Массивтер жайлы



I. Кіріспе 2
II. Бір өлшемді массивтер 3
2.1. Бейсик тіліндегі массив 3
2.2. Паскаль тіліндегі массив 3
2.2.1. Массивтермен амалдар орындау 3
2.2.2. Массив элементтерімен амалдар орындау 4
2.2.3. Бір өлшемді массивтерді сұрыптаудың алгоритмдері 4
III. Екі өлшемді массивтер 6
3.1. Матрицаның Бейсик тіліндегі сипаттамасы 6
3.2. Матрицаның Паскаль тіліндегі сипаттамасы 6
3.2.1. Квадрат матрицада индекстердің ара қатынасы 6
«Массив» деген ұғыммен ғылыми-техникалық және экономикалық мәселелерді шешу барысында кездесеміз. Себебі біз мұндай жағдайда көп көлемді есептеулер мен цифрлармен жұмыс істеуге мәжбүр боламыз.
Массив – бұл жалпы атпен біріккен және компьютердің жадында белгілі бір орынды алатын бір типті элементтердің жиынтығы болып келеді. Массивтегі элементтер саны әрдайым шектеулі болады.
Жалпы алғанда массив бұл – мәліметтердің құрылымдық жиыны, ол шектелген сан элементтерден тұрады және олардың бәрі бір типті элементтер болады.
Массивтерді біз жүйелі тип атауымыздың себебі массивтер өзіне біртиптік (логикалық) элементтерді жиғаны, олар индекстері бойынша сұрыпталған, индекс - әр элементтің массивтің ішіндегі өз орнын белгілейтін айнымалы.
Массивтің элементі ретінде кез келген типті қолдануға болады, сондықтан да массивтер өз жазылымдар түрінде (record), белгілер ретінде (labels), өзі массивтері (arrays) ретінде де қолдана алады.
Массивтер элементтерінің типі – базалық деп аталады. Паскаль тілінің басқа программалау тілдерден айырмашылығы болып массивтер жарияланған кезде элементтерінің саны шектеулі болуы, және программаның орындалуы барысында өзгермеуі саналады.
Массивті құрайтын элементтер өзіне тән белгілі бір орын тәртібімен (индексі) орналасады. Әр элементтің мәнін жадыдан алу үшін массивті алдын ала индекстеу керек. Индекс тек скалярлы тип (көбінесе бүтін - integer) бола алатын аралықтан алына алады, оны, мысалы, нақты типке (real) меншіктеуге болмайды. Индекстің типі индекстің мәндерінің өзгеру шекарасын анықтайды. Массивті жариялау үшін array of қызметші сөдері қолданылады.

I. Кіріспе 2
II. Бір өлшемді массивтер 3
2.1. Бейсик тіліндегі массив 3
2.2. Паскаль тіліндегі массив 3
2.2.1. Массивтермен амалдар орындау 3
2.2.2. Массив элементтерімен амалдар орындау 4
2.2.3. Бір өлшемді массивтерді сұрыптаудың алгоритмдері 4
III. Екі өлшемді массивтер 6
3.1. Матрицаның Бейсик тіліндегі сипаттамасы 6
3.2. Матрицаның Паскаль тіліндегі сипаттамасы 6
3.2.1. Квадрат матрицада индекстердің ара қатынасы 6
I. Кіріспе

Массив деген ұғыммен ғылыми-техникалық және экономикалық мәселелерді
шешу барысында кездесеміз. Себебі біз мұндай жағдайда көп көлемді
есептеулер мен цифрлармен жұмыс істеуге мәжбүр боламыз.
Массив – бұл жалпы атпен біріккен және компьютердің жадында белгілі
бір орынды алатын бір типті элементтердің жиынтығы болып келеді. Массивтегі
элементтер саны әрдайым шектеулі болады.
Жалпы алғанда массив бұл – мәліметтердің құрылымдық жиыны, ол
шектелген сан элементтерден тұрады және олардың бәрі бір типті элементтер
болады.
Массивтерді біз жүйелі тип атауымыздың себебі массивтер өзіне
біртиптік (логикалық) элементтерді жиғаны, олар индекстері бойынша
сұрыпталған, индекс - әр элементтің массивтің ішіндегі өз орнын белгілейтін
айнымалы.
Массивтің элементі ретінде кез келген типті қолдануға болады,
сондықтан да массивтер өз жазылымдар түрінде (record), белгілер ретінде
(labels), өзі массивтері (arrays) ретінде де қолдана алады.
Массивтер элементтерінің типі – базалық деп аталады. Паскаль тілінің
басқа программалау тілдерден айырмашылығы болып массивтер жарияланған кезде
элементтерінің саны шектеулі болуы, және программаның орындалуы барысында
өзгермеуі саналады.
Массивті құрайтын элементтер өзіне тән белгілі бір орын тәртібімен
(индексі) орналасады. Әр элементтің мәнін жадыдан алу үшін массивті алдын
ала индекстеу керек. Индекс тек скалярлы тип (көбінесе бүтін - integer)
бола алатын аралықтан алына алады, оны, мысалы, нақты типке (real)
меншіктеуге болмайды. Индекстің типі индекстің мәндерінің өзгеру шекарасын
анықтайды. Массивті жариялау үшін array of қызметші сөдері қолданылады.
II. Бір өлшемді массивтер

Бір атпен белгіленетін және бірдей функцияларды атқаратын мәліметтер
жинытығын – массив дейді. Егер массивтің әр элементіне бір реттік (өлшемді)
нөмер тіркелген болса, онда мұндай массив – бір өлшемді массив деп аталады.

2.1. Бейсик тіліндегі массив

Массивті жариялау – DIM A(N), бұл дегеніміз ЭЕМ-нің жадында массивтің
А атымен аталған N санды бос орын беру. Егер массивтің суреттелуі
берілмесе, онда бір өлшемді массивке жадыдан 10 ұяшықты бос орын бөлінеді.
Массивтің әр элементі жалпы түрде былай көрсетіледі: A(I), мұндағы А –
масситің аты, I – массивтің нөмері немесе индексі (0=I= N болып тұрады,
бірақ көбінесе 1=I=N қолданылады).
A(I) – массив элементінің мәні.

2.2. Паскаль тіліндегі массив

Паскальда массив былай жарияланады:
массивтің аты:array [элемент саны] of айнымалы типі
Массивтің әр элементі A[I] болып белгіленеді, А – массивтің аты, I –
индексі(0=I= N болып тұрады, бірақ көбінесе 1=I=N қолданылады).
A(I) – массив элементінің мәні.

2.2.1. Массивтермен амалдар орындау

Біркелкі жүйе етіп массивпен жұмыс істеу үшін массивтің
идентификаторы қолданылады. Оның индексі көрсетілмей, тек квадрат жақшада
жазылады. Массив тек тең, тең емес және меншіктеу амаладары қолданыла
алады. Мұндай амалдарда қолданылатын массивтер құрылымы бірдей болуы қажет,
яғни индекстердің бірдей типтері болуы және компоненттердің бірдей болуы
қажет етіледі.
Мысалы, егер А және В массивтері былай жарияланатын болса: var A,B:
array[1..20] of real; онда осы амалдарды оларға қолдану мынадай қорытындыны
береді:
Амал Қорытынды
A=B True, шын болады егер А массивінің элементтері В массивінің сәйкес
элементтеріне тең болса.
AB True, шын болады егер А массивінің элементтерінің ішінде кем дегенде
бір элементі В массивінің сәйкес нөмерлі элементке тең болмауы жеткілікті.
A:=B, В массивінің барлық элементтері А массивінің сәйкес элементтеріне
меншіктеледі. В массивінің элементтері өзгеріссіз қалады.

2.2.2. Массив элементтерімен амалдар орындау

Массивті жариялағаннан кейін оның әр элементін идентификаторын (атын)
қойып және квадрат жақшада индексін көрсетіп, өңдеуге болады. Мысалы,
Mas[2], Vector[10] жазылымдары Mas массивінің 2-ші элементіне, Vector
массивінің 10-шы элементіне жүгінуге мүмкіндік береді.
Екі өлшемді массивтермен жұмыс істегенде екі индекс көрсетіледі, ал n
өлшемді массивте n индекс саны көрсетіледі. Мысалы, Matr[4,4] массивінде
төртінші жолдың төртінші бағанында орналасқан элементті өңдеуге мүмкіндік
береді.
Массивтің индекстелген элементтері – индекстелген айнымалылар деп
аталады, олар жай айнымалылар ретінде де пайдалана береді. Мысалға олар
амалдарда операнд ретінде, for, while, repeat операторларында, Readm
Readln, Write, Writeln операторларында параметр ретінде де қолданыла алады.
Оларға өз типіне сай келетін кез келген мәнді меншіктеуге болады.

2.2.3. Бір өлшемді массивтерді сұрыптаудың алгоритмдері

Сұрыптау – қазіргі заманда мәліметерді өңдеу процессінің кең тараған
түрлерінің бірі. Сұрыптау деп – массив элементтерін белгіленген ережелер
бойынша орналастыру болып табылады. Мысалы, массивті өсуі не кемуі бойынша
сұрыптау.

2.2.3.1.Ауыстырмалы сұрыптау (көпіршік тәсілі)
Алгоритм 1-ші мен 2-ші элементтерді салыстырудан басталады. Егер 2-ші
элемент 1-шіден кіші болса, онда оларды орындарымен алмастырылады. Бұл
процесс қатар тұрған әр жұп элементтері үшін қайталанады, процесс бүкіл N
элементтері өңделмейінше қайталанады. Массивтің бір өтімінен кейін ең
үлкен элемент ең артқы (N-ші) орынға тұрғызылады. Алгоритм жалғаса береді,
сонда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Бір өлшемді массивтер
Ақпараттық қамтама
Турбо Паскальдағы бір өлшемді масивтер
Си және Си тілініңи көрсеткіштері мен массив элементтері
Массивтермен жұмыста көрсеткіштерді пайдалану
Турбо Паскальда тест дайындау
Реттік мәліметтер типтері
Ақпарат мөлшерінің өлшемі
Turbo Pascal жүйесінде массивтерді ұйымдастыру технологиясы
Құрылысшы мамандар даярлау негізінде студенттердің таңдау курсы ретінде ұсынылатын «Қатпарлы серпімді бет теңдеуінің математикалық моделін жасау» технологиясы мен пайдалану әдістемесін жасау
Пәндер