Қазақ қоғамының дәстүрлі экономикалық жүйесі
Ι. Кіріспе
ΙΙ. Негізгі бөлім
1.Қазақ қоғамының дәстүрлі экономикалық жүйесінің сипаттамасы және оны талдау
2. XXғ 20.30ж Қазақ қоғамының дәстүрлі экологиялық жүйесінің күйреуі. «Соғыс коммунизмі» саясаты. Қазақстандағы национализациялау
3.Қазақстандағы Жана экономикалық саясаттың ерекшеліктері
ΙΙΙ̣̣̣.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
ΙΙ. Негізгі бөлім
1.Қазақ қоғамының дәстүрлі экономикалық жүйесінің сипаттамасы және оны талдау
2. XXғ 20.30ж Қазақ қоғамының дәстүрлі экологиялық жүйесінің күйреуі. «Соғыс коммунизмі» саясаты. Қазақстандағы национализациялау
3.Қазақстандағы Жана экономикалық саясаттың ерекшеліктері
ΙΙΙ̣̣̣.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ұлттық тарихтың сабақтарын барынша толық игеру-жас ұрпқтың рухани кемелденуін жетілдіре түсуге, бұрынғы өткен ата-бабаларының адамгершілік, кісілік қасиеттерінің ең жақсыларын өздеріне өнеге етіп сақтап қалуына, сөйтіп, өздерін-өздері рухани жақтан өсіру қабілетінінің артуына, олардың өз тарихи жолдарын дұрыс таңдай біліуіне игі ықпал етері сөзсіз.
Көп жылғы ұстаздық тәжірибеге қарағанда, әр түрлі қоғамдық процестер мен оқиғаларға қоса, біздің студенттерімізді мемлекеттік-әкімшілік, шаруашылық-экономикалық жүйелердің алмасуының заңдылығы қатты қызықтыратыны байқалады. Олар әкімшілік-шаруашылық құрылымдардың өзгеруі мен алмасуына этногендік және экзогендік факторлардың қалайша әсер ететінін білуге, сондай-ақ белгілі бір салық қаржы, сауда жүйелері, құқықтық нормалар қалай қалыптасып, қалайша дамитынын ұғуға, түсінуге тырысады.
Олардың бұл мәселелерге ерекше назар аударатын себебі – негізінен, экономистер, басқарушы мамандар, қаржы қызметкерлерін, аудиттер т.б даярлаумен айналысатын біздің академияның кәсіби дағдарына тікелей байланысты болса керек.
Бұған қоса, қазіргі кезде көшпелілер қоғамын зерттеудің методологиялық негіздері үлкен озгерістерге ұшырап жатқаны да бұл проблеманы ұғып түсінудің маңыздылығын арттыра түсуде.
Көшпелілер өркениетінің дамуына қатысты мәселеде әртүлі тұжырымдар орын алып отырған кезде, мынадай жайттарды ешқашан естен шығаруға болмайды.
Терезесі тең қатынастарға негізделген номадизмде отырықшы қоғамдағыдай меншік иесі болып табылатын топтың экономикалық мүддесіне тікелей тәуелді «тап-тапқа» жіктеуге де жол берілмейді.
Көп жылғы ұстаздық тәжірибеге қарағанда, әр түрлі қоғамдық процестер мен оқиғаларға қоса, біздің студенттерімізді мемлекеттік-әкімшілік, шаруашылық-экономикалық жүйелердің алмасуының заңдылығы қатты қызықтыратыны байқалады. Олар әкімшілік-шаруашылық құрылымдардың өзгеруі мен алмасуына этногендік және экзогендік факторлардың қалайша әсер ететінін білуге, сондай-ақ белгілі бір салық қаржы, сауда жүйелері, құқықтық нормалар қалай қалыптасып, қалайша дамитынын ұғуға, түсінуге тырысады.
Олардың бұл мәселелерге ерекше назар аударатын себебі – негізінен, экономистер, басқарушы мамандар, қаржы қызметкерлерін, аудиттер т.б даярлаумен айналысатын біздің академияның кәсіби дағдарына тікелей байланысты болса керек.
Бұған қоса, қазіргі кезде көшпелілер қоғамын зерттеудің методологиялық негіздері үлкен озгерістерге ұшырап жатқаны да бұл проблеманы ұғып түсінудің маңыздылығын арттыра түсуде.
Көшпелілер өркениетінің дамуына қатысты мәселеде әртүлі тұжырымдар орын алып отырған кезде, мынадай жайттарды ешқашан естен шығаруға болмайды.
Терезесі тең қатынастарға негізделген номадизмде отырықшы қоғамдағыдай меншік иесі болып табылатын топтың экономикалық мүддесіне тікелей тәуелді «тап-тапқа» жіктеуге де жол берілмейді.
1. Қазақ ССР- нің қысқаша энциклопедиясы, 1-т. Алматы, 1985
2. Қазақстанның ежелгі дәуірлерден қазіргі заманға дейінгі тарихы. 2-т, Алматы. 1997
3. Артықбаев Ж.О. Казахское общество в ХІХ веке: традиции и инновации, Караганда 1993
4. Идеи Евразийства в экономической и этнополитической истории Казахстана. Учебное пособие. Алматы , 1997
5. Путешествие в восточные страны Плано Карпини и Вильгельма Рубрука . М: 1957
6. Экономическая история Казахстана. Учебное пособие. Алматы , 1996.
7. ҚазақССР тарихы . көне заманнан бүгінге дейін. Алматы 1980
8. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін: (очерк) / ҚазҰҒА, Ш.Уәлиханов атындағы тарих және этнология институты . Алматы: Дәуір 1994.
2. Қазақстанның ежелгі дәуірлерден қазіргі заманға дейінгі тарихы. 2-т, Алматы. 1997
3. Артықбаев Ж.О. Казахское общество в ХІХ веке: традиции и инновации, Караганда 1993
4. Идеи Евразийства в экономической и этнополитической истории Казахстана. Учебное пособие. Алматы , 1997
5. Путешествие в восточные страны Плано Карпини и Вильгельма Рубрука . М: 1957
6. Экономическая история Казахстана. Учебное пособие. Алматы , 1996.
7. ҚазақССР тарихы . көне заманнан бүгінге дейін. Алматы 1980
8. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін: (очерк) / ҚазҰҒА, Ш.Уәлиханов атындағы тарих және этнология институты . Алматы: Дәуір 1994.
Жоспар:
Ι. Кіріспе
ΙΙ. Негізгі бөлім
1.Қазақ қоғамының дәстүрлі экономикалық жүйесінің сипаттамасы және оны
талдау
2. XXғ 20-30ж Қазақ қоғамының дәстүрлі экологиялық жүйесінің күйреуі.
Соғыс коммунизмі саясаты- Қазақстандағы национализациялау
3.Қазақстандағы Жана экономикалық саясаттың ерекшеліктері
ΙΙΙ̣̣̣.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Ұлттық тарихтың сабақтарын барынша толық игеру-жас ұрпқтың рухани
кемелденуін жетілдіре түсуге, бұрынғы өткен ата-бабаларының адамгершілік,
кісілік қасиеттерінің ең жақсыларын өздеріне өнеге етіп сақтап қалуына,
сөйтіп, өздерін-өздері рухани жақтан өсіру қабілетінінің артуына, олардың
өз тарихи жолдарын дұрыс таңдай біліуіне игі ықпал етері сөзсіз.
Көп жылғы ұстаздық тәжірибеге қарағанда, әр түрлі қоғамдық
процестер мен оқиғаларға қоса, біздің студенттерімізді мемлекеттік-
әкімшілік, шаруашылық-экономикалық жүйелердің алмасуының заңдылығы қатты
қызықтыратыны байқалады. Олар әкімшілік-шаруашылық құрылымдардың өзгеруі
мен алмасуына этногендік және экзогендік факторлардың қалайша әсер ететінін
білуге, сондай-ақ белгілі бір салық қаржы, сауда жүйелері, құқықтық
нормалар қалай қалыптасып, қалайша дамитынын ұғуға, түсінуге тырысады.
Олардың бұл мәселелерге ерекше назар аударатын себебі – негізінен,
экономистер, басқарушы мамандар, қаржы қызметкерлерін, аудиттер т.б
даярлаумен айналысатын біздің академияның кәсіби дағдарына тікелей
байланысты болса керек.
Бұған қоса, қазіргі кезде көшпелілер қоғамын зерттеудің методологиялық
негіздері үлкен озгерістерге ұшырап жатқаны да бұл проблеманы ұғып
түсінудің маңыздылығын арттыра түсуде.
Көшпелілер өркениетінің дамуына қатысты мәселеде әртүлі тұжырымдар орын
алып отырған кезде, мынадай жайттарды ешқашан естен шығаруға болмайды.
Терезесі тең қатынастарға негізделген номадизмде отырықшы қоғамдағыдай
меншік иесі болып табылатын топтың экономикалық мүддесіне тікелей тәуелді
тап-тапқа жіктеуге де жол берілмейді.
Қазақ қоғамының дәстүрлі экономикалық жүйесінің сипаттамасы және оны талдау
Қазақ қоғамының тіршілік әрекеті экологиялық және әлеуметтәк
экономикалық факторлармен өзара тығыз байланысты жүріп отырыатыны белгілі.
Сондықтан қазақ көшпелі өркениетінің таң қаларлық өмірде сирек
кездесетіндігін, оның алуан түрлі корністерінен іздеген жөн.
Өндірістік қызметің ерекше түрі - көшпелі мал шаруашылығының дамуы
көбіне экологиялық жүиеге тығыз байланысты, өйткені номадизм тек нақтылы
бір шекараларда – ауа райы мен экологиялық ерекше жағдайларында ғана өмір
сүре алады. Номадизм өмір сүру ортасының табиғи ресурстарымен тығыз
байланысты және экологиялық жүйенің ажырамас бөлігі.
Көшпелі малшылар мен олардың тіршілік ортасы бір қызмет жағдайына
біріктірілген. Көшпелі региондар табиғи және ауа райы жағдайларының
континенталдығымен өнімнің және өсімдіктер дүниесі жем-шөп қорының өте
төмен деңгейімен сипатталатын экологиялық жүиелер жатады.
Қазақстанның номадтық региондары Тұран мен Каспи маңы ойпаттарын,
Үстірт, Торғай, Ембі қыраттарын, Бетпақ-дала мен Балқаш маны жазықтарын;
Орталық Қазақстанның майда шоқыларын, Мұғалжар, Маңғыстау тауларын, Іле
Алатауы мен Алтай таулы аудандарын алып жатыр. Номадтық шаруашылықтың басым
болуы салдарынан халықтың тығыздығы да төмен. Бір шарршы шақырымға небары 1-
1,5 адамнан ғана келеді. Өйткені, бұл көшпелі мал шаруашылығының өте үлкне
жайлымдық жерлерді қажет ететіндігінен туып отыр.
Қазақстан территориясында әр түрлі табиғи ландшафтық маргинальдық
зоналар дегендер де бар. Мұндай географиялық жағдайда кешенді, жазғы
жайылымдық немесе жартылай көшпелі шаруашылық жиірек байқалады. Мұндай зона
әдетте номадтық региондардың шет жақтарын, өзен алқаптарын, көл маңындағы
аудандар мен тау етектеріндегі шағын жерлерді қамтиды. Табиғи жағдайларының
әртүрлі болуынан маргинльдық экологиялық зоналарда мал шаруашылығымен
қатар, егіншілік, қала өркениеті, сауда мен қолөнер де дамыды.
Көшпелі мал шаруашылығының шаруашылық қызметтің басқада түрлерімен өз
ара қарым-қатынасы әлеуметтік-экономикалық және саяси сипаттағы көптеген
факторлармен анықталады. Мұндай өзара қарым-қатынастарға табиғатпен ауа
райының белгілі бір уақыттарда құбылуы әсер етеді.
Аридтық және маргинальдық зоналар адамның шаруашылық қызметіне
әрқайсысы өзінше әсер етеді, материалдық өндіріс жүйесі дамуының бағыты мен
өлшемдерін, эволюциялық сипаты мен өзгерістерін анықтайды.
Қазақстанның экологиялық жүйесінің өзіндік ерекшеліктері б.э.д. ΙΙ
мыңжылдықтарға қарай қалыптасқан. Табиғи –климатық жағдайлардың аридтануы
уақыт жағынан өндіруші шаруашылық қалыптасуымен дәл келді. Климаттың
өзгеруі адамның шаруашылық-мәдени қызметіне өте маңызды әсер етіп және оның
тіршілік әрекетін түгелдей қайта құрды.
Климаттық өзгеруі,әсіресе маргинальдық зоналардағы материалдық
өндірісте әр түрлі тарихи кезеңдерге байланысты қатты білінді. Экологиялық
тепе-теңдіктің бұзылуы адам қызметінің жартылай көшпелі және отырықшы
аудандардың жаппай миграцияға ұшырауына, регионның әлеуметтік-экономикалық
және мәдени бетбейнесін өзгертуге әкеліп соқты.
Түрлі тарихи кезеңдерде аридтық материалдық өнім жүйесінің қатаң
экономикалық ерекшеліктеріне сай шаруашылық-мәдени типтерінің ұзағырақ
сақталатыны байқалады. Ал, маргинальдық зоналарда шаруашылық бейімделудің
табиғатта да, әлеуметтік салада да ырғақтылығы мен икемділігі басым,
көбірек.
Әр түрлі географиялық зоналардың қиылысқан жерінде орналасқан
Қазақстанның кең-байтақ территориясы табиғи климаттық жағдайларының сан
түрлілігімен көзге түседі және олардың бірқатар ерекшк
кескін,қасындағыиеттерімен сипатталады. Еуразияның терең қойнауында,
континенттің ішінде жатқандықтан Қазақстан экологиясы Батыс Сібір,Шығыс
Еуропа және Орталық Азия арасындағы ауыспалы сипатта болып келеді.
Географиялық тұрғыда алсақ, Қазақстан тау аңғарлары мен кең жазықтары
ауысып отыратын төмен пәс таулы ел. Жер бетінің бұлай болуы климаттың
қалыптасуы мен табиғи ландшафтардың орналасуында маңызды рөл атқарады.
Қазақсианның гидрогеографиялық құрылымы хағдайы да төтенше,үстіңгі жер
беті қабатындағы су қоры өте аз. Су балансы біркелкі бөлінбеген. Жауынсыз,
ашық күндері өте көп, оның ұзақтағы жылына 3000 сағатқа дейін созылыды.
Міне осының есебінен топырақ тез және ұзақ қызады да, климаттың жылдық,
маусымдық және тәуліктік температурасы өзгеріп отырады.
Климат континентальдығы Батыстан шығысқа қарай үдей береді.
Континентальдықтың жрғары көрсеткіші қаңтар айы мен шілдедегі орташа
температураның айырмашылығы 41° С-қа жететін Қазақстанның солтүстік-
шығысында көбірек байқалады.
Қазақстанның экологялық жүйесінің тағы бір ерекщклігі- атмосфералық
жауын-шашынның тым тапшылығы. Жетімсіз ылғалдың өзін өте күшті күн
радиациясын тез арада буға айналдврвп жібереді. Жауын-шашынның біркелкі
жаумауынан топырақ беті эрозияға көбірек ұшырайды. Қазақстанда өте құрғақ
және ыстық ауа райының алмасуы атмосфералық құрғақшылыққа жиі әкеледі.
Регионның солтүстік қысы өте ұзақ,жазы қысқа. Көктемгі маусым 50күнге
жетпейді.Міне, содан барып жылымықтар мен жауыннан кейін тұрақты қара
суытардан көк тайғақ мұзға айналады.Ал, бұл мал қырылу, жұт деген сөз. Жұт
өте қалың жауған қар мен ұзаққа созылған бораннан да болады.
Шөл мен шөлейт жерлерде 1 гектар жерге 0,3центнерден 3 центнерге дейін
ғана шөл шығады. Оның өзі құбылмалы да қатаң табиғатқа бейімделген
өсімдіктер.Оған құрғақшылық,топырақтың құнарсыздығы,алып құн массивтері мен
осімдіктер дүниесі өнімінің төмендігін қоссақ, қазақ даласындағы көшпелі
шаруашылық пен оған бейімделген тұрмыстың қалай қалыптасқанына ешқандай
таң қалыдың да, менсінбеушілік пен бұл шаруашылықты төменгі сатыда деп
қараудың да тіптен де ақылға қонбайтындығы анық.
Сонымен,Қазақстан сыртқы әсерлер мен адамның шаруашылық қызметіне өте
жоғары сезімталдықпен қарайтын нәзік экологиялық жүйеге
жатады.Қазақстанның аридтық аймақтарының адамның игеруі нәтижесінде
әлеуметтік-мәдени бейімделуінің және табиғатты қолдана білудің ерекше
–көшпелі мал шаруашылығы пайда болды.
XXғ 20-30ж Қазақ қоғамының дәстүрлі экологиялық жүйесінің күйреуі. Соғыс
коммунизмі саясаты- Қазақстандағы национализациялау.
Соғыс коммунизмі саясаты большевиктердің өкімет басына келгеннен
кейінгі социализм құру жолындағы алғашқы қадамы. 1918 жылдың өзінде-ақ
өтпелі кезеңнің большевиктік үлгісі мен жаңа қоғам негізін жасау практикасы
арасында үлкен алшақтық байқалып қалды. Мұндай жағдайда не большевиктік
ойдан бас тарту керек немесе социалистік революцияның абстракциялық
тнориясы мен елдегі шын жағдай арасына өзіндік көпір жасау әрекеті тұрады.
Большевиктер көсемі Ленин негізгі өндіріс құрал-жабдықтарын
қауымдастыруға бағыт алуға, басқарудың жоспарлы түрін нығайтуға шақырды.
Шынын айтқанда шаруашылық жүргізу ісінің теориясы мен практикасына өте
маңызды өзгерту енгізу көзделінді.
Алайда, 1917 жылдың күзінде басталған капиталға қызылгвардиялық
шабуыл әрекетін тоқтату мүмкін емес болып шықты. Басқарудағы мұндай сипат
20-жылдардың соңы мен 30-жылдардың басында қалыптасқан әміршіл-әкімшіл
жүйеге тән бола бастады. Міне осының нәтижесінде Соғыс коммунизмі
мәселесі ең негізгі де түйінді маңызы бар шаруаға айналды.
Соғыс коммунизмі деп экономиканы басқаруды өте қатал бір
орталықтандыру, тек ірі өнеркәсіп қана емес сонымен қатар орта, кейде майда
өнеркәсіпті де национализациялау, астыққа мемлекеттік монополия орнату азық-
түлік салғырты, тауар-ақша қатынастарының доғарылуы, таптық жіктелу
негізіндегі өнім бөлудегі теңгермешілік, еңбекті соғыс жағдайына теңеу
сияқты шараларды қамтыған 1918-1920 жылдардағы экономикалық саясатты
айтамыз. Экономикалық базаның тұрақсыздығы жағдайында әкімшілдік бұйрық
беру методы басым болды. Бұл кезеңнің әскери коммунизм деп аталуы да
сондықтан.
Қазақстан сияқты аграрлы елде большевиктердің ең алғашқы экономикалық
шаралары жерді национализациялаудан, отаршылдық қор жерін тәркілеуден
басталды. Жер туралы және Социалистік жерлер туралы декреттер негізінде
жер национализацияланды, жерге жеке меншік жойылды, әр түрлі жерді сату-
сатып алуға,арендаға беруге тыйым салынды. 1918 жылдың көктемінде мұндай
шаралар Қазақстанның басқа да територияларында жайылды.
1918 жылдың көктемінде сауданың мемлекеттік монополияға өтуі басталды.
Мамыр айындағы декреттер азық-түлік диктатурасын жариялады. Бұл шаралар
нанды еркін сатуға тыйым салып, астық өнімдерінің артығын мемлекетке
өткізу, азық-түлік отрядтарын құру қажет деп тапты.
Социализмге өту- бүгінгі күннің ісі деген ұранның буына мас болғандар
арасында ақшаның күні бітті деген идея орын алды. Ол бүтін қаржы саясаты
мен идеологиясының өзіне де әсерін тигізді.
Қазақстанның көпшілік аудандарында ақшасыз тауар айырбасы басым орын
алып, сауда қысқара бастады. Солтүстік және Солтүстік-Шығыс аудандарда
саудаға тыйым салынды немесе национализацияланды. Бұл жағынан сауданы
национализациялау 1918 жылғы 21қарашадағы декреттен кейін ғана бастаған
Россияның орталық аудандарынан да асып кетті.
Соғыс коммунизмі саясаты Қазақстанның совет өкіметі орнағанжерлерде
іске асып, ал толық көлемде тек 1920 жылдан ғана басталды. Қазақстанның
тарихи-экономикалық даму ерекшеліктеріне сай, оның халқының ұлттық
құрамына, территориясның кеңдігіне байланысты соғыс коммунизімінің де
ерекшеліктері болды. Сондықтан мұнда оның өзгеше іске асу мерзімі және
төтенше шаралары болды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ι. Кіріспе
ΙΙ. Негізгі бөлім
1.Қазақ қоғамының дәстүрлі экономикалық жүйесінің сипаттамасы және оны
талдау
2. XXғ 20-30ж Қазақ қоғамының дәстүрлі экологиялық жүйесінің күйреуі.
Соғыс коммунизмі саясаты- Қазақстандағы национализациялау
3.Қазақстандағы Жана экономикалық саясаттың ерекшеліктері
ΙΙΙ̣̣̣.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Ұлттық тарихтың сабақтарын барынша толық игеру-жас ұрпқтың рухани
кемелденуін жетілдіре түсуге, бұрынғы өткен ата-бабаларының адамгершілік,
кісілік қасиеттерінің ең жақсыларын өздеріне өнеге етіп сақтап қалуына,
сөйтіп, өздерін-өздері рухани жақтан өсіру қабілетінінің артуына, олардың
өз тарихи жолдарын дұрыс таңдай біліуіне игі ықпал етері сөзсіз.
Көп жылғы ұстаздық тәжірибеге қарағанда, әр түрлі қоғамдық
процестер мен оқиғаларға қоса, біздің студенттерімізді мемлекеттік-
әкімшілік, шаруашылық-экономикалық жүйелердің алмасуының заңдылығы қатты
қызықтыратыны байқалады. Олар әкімшілік-шаруашылық құрылымдардың өзгеруі
мен алмасуына этногендік және экзогендік факторлардың қалайша әсер ететінін
білуге, сондай-ақ белгілі бір салық қаржы, сауда жүйелері, құқықтық
нормалар қалай қалыптасып, қалайша дамитынын ұғуға, түсінуге тырысады.
Олардың бұл мәселелерге ерекше назар аударатын себебі – негізінен,
экономистер, басқарушы мамандар, қаржы қызметкерлерін, аудиттер т.б
даярлаумен айналысатын біздің академияның кәсіби дағдарына тікелей
байланысты болса керек.
Бұған қоса, қазіргі кезде көшпелілер қоғамын зерттеудің методологиялық
негіздері үлкен озгерістерге ұшырап жатқаны да бұл проблеманы ұғып
түсінудің маңыздылығын арттыра түсуде.
Көшпелілер өркениетінің дамуына қатысты мәселеде әртүлі тұжырымдар орын
алып отырған кезде, мынадай жайттарды ешқашан естен шығаруға болмайды.
Терезесі тең қатынастарға негізделген номадизмде отырықшы қоғамдағыдай
меншік иесі болып табылатын топтың экономикалық мүддесіне тікелей тәуелді
тап-тапқа жіктеуге де жол берілмейді.
Қазақ қоғамының дәстүрлі экономикалық жүйесінің сипаттамасы және оны талдау
Қазақ қоғамының тіршілік әрекеті экологиялық және әлеуметтәк
экономикалық факторлармен өзара тығыз байланысты жүріп отырыатыны белгілі.
Сондықтан қазақ көшпелі өркениетінің таң қаларлық өмірде сирек
кездесетіндігін, оның алуан түрлі корністерінен іздеген жөн.
Өндірістік қызметің ерекше түрі - көшпелі мал шаруашылығының дамуы
көбіне экологиялық жүиеге тығыз байланысты, өйткені номадизм тек нақтылы
бір шекараларда – ауа райы мен экологиялық ерекше жағдайларында ғана өмір
сүре алады. Номадизм өмір сүру ортасының табиғи ресурстарымен тығыз
байланысты және экологиялық жүйенің ажырамас бөлігі.
Көшпелі малшылар мен олардың тіршілік ортасы бір қызмет жағдайына
біріктірілген. Көшпелі региондар табиғи және ауа райы жағдайларының
континенталдығымен өнімнің және өсімдіктер дүниесі жем-шөп қорының өте
төмен деңгейімен сипатталатын экологиялық жүиелер жатады.
Қазақстанның номадтық региондары Тұран мен Каспи маңы ойпаттарын,
Үстірт, Торғай, Ембі қыраттарын, Бетпақ-дала мен Балқаш маны жазықтарын;
Орталық Қазақстанның майда шоқыларын, Мұғалжар, Маңғыстау тауларын, Іле
Алатауы мен Алтай таулы аудандарын алып жатыр. Номадтық шаруашылықтың басым
болуы салдарынан халықтың тығыздығы да төмен. Бір шарршы шақырымға небары 1-
1,5 адамнан ғана келеді. Өйткені, бұл көшпелі мал шаруашылығының өте үлкне
жайлымдық жерлерді қажет ететіндігінен туып отыр.
Қазақстан территориясында әр түрлі табиғи ландшафтық маргинальдық
зоналар дегендер де бар. Мұндай географиялық жағдайда кешенді, жазғы
жайылымдық немесе жартылай көшпелі шаруашылық жиірек байқалады. Мұндай зона
әдетте номадтық региондардың шет жақтарын, өзен алқаптарын, көл маңындағы
аудандар мен тау етектеріндегі шағын жерлерді қамтиды. Табиғи жағдайларының
әртүрлі болуынан маргинльдық экологиялық зоналарда мал шаруашылығымен
қатар, егіншілік, қала өркениеті, сауда мен қолөнер де дамыды.
Көшпелі мал шаруашылығының шаруашылық қызметтің басқада түрлерімен өз
ара қарым-қатынасы әлеуметтік-экономикалық және саяси сипаттағы көптеген
факторлармен анықталады. Мұндай өзара қарым-қатынастарға табиғатпен ауа
райының белгілі бір уақыттарда құбылуы әсер етеді.
Аридтық және маргинальдық зоналар адамның шаруашылық қызметіне
әрқайсысы өзінше әсер етеді, материалдық өндіріс жүйесі дамуының бағыты мен
өлшемдерін, эволюциялық сипаты мен өзгерістерін анықтайды.
