Шағын және орта бизнестің Қазақстандағы экономикалық ролі

Пән: Бизнесті бағалау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау орта және кіші бизнестің дамуына жағдай жасайтын, олардың қызметтерін ынталандыруға мүмкіндік тудыратын экономикалық құқықтық жағдай жасауды, сонымен қатар оларға жеңілдіктерді пайдалана отырып материалдық және қаржылық ресурстар салуды білдіреді. Кәсіпкерлердің көзқарасы бойынша, олардың максимальды пайда табуы, салынған инвестицияның тиімділігі, тәуекелдік деңгейінің жоғары болуы, меншік пен азаматтардың құқықтық жағдайынан қорғалуы сияқты әдеттеген мақсаттарына жетуіне тек мемлекет қана жағдай жасай алады. Ал, мемлекеттің көзқарасы бойынша кәсіпкер ең жоғары деңгейдегі мүдделер мен мақсаттарға жетуі тиіс (мысалға, қоғамдық байлықтың өсуіне, жұмысбастылық мәселесін шешуге, ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге ықпалын тигізуі қажет және т. б. )

Мемлекет пен орта және шағын кәсіпкерліктің мақсаттары мен мүдделерін түйістіру барысында тиімді мемлекеттік саясат жүргізілуі тиіс.

Шағын және орта бизнестің Қазақстандағы экономикалық ролі

Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес күтілген нәтиже: шағын кәсіпкерлік субъектілерінің жалпы ішкі өнімдегі үлесі 15% дейін, ал субъектілердің жалпы саны 500 мыңға дейін, шағын бизнес саласында жұмыспен қамтылғандардың 2млн адамға дейін артуы керек болатын. Табиғи монополияларды реттеу бәсекекелестікті қорғау және шағын бизнесті қолдау жөніндегі агенттіктің мәліметтері бойынша 2002 жылдың соңында елімізде 372 мыңнан астам шағын кәсіпкерлік субъектілері қызмет жасап, онда 1, 4 млн адам еңбек еткен. Бұл республикадағы еңбекпен айналасындағылар 23% 2002 жылмен салыстырғанда 2003 жылы республика бойынша шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны 12% онда жұмыспен қамтылғандардың саны 13% артқан. Жалпы шағын кәсіпкерлікті дамыту аймақтық экономиканы көтерудегі маңызы зор. Кәсіпкерліктің салыстырмалы түрде жан-жақты дамыған орталықтарының бірі Алматы облысы болып табылады. Енді, Алматы - облысы бойынша кәсіпкерліктің даму деңгейін деңгейін келесі мәліметтерден көруге болады

Кесте 1

Алматы облысының шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны туралы мәлімет (бірлік)

Алматы облыстық кәсіпкерлік, шағын және орта бизнесті дамыту мен қолдану жөнінде комитетінің мәліметтері.

Жылдар: Жылдар

2000 ж: 2000 ж

2001 ж: 2001 ж

2002ж: 2002ж

2003ж: 2003ж

2004ж: 2004ж

Жылдар: Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны

2000 ж: 17587

2001 ж: 18317

2002ж: 18808

2003ж: 34568

2004ж: 56961

Жылдар: Оның ішінде, өндірісте

2000 ж: 297

2001 ж: 430

2002ж: 442

2003ж: 618

2004ж: 785

Осы кестеде келтірілген мәліметтерден байқалғандай, талдауға алынған 2000-2004 жылдары шағын бизнестің қалыпты дамуы деңгейі байқалады. Бұл ең алдымен аталған жылдары макроэкономикалық тұрақтану тенденциясының сақталуы мен мемлекет тарапынан шағын және орта бизнестің дамуына басым көңіл бөлуінің нәтижесі. 2003 жылы 2000 жылмен салытырғанда шағын бизнес субъектілерінің саны мен өндірістегі кәсіпкерлер санының сәйкесінше 1, 9 және 2, 1 есеге артуына, әсіресе, 1997 жылдан бастап мемлекеттің шағын кәсіпкерлікті қолдауды күшейтуі оң ықпал етті.

Алматы облысындағы шағын және орта кәсіпкерліктің даму барысын жіктеп қарастырсақ, ол мына төмендегі мәліметтерге келтіріледі.

Алматы облысы бойынша 2000 жылы 17587 шағын кәсіпкерлік субъектілерітіркеліп, 15685-і немесе 89, 1% жұмыс істесе, 2001 жылы тіркелген 18317 субъектісінің 16136-сы немесе 88% қызмет жасаған. 2002 жылы 18808 шағын кәсіпкерлік субъектісі тіркеліп, оның 16937-і немесе 90% жұмыс жасаған. Жалпы, 2002 жылы 2000 жылға қарағанда жұмыс жасайтын шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 1, 17 есе артқан.

Кесте 2

Алматы облысы бойынша шағын және орта кәсіпкерліктегі занды тұлғалардын өндіріс көлемі

Алматы облысгпық кәсіпкерлік, шағын және орташі бизнесті дамыту мс/І к жөніндегі комитеттің мәліметтері

Экономикалық қызмет түрі: Экономикалық қызмет түрі

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.

Экономикалық қызмет түрі: 200 1ж

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 2002ж 2003ж

Экономикалық қызмет түрі: Сомасы

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: үлесі

Сомасы

үлесі

Сомасы

үлесі

Экономикалық қызмет түрі: Барлығы Оның ішінде:

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 2751, 7

100

7352, 6

100

9778, 6

100

Экономикалық қызмет түрі: Өнеркәсіп өндіріс

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 606, 1

22, О1

1848, 9

25, 14

2358, 4

24, 12

Экономикалық қызмет түрі: Ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеу

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 382, 4

13. 92

349, 6

4, 76

1311, 2

13, 40

Экономикалық қызмет түрі: құрылыс

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 203, 4

7, 39

546. 3

7, 43

1203, 2 12, 30

Экономикалық қызмет түрі: Көлік және байланыс

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 42, 6

1, 55

71, 7

0, 98

255, 6 2, 61

Экономикалық қызмет түрі: Сауда

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 1095, 9

39. 82

3109, 4

42, 29

2970, 8

30. 38

Экономикалық қызмет түрі: конақ үй, мейрамханасы

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: -

62, 7

0, 85

63, 5

0, 65

Экономикалық қызмет түрі: Тағы басқа қызмет түрлері

өндіріс көлемі (қызмет. жұмыс) млн. тг.: 421, 3

15, 31

1364, 0

18, 55

1615, 9

16, 52

2-ші кесте мәліметтері негізінде Алматы облысы бойынша шағын жәнс орта бизнестегі кәсіпкер заңды тұлғалардың өндіріс (қызмет көрсету, жұмыс орындау) көлемі 2001 жылы 2751, 7 миллион теңгені құраса, оның ішіндс өнеркәсіп өндірісіндегі өндіріс көлемі 606, 1 миллион теңгені 22, 02 жалпы өндіріс (кызмет көрсету. жұмыс орындау) көлемінің 22, 02 процентін құраған. 2002 жылы шағын және орта бизнестегі өндіріс көлемі 7352, 6 миллион теңгені құраған, оның ішінде өнеркәсіп өндірісінің үлесі 25, 14% қүраған. 2003 жылы кәсіпкерліктегі өндіріс (қызмет көрсету, жұмыс орындау) көлемі 9778, 6 миллион теңгені құраса, оның 24, 12% өнеркәсіп өндірісінің үлесіне тиді.

Кесте 3

Алматы облысы кәсіпксрлікпсн айналысатын жеке тұлғалардын өндіріс көлемі

Алматы облысы кәсіпкерлік, шагын және орта бизнесті дамыту мен қолдау жөніндегі комитеттіц моліметтері бойынша

Экономикалық қызмет түрі: Экономикалық қызмет түрі

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.

Экономикалық қызмет түрі: 200 1ж

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 2002ж

2003ж

Экономикалық қызмет түрі: Сомасы

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: үлесі

Сомасы

үлесі

Сомасы

сы

үлесі

Экономикалық қызмет түрі: Барлығы

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 1499, 1

100

2701, 2

100

5910, 4

100

Экономикалық қызмет түрі: Оның ішінде:

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.:

Экономикалық қызмет түрі: өнеркәсіп өндіріс

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 26, 8

1, 79

114, 5

4, 22

232, 4

3, 93

Экономикалық қызмет түрі: Ауылшаруашылық өнімдерін қайта өндеу

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 23, 0

1, 53

63, 6

2, 35

182, 5

3, 09

Экономикалық қызмет түрі: құрылыс

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 1, 5

0, 10

5, 2

0, 19

6, 8

0, 12

Экономикалық қызмет түрі: Көлік және байланыс

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 173, 1

11, 55

169, 8

6, 29

232, 5

3, 93

Экономикалық қызмет түрі: Сауда

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 1105, 0

73, 71

1752, 6

64, 88

3278, 2

55, 46

Экономикалық қызмет түрі: қоғамдық тамақтандыру

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 42, 7

2, 85

152, 6

5, 65

297, 8

5, 04

Экономикалық қызмет түрі: Туризм

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: од

0, 006

0, 4

0, 01

0, 5

0, 008

Экономикалық қызмет түрі: Қызмет көрсету

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 32, 4

2, 16

202, 8

7, 50

527, 3

8, 92

Экономикалық қызмет түрі: Тағы басқа қызмет түрлері

өндіріс көлемі (қызмет, жұмыс) млн. тг.: 96, 5

6, 44

239, 7

8, 87

1152, 4

19, 50

3-кестеде Алматы облысы бойынша шағын және орта бизнесіндегі кәсіпкер және орта бизнесіндегі кәсіпкер жеке тұлғалардың өндіріс (қызмет көрсету, жұмыс орындау) көлемі туралы мәліметтер келтірілген 2001 жылы кәсіпкер жеке тұлғаларды жалпы өндірісі (қызмет көрсету, жұмыс орындау) көлемі 1499, 1 млн. теңгені құраса оның ішіндегі өнеркәсіп өндірісінің үлесі 1, 79% болды 2002 жылы бұл корсеткіш 4, 22% құраса 2003 жылы кәсіпкер жеке тұлғаларды жалпы өндірісі (қызмет көрсету, жұмыс орындау) көлемі 5910, 4млн. теңгені қүрасы оның ішіндегі өнеркәсіп өндірісіндегі өндіріс көлемі 232, 4 млн теңгені немесе 3, 93% қүраған соның ішіндегі басты себептердің бірі-республикадағы өнеркәсіп өндірісінң шикізат өндіру бағытында басым дамығандағы яғни өңдеу, кайта өндеу салаларының нашар дамығанынан отандық өндіріс ішкі және сыртқы нарыққа жоғары сапалы әрі бәсекелік қабілетті өнім өндіре алмауда ал ондай жоғары сапалы, бәсекелік қабілеті, сұранысқа сай өнім өндіру, сұранысқа сай өнім өндіре алмауда, ал ондай жоғары сапалы, бәсекелік қабілетті, сұранысқа сай өнім өндіру үшін қажетті өндіріс құрал жабдықтары деңгейінің төмендігі кедергі болуда.

2-ші және 3-ші кестелерге талдау жасау барысында Алматы облысы аумағында шағын және орта бизнестегі кәсіпкер және тұлғалар сан жағынан басым болғанымен де, кәсіпкер занды тұлғаларда жұмыспен қамтылғандар санының артық екені байқалды әрі-әрбір қызмет түрлерінің даму деңгейі де әр түрлі, өзге кәсіп түрлеріне қарағанда нәтижесі тез болғандықтан шағын және орта бизнестегі сауданың даму қарқыны жоғары. Кәсіпкер занды тұлғалардың арасында өнеркәсіп өндірісімен айналысатындардың саны 2003 жылы 2001 жылға қарағанда 1, 5 есе артса, 2002 жылмен салыстырғанда 1, 02 есеге артқан. 2002 жылы өнеркәсіп өндірісінде тіркелген 442 кәсіпкер занды тұлғаның 259-ы немесе 58, 6% нақты жұмыс жасаған, қалған 41, 4% түрлі себептермен жұмыс жасамаған. Өнеркәсіп өндірісіндегі жеке тұлғалардың саны 2003 жылы 14065 субъектіні құраған, бұл 2002 жылмен салыстырғанда 2, 2 есеге, ал 2001 жылмен салыстырғанда 1, 8 есеге артты деген сөз (2 кесте) . Бір көңіл қуантатын жәйт, ол өнеркәсіп өндірісі шағын және орта бизнесінде жұмыспен қамтылғандар санының жыл өткен сайын артуы, бұған 2-ші және 3-ші кестелерде келтірілген мәліметтер куә: 2003 жылы өнеркәсіп өндірісіндегі кәсіпкер занды тұлғаларды жұмыспен қамтылғандар саны 6520 адамды құрған, бұл 2001 жылға қарағанда 1, 8 есеге; 2002 жылмен салыстырғанда 1, 2 есеге артқан; өнеркәсіп өндірісіндегі кәсіпкер жеке тұлғаларды жұмыспен қамту деңгейі 2003 жылы 502 адамды құрған, яғни 2001 жылмен салыстырғанда 1, 3 есе артық. Жалпы өнеркәсіп өндірістегі шағын және орта бизнеспен қамыту деңгейі кәсіпкер занды тұлғаларды 23, 12%, ал кәсіпкер жеке тұлғаларда 2, 98% құраған.

Демек, өнеркәсіп өндірісіндегі кәсіпкерлік өте баяу болғанымен де, даму деңгейін сақтауда.

Кесте 4 Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өсу серпіні 2003-2004жж.

Алматы облыстық СК мәліметтері бойынша

Шағын кәсіпкерлік: Шағын кәсіпкерлік

субъектілері,оның ішінде:

субъектілері,

оның ішінде

2003 жыл: 2003 жыл

2004 жыл: 2004 жыл

Шағын кәсіпкерлік: Тіркелгендері

субъектілері,оның ішінде:

2003 жыл: 51680

2004 жыл: 56961

Шағын кәсіпкерлік: Нақты қызмет жасайтындар

субъектілері,оның ішінде:

2003 жыл: 48562

2004 жыл: 52510

Кестеден байқап отырғанымыздай, былтырғы жылмен салыстырғанда кәсіпкерлік субъектілерінің бірлігі 5281 бірлікке өскені көрініп тұр, бұл да болса мемлекеттің шағын және орта бизнес субъектілеріне жан-жақты жағымды

Кесте 5

Алматы облысы бойынша шағын кәсіпкерлікпен айналысатын субъектілер саны, 2004ж.

Алматы облыстық СК мәліметтерінен

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.