Денсаулық және темекі шегу

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

Денсаулық және темекі шегу
Темекінің шығу тарихы
Темекі түтініндегі зиянды заттар
Темекі тарту зиянды әдет
Қатерден сақтану жолдары
Шылым қатерлі дерт
Денсаулықты сауықтыру
Ағзаға зиян заттардан денсаулықты сақтау

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Денсаулық - тіршіліктегі ең құнды қасиеттердің бірі. Әрбір адамның міндеті - оны сақтап, саналы түрде ұқыпты жұмсай білуге үйрену.

Көптеген адамдар ағза үшін ненің пайдалы және ненің зиянды екенін, қандай болса да аурудан қалай сақтану қажеттігін көз алдына дұрыс елестете алмайды. Көпшілігі денсаулығын қорғауды медицинаға жүктейді. Егер адамдардың өздері сақтанып жүруді үйренбесе, онда медицина ғылымының ешқандай да жетістіктері денсаулық әкеліп бермейді.

Денсаулықтың бұзылу факторларының қатарына инфекция, организмнің тоңазуы мен ыстық өту, дұрыс тамақтанбау, аз қимылдау, жарақаттану, алкоголь пайдалану, темекі тарту, улану, әртүрлі сәулелердің, әсіресе ультракүлгін және рентген сәулелерінің түсуі жатады.

Адамдардың денсаулығын қорғау ісі кезек күттірмейтін міндеттердің біріне айналып отыр. Өйткені қоғамымыздың ең қастерлі қазынасы - адам, ал оның басты байлығы - денсаулық.

1. Денсаулық және темекі шегу

Темекінің организмге әсері- 1. Адреналин; 2. Артерисклероз (атеросклеро) ; 3. Холестерол (холестерин) ; 4. Никотин; 5. Тұншықтырғыш газ (иіс газы) .

А -өттің тым көп бөлінуіне түрткі болып, өт тастарын түзетін; тамыр қабырғаларында, бауырда әр түрлі майлы-ақуызды қосылыстар түзетін; жыныс гормондарының құрылыс матариалы ретінде пайдаланылатын стериоттар класының қаныққан спирттері.

Ә - органикалық заттар шала жанған кезде түзілетін-түссіз, иіссіз қызыл қан түйіршіктері эритроциттермен, оттегімен салыстырғанда, 100-есе мықты байланыс түзетін қосылыс.

Б -аз мөлшерде жүйке жүйесіне қоздырушы әсер етіп, көп мөлшері жүйке жүйесін жансыздандыратын, қанға тез сіңірілетін алкалоид.

В -салатамыр (артерия) қабырғаларының қалыңдауымен қатар жүретін созылмалы ауру.

Г -қанның оттегін пайдалану менқан қысымын арттыратын бүйрек үсті безінің ақ қабаты бөлетін гормон.

Никотин - өсімдіктерде кең тараған у. Темекі түтінінің негізгі бөлігі. Таза күйінде сарғыш келген май сияқты сұйықтық, өзіне тән қолайсыз иісі болады.

Темекі шегудің денсаулыққа тигізер зияны орасан зор. Темекі тартқанда зат алмасу үрдісінің барлық түрлері зардап шегеді. Оттектің жеткіліксіздігі, қан ұю, холестерин деңгейінің өсуі, барлық ішкі секреция бездері қызметінің үрдісі бұзылады. Ер адамдардын жыныстық әлеуметтік кетеді. Бойжеткендер мен жас әйелдерде етеккір циклі бұзылады.

2. Темекінің шығу тарихы

Европада темекінің таралуы Американы тұңғыш ашқан теңіз саяхатшы Христофор Колумбтың есімімен тығыз байланысты. Ол өзі Сан-Сальвадор деп атаған Гуанагани аралында 1492 жылы болған кезінде жергілікті тұрғындардың бір өсімдіктің құрғақ жапырағын орап алып, тұтандырып тартатынын таңырқай тұрып қараған еді. Олар темекіні шиыршықтап тартуды «Петум» деп атаған кейіннен бұл сөздің мәні табак деген ұғыммен ауыстырылған.

Шылымның зияндылығы темекі құрамында болатын никотиннің орталық жүйке жүйесін қоздыратынына байланысты. Никотин - өте улы зат. Алғаш рет шылым шегуге әрекет еткеннің өзінде-ақ жүрек айну, бас айналу, құсу, жүректің шалыс соғуы, тамақтың, өңештің және қарынның түйілуі, тіпті талып қалу сияқты әр түрлі аурудың құбылыстары байқалады. Әрбір дені сау адамнан осындай өзгеріс байқалады. Ағза никотинге үйренгеннен кейін оның уландыру қасиеті әлсіреп, адам темекінің жағымды қоздыратын әсерін ған түйсінеді. Бұл алдамшы түйсік, өйткені темекі түтініндегі заттар денсаулық үшін қауіпті.

3. Темекі түтініндегі зиянды заттар

Темекі түтінінде никотин иіс газы, көгерткіш қышқыл, аммиак, формальдегид, т. б. зиянды заттар көп. Рак ісігін асқындыратын бензопирен ерекше зиянды болып табылады. Шылым шегетіндер шекпейтіндерге қарағанда рак ауруымен жиі ауырады. Олардан басқа өкпенің созылмалы қабыну, туберкулез, тыныс демікпесі ауруларына жиі ұшырайды. Шылым шегуші өзіне ғана емес, сондай-ақ айналасындағыларға да зиянды. Шылым шегілген бөлмеде бір сағат болған адам шылым шеккендей уланады. Бір адамның шылым шегуі көп адамды уландырады. Шылым шегуден әйелдер мезгілінен ерте қартайып, жүкті кезінде әр түрлі ауруларға жиі ұшырайды. Халықаралық санақ мәліметіне қарағанда шылым шегетін әйелдерден туған балалардың арасындағы өлім шылым шекпейтін әйелдерге қарағанда 40 % жоғары.

Никотин қан тамырларының түйілуіне және олардың ішкі қабықшасының өзгеруіне себепші болады. Мұндайда қан тамырлардың саңылауы тарылып, қан айналымы қиындайды, дене мүшелерін оттегімен және қоректік заттармен қамтамасыз ету және олардан зат алмасудың зиянды өнімдерін әкету нашарлайды. Шылым шегушілер арасында көп тараған ауру - стенокардия, мұнда жүрек қан тамырлары кеудені қатты ауыратын әлсіздік пен ажал қатерін туғызатындай оқтын-оқтын түйілуі мүмкін. Стенокардия көбіне жүректің ауыр жарақаты миокард инфарктіге әкеліп соғады. Шылым шегушілердің басқа бір әдетті ауруы - ұстамалы ақсақтық (эндартериит) . Мұнда адам бірнеше ғана қадам жасап үлгереді, ал содан кейін бір немесе екі аяқ та ұйып, кенет ауырады. Тоқтаған соң бірнеше минуттан кейін ауырсыну басылады, бірақ әрі қарай жүруге ыңғайланғанда қайта пайда болады. Сөйтіп, осылайша жалғаса береді. Шылым шегу адам денесінің жетілу мүмкіндіктерін әжептәуір шектейді. Никотин ден күшін және бұлшықет сезімінің өткірлігін кемітіп, қимыл үйлесімділігін, шапшаңдықты және әсіресе төзімділікті нашарлатады. Спорт пен темекі бір-біріне қарама- қайшы.

4. Темекі тарту зиянды әдет

Темекі тарту - никотинизм немесе жалпы тұрмыстық наркомания деп аталады. Ол ел арасына кең тараған зиянды әдеттердің бірі. Шылым тартқан кезде темекінің әр түрлі зиянды қосындылары: никотин, күкіртсутегі, сірке, құмырсқа, синил, май қышқылдары, пиридин, оттегінің тотығы және басқа да химиялық заттар бөлініп өкпе талшықтары арқылы денеге тарайды.

Темекі тарту адам ағзасы үшін физиологиялық қажет нәрсе емес. Іс жүзінде ағза үшін қажетсіз зиянды құбылыс. Өйткені ол денені уландырып, денсаулыққа зардапты әсерін тигізеді. Темекінің түтінінде 80-90% дейін никотин болды.

Шылымды ұзақ тартқан адамның өкпе қатарына, бронхылардың парез деп аталатын дерттеріне шалдығуы мүмкін.

Никотиннің әсерінен асқазанның және басқа да ас қорыту мүшелерінің сөл бөлу қызметі бұзылады, қышқылы артады, гиперацидті гастрит пайда болып, кейіннен ол асқазанның жарасына айналады.

Темекі тарту салдарынан жыныс мүшелерінің қызметі нашарлайды. Никотиннің зиянды әсерінен мидың және жүйке жүйесінің бұрыннан келе жатқан ескі дерттері қозады. Никотиннің әсерінен жүректің тәуліктік соғу жиілігі 10-15 мыңға дейін жиілейді. Сондай-ақ жүректің соғу ырғағы да өзгереді. Жүректің шамадан тыс артық жұмыс істеуі, қан қысымының көтерілуі жүректің тозуына әкеліп соқтырады. Сөйтіп адам ағзасы мерзімінен бұрын қартаяды. Темекінің салдарынан қан тамырларында, жүректе, қолқада атеросклероз пайда болып, денеде «С» дәрумені азаяды, жүрек, өкпе, бауыр сияқты өмірлік мәні зор мүшелерге алмасу процестерінің өзгеруінен олардың қызметі күннен-күнге нашарлай түседі.

5. Қатерден сақтану жолдары

Шылым құмарлар қатерлі сырқаттан сақтанып, оның алдын-алу үшін алдымен темекі тартудан қол үзгендері жөн. Ұзақ уақыт темекі тартқан адам жиі жөтелсе, жүдесе, кеудесі ауырса, қан түкірсе, қақырығы көбейсе, ол денсаулықтың бұзылғанының белгісі, сондықтан дереу шылым тартуды бірден тастап, дәрігерге қаралған дұрыс.

Темекіні тастағаннан кейін көпке дейін арақ-шараптан кофе сияқты қоздырғыш заттардан аулақ болған жөн. Етсізтамақ ішкен дұрыс, тартқысы келсе, онда жеміс-жидек, сок, болмаса минералды су ішкен пайдалы, кәмпит сорған жөн. Бұлар да көмектеспесе ауызды күніне 3-4 рет азот қышқылды күмісті 1 литр суға ерітеді. Онымен шайғаннан кейін ауызда ұнамсыз дәм пайда болады. Шылымға құмарлық жойылады. Темекіні тастаған соң бірнеше аптадан кейін адамның тамаққа тәбеті ашылып, жөтелі басылады. Салмақ қосылады.

6. Шылым қатерлі дерт

Шылым шегудің зияндылығы туралы айтылмай жүрген жоқ. Алайда, көптеген адамдар шылым шегу денсаулыққа зиян деп ойламайды. Шылым шегетін адамдардың саны күннен күнге өсіп келеді.

Шылым - бұл бірден қоятын зат емес. Бұл өте қауіпті, нағыз наркомания. Бірақ қарапайым адамдар шылым шегуді дерт деп қарамайды.

Никотин- өсімдік тектестердің ішіндегі ең улысы болып табылады. Мысалға келтіретін болсақ, құстардың тұмсығына никотинге малынған әйнек таяқшаны тигізсе болды, құстар өледі. Ал қояндар ¼ никотин тамшысынан, иттер ½ тамшыдан өледі. Адамдар үшін өлімге әкелетін дозасы 50 - 100 мг дейін немесе 2-3 тамшы никотинді құрайды.

Міне осындай доза күнделікті адам қанына 20-25 шылым шеккеннен кейін түседі.

Шылым шегетін адам бірден өлмейді. Себебі никотинді біртіндеп қабылдайды. 30 жыл ішінде шылым шегетін адам шамамен 20 мың шылым шегеді немесе орта есеппен 800 г никотинді қабылдайды. Шылымды шеккенннен кейін біртіндеп әдеттке айналып, шылымға деген құштарлығы артады.

Никотин зат алмасу процесіне қатысып, адам ағзасы үшін қажеттілікті туғызады.

Егер шылым шекпейтін адам бірден никотиннің көп дозасын қабылдайтын болса, онда ол өлімге әкеледі. Мұндай жағдайлар көп елдерде байқалады. Мысалы францияның ницца қаласында ‘Кім көп шегеді’ деген сайыста 60 шылым шеккен екі жеңімпаз сол күні қайтыс болған, ал қалған сайыскерлер ауыр халмен ауруханаға түскен.

Шылым шегетін адамдар өзінің денсаулығына ғана емес, қоршаған ортасындағы адамдардың денсаулығына зиян келтіреді. Көп шылым шегілетін жерлерде тұратын балалар көбінесе тыныс алу мүшелерінің ауруларынан зардап шегеді. Ата - анасы шегетін балалардың көпшілігінде бронхит, пневмония аурулары жиі кездеседі. Шылым түтіні күннің ультрафиолет сәулесін ұстап қалады, ал бұл сәуле нәрестенің өсуіне қажет, оның ағзасындағы зат алмасуы және нәрестенің өсуіне қажетті витамин С бұзылады. 5-9 жастағы баланың өкпесінің қызметі бұзылады. Нәтижесінде баланың қабілеті төмендейді.

Аяғы ауыр кезінде шылым шеккен әйелдердің балалары көбінде эпилепси ауруымен ауырады және өзінің құрдастарынан сана сезімі төмен болады.

Жас өспірімдердің шылым шегуі ең бірінші оладың нерв және жүрек қантамыр жүйесіне әсер етеді. 12-15 жастарында оларға физикалық ауыртпалық түссе олар тез алқынып тіпті дем ала алмай қалады.

Шылым оқушының үлгеріміне кері әсерін тигізеді. Олрадың физикалық және психикалық дамуын тежейді.

Шылым шегуден басқа әдеттердің бірі - алькоголь ішу. Өкінішке орай өмірде олар бір-бірімен үйлесімді болады.

Шылым шегу - ауыр зардапты, сабақты дерт, сондықтан оған ұшырап қалмаудың жолдарын алдын -ала қарастырған жөн. Тұзаққа бір түссең шығу қиын.

7. Денсаулықты сауықтыру

Денсаулық- баға жетпес жалғыз ғана асыл дүние.

жақсы болу үшін не уақытты, не күш-

жігерді, не еңбекті, тіпті барлық дүниені аямай жүмсау керек.

М. Монтень.

Адамың денсаулығын сақтау кепілі - салауатты өмір сүру, тазалық, дұрыс тамақтану, жеке басының гигиенасын сақтау және уақытында демала білу. Адам өз денсаулығын жақсарту үшін, өзін жақсы сезіну үшін көптеген демалыс орындарына барып демалады. Олар: санаторийлер, жазғы лагерьлер және тағы басқа көптеген демалыс орындары. Мұндай орындар Қазақстанда өте көп. Санаторийлерде адам өз денсаулығын емдей алады, қоршаған ортадағы зиянды факторларға қарсы иммунитетін арттырады және өзінің психикалық, рухани және физикалық жағын арттыра түседі.

Адамзат баласының денсаулығы айналаны қоршаған сыртқы орта факторлармен ішкі физиологиялық үрдістермен байланысты болатыны анықталып отыр. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасы бойынша, денсаулық дегеніміз- ағзаларда аурулардың не болмаса физикалық кемістіктің жоқтығы ғана емес, ол табиғи, рухани және әлеуметтік толық аман - есендік. Академик В. П. Казначеевтің анықтамасы бойынша, денсаулық- ағзаның ұзақ өмір сүру барысында биологиялық және психикалық әрекеттері мен жас ерекшеліктеріне байланысты дені сау ұрпақ жалғастыру қабілеттілігінің сақталуы мен дамуы. Ал И. И Брехманның анықтамасы бойынша, денсаулық адамның ерекшелігіне сәйкес өзгермелі ортада тұрақтығы, сонымен қатар сенсорлық, вербалдық, және құрылымды ақпараттарды қабылдау қабілеттілігі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.