Уот Тайлер басқарған шаруалар көтерілісі
І Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Уот Тайлер басқарған шаруалар көтерілісінің басталуы ... ... ... ... ... .4
2.2. Көтерілістің басталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.3. ХУ ғасырдағы ағылшын деревнясының экономикалық дамуы ... ... ..9
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІУ Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
У Сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Уот Тайлер басқарған шаруалар көтерілісінің басталуы ... ... ... ... ... .4
2.2. Көтерілістің басталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2.3. ХУ ғасырдағы ағылшын деревнясының экономикалық дамуы ... ... ..9
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІУ Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
У Сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Көтерілістің ең басты көсемі, деревняның қолөнершісі, үй төбесін жабушы Уот Тайлер болды және әдетте көтерілістің бәрі де соның атымен аталғанды. Ол соғыс ісімен әбден жете таныс, шебер ұйымдастырушы және ке-терілісшілердің арасында үлкен беделді адам болды. Эссекс пен Кенттің үлкен екі отрядтарымен шаруалар Лондонға таяп келіп жетті. Олардың мақеаты II Ричардпен кездесіп одан шаруалардың хал-жайын жеңілдетуді өтіну болған еді. Шаруалардың басым көпшілігі «Қайырымды корольге» сеніп, өздерінің бастарына түскен бәле-жаланың бәрін де оның ақымақ советниктерінен көретін еді. Мэрдің берген жарлығына қарамастан қала кедейлері көтерілісшілердің алдындағы қақпаларды жаптыртпады. Лондонға кіргеннен кейін шаруалар халықтың ең жексұрын дұшпандары — корольдің советниктерінің үйлерін өртеп қиратты және түрмелерді талқандап, тұтқындарды босатып жіберді. Лондон шаруалардың билігіне алынып, іс жүзінде ко-роль олардың тұтқыны болып шықты. Шаруалар халықтың ете-мөте жек көретін вельмождарын, соның ішінде ағылшын шіркеуінің бастығы және сонымен қатар Англияның канцлері архиепископ Кентерберийский Садбериді «опасыздар» ретіңде елім жазасына тартты. Шаруалар корольмен алғаш рет Майл-Эндте кездесті. Олар корольге «Майл-Энд программасы» деп атақ алған талаптар қойды. Олар корольдің алдына крепостнойлықты және барщиналықты жойып, біркелкі төмендеу ақшалы рента (акрадан 4 пенс) орнатып Англияның барлық қалалары мен селолық жерлерінде сауда бостандығын беру және бүкіл кетерілісшілерге кешірім жариялау талаптарын қойды.
9. Мұхтарова А.Қ. «Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы» Алматы 2005 жыл.
10. Г.Н.Көкебаева. Ж.Н. Салпынов «Қазіргі заман тарихы» Алматы 2004 жыл.
11. Ізтлеуов Қ. «Жаңа заман тарихы» Алматы 1995 жыл.
12. «Қазіргі заман тарихы» Алматы 1992 жыл.
13. «Қазіргі заман тарихы» Алматы 2003 жыл.
14. «Жаңа тарих 1871 -1917 жж» Алматы – 1991 жыл.
15. «Орта ғасырлар тарихы» Алматы 1979 жыл.
16. М.А. Барг «Проблемы социаольной историй» Москва 1987 год.
10. Г.Н.Көкебаева. Ж.Н. Салпынов «Қазіргі заман тарихы» Алматы 2004 жыл.
11. Ізтлеуов Қ. «Жаңа заман тарихы» Алматы 1995 жыл.
12. «Қазіргі заман тарихы» Алматы 1992 жыл.
13. «Қазіргі заман тарихы» Алматы 2003 жыл.
14. «Жаңа тарих 1871 -1917 жж» Алматы – 1991 жыл.
15. «Орта ғасырлар тарихы» Алматы 1979 жыл.
16. М.А. Барг «Проблемы социаольной историй» Москва 1987 год.
Мазмұны
І
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Уот Тайлер басқарған шаруалар көтерілісінің
басталуы ... ... ... ... ... .4
2.2. Көтерілістің
басталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...7
2.3. ХУ ғасырдағы ағылшын деревнясының экономикалық дамуы ... ... ..9
ІІІ
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .14
ІУ Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .15
У
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
Кіріспе
Көтерілістің ең басты көсемі, деревняның қолөнершісі, үй төбесін жабушы
Уот Тайлер болды және әдетте көтерілістің бәрі де соның атымен аталғанды.
Ол соғыс ісімен әбден жете таныс, шебер ұйымдастырушы және ке-
терілісшілердің арасында үлкен беделді адам болды. Эссекс пен Кенттің
үлкен екі отрядтарымен шаруалар Лондонға таяп келіп жетті. Олардың мақеаты
II Ричардпен кездесіп одан шаруалардың хал-жайын жеңілдетуді өтіну болған
еді. Шаруалардың басым көпшілігі Қайырымды корольге сеніп, өздерінің
бастарына түскен бәле-жаланың бәрін де оның ақымақ советниктерінен көретін
еді. Мэрдің берген жарлығына қарамастан қала кедейлері көтерілісшілердің
алдындағы қақпаларды жаптыртпады. Лондонға кіргеннен кейін шаруалар
халықтың ең жексұрын дұшпандары — корольдің советниктерінің үйлерін өртеп
қиратты және түрмелерді талқандап, тұтқындарды босатып жіберді. Лондон
шаруалардың билігіне алынып, іс жүзінде ко-роль олардың тұтқыны болып
шықты. Шаруалар халықтың ете-мөте жек көретін вельмождарын, соның ішінде
ағылшын шіркеуінің бастығы және сонымен қатар Англияның канцлері
архиепископ Кентерберийский Садбериді опасыздар ретіңде елім жазасына
тартты. Шаруалар корольмен алғаш рет Майл-Эндте кездесті. Олар
корольге Майл-Энд программасы деп атақ алған талаптар қойды. Олар
корольдің алдына крепостнойлықты және барщиналықты жойып, біркелкі төмендеу
ақшалы рента (акрадан 4 пенс) орнатып Англияның барлық қалалары мен селолық
жерлерінде сауда бостандығын беру және бүкіл кетерілісшілерге кешірім
жариялау талаптарын қойды.
2.1. Уот Тайлер басқарған шаруалар көтерілісінің басталуы
XIV ғасырдың аяғына таман ағылшын шаруаларының хал-жайы тіпті өте-мөте
мүшкіл болуға айналды. II Ричардтың тұсында (1377—1399) қайта басталған Жүз
жылдық соғысқа байланысты елдің басына түскен жаңа алым-салықтар халықтың
жаман ашу-ызаларын туғызды. 1377 жылы парламент біржолғы жаппай салықты
енгізді және оны 1379 жылы жаңадан, ал 1380 жылы үш есе арттырып өндіріп
жинап алды. Осы салық және оны төлетердегі жіберілген қиянаттар
көтерілістің шығуына тікелей себеп болды.
Көтеріліс 1381 жылдың көктемінде, Англияның оңтүстік-шы-ғысындағы Эссекс
графтығында бұрқ ете түсті. Шаруалар алым-салық жинаушыларды қуып шығып
олардың кейбіреулерін өлтіріп те жіберді. Мейлінше ауыр салықтарға карсы
наразылық ретінде басталған көтеріліс дереу айқын көрінген антифеодалдық
сипатқа ие болды. Ол лезде-ақ Англияның графтықтарының көбірек бөлігін (40-
тан 25 графтықты) камтыды.
Шаруалар монастырьлар мен феодалдық поместьелердің тасталқанын шығарып
қиратып, малдарын айдап әкетті, дүние-мүліктерін талап алып, шаруалардың
міндеткерліктерін белгілеп жазған документтерді өртеді. Көтерілісшілердің,
әсіресе, шіркеу феодалдарына — епископтер мен аббаттарға, сондай-ақ
корольдік соттар мен заңшыларға, клерктерге және мемлекеттік аппараттың
басқа да уәкілдеріне деген өшпенділігі ерекше күшті болды; шаруалар оларды
халықты езіп, қанауда феоалдарға ең басты дем берушілер деп санады.
Шаруаларды әдетте көршілес қалалардың кедейлері әрдайым қолдап отырды.
Лондонмен көршілес — Эссекс пен Кент графтықтарына көтеріліс аса ұйымдасқан
түрде жүргізілді. Кенттің шаруалары, көтерілістен аз ғана бұрын шіркеу
өкіметтерінің тұтқындаған Джон Боллды түрмеден босатып алды және оны
өздерінің басшы көсемдерінің бірі етіп қойды. Көтерілістің ең басты көсемі,
деревняның қолөнершісі, үй төбесін жабушы Уот Тайлер болды және әдетте
көтерілістің бәрі де соның атымен аталғанды. Ол соғыс ісімен әбден жете
таныс, шебер ұйымдастырушы және ке-терілісшілердің арасында үлкен беделді
адам болды.
Эссекс пен Кенттің үлкен екі отрядтарымен шаруалар Лондонға таяп келіп
жетті. Олардың мақеаты II Ричардпен кездесіп одан шаруалардың хал-жайын
жеңілдетуді өтіну болған еді. Шаруалардың басым көпшілігі Қайырымды
корольге сеніп, өздерінің бастарына түскен бәле-жаланың бәрін де оның
ақымақ советниктерінен көретін еді. Мэрдің берген жарлығына қарамастан қала
кедейлері көтерілісшілердің алдындағы қақпаларды жаптыртпады. Лондонға
кіргеннен кейін шаруалар халықтың ең жексұрын дұшпандары — корольдің
советниктерінің үйлерін өртеп қиратты және түрмелерді талқандап,
тұтқындарды босатып жіберді. Лондон шаруалардың билігіне алынып, іс жүзінде
ко-роль олардың тұтқыны болып шықты. Шаруалар халықтың ете-мөте жек көретін
вельмождарын, соның ішінде ағылшын шіркеуінің бастығы және сонымен қатар
Англияның канцлері архиепископ Кентерберийский Садбериді опасыздар
ретіңде елім жазасына тартты. Шаруалар корольмен алғаш рет Майл-Эндте
кездесті. Олар корольге Майл-Энд программасы деп атақ алған талаптар
қойды. Олар корольдің алдына крепостнойлықты және барщиналықты жойып,
біркелкі төмендеу ақшалы рента (акрадан 4 пенс) орнатып Англияның барлық
қалалары мен селолық жерлерінде сауда бостандығын беру және бүкіл
кетерілісшілерге кешірім жариялау талаптарын қойды. Программа шаруалардың
ауқаттылау және самарқау пиғылдағы бөлігінің мүдделерін қорғайтындығын
білдірді. Ол тұтас алғанда феодалдық құрылысқа қол сұққан жоқ, тек
барщиналық пен крепостниктікті жоюды ғана көздеді. Бұл талаптармен
корольдің, әрине, келісуіне тура келді және ол шаруаларға осыларды
қуаттайтұғын грамоталар беруге жарлық етті. Корольдің берген сөзіне сенген
шаруалардың бірсыпырасы Лондонды тастап үйді-үйлеріне тарап кетті. Бірақ
көтерілісшілердің көпшілігі, әсіресе Кенттің кедейлері бұл жеңілдіктерге
канағаттана қоймай, Уот Тайлер және Джон Боллмен бірге Лондонда қалып
қойды. Олар корольмен тағы да кездесуді талап етті. Тап осы кезде Лондонның
кедейлері өздерін жәбірлеп, қысымшылыққа салған билеуші топтарды жазалауға
кірісті. Осыдан зәрелері ұшқан Лондонның байлары кетерілісшілерге қарсы күш
жинай бастады. Король шаруалармен екінші рет Смитфилдте кездесуге
мәжбүр болды. Смитфилд- программасы ретінде белгілі талаптар, Майл-'
Эндінікінен анағұрлым асып түсті. Енді шаруалар корольден Барлық заңдарды
негізінде жұмысшылар туралы зандарды жоюды, епископтар мен
монастырьлардың және священниктердің жерлерін кәмпескелеп, оларды
шаруаларға бөліп беруді және сеньорлардың басып алған қауымдық пайдалана-
тын жерлерді шаруаларға қайтаруды талап етті. Олар сеньорларға берілген
ерекше жеңілдік біткеннің бәрін де жойып, сословиелерді теңестіру, сондай-
ақ крепостнойлық правоны жою талаптарын ұсынды. Бұл программа феодалдық
қанаушылық пен крепостнойлықтың және сословиелік құрылыстың негізгі
түрлеріне қарсы бағытталған еді.
2.2. Көтерілістің басталуы
Корольдің шаруалармен келіссөздер жүргізіп жатқан кезінде Лондонньщ мэрі
Уот Тайлерді опасыздыкпен өлтірді. Рыцарьлар мен қала байларының құрған
қарулы отряд-тары корольге көмек көрсетуге келді. Король шаруаларға толып
жатқан уәделерді беріп-беріп, оларды үйді-үйіне қайтып тарау-ға көндірді.
Көсемінен айрылған шаруалар екінші рет алдануға ұшырады. Олардың ең соңғы
отрядтары Лондонды тастап кетті. Корольдің жарлығы бойынша, сол кезде
Лондонда жиналған рыцарьлық отрядтар шаруалар отрядтарының ізін суытпай
қуып жетіп бытшытын шығара талқандады. Көтеріліс шыққан аудандардың бәрінде
де корольдік соттар жұмыс істеп, көтеріліске қатысқандарды мейлінше қатаң
жазалады. Көтерілістің басшылары соның ішінде Джон Боллға қатаң үкім
шығарылып өлтірілді.Өзінің бұрынғы берген уәделерінен танып кеткен король,
барлық жерлерге де хабарлап, шаруалар кетеріліске шейін сеньорлардың
пайдасына атқарған міндеткерліктерін мүлтіксіз орындайтын болсын деген
жарлық берді. 1381 жылғы көтерілісте, Жакериядағы сияқты (9-тарауды
қараңыз) себептермен жеңіліске ұшырады. Көтерілістің стихиялылығы мен нашар
жеткіліксіз ұйымдасқандығы және оған қатысқандардың басым көпшілігінің тек
жергілікті тар ерісті мүдделерді ғана көздеушілігі елдің
көптеген.аудандарындағы көтерілісшілердің Лондонға жасалған жорыққа
қатыспаушылықта-рьіна әкеліп жеткізді. Ағылшын шаруа-ларына тән нәрсе
—қайырымды корольге аңғырттықпен сенушілік сайып келгенде Уот Тайлердің
түбіне жетті және феодалдардың көтерілісті басып тұншықтыруын жеңілдеіті.
Көтерілістің жеңіліске ұшырауына Лондон қаласының жоғарғы тобының істеген
опасыздарыда себепші болды. Осы жалпы себептерге, ағылшың шаруаларының
арасында сол кезде-ақ орын тепкен недәуір жіктелушілік те қосылды.
Біріншіден, ауқатты және орташа шаруалардың, екіншіден, кедейлердің
көздеген мүдделері үйлесіп бір жерден шықпады. Сондықтан шаруалар Лондонда
да бірлесіп әрекет жасай алмады. Қорыта айтқанда, олар көтерілістің алғашқы
күндерінде қолдары жеткен жекісті пайдалана алмады және ең әуелгі
үрейленушіліктен естерін жиып, соғыс күштерін құрған феодалдарға қарсві
ұйымдасқан түрде табанды тойтарыс көрсете алмады. Дегенмен де 1381 жылғы
көтеріліс Англияның келешектегі аграрлық дамуына елеулі ықпал және маңызы
жасады.
Мейлінше қатаң жазалаушылыққа қарамастан, шаруалардың қобалжулары
елдің әрбір беліктерінде XIV ғасырдың 90-жылдарына шейін созыла берді.
Вилландар барщинаны өтеуден, көтеріңкі рентаны төлеуден, өздерін
крепостноймыз деп санаудан табан тіресе бас тартты. Шаруалардың
ашу-ызасының басылмаушылығы олардың арасында лоллардттардың еретикалық ілім
ықпалының өсе беруіне де әсерін тигізді. Осы жағдайлардың қысымымен үстем
тап пен феодалдық мемлекет біраз кеңшілікке — тым ауыр алым-салықтарды
біршама жеңілдстіп қатаң жұмысшылар туралы заңдарды женілдетуге
баруға мәжбүр болды. Көтерілістің ең бір ауыз толып айтарлықтан
күрделі нәтнжесі — феодалдардың жаман зәрелерін ұшыра қорқы-тып,
шаруалардың крепостнойлық тәуелділіктен құтылуларын тездетуінде болды. Мұны
Англияның XIV ғасырдағы экономикалық дамуының барысы даярлаған еді. XIV
ғасырдьің аяғында және XV ғасырдың басында вилландардың кепшілігі қара
бастарының азаттығын төлеп алып, еріктілер қатарына қосылды.
2.3. ХУ ғасырдағы ағылшын деревнясының экономикалық дамуы
Уот Тайлер бастаған көтеріліс шаруашылықтың барщиналық системасының түп
тамырына ен акырғы рет балта шапты. Ол сень-ориалдық реакцияның оқиғаларын
тамамдап, ағылшын деревнясының дамуындағы ең прогресшіл жолының жеңісін
белгілеп берді. Бұл жол ұсақ товарлы шаруалар шаруашылығының нығайып,
барщиналық крепостннктік манордын ыдырауына қарай жетектеді.
Уот Тайлердің көтерілісінен соң ағылшын деревнясының экономикасын қайта
құрушылық феодалдық қарым-қатынастардың жойылуына әкеліп жеткізе алмады.
XV ғасырдың өн бойына Англияда феодалдық жер меншігінің монополиясы
сақталып қала берді, шаруалардың негізгі көпшілігінің меншікті жері
болмады, феодалдық рента ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ Негізгі бөлім
2.1. Уот Тайлер басқарған шаруалар көтерілісінің
басталуы ... ... ... ... ... .4
2.2. Көтерілістің
басталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...7
2.3. ХУ ғасырдағы ағылшын деревнясының экономикалық дамуы ... ... ..9
ІІІ
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .14
ІУ Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .15
У
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
Кіріспе
Көтерілістің ең басты көсемі, деревняның қолөнершісі, үй төбесін жабушы
Уот Тайлер болды және әдетте көтерілістің бәрі де соның атымен аталғанды.
Ол соғыс ісімен әбден жете таныс, шебер ұйымдастырушы және ке-
терілісшілердің арасында үлкен беделді адам болды. Эссекс пен Кенттің
үлкен екі отрядтарымен шаруалар Лондонға таяп келіп жетті. Олардың мақеаты
II Ричардпен кездесіп одан шаруалардың хал-жайын жеңілдетуді өтіну болған
еді. Шаруалардың басым көпшілігі Қайырымды корольге сеніп, өздерінің
бастарына түскен бәле-жаланың бәрін де оның ақымақ советниктерінен көретін
еді. Мэрдің берген жарлығына қарамастан қала кедейлері көтерілісшілердің
алдындағы қақпаларды жаптыртпады. Лондонға кіргеннен кейін шаруалар
халықтың ең жексұрын дұшпандары — корольдің советниктерінің үйлерін өртеп
қиратты және түрмелерді талқандап, тұтқындарды босатып жіберді. Лондон
шаруалардың билігіне алынып, іс жүзінде ко-роль олардың тұтқыны болып
шықты. Шаруалар халықтың ете-мөте жек көретін вельмождарын, соның ішінде
ағылшын шіркеуінің бастығы және сонымен қатар Англияның канцлері
архиепископ Кентерберийский Садбериді опасыздар ретіңде елім жазасына
тартты. Шаруалар корольмен алғаш рет Майл-Эндте кездесті. Олар
корольге Майл-Энд программасы деп атақ алған талаптар қойды. Олар
корольдің алдына крепостнойлықты және барщиналықты жойып, біркелкі төмендеу
ақшалы рента (акрадан 4 пенс) орнатып Англияның барлық қалалары мен селолық
жерлерінде сауда бостандығын беру және бүкіл кетерілісшілерге кешірім
жариялау талаптарын қойды.
2.1. Уот Тайлер басқарған шаруалар көтерілісінің басталуы
XIV ғасырдың аяғына таман ағылшын шаруаларының хал-жайы тіпті өте-мөте
мүшкіл болуға айналды. II Ричардтың тұсында (1377—1399) қайта басталған Жүз
жылдық соғысқа байланысты елдің басына түскен жаңа алым-салықтар халықтың
жаман ашу-ызаларын туғызды. 1377 жылы парламент біржолғы жаппай салықты
енгізді және оны 1379 жылы жаңадан, ал 1380 жылы үш есе арттырып өндіріп
жинап алды. Осы салық және оны төлетердегі жіберілген қиянаттар
көтерілістің шығуына тікелей себеп болды.
Көтеріліс 1381 жылдың көктемінде, Англияның оңтүстік-шы-ғысындағы Эссекс
графтығында бұрқ ете түсті. Шаруалар алым-салық жинаушыларды қуып шығып
олардың кейбіреулерін өлтіріп те жіберді. Мейлінше ауыр салықтарға карсы
наразылық ретінде басталған көтеріліс дереу айқын көрінген антифеодалдық
сипатқа ие болды. Ол лезде-ақ Англияның графтықтарының көбірек бөлігін (40-
тан 25 графтықты) камтыды.
Шаруалар монастырьлар мен феодалдық поместьелердің тасталқанын шығарып
қиратып, малдарын айдап әкетті, дүние-мүліктерін талап алып, шаруалардың
міндеткерліктерін белгілеп жазған документтерді өртеді. Көтерілісшілердің,
әсіресе, шіркеу феодалдарына — епископтер мен аббаттарға, сондай-ақ
корольдік соттар мен заңшыларға, клерктерге және мемлекеттік аппараттың
басқа да уәкілдеріне деген өшпенділігі ерекше күшті болды; шаруалар оларды
халықты езіп, қанауда феоалдарға ең басты дем берушілер деп санады.
Шаруаларды әдетте көршілес қалалардың кедейлері әрдайым қолдап отырды.
Лондонмен көршілес — Эссекс пен Кент графтықтарына көтеріліс аса ұйымдасқан
түрде жүргізілді. Кенттің шаруалары, көтерілістен аз ғана бұрын шіркеу
өкіметтерінің тұтқындаған Джон Боллды түрмеден босатып алды және оны
өздерінің басшы көсемдерінің бірі етіп қойды. Көтерілістің ең басты көсемі,
деревняның қолөнершісі, үй төбесін жабушы Уот Тайлер болды және әдетте
көтерілістің бәрі де соның атымен аталғанды. Ол соғыс ісімен әбден жете
таныс, шебер ұйымдастырушы және ке-терілісшілердің арасында үлкен беделді
адам болды.
Эссекс пен Кенттің үлкен екі отрядтарымен шаруалар Лондонға таяп келіп
жетті. Олардың мақеаты II Ричардпен кездесіп одан шаруалардың хал-жайын
жеңілдетуді өтіну болған еді. Шаруалардың басым көпшілігі Қайырымды
корольге сеніп, өздерінің бастарына түскен бәле-жаланың бәрін де оның
ақымақ советниктерінен көретін еді. Мэрдің берген жарлығына қарамастан қала
кедейлері көтерілісшілердің алдындағы қақпаларды жаптыртпады. Лондонға
кіргеннен кейін шаруалар халықтың ең жексұрын дұшпандары — корольдің
советниктерінің үйлерін өртеп қиратты және түрмелерді талқандап,
тұтқындарды босатып жіберді. Лондон шаруалардың билігіне алынып, іс жүзінде
ко-роль олардың тұтқыны болып шықты. Шаруалар халықтың ете-мөте жек көретін
вельмождарын, соның ішінде ағылшын шіркеуінің бастығы және сонымен қатар
Англияның канцлері архиепископ Кентерберийский Садбериді опасыздар
ретіңде елім жазасына тартты. Шаруалар корольмен алғаш рет Майл-Эндте
кездесті. Олар корольге Майл-Энд программасы деп атақ алған талаптар
қойды. Олар корольдің алдына крепостнойлықты және барщиналықты жойып,
біркелкі төмендеу ақшалы рента (акрадан 4 пенс) орнатып Англияның барлық
қалалары мен селолық жерлерінде сауда бостандығын беру және бүкіл
кетерілісшілерге кешірім жариялау талаптарын қойды. Программа шаруалардың
ауқаттылау және самарқау пиғылдағы бөлігінің мүдделерін қорғайтындығын
білдірді. Ол тұтас алғанда феодалдық құрылысқа қол сұққан жоқ, тек
барщиналық пен крепостниктікті жоюды ғана көздеді. Бұл талаптармен
корольдің, әрине, келісуіне тура келді және ол шаруаларға осыларды
қуаттайтұғын грамоталар беруге жарлық етті. Корольдің берген сөзіне сенген
шаруалардың бірсыпырасы Лондонды тастап үйді-үйлеріне тарап кетті. Бірақ
көтерілісшілердің көпшілігі, әсіресе Кенттің кедейлері бұл жеңілдіктерге
канағаттана қоймай, Уот Тайлер және Джон Боллмен бірге Лондонда қалып
қойды. Олар корольмен тағы да кездесуді талап етті. Тап осы кезде Лондонның
кедейлері өздерін жәбірлеп, қысымшылыққа салған билеуші топтарды жазалауға
кірісті. Осыдан зәрелері ұшқан Лондонның байлары кетерілісшілерге қарсы күш
жинай бастады. Король шаруалармен екінші рет Смитфилдте кездесуге
мәжбүр болды. Смитфилд- программасы ретінде белгілі талаптар, Майл-'
Эндінікінен анағұрлым асып түсті. Енді шаруалар корольден Барлық заңдарды
негізінде жұмысшылар туралы зандарды жоюды, епископтар мен
монастырьлардың және священниктердің жерлерін кәмпескелеп, оларды
шаруаларға бөліп беруді және сеньорлардың басып алған қауымдық пайдалана-
тын жерлерді шаруаларға қайтаруды талап етті. Олар сеньорларға берілген
ерекше жеңілдік біткеннің бәрін де жойып, сословиелерді теңестіру, сондай-
ақ крепостнойлық правоны жою талаптарын ұсынды. Бұл программа феодалдық
қанаушылық пен крепостнойлықтың және сословиелік құрылыстың негізгі
түрлеріне қарсы бағытталған еді.
2.2. Көтерілістің басталуы
Корольдің шаруалармен келіссөздер жүргізіп жатқан кезінде Лондонньщ мэрі
Уот Тайлерді опасыздыкпен өлтірді. Рыцарьлар мен қала байларының құрған
қарулы отряд-тары корольге көмек көрсетуге келді. Король шаруаларға толып
жатқан уәделерді беріп-беріп, оларды үйді-үйіне қайтып тарау-ға көндірді.
Көсемінен айрылған шаруалар екінші рет алдануға ұшырады. Олардың ең соңғы
отрядтары Лондонды тастап кетті. Корольдің жарлығы бойынша, сол кезде
Лондонда жиналған рыцарьлық отрядтар шаруалар отрядтарының ізін суытпай
қуып жетіп бытшытын шығара талқандады. Көтеріліс шыққан аудандардың бәрінде
де корольдік соттар жұмыс істеп, көтеріліске қатысқандарды мейлінше қатаң
жазалады. Көтерілістің басшылары соның ішінде Джон Боллға қатаң үкім
шығарылып өлтірілді.Өзінің бұрынғы берген уәделерінен танып кеткен король,
барлық жерлерге де хабарлап, шаруалар кетеріліске шейін сеньорлардың
пайдасына атқарған міндеткерліктерін мүлтіксіз орындайтын болсын деген
жарлық берді. 1381 жылғы көтерілісте, Жакериядағы сияқты (9-тарауды
қараңыз) себептермен жеңіліске ұшырады. Көтерілістің стихиялылығы мен нашар
жеткіліксіз ұйымдасқандығы және оған қатысқандардың басым көпшілігінің тек
жергілікті тар ерісті мүдделерді ғана көздеушілігі елдің
көптеген.аудандарындағы көтерілісшілердің Лондонға жасалған жорыққа
қатыспаушылықта-рьіна әкеліп жеткізді. Ағылшын шаруа-ларына тән нәрсе
—қайырымды корольге аңғырттықпен сенушілік сайып келгенде Уот Тайлердің
түбіне жетті және феодалдардың көтерілісті басып тұншықтыруын жеңілдеіті.
Көтерілістің жеңіліске ұшырауына Лондон қаласының жоғарғы тобының істеген
опасыздарыда себепші болды. Осы жалпы себептерге, ағылшың шаруаларының
арасында сол кезде-ақ орын тепкен недәуір жіктелушілік те қосылды.
Біріншіден, ауқатты және орташа шаруалардың, екіншіден, кедейлердің
көздеген мүдделері үйлесіп бір жерден шықпады. Сондықтан шаруалар Лондонда
да бірлесіп әрекет жасай алмады. Қорыта айтқанда, олар көтерілістің алғашқы
күндерінде қолдары жеткен жекісті пайдалана алмады және ең әуелгі
үрейленушіліктен естерін жиып, соғыс күштерін құрған феодалдарға қарсві
ұйымдасқан түрде табанды тойтарыс көрсете алмады. Дегенмен де 1381 жылғы
көтеріліс Англияның келешектегі аграрлық дамуына елеулі ықпал және маңызы
жасады.
Мейлінше қатаң жазалаушылыққа қарамастан, шаруалардың қобалжулары
елдің әрбір беліктерінде XIV ғасырдың 90-жылдарына шейін созыла берді.
Вилландар барщинаны өтеуден, көтеріңкі рентаны төлеуден, өздерін
крепостноймыз деп санаудан табан тіресе бас тартты. Шаруалардың
ашу-ызасының басылмаушылығы олардың арасында лоллардттардың еретикалық ілім
ықпалының өсе беруіне де әсерін тигізді. Осы жағдайлардың қысымымен үстем
тап пен феодалдық мемлекет біраз кеңшілікке — тым ауыр алым-салықтарды
біршама жеңілдстіп қатаң жұмысшылар туралы заңдарды женілдетуге
баруға мәжбүр болды. Көтерілістің ең бір ауыз толып айтарлықтан
күрделі нәтнжесі — феодалдардың жаман зәрелерін ұшыра қорқы-тып,
шаруалардың крепостнойлық тәуелділіктен құтылуларын тездетуінде болды. Мұны
Англияның XIV ғасырдағы экономикалық дамуының барысы даярлаған еді. XIV
ғасырдьің аяғында және XV ғасырдың басында вилландардың кепшілігі қара
бастарының азаттығын төлеп алып, еріктілер қатарына қосылды.
2.3. ХУ ғасырдағы ағылшын деревнясының экономикалық дамуы
Уот Тайлер бастаған көтеріліс шаруашылықтың барщиналық системасының түп
тамырына ен акырғы рет балта шапты. Ол сень-ориалдық реакцияның оқиғаларын
тамамдап, ағылшын деревнясының дамуындағы ең прогресшіл жолының жеңісін
белгілеп берді. Бұл жол ұсақ товарлы шаруалар шаруашылығының нығайып,
барщиналық крепостннктік манордын ыдырауына қарай жетектеді.
Уот Тайлердің көтерілісінен соң ағылшын деревнясының экономикасын қайта
құрушылық феодалдық қарым-қатынастардың жойылуына әкеліп жеткізе алмады.
XV ғасырдың өн бойына Англияда феодалдық жер меншігінің монополиясы
сақталып қала берді, шаруалардың негізгі көпшілігінің меншікті жері
болмады, феодалдық рента ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz