«Шыны. Оның қасиеттері және қолданылуы»

1.) Шыны құрамы және жалпы қасиеттері;
2.) Құмтас шыны;
3.) Суарылған шыны;
4.) Сынықсыз шыны;
5) Қатденелі шыны жадығаттары;

Шыны мен шыны бұйымдары белгілі нақты химиялық құрамымен ұсақталған нәрселерді балқыту нәтижесінде, кейін балқыған шыны мөлшерзатын бұйымдарға өңдеумен алынады.
Өнеркәсіптік шыныларды пісіру үшін шыны түзетін, түрлендіретін және аралық тотықтарды пайдаланады.
Шыны түзетін тотықтарға кремнийдің, бордың, фосфордың, германийдің, мышьяктың тотықтары жатады.Бұл тотықтар шыны құрылымын түзуде қатысады.
Түрлендіргіштерге натрийдің, калийдің, литийдің, кальцийлің, мырыштың, магнийдің және т.б. тотықтары жатады.Осы тотықтар тобынан шыны алуға болмайды, бірақ кез келген шыны түзетіндермен оларды үйлесімді біріктіріп, көптеген мөлшерде шыны алуға болады.
Алюминийдің, қорғасынның, титанның, бериллийдің, темірдің, тотықтары аралық топтың қосылыстарына жатады.Олардан тұрақты шыны тәрізді құрылым алу мүмкін емес , бірақ олар шынының құрылым қаңқасындағы шыны түзетін тотықтар бөлігін жартылай ауыстыруы мүмкін.
Шыны сұйық күйжайында қышқыл және негізді тотықтардың белгісіз химиялық қосылысының жоғары тұтқырлығымен күрделі балқымасы болады.Суығанда шыны сұйық күйжайдан аморфты күйжайына өтеді , тұтқырлығының өте тез өтуінің нәтижесінде «тоңазытылады».
Шынылардың шыны түзетін қаңқасы ретсіз кеңістіктік үш өлшемді тор болып келеді , оның түйіндерінде иондар , атомдар немесе атомдар тобы орналасады . Шынылардың құрылымдық торы бірдей тетраэдрид топтарынан (SiO2)-4 , (PO4)-3 тұрады , олардың аралығында көрсетілгендей шыны құрамына кіретін басқа металдың иондары орналасқан .
Шыныны қыздырғандай белгілі балқу жылысалқындығы бар қатденелік заттар сияқты балқымайды.Шынының құрамына байланысты оның жылысалқындық жұмсару аралығы бар.
Шынының жарықтылық және физикалық қасиеттері химиялық құрамы мен жылумен өңдеуге тәуелді .
Алу тәсіліне байланысты шынылардың жарықтылық қасиеттері өзгереді. Июдегі шынының уақытша кедергісі құйылған, өңделмегенге қарағанда созудағы үшін одан да көбірек .
Шынылардың жылулық қасиеттері оның химиялық құрамы мен өңдеу әдістеріне тәуелді.Темір мен алюминийдің тотықтарынан тұратын шынылар жылуды жақсы өткізеді , ал қорғасын мен барийдің тотықтарынан тұратындары – нашар.Шынылардың жылулық кеңею шегі кең.SiO2, B2O3, TiO2, BeO, ZnO тотықтары шынылардың жылулық кеңеюін төмендетеді, ал BaO, CaO, PbO, Na2O, K2O, Li2O тотықтары үлкейтеді .

Бейметалл жадығаттары,олардың қасиеттері мен қолданылуы (О.Қ.Дүйсемалиев ,М.Қ.Нұрымғали)