсіне дейін тарап, 100 миллионға жуық
аудиторияны алқымдап отырған телеарна туған күніне орай таяу арада ерекше
студиялық ток-шоуын ұсынғалы отыр. Негізі, Хабар арнасының әртүрлі
бағыттағы кейбір студиялық бағдарламаларын қатар көрсетіп келгендігі
болмаса, CaspioNet-тің форматтық ерекшелігі өз көрермендері үшін бірден
белгілі. Ақпараттық жүкті алып жүрген арна шеттегі агайынға, әсіресе,
елдегі хабарошарды жеткізуші құнды құрал қызметін атқарып келді. Алайда
телеарна тек қасаң, құрғақ ақпаратпен шектелмей, атамекендегі саясат,
экономика, мәдениет, өнер, салт-дәстүр, білім беру, салауатты өмір салты
және үлттар бірлігіне қатысты үш тілдегі танымдық тележурналдарын ұсынады.
Енді көп ұзамай эфирден студиялық жаңа бағдарлама жарық көруге жақын. Оның
атын Атамекен деп атауды жөн көріп отырған шығармашылық топ өкілдері, ең
бастысы, бағдарламаның ток-шоу түрінде жүретінін және оның мән-маңызы мен
идеясы айқын екендігін айтады. Оған келмес бұрын көрсетілімнің жай-
жапсарына тоқталып, мазмүнын түсіндіріп өтейік. Бағдарлама студияда
түсіретіндіктен оған арнайы қонақтар мен көрермен қатысады. Ал тақырып төл
әдет-ғұрып пен салт-дәстүрдің денін қамтиды. Тіл мен діл, ұлттық болмыс
жарнамаланады. Мысалы, бір жолғы тақырып Беташар болса, келесісі - Қыз
ұзату, тағы бірі -Тұсаукесер, Бесік той сияқты жалғаса береді.
Этнограф, фольклортанушы, тарихшы, қоғам қайраткерлерінен құралған студия
қонақтары да тақырыпқа қарай таңдалады. Олар көтерілген дүниені тәптіштеп
түсіндіріп, түп төркініне үңіліп, бүгешігесіне дейін қалдырмай айтып беруі
тиіс және бұл қүр әңгіме күйінде қалып қоймайды. Студияда кіріспе сюжеттер
көрсетіледі, кәсіби актерлердің қатысуымен шағын көрініс ұйымдастырылады,
тақырыпқа орай танымал әнші-күйші, биші, термешілер бірнеше музыкалық
нөмірін ұсынады, сұрақ-жауап жүріп, тіпті ойталас та өрбиді. Осы арқылы
тақырып ашылады, - дейді бағдарламаның шеф-редакторы Назым Басқынбаева. Ең
маңыздысы, бұл бағдарлама тек жатжүрттық қандастарымызға ғана арналып
қоймай, республикамыздағы күллі қазақ шаңырағының қай-қайсысы үшін де
қызықты бола білуі тиіс екендігін айтады ұйымдастырушылар. Мәселен,
сырттағы ағайынға ол өзінің бай мазмүны мен сонылығы, өзгешелігі тұрғысынан
жаңалық болса, елдегі жүртқа республика аймақтарындағы салт-дәстүр
ерекшеліктерін ортага салуымен қызықты болмақ. Түптеп келгенде, бағанағы
бағдарлама идеясы да өздігінен шыға келеді, ол қазақ қайда жүрсе де -
қазақ деген ортақ ойды үндеуге жұмылады. Тағы бір айта кетерлігі,
бағдарлама жетекшілері әлемнің қазақ бар деген 43 елін аралап, үлттық
болмыстан иісі ажырамаган тыныс-тіршілігін түсіріп қайтуды көздеп отыр.
Мысалы, шығармашылық топ өткенде ғана алғашқы бағдарламалары үшін
Германиядагы қазақ отбасыларында болып, Қыз жасауы, Бесбармақ,
Тұсаукесер, Қонақжайлылық тақырыптарында түсірілімдер дайындап қойыпты.
Ал бағдарламаны қыз бен жігіт жүргізеді. Олардың есімі де қүпия сақталып
отыр. Қалай десек те, кезінде Хабар арнасының эфирінен Ұят болмасын,
Біздің көшенің тұргындары, Алтыбақан, Ауылдың алты ауызы сияқты
ұлттық бояуымыз аңқыған багдарламалардың режиссері Мүрат Бидосов та енді
жаңа багдарламаның тізгінін алып отыр. Қалғанын эфирден көрейік...
"Сіз бен біз"
Шығармашылық үжым:
Формат - қоғамдық-саяси ток-шоу
Бағдарламаның уақыты - 30 минут (аптасына бір рет)
МАҚСАТЫ: Бағдарламаның негізгі мақсаты - көкейкесті деген мәселелерді сөз
етіп, қоғамдық пікір қалыптастыруға ықпал ету. Хабарға тек жастар мен орта
буын өкілдері қатысады. Әр тарап, көтеріліп жатқан мәселеге қатысты өз
көзқарасын білдіреді.
МАЗМҰНЫ: Бағдарлама сөзсайыс, до да түрінде жүретіндіктен оған
қатысушылардың жас мөлшеріне ерекше назар аударылу керек. Екіншіден,
қозғайтын тақырыптардың осы екі толқынның мүддесіне орайластырылғаны жөн.
Хабарда көтерілген мәселені қалың бұқараның талқысына салу үшін телефон
арқылы дауыс беру жүйесін еңгізу көзделіп отыр. Сонымен қатар, уақытты
бақылап отыру үшін - жас былғары қолғап шебері және хабардың барысында
қажетті түсініктеме беріп, төрешілік ететін коментатор қажет (ол адам
кадрдан тыс жерде отырады, тек дауысын ғана естиміз.
Ринге шығып, пікір таласқа түскен екі адам түрып сөйлейді. Бүл уақытты
үнемдейді, өйткені түрған адам артық сөйлемейді, екіншіден, түрған адам
ойша сөзсайысқа дайын болады.
Нәтижесінде бағдарлама, бүгінгі өмірге бейімделген, әрі болашаққа ұмтылған
ток-шоу болады. Мұнда кісілік пен кішілік таразыға түседі. Ток-шоу екі буын
өкілдерінің арасындағы қайшылықтарды аша отырып, ұрпақтар сабақтастығын
жалғастыруды көздейді.
"Бітімгер"
Шығармашылық ұжым:
Продюсері - Бибігүл Дәулетбекқызы Ысқақ
Жүргізуші- Бауыржан Балтабайұлы
Редакторы -Мирболат Бишойын
Режиссері - Бақыт Әсейінқызы
Режиссердің ассистенті - Ботагөз Тағатқызы
Эфирге шығу жиілігі: бейсенбі сағ. 13:00
Ұзақтығы: 26 мин
Идеясы - құқық бұзушылықтың жеке фактісі арқылы заңды кімнің, қалай, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz