Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы

Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1.Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң
құрылым және мәртебесi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5

2. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңестің құзыреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11

3. Конституциялық Кеңестiң конституциялық іс жүргізу
құзыреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21

Қазақстан Республикасының Президенті 2005 жылдың 18 ақпанында Қазақстан халқына арналған өз жолдауында еліміздің экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолдарына қатысты күрделі де кешенді көптеген жаңа, тың бастамалар көтерді солардың бірі елді демократияландыруды жедел жаңартудың міндеттеріне байланысты, яғни саяси жүйені одан әрі жаңарту және демократияны дамыту жөніндегі жүйелі және көп бағытты жұмысқа көшу көзделген.
Мұндай қадамның мәні - Қазақстанды Батыс демократиясының дәстүрлері мен қағидаттарына және Оңтүстік-Шығыс Азияның іргелі мемлекеттерінің тәжірибесіне, көпұлтты және көпдінді халқымыздың дәстүрлеріне сәйкес одан әрі демократияландыру.
Мен бұл жұмыс барысында Конституциялық Кеңестiң құзыретiн қарастырып өтпекпiн. Бұл орайда алдымен айтып кетерлiк жай бiздiң елiмiзде Конституциялық Кеңес сот органы емес. Ол Конституцияның үстемдігін сот әдістерімен қамтамасыз етпейтін мемлекеттік орган болып табылады.
Алайда Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында Конституциялық Кеңеске арналған бөлім бар. Осы мемлекеттік органның қандай мақсатта құрылатындығы Конституцияда көрсетілмеген. Алайда, Конституциялық Кеңестің Конституцияда белгіленген өкілеттігінен Конституциялық Кеңестің негізгі көздейтіні Конституцияны қорғау екендігі көрінеді .

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30 тамыз 1995 ж.
2. Мемлекет және құқық негiздерi: Қураст. Е. Баянов. –Алматы: Жетi жарғы. 2001 ж.
3. Сапаргалиев Г.С. Становление конституционного строя Республики Казахстан. 1990—1996: Сб. статей. Алматы, 1997.
4. Рогов И.И. "Основные направления реа¬лизации правовой реформы " // Юридическая газета. 13 октября 1999.
5. Шайкенов Н.А. Без возвышения права и суда не будет эффективной экономика// Юри¬дическая газета. 22 сентября 1999.
6. Ким Ю.А. Конституциялық Кеңестің Конституциялық заңдылықты қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызы. Зақонотворчесқий процесс в Республиқе Казахстан: «состояние и проблемы» деген қітапта. Алматы. 1997.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1.Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң
құрылым және мәртебесi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5

2. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңестің
құзыреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11

3. Конституциялық Кеңестiң конституциялық іс жүргізу
құзыреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...14

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21

Кiрiспе

Қазақстан Республикасының Президенті 2005 жылдың 18 ақпанында
Қазақстан халқына арналған өз жолдауында еліміздің экономикалық,
әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолдарына қатысты күрделі де кешенді
көптеген жаңа, тың бастамалар көтерді солардың бірі елді
демократияландыруды жедел жаңартудың міндеттеріне байланысты, яғни саяси
жүйені одан әрі жаңарту және демократияны дамыту жөніндегі жүйелі және көп
бағытты жұмысқа көшу көзделген.

Мұндай қадамның мәні - Қазақстанды Батыс демократиясының дәстүрлері
мен қағидаттарына және Оңтүстік-Шығыс Азияның іргелі мемлекеттерінің
тәжірибесіне, көпұлтты және көпдінді халқымыздың дәстүрлеріне сәйкес одан
әрі демократияландыру.
Мен бұл жұмыс барысында Конституциялық Кеңестiң құзыретiн қарастырып
өтпекпiн. Бұл орайда алдымен айтып кетерлiк жай бiздiң елiмiзде
Конституциялық Кеңес сот органы емес. Ол Конституцияның үстемдігін сот
әдістерімен қамтамасыз етпейтін мемлекеттік орган болып табылады.
Алайда Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында
Конституциялық Кеңеске арналған бөлім бар. Осы мемлекеттік органның қандай
мақсатта құрылатындығы Конституцияда көрсетілмеген. Алайда, Конституциялық
Кеңестің Конституцияда белгіленген өкілеттігінен Конституциялық Кеңестің
негізгі көздейтіні Конституцияны қорғау екендігі көрінеді[1].
Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасының
Конституциялық Кеңесі туралы" Конституциялық заң күші бар Жарлығы осы
органның нені көздейтінін айқын да дәл бейнелеген. Онда Конституциялық
Кеңестің мемлекеттік орган ретінде Республика Конституциясының Қазақстан
Республикасының бүкіл аумағында үстемдік етуін қамтамасыз ететіндігі
айтылған. Қазақ КСР-ның бір де бір Конституциясында, сондай-ақ Қазақстан
Республикасының 1993 және 1995 жылдардағы Конституцияларында мұндай ереже
болған жоқ." Қазақстан Республикасы Конституциясының үстемдігі туралы"
Ереже бірінші рет Президенттің жоғарыда көрсетілген Жарлығында баянды
етілді. Осы ережеде ең алдымен Қазақстанда конституциялық құрылыстың
белгіленгені, құқықтық мемлекет құрғысы келетіндігі, мемлекеттің
Конституцияға бағынуға тиістігі идеясы көрініс тапқан.
Ендi осы және өзге мәселелердi қарастырып жете қарастырып
өтiпкетелiк.

1. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң құрылым және
мәртебесi

Конституциялық Кеңес Конституцияның үстемдігін қамтамасыз етуі тиіс.
Бұл Конституциялық Кеңестің өз қызметінде:
-олардың бұлжымастығын, яғни, нормативтік құқықтық актілерді қабылдау,
ұйымдастыру акцияларын жүзеге асыру (сайлау және т.б.) кезінде жоғары
мемлекеттік органдардың конституциялық нормаларды мүлтіксіз орындауын
қамтамасыз ететін конституциялық нормаларды;
-мемлекеттің белгілі бір жағдайын айқындайтын, мысалы мемлекеттің
біртұтас нысанын, саяси тұрақтлықты орнықтыратын, т.б. конституциялық
қағидаларды;
-конституциялық идеяларды, принциптерді, мысалы әлеуметтік мемлекет,
қазақстандық патриотизм, т.б. идеяларды басшылыққа алуы тиіс.
Көрсетілген мән-жайларға орай Конституциялық Кеңес актілердің
конституциялық заңдылықтарын тексерумен ғана шектелмейді. Конституциялық
Кеңес қызметінің негізі Қазақстан Республикасының Конституциясы және
Президенттің "Конституциялық Кеңес туралы" Жарлығы болып табылады[2].
Осы екі акт Конституциялық Кеңестің өкілеттігін, құрамын, қалыптасу
тәртібін, мүшелеріне қойылатын талапты, Конституциялық Кеңес мүшелерінің
мәртебесін, конституциялық іс жүргізуді айқындайды. Өз қызметінің аталған
актілерiмен реттелмеген, ұйымдастырылуы мен тәртібі бойынша Конституциялық
Кеңес Регламент қабылдайды.
Конституциялық Кеңес, оның ішінде Төраға бар, жеті адамнан тұрады.
Осыған қоса республиканың бұрынғы Президентi өмір бойына Конституциялық
Кеңестің мүшесі болып табылады. Конституциялық Кеңестің Төрағасын қызметке
Президент тағайындап, Президент қызметінен босатады. Конституциялық
Кеңестің екі мүшесін - Президент, екі мүшесін - Сенаттың Төрағасы, екі
мүшесін Мәжілістің Төрағасы қызметке тағайындап, қызметтен босатады.
Конституциялық Кеңес мүшесінің өкілеттігі — 6 жыл. Конституциялық Кеңес
мүшелерінің жартысы үш жыл сайын жаңартылып отырады.
Конституциялық Кеңес мүшелеріне мынадай талаптар қойылады:
• олар Қазақстан Республикасының азаматтары болуы тиіс;
• жасы отыздан төмен болмауы керек;
• Қазақстан аумағында тұруы тиіс;
• жоғары заң білімі болуы тиіс;
• заң мамандығы бойынша кем дегенде бес жыл жұмыс тәжірибесі болуы керек.
Конституциялық Кеңестің Төрағасы мен мүшелері Парламент Палаталарының
бірлескен отырысында тағайындалғаннан кейін Республика Президенті алдында
ант береді. Ант мәтіні: "Өзіме жүктелген Қазақстан Республикасы
Конституциялық Кеңесінің Төрағасы (мүшесі) міндетін адал атқаруға, әділ
болуға және басқа ешкімге, еш нәрсеге емес, Қазақстан Республикасының
Конституциясына ғана бағынуға салтанатты түрде ант етемін".
Конституциялық Кеңестің Төрағасы мен мүшелері мемлекеттің лауазымды
тұлғалары болып табылады. Олардың мәртебесі Конституцияға, Президенттің
"Конституциялық Кеңес туралы" Жарлығына қоса, алғашқы екеуінде реттелмеген
бөліктері мемлекеттік қызмет туралы нормативтік құқықтық актілермен
белгіленеді.
Конституциялық Кеңестің белгілі бір шектеушілікке байланысты мүшелігі
Депутаттық мандатына орай, оның оқытушылық, ғылыми және өзге шығармашылық
қызметтен басқа, кәсіпкерлік қызметті жүзеғе асыруына, басшы орғандардың
немесе коммерциялық ұйымдардың қадағалау кеңестерінің құрамына кіруіне жол
берілмейді[3]. Конституциялық Кеңес туралы Жарлықта жоғарыда аталған
тыйымдарды орындамау мүшелікті тоқтатуға әкеліп соқтыратыны туралы
жазылған.
Конституциялық Кеңес мүшелері мәртебесінің ерекшелігі мынадай
сәттерінде көрінеді.
Өз міндеттерін орындау кезінде олар тәуелсіз және тек Конституцияға
және Президенттің Конституциялық Кеңес туралы Жарлығына ғана бағынады.
Басқа актілердің (нормативтік және нормативтік емес) ол үшін айтарлықтай
міндеттілік күші болмайды.
Олардың қызметіне қайсыбір араласушылық, сондай-ақ қысым көрсету
немесе өзғедей бір қандай да болсын нысанда әрекет жасау заң бойынша
жауаптылыққа тартылады.
Конституция Конституциялық Кеңестің немесе оның мұшелерінің қандай да
бір органның алдында есеп беретіндіғін көздемейді. Конституциялық Кеңестің
Парламентке елдегі конституциялық заңдылықтың жай-күйі туралы жыл сайынғы
жолдауы оның есебі болып табылмайды. Конституциялық Кеңес Төрағасы және
оның мүшелері Конституциялық іс жұрғізу жөніндеғі қызметі үшін ешкімге есеп
бермейді. Президенттің Конституциялық Кеңес туралы Жарлығында олардың
өкілеттігін жүзеғе асыру жөніндегі есебін талап етуге ешкімнің құқығы
жоқтығы туралы жазылған.
Қаралған мәселе бойынша шешім шығарылғанша Конституциялық Кеңес
Төрағасынан немесе оның мүшелерінен ешкімнің ешнәрсе сұрауына құқығы жоқ.
Конституциялық Кеңестің Төрағасы мен мүшелері шешім шығарылғанша оған
қатысты мәселелер бойынша пікір білдіруге немесе ақыл-кеңес беруге құқылы
емес.
Конституциялық Кеңес мүшелері өкілеттік мерзімі біткенше
ауыстырылмайды. Олардың өкілеттігі Президенттің Конституциялық Кеңес туралы
Жарлығымен көзделгеннен өзге жағдайда ғана тоқтатылуы немесе тоқтата тұруы
мүмкін.
Конституциялық Кеңес мүшелерінің сотта немесе өзге де құқыққа
мұрагерлік органдарда қорғаушылықты немесе өкілдікті жүзеге асыруына,
қандай да болсын адамның құқықтары мен міндеттерінен босануына қорғаншылық
көрсетуіне рұқсат етілмейді. Әрине, олар басқа да азаматтар сияқты, мысалы,
өз балалары, т.б. үшін заңды өкіл бола алады.
Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелері иммунитетін пайдаланады.
Олар өз өкілетшінің мерзімі ішінде тұрмеге қамалмайды, күштеп әкелінбейді,
сот тәртібімен әкімшілік жазалау шаралары қолданылмайды, қылмыс немесе ауыр
қылмыс ұстінде ұсталғаннан өзғе жағдайларда қылмыстық жауаптылыққа
тартылмайды. Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелеріне қатысты қылмыстық
істі тек алдын ала анықтау және тергеу жұрғізуші республикалық мемлекеттік
органның басшысы ғана қозғай алады. Мәселе мемлекеттік орғанның лауазымы
жоғары адамы туралы болғандықтан Бас прокурор істі тергеу барысында
заңдылықтың сақталуын қадағалауды жүзеге асырады. Қылмыстың жасалғаны
туралы дәлелдемелер болған жағдайда Бас прокурор Конституциялық Кеңестің
Төрағасын немесе мүшелерін қылмыстық жауаптылыққа тартуға келісім беру
туралы Парламентке ұсыныс енгізеді. Конституциялық Кеңестің Төрағасына және
оның мүшелеріне қатысты қылмыстық істі тек Жоғарғы Сот жұргізеді.
Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелері мәртебесінің тағы бір
ерекшелігі мынада: ол тәртіптілік жауаптылыққа жатқызылмайды. Оның үстіне
Конституциялық Кеңес мүшелерін оның отырыстарынан аластауға ешкімнің құқығы
жоқ. Конституциялық Кеңес мүшесінің өкілеттігі ол туралы Жарлыққа сәйкес
тоқтатыла түрған жағдайда, Төрағаның оны отырысқа қатыстырмауға құқығы бар.
Конституциялық Кеңестің Төрағасы мен мүшелері Конституциялық Кеңесте
мәселелер қарау және ол бойынша шешімдер қабылдау кезінде тең құқылы
жағдайда болады. Осы жалпы ереженің, Төраға даусының шешуші дауыс болатын
бір ғана қатаң тәртібі бар.
Заң Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелері өкілеттігін тоқтата
тұру жағдайы мен тоқтату жағдайын ажыратады.
Өкілеттікті тоқтата тұру жағдайын негізінен екі топқа бөлуге болады.
Бірінші топқа мынадай:
-Конституциялық Кеңестің отырыстарына кем дегенде үш рет қатарынан
дәлелсіз себеппен қатыспау;
-денсаулығына байланысты өз міндетін атқаруға ұзақ уақыт бойы
қабілетсіз болу;
-соттың заңдық күшіне енген шешімі бойынша хабарсыз жоқ болып кетуі
танылған жағдайлары жатады. Мұндай жағдайларда Конституциялық Кеңестің өзі
осы мүшені тағайындаған субъектіге (Президентке, Мәжіліс Төрағасына немесе
Сенаттың Төрағасына) ұсыныспен шығады.
Өкілеттігі тоқтатыла тұратын екінші топқа заңмен белгіленген тәртіп
бойынша:
- тұтқындауға;
-әкімшілік жауаптылыққа тартуға;
- қылмыстық жауаптылыққа тартуға;
-сотта медициналық сипатта күштеу шараларын қолдану туралы өтініш
түсіруге;
-сотта Конституциялық Кеңес Төрағасының немесе мүшелерінің қабілетсіз
немесе қабілетінің шектеулі екендігін тану туралы өтініш түсіруге келісім
берілген жағдайлар жатады.
Конституциялық Кеңес Төрағасының немесе оның мүшелерінің өкілеттігін
тоқтата түру туралы шешім өкілеттікті тоқтата тұру үшін негіз белілі болған
кезден әрі кеткенде бір айдың ішінде қабылданады. Аталған адамдардың
өкілеттігі оны тоқтата тұруға қызмет еткен негіздер дәлелденгенше тоқтатта
тұрады. Егер аталған негіздер дәлелденсе, ол олардың өкілеттігінің
тоқтатылуына Әкеліп соқтырады.
Конституциялық Кеңес Төрағасының немесе оның мүшелерінің өкілеттігі
мынадай, егер:
• орнынан түсу туралы өтініш қабылданса;
• Жоғарғы Соттың ол туралы айыптау үкімі заңды күшіне енсе;
• ол қайтыс болған жағдайда;
• атқаруға тыйым салынған қызметті атқаруын тоқтатпаса;
• антын бұзса, Конституцияның, Президенттің Конституциялық Кеңес туралы
Жарлығы талаптарын орындамаған, оның жоғары мәртебесімен сыйыспайтын
өрескел теріс қылық жасаған; заң талабын бұза отырып тағайындалған;
• оның қайтыс болғандығы туралы сот шешімі заңдық күшіне енген;
• қызметінің Конституция бойынша белгіленғен мерзімі біткен;
• алпыс жасқа, ерекше жағдайларда - алпыс бес жасқа толған (мұның экс-
Президенттерге қатысы жоқ); саяси мақсаттарды көздейтін саяси
партияларға немесе өзғе де қоғамдық бірлестіктерге кірген жағдайларда
тоқтатылуы мұмкін.

2. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңестің құзыреті

Конституциялық Кеңестің қарауына жатқызылған мәселелердің сипатына
орай, осы орғанның құзыреті өкілеттіктердің төрт тобынан тұрады.
Даулы мәселелерді шешу жөніндегі өкілеттіктер бірінші топқа жатады.
Конституциялық Кеңес:
1) Республика Президенті сайлауын;
2) Парламент депутаттары сайлауын;
3) республикалық референдум өткізудің дұрыстығы туралы даулы
мәселелерді шешеді (Қазақстан Республикасы Конституциясында даулы мәселені
шешу жөнінде өтінішпен Конституциялық Кеңеске жүгінуге құқылы субъектілер
көрсетілген. Олардың қатарына Қазақстан Республикасының Президенті,
Сенаттың Төрағасы, Мәжілістің Төрағасы, Парламент депутаттарының жалпы
санының кем дегенде бестен бір бөлігі, Премьер-министр жатады).
Конституциялық Кеңес аталған шараларды өткізу кезінде Конституцияның,
сайлау жөніндегі және өзге де заңдардың бұзылған, бұзылмағандығы туралы
мәселені қарайды. Егер жиналған материалдар заңның бұзылғандығына көз
жеткізсе, онда Конституциялық Кеңес сайлауды және референдумды заңсыз деп
таниды.
Конституциялық Кеңес өкілеттігінің екінші тобына:
1) Президент қол қойғанға дейінгі заңдарды және оның Конституцияға
сәйкестігін Парламент бекіткенге дейінгі халықаралық шарттарды қарауға
қатысты өкілеттіктер жатады.
Конституциялық Кеңес өкілеттігінің үшінші тобына:
1) Конституция нормаларын ресми түсіндіруге;
2) Республика Президентін қызметінен мерзімінен бұрын босату туралы
Парламент шешімі шыққанға дейін Президентті қызметінен кетіру туралы
түпкілікті шешім - белгіленген Конституциялық рәсімдерді сақтау туралы
қорытынды беруге қатысты өкілеттіктер жатады.
Конституциялық Кеңес өкілеттігінің төртінші тобына:
1)егер сот қолданылуға жататын нормативтік-құқықтық акт адамдар мен
азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді
деп шешсе, актінің Конституцияға сәйкес келмейтіндігін тану туралы сот
жүгінісін қарауға;
2)конституциялық іс жүргізу тәжірибесін қорыту нәтижесі бойынша
конституциялық заңдылықтың республикадағы жәй-күйі туралы Президент
жолдауының жіберілуіне байланысты өкілеттіктер жатады. Бірінші мәселе
бойынша Конституциялық Кеңестің шешімі шығарылады. Ал жолдау конституциялық
заңдылықты нығайту жөніндегі нұсқау мазмұндас болуы мүмкін. Аталған
өкілеттік конституциялық өкілеттік деп есептеледі.
Өз өкілеттігін орындау үшін Конституциялық Кеңес барлық мемлекеттік
органдардан, ұйымдардан қажетті құжаттарды, материалдарды өзге де
ақпараттарды сұратып алдыруға құқылы. Ол мамандарды сараптамалық және
ғылыми-консультативтік жұмыстарға тарта алады. Бұл өкілеттіктер
конституциялық өкілеттіктер қатарына жатпайды.
Конституциялық Кеңестің Төрағасы ерекше, жеке өкілеттіктерді
иеленеді. Ол: 1) қаралуға жататын мәселелердің әзірленуі мен талдануын
басқарады; 2) Конституциялық Кеңес отырыстарын шақырады, оған төрағалық
етеді; 3) Конституциялық Кеңес мүшелерінің міндеттерін бөледі, олардың
жұмысын ұйымдастырады; 4) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.