Қазақстанның экологиялық жүйесінің өзіндік ерекшеліктері б.э.д. ΙΙ
мыңжылдықтарға қарай қалыптасқан. Табиғи –климатық жағдайлардың аридтануы
уақыт жағынан өндіруші шаруашылық қалыптасуымен дәл келді. Климаттың
өзгеруі адамның шаруашылық-мәдени қызметіне өте маңызды әсер етіп және оның
тіршілік әрекетін түгелдей қайта құрды.
Климаттық өзгеруі,әсіресе маргинальдық зоналардағы материалдық
өндірісте әр түрлі тарихи кезеңдерге байланысты қатты білінді. Экологиялық
тепе-теңдіктің бұзылуы адам қызметінің жартылай көшпелі және отырықшы
аудандардың жаппай миграцияға ұшырауына, регионның әлеуметтік-экономикалық
және мәдени бетбейнесін өзгертуге әкеліп соқты.
Түрлі тарихи кезеңдерде аридтық материалдық өнім жүйесінің қатаң
экономикалық ерекшеліктеріне сай шаруашылық-мәдени типтерінің ұзағырақ
сақталатыны байқалады. Ал, маргинальдық зоналарда шаруашылық бейімделудің
табиғатта да, әлеуметтік салада да ырғақтылығы мен икемділігі басым,
көбірек.
Әр түрлі географиялық зоналардың қиылысқан жерінде орналасқан
Қазақстанның кең-байтақ территориясы табиғи климаттық жағдайларының сан
түрлілігімен көзге түседі және олардың бірқатар ерекшк
кескін,қасындағыиеттерімен сипатталады. Еуразияның терең қойнауында,
континенттің ішінде жатқандықтан Қазақстан экологиясы Батыс Сібір,Шығыс
Еуропа және Орталық Азия арасындағы ауыспалы сипатта болып келеді.
Географиялық тұрғыда алсақ, Қазақстан тау аңғарлары мен кең жазықтары
ауысып отыратын төмен пәс таулы ел. Жер бетінің бұлай болуы климаттың
қалыптасуы мен табиғи ландшафтардың орналасуында маңызды рөл атқарады.
Қазақсианның гидрогеографиялық құрылымы хағдайы да төтенше,үстіңгі жер
беті қабатындағы су қоры өте аз. Су балансы біркелкі бөлінбеген. Жауынсыз,
ашық күндері өте көп, оның ұзақтағы жылына 3000 сағатқа дейін созылыды.
Міне осының есебінен топырақ тез және ұзақ қызады да, климаттың жылдық,
маусымдық және тәуліктік температурасы өзгеріп отырады.
Климат континентальдығы Батыстан шығысқа қарай үдей береді.
Континентальдықтың жрғары көрсеткіші қаңтар айы мен шілдедегі орташа
температураның айырмашылығы 41° С-қа жететін Қазақстанның солтүстік-
шығысында көбірек байқалады.
Қазақстанның экологялық жүйесінің тағы бір ерекщклігі- атмосфералық
жауын-шашынның тым тапшылығы. Жетімсіз ылғалдың өзін өте күшті күн
радиациясын тез арада буға айналдврвп жібереді. Жауын-шашынның біркелкі
жаумауынан топырақ беті эрозияға көбірек ұшырайды. Қазақстанда өте құрғақ
және ыстық ауа райының алмасуы атмосфералық құрғақшылыққа жиі әкеледі.
Регионның солтүстік қысы өте ұзақ,жазы қысқа. Көктемгі маусым 50күнге
жетпейді.Міне, содан барып жылымықтар мен жауыннан кейін тұрақты қара
суытардан көк тайғақ мұзға айналады.Ал, бұл мал қырылу, жұт деген сөз. Жұт
өте қалың жауған қар мен ұзаққа созылған бораннан да болады.
Шөл мен шөлейт жерлерде 1 гектар жерге 0,3центнерден 3 центнерге дейін
ғана шөл шығады. Оның өзі құбылмалы да қатаң табиғатқа бейімделген
өсімдіктер.Оған құрғақшылық,топырақтың құнарсыздығы,алып құн массивтері мен
осімдіктер дүниесі өнімінің төмендігін қоссақ, қазақ даласындағы көшпелі
шаруашылық пен оған бейімделген тұрмыстың қалай қалыптасқанына ешқандай
таң қалыдың да, менсінбеушілік пен бұл шаруашылықты төменгі сатыда деп
қараудың да тіптен де ақылға қонбайтындығы анық.
