Талантты шыңдау жолдары

Шығармашылық еңбектің басты әрі тікелей шарты ретінде талант мәселесі ғылымда бүгін немесе кеше пайда болған жоқ. Cонау Көне грекия дәуірінен бері философтар таланттың маңызы неде , ол неден келіп туындайды деген мәселеде дауласып келеді. Атап айтар болсақ сол кезеңнің өзінде –ақ осы мәселенің негізгі екі тұжырымдамасы қалыптасты. Олардың алғашқысы Аристотельдің шығармаларынан негіз алды. Ол былай деп есептеді, талант дегеніміз –бұл табиғаттың берген сыйы ,адамның әлдебір істі сәтті орындауға деген табиғи қабілеті. Бір азамат көбіне әскери іске, келесісі –ғылымға , үшіншісі –қол өнерге , төртіншісі –сөз өнеріне бейім келеді. Талантсыз шығармашылықпен жұмыс істеу мүмкін емес , бірақ таланттың өзі толық табыспен қамтамасыз етпейді де. Бұл үшін табиғи қабілеттерді дамыту , ұштау қажет. Аристотельдің тұжырымдамасын «дұрыс пікір» деп санауға болады .Оладам тіршілігіндегі таланттың маңызы туралы қарапайым әрі дұрыс түсініктер берді.Рас Аристотель талант пен шығармашылық процестің өзгешеліктерін ,қиындықтарын өз алдына қалдырды. Мәселен , ол шабыт туралы мәселені айналып өтеді. Есесіне таланттың бұл өзгешеліктері толық әрі көлемді түрде Плотонның философиялықой толғамдарында жан-жақты қамтылды.Олшығармашылық қызметтің түсіндірілуі қиын сәттеріне көңіл бөліп қарады. Атап айтсақ , Плотон алғаш рет шабыт мәселесіне назар аударды , дұрыс ойлай білетін адамның көзқарасы тұрғысынан оның ерекшелігін көрсетті. Платон сондай-ақ, көкем шығармашылықтағы ішкі түйсіктің ролін айқындады , мистикалық идеализм рухындағы оның ролін түсіндірді. Түйсік ,шабыт, талант-барлығы Плотон бойынша ,-Эрос құдайдың берген сыйы.Ақындар ұйықтап жатып түсінде өздері не істеп жатқанын білмей-ақ шығарма тудырады. Міне , осылай антикалық ойшыл көркем шығармашылықтың субъективті тұжырымдамасының негізін қалаушы болып шығады.
Жазушы шеберлігі әдебиеттану ғылымында қай уақытта да маңызды, теориялық мәні мол мәселе екені белгілі. «Ал, шеберлік шексіз, оның ұшы тек шеберлік жолына талантыңды сарп еткенде ғана ұстатады.» /1.359/.------------------ Сондықтан да осы күрделі де маңызды мәселені көрнекті жазушы Әкім Тарази шығармашылығы негізінде зерттеудің ғылыми маңызы зор.
«Жазушы дегеніміз, ең алдымен суреткер, яғни өмірдегі көркемдікті сезе, қабылдай білетін көркемдік сезімнің иесі.
Екіншіден, жазушы – философ, өлім мен өмірдің ғылыми емес себептерін түсіндіретін, түсінетін адам, философия докторы емес, өмір заңдылығын игерген дана адам.
Үшіншіден, жазушы көреген, яғни психолог, адам жанының қыр-сырын түсінген, меңгерген жан.
Төртіншіден, жазушы геометрияны меңгерген адам, геометрия кітабын қолына алып оқыған емес, «геометрично мыслить» дегенді іске асыра алған адам.
Жазушы биолог емес, бірақ өзінше жазушы биолог.
Жазушы саясаткер емес, бірақ саясаткердің көкесі. Мысалы, Ескендір Зұлқарнайынның Аристотелі, Абылайханның Бұқар жырауы болған» /2,9/.
Мұнда біздер суреткердің адамзат мәдениеті тәжірибесін үйлесімді меңгерудің тағы бір аспектісін көреміз. Оның маңызы мынада, қалай болмасын, эстетикалық білімнің маңызы зор. Әрбір нағыз суретшінің басты ұстазы өнер емес, шанайы өмір және оның мәңгі қозғалысы болып табылады. Өмір білімі деп аталатын жайт күрделі әрі ұзақ күш-жігер жұмсаудың нәтижесінде келеді. Баршамызға белгілі болғандай әрбір суреткер дүниені кітаптан қабылдау кезеңінен өтеді. Ол шындық өмірге әдеби – эстетикалық реминисценциялардың және образдардың призмасы арқылы қарайды. Осы кезеңде ол ерікті, еріксіз күйде өз жұмысында әлдебір ескі немесе жаңа шеберлерге еліктейді. Тіпті, кейде өзгенің емес, өзінің бақылауларына сүйенеді. Туындыларында дүниені өзгелердің көзімен көргені байқалады. Яғни, жас автор кенеттен өмірден өнерге қарай емес, өнерден өмірге қарай бет түзейді. Өмірді қалыптасқан эстетикалық дәстүрлер рухында ұғынады. Осыған байланысты А.С.Пушкинді еске алған жөн.

1. Л.Толстой. Собрание сочинений, т. Х, стр. 717.
2. Қабдолов З. Сөз өнері. А., 1997, 164 б.
3. Тарази Ә., Мұсалы Л. Көркемдік құпиясы . А., 2000,240 б Мағауин М. Мен. А., 1999, 102 б.
4. Жұмаділов Қ. Таңғажайып дүние. А., 1999, 601 б.