Сұраныс және ұсыныс икемділігі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық Университеті

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Сұраныс және ұсыныс

икемділігі

Орындаған:Абылғазинов Б. Б.

Тексерген:

Алматы

2010 жы

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Негізгі бөлім:

Ұсыныс. Ұсыныс заңы . . . 4
Ұсыныс икемділігі . . . 6
Сұраныс икемділігі . . . 8

3. 1 Сұраныстың баға икемділігі . . . 8

3. 2 Сұраныстыңтабыстық икемділігі . . . 10

3. 3 Сұраныстың қиылысқан икемділігі . . . 11

Қорытынды . . . 12

Пайдаланылған әдебиет . . . 13

Кіріспе

Нарықты зерттеу және сегменттеу сұраныс пен ұсыныстың бітпейтін өзара әрекеттестігімен сипатталады. Сұраныс дегеніміз - адамдардың тауар сатып алуға талабы мен қабілеттілігі. Баға мен бағадан тыс факторлар сұранысқа ықпал тигізеді. Сұраныс заңы - сұраныс көлемінің бағаға кері төуелділігі деп білеміз: тауардың бағасы неғұрлым төмен болса, тауар сұранысы соғұрлым жоғарылайды. Сұраныстың қисық сызығы - сұраныс заңының графикалық бейнеленуі. Сұраныстың бағаға кері тәуелділігі мына себептерге байланысты: 1) баға төмендегенде сатып алушылар саны көбейеді; 2) түтынушының сатып алу қабілеті өседі; 3) арзандаған тауардың қосымша бірліктерін сатып алу тиімді болады. Баға әсері сұраныс шамасын өзгертеді де, сұраныстың қисық сызығы бойынша (D) көрінеді. Бағадан тыс факторлар сұраныстың өзін өзгертеді және сұраныс қисығын оң жаққа (өскен жағдайда) және сол жаққа (төмендегенде) ысырады.

Ұсыныс дегеніміз - сатушылардың рынокқа тауарларды сату үшін ұсынудағы талабы мен қабілеттілігі. Ұсынысқа баға және бағадан тыс факторлар әсер етеді. Ұсыныс заңы -ұсыныс шамасының баға деңгейіне тікелей тәуелділігі: баға жоғарылаған сайын, рыноктағы ұсыныс шамасы ұлғаяды. Ұсыныстың қисық сызығы - ұсыныс заңының графикалық бейнеленуі. Бағадан тыс факторлар ұсынысты өзгертеді де, ұсыныстың қисық сызығы оң жаққа (өскен жағдайда), сол жаққа (төмендегенде) ығыстырылады.

Сүраныс мен ұсыныстың өзара ерекеттестігі баға механизмі мен бәсеке негізінде іске асырылады. Бұл сұраныс мен ұсынысты теңестіріп, тепе-тең бағаның құрылуына әкеліп соғады. Егер нарықты бага тепе-теңдік бағадан артық болса, артық ұсыныс (артылып қалу) пайда болады, немесе ұсыныс шамасы тауар сұранысынан асып кетеді. Егер на рықтық баға тепе-тең бағадан төмен бекітілетін болса, қанағаттанарлықсыз сұраныс (тапшылық) пайда болады, бұл жағдайда сұраныс шамасы ұсыныс шамасынан басым болады.

Тауардың бағасының өзгеруі, тұтынушылардың кірісі мен басқа тауарлардың бағасы сұранысқа әр түрлі әсер етеді. Икемділік дегеніміз - бір айныманың екінші айныманың өзгеруіне пайыздық өзгерістің қатынасы ретінде көріну реакциясы.

Тауар баға икемділігіне көбірек ие болған сайын оның алмастырушылары көбірек болады (немесе тұтынушыға қажеттігі аз болса) . Ұсыныстың икемділігіне ықпал ететін маңызды фактор - уақыт. Ұсыныс әдетте ұзақ мерзімге икемді (өйткені өндірісті үлғайту немесе өндірісті басқа бір түріне ауыстыруға мүмкіндік бар) - бағаның өзгеруі ұсыныс шамасына әсер етеді. 3

Ұсыныс. Ұсыныс заңы

Ұсыныс деп - тауардың бағасы мен сатушылардың белгілі бір уақыт аралығында сатқысы келетін заттарының көлемі арасындағы байланысты айтамыз. Ұсыныс заңы төмендегідей тұжырымды негіздейді: тауардың бағасы қымбаттаған сайые сатушылардың сату ынтасы арта түседі.

Ұсыныс заңы- басқа жағдайлар тұрақты болғанда (ұсыныс көлеміне әсер ететін бағадан басқа факторлардың әсері қарастырылмайды), бағаның өсуі ұсыныстың көлемін арттырады немесе бағаның төмендеуі ұсыныс көлемін төмендетеді.

График бойынша Q - ұсыныс көлемі, Р - нарықтағы баға, S - ұсыныс қисығы. Баға P1-ден P2-ге өскенде, ұсыныс көлемі Q1-ден Q2-ге өседі. Ұсыныс пен баға арасындағы тура байланыс болғандықтан, ұсыныс қисығының көлбеулілігі жоғары бағытталған.

3. сурет. Ұсыныс қисығы.

Ұсыныс функциясы сызықтық болғандықтан, ұсыныс теңдеуі:

Qs=a+b*Р

Ұсыныс функциясының теңдеуі нарықтық баға (Р) мен ұсыныс көлемі (Qs) арасында тікелей байланысты көрсетеді. а және b параметрлері ұсыныстың бағалық емес факторлары. а мөлшері өзгергенде ұсыныс қисығы қозғалады, ал b мөлшері өзгергенде ұсыныс көлемі өзгереді.

Ұсыныс қисығының қозғалысын туындататын бағадан басқа факторлар:

1) Өндіріс шығындары.

2) Салық мөлшері.

3) Технология.

4) Субсидия.

4. сурет. Ұсыныс қисығының қозғаласы.

Мысалы: салықтың төмендеуі өндіруші үшін тиімді болып өндіріс көлемін арттырады, яғни ұсыныс қисығы S1-ден S2-ге оңға жылжып, ұсыныс көлемі Q1-ден Q2 өседі ( 6. 1. 4. сурет) .

5

Ұсыныс икемділігі

Ұсыныс көлеміне әсер ететін ең басты фактор осы қарастырып отырған тауардың бағасы ьолып табылады. Баға өзгерген уақытта ұсыныс көлемі де өзгеріп отырады. Осы байланысты табу үшін ұсыныстың бағалық икемділігі деген көрсеткішті қолданамыз.

E ( S ) Q - баға 1 % - ке өзгерген уақытта, ұсыныс көлемі неше процентке өзгеретінін көрсететін шама.

Ұсыныс икемділігін қарастырғанда уақытты 3 кезеңге бөлеміз:

дәл қазіргі кезең;
қысқа кезең;
ұзақ мерзімді кезең.

E ( S ) = 0, ұсыныс өте икемсіз болады. ( 3, 6 - сурет) .

Р S

Q

3, 6 - сурет . Өте икемсіз ұсыныс

икемсіз ұсыныс (3. 7 - сурет)

- сурет. Икемсіз ұсыныс 6

ұсыныс икемді ( 3, 8- сурет) .

3. 8 - сурет. Икемді ұсыныс

Ұсыныс икемділігі төмендегідей формулалармен анықталады:

егер ұсыныс функциясы берілген болса,

ұсыныс функциясының Р арқылы алынған алғашқы туындысы:

Р - қарастырып отырған тауардың бағасы;

Q - осы тауарды ұсыну көлемі

2) нүктелік икемділік :

доғалық икемділік:

Сұраныс пен ұсыныс икемділіктері микроэкономикалық талдауда жиі қолданылады.

3. Сұраныс

Нарықты жағдайларды зерттеген кезде, сұраныстың не себепті және қандай мөлшерде өзгергенін зерттеу үшін сұраныстың икемділік коэффициентін пайдаланады. Бұл абсолюттік емес, салыстырмалық коэффициент. Сондықтан, сұраныстың икемділік коэффициенті зерттегелі отырған сұраныс функциясының факторы 1 процентке өзгерсе, онда сұраныстың қандай мөлшерге өзгеретінін көрсетеді.

Сұраныс теориясында үш түрлі икемділік коэффициенті пайдаланылады. Олар мыналар:

1. Бағалық икемділік коэффициенті;

2. Табыстық икемділік коэффициенті;

3. Қиылысқан икемділік коэффициенті .

3. 1 Сұраныстың баға икемділігі

Бұл жердегі бағалық икемділік коэффициенті (Е ) заттың бағасы 1 процентке өзгерсе, онда сол затқа деген сұраныстың қандай мөлшерге өзгеретінін көрсетеді.

Бұл көрсеткіш сұраныс көлемінің осы тауардың бағасы өзгеруіне сезімталдығын анықтау үшін қолданылады, бірақ сұранысқа әсер ететін басқа факторлар тұрақты деп ұйғарамыз. Сұраныстың бағалық икемділігі шамасы теріс сан болады.

Сұраныстың бағалық икемділігін анықтаған кезде тауарға деген сұраныс төмендегідей 5 түрге бөлінеді.

икемді;
икемсіз;
икемділігі бірге тең;
өте икемді;
өте икемсіз.

Егер сұраныс көлемінің өсу проценті бағаның өсу пройентінен көп болса және тауардың бағасы төмендегенде жалпы түсім көбейетін болса, онда сұраныс икемді болады. 8

Сұраныстың бағалық икемділігін график түрінде көрсетейік.

Бұл графикте сұраныс көлемі бағаның өзгеруіне сезімталдықпен жауап беріп тұр. Бағаның 50 теңгеден 30 теңгеге дейін төмендеуі сұраныс көлемін 30 данадан 60-ға дейін көбейтіп тұр.

Сұраныс көлемінің проценттік өзгеруі бағаның проценттік өзгеруінен көп болғандықтан, бағаның төмендеуі тауарларды сатудан түскен түсімді көбейтіп отыр. Түсім дегеніміз - таурдыңс бағасы мен сатылған тауар мөлшерінің көбейтіндісі: TR = P * Q,

Мұнда, TR - түсім, m;

P - тауардың бағасы, m;

Q - сатылған тауардың көлемі, дана.

50 Түсім 1500 теңге

30 Түсім 1800 теңге

3. 1 - сурет. Икемді сұраныс

Бұл жағдайда баға төмендегеннен түсім көбейіп отыр ( 3. 1 - сурет) .

Сонымен жоғарыдағы суретте келтірілген сұранысты икемді деп атаймыз.

Көбінесе, ауыстырушы (субститут) тауарларды көп болатын тауарларға және ұзақ уақыт пайдаланылатын тауарларға деген сұраныс икемді болады. Мысалы, « Сұлтан » макаронына деген сұраныс икемді болады, себебі оны ауыстыратын баска макарондардың түрі өте көп. Ал ұзақ уақыт бойы пайдаланылатын: тоңазытқыш, телевизор, қысқа толқынды пеш

сияқты тауарларға сұраныс икемді болады, себебі жоғарыда айтылған тауарлардың бағасы жоғарыласа, тұтынушылардың оларға деген сұранысы өте азайып кетеді.

Егер бағаның өсу проценті сұраныс көлемінің өсу процентінен көп болса және баға төмендегенде, жалпы түсім азайатын болса, онда сұраныс икемсіз болады деп айтамыз. Күнделікті қажетті тауарларға және ауыстыратын тауарлары аз болатын тауарларға сұраныс икемсіз болады ( 3. 2 - сурет) .

50 Түсім 1500 теңге

30 Түсім 1200 теңге

3. 2. - сурет. Икемсіз сұраныс.

Егер бағаның 1 проценттік өзгеруі, сұраныс көлемін осы шамаға өзгертетін болса және баға өзгеруіне байланысты жалпы түсім өзгермейтін болса, онда тауарға деген сұраныс икемділігі 1-ге тең болады (3. 3 - сурет) .