Сонымен,Қазақстан сыртқы әсерлер мен адамның шаруашылық қызметіне өте
жоғары сезімталдықпен қарайтын нәзік экологиялық жүйеге
жатады.Қазақстанның аридтық аймақтарының адамның игеруі нәтижесінде
әлеуметтік-мәдени бейімделуінің және табиғатты қолдана білудің ерекше
–көшпелі мал шаруашылығы пайда болды.
XXғ 20-30ж Қазақ қоғамының дәстүрлі экологиялық жүйесінің күйреуі. Соғыс
коммунизмі саясаты- Қазақстандағы национализациялау.
Соғыс коммунизмі саясаты большевиктердің өкімет басына келгеннен
кейінгі социализм құру жолындағы алғашқы қадамы. 1918 жылдың өзінде-ақ
өтпелі кезеңнің большевиктік үлгісі мен жаңа қоғам негізін жасау практикасы
арасында үлкен алшақтық байқалып қалды. Мұндай жағдайда не большевиктік
ойдан бас тарту керек немесе социалистік революцияның абстракциялық
тнориясы мен елдегі шын жағдай арасына өзіндік көпір жасау әрекеті тұрады.
Большевиктер көсемі Ленин негізгі өндіріс құрал-жабдықтарын
қауымдастыруға бағыт алуға, басқарудың жоспарлы түрін нығайтуға шақырды.
Шынын айтқанда шаруашылық жүргізу ісінің теориясы мен практикасына өте
маңызды өзгерту енгізу көзделінді.
Алайда, 1917 жылдың күзінде басталған капиталға қызылгвардиялық
шабуыл әрекетін тоқтату мүмкін емес болып шықты. Басқарудағы мұндай сипат
20-жылдардың соңы мен 30-жылдардың басында қалыптасқан әміршіл-әкімшіл
жүйеге тән бола бастады. Міне осының нәтижесінде Соғыс коммунизмі
мәселесі ең негізгі де түйінді маңызы бар шаруаға айналды.
Соғыс коммунизмі деп экономиканы басқаруды өте қатал бір
орталықтандыру, тек ірі өнеркәсіп қана емес сонымен қатар орта, кейде майда
өнеркәсіпті де национализациялау, астыққа мемлекеттік монополия орнату азық-
түлік салғырты, тауар-ақша қатынастарының доғарылуы, таптық жіктелу
негізіндегі өнім бөлудегі теңгермешілік, еңбекті соғыс жағдайына теңеу
сияқты шараларды қамтыған 1918-1920 жылдардағы экономикалық саясатты
айтамыз. Экономикалық базаның тұрақсыздығы жағдайында әкімшілдік бұйрық
беру методы басым болды. Бұл кезеңнің әскери коммунизм деп аталуы да
сондықтан.
Қазақстан сияқты аграрлы елде большевиктердің ең алғашқы экономикалық
шаралары жерді национализациялаудан, отаршылдық қор жерін тәркілеуден
басталды. Жер туралы және Социалистік жерлер туралы декреттер негізінде
жер национализацияланды, жерге жеке меншік жойылды, әр түрлі жерді сату-
сатып алуға,арендаға беруге тыйым салынды. 1918 жылдың көктемінде мұндай
шаралар Қазақстанның басқа да територияларында жайылды.
1918 жылдың көктемінде сауданың мемлекеттік монополияға өтуі басталды.
Мамыр айындағы декреттер азық-түлік диктатурасын жариялады. Бұл шаралар
нанды еркін сатуға тыйым салып, астық өнімдерінің артығын мемлекетке
өткізу, азық-түлік отрядтарын құру қажет деп тапты.
Социализмге өту- бүгінгі күннің ісі деген ұранның буына мас болғандар
арасында ақшаның күні бітті деген идея орын алды. Ол бүтін қаржы саясаты
мен идеологиясының өзіне де әсерін тигізді.
Қазақстанның көпшілік аудандарында ақшасыз тауар айырбасы басым орын
алып, сауда қысқара бастады. Солтүстік және Солтүстік-Шығыс аудандарда
саудаға тыйым салынды немесе национализацияланды. Бұл жағынан сауданы
национализациялау 1918 жылғы 21қарашадағы декреттен кейін ғана бастаған
Россияның орталық аудандарынан да асып кетті.
Соғыс коммунизмі саясаты Қазақстанның совет өкіметі орнағанжерлерде
іске асып, ал толық көлемде тек 1920 жылдан ғана басталды. Қазақстанның
тарихи-экономикалық даму ерекшеліктеріне сай, оның халқының ұлттық
құрамына, территориясның кеңдігіне байланысты соғыс коммунизімінің де
ерекшеліктері болды. Сондықтан мұнда оның өзгеше іске асу мерзімі және
төтенше шаралары болды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz