Капиталды шетке шығару тенденциясы

Капиталды шетке шығару, қазіргі дүниежүзілік шаруашылық пен халықаралық экономикалық қатынастардың маңызды нысаны. Капиталды шетке шығару тауар экспортының көп жылдық монополиясын бұзды. Капиталды шетке шығару халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде басым рөлге ие болуда. Экономиколық ынтымақ және даму ұйымының деректеріне қарасақ 80- жылдары тікелей инвестициялардың орташа жылдық қарқыны 34℅- ке жетіп, дүниежүзілік сауда қарқынынан 5 есе артық болған.
Капиталды шетке шығару дегеніміз – капиталдың бір бөлігін ұлттық айналымнан шығарып тауар немесе ақшалай нысанда басқа бір елдің өндірістік процесі мен айналымына кіргізу. Ең алғаш капиталды шетке шығарумен өнеркәсібі дамыған елдер шұғылданды. Олар өз капиталдарын дүниежүзілік шаруашылықтан тысқары мемлекеттерге шығарды. Дүниежүзілік шаруашылықтың дамуы бұл процестің шеңберін ұлғайта түсті, сөйтіп капиталды шетке шығару дамыған елдермен қатар дамушы елдердің де тіршілігіне айналды. Бұл арада « Жаңа индустриалды елдердің » іс- әрекеттері екпінді.
Капиталды шетке шығарудың негізгі себебі және алғы шарты елдегі капиталдың салыстырмалы молдығы және шамадан тыс қорлануы. Сондықтан, іскерлік пайда немесе процент табу мақсатында ол шетке шығарылады. 90- жылдардың басында бүкіл дүниежүзілік капиталдың шамадан тыс қорлануы 180- 200 млрд. долларға жеткен.
ХХ ғасырдың екінші жартысында капиталды шетке шығару үнемі өсіп келеді. Қазіргі таңда өзінің өсу қарқыны бойынша капитал экспорты тауар экспортын да, өнеркәсібі дамыған елдердің ішкі жиынтық өнімі өсуінің қарқынын да артта қалдырды. Капиталды шетке шығару көлемінің жедел өсуі оның халықаралық ауысуын күшейтті.
Капиталдың халықаралық ауысуы дегеніміз – капиталдың меншік иелерінің табыс көзі ретінде, елдер арасындағы қарама – қарсы қозғалыс. Мұның өзі әрбір ел бір мезгілде капиталды экспорттаушыда, импорттаушы да болатын жағдай, яғни қарама – қарсы инвестициялар.
Капиталды шетке шығарудың негізгі себептері :
1) шетке шығарушы елдегі капиталдың мол қорлануы;
2) дүниежүзілік шаруашылықтың әр түлі бөліктеріндегі капиталға сұраныс пен ұсыныс арасындағы тепе – теңдіктің бұзылуы;
3) жергілікті рынокты монополизациялау мүмкіндігі;
4) капитал экспортталатын елде арзан шикізат пен жұмысшы күшінің болуы;
5) саяси тұрақтылық пен қолайлы инвестициялық ахуал;
Капиталды шетке шығаруға мүмкіндік беретін және осы ынталандыратын факторларға мыналар жатады :
1. Капиталды шетке шығарудың қозғаушы күші ұлттық экономикалардың өзара байланысы мен өзара үйлесуі. Өндірістің интернационалдануы капиаталдардың халықаралық қозғалысына игі әсер етеді және жеделдетеді.