Қазақстан Республика Конституциясының қағидалары
Кіріспе
1. КСРО . ның таратылу процесі, егемен Қазақстан мемлекетінің қалыптасуы, нығаюы және дамуы.
2. 1978 жылғы Қаз ССР Конституциясын, он жетістіктері мен кемшіліктерін талдау.
3. 1993 жылғы ҚР Конституциянын қабылдаудың алғышарттары мен себептері, он мазмұны.
4. Осы Конституцияның негізгі жаңалықтары, кемшіліктері
5. 1995 жылғы ҚР Конституциясын қабылдаудың алғышарттары мен себептері.
6. 1995 жылғы ҚР Конституциясының негізгі идеялары, онда көрініс тапчан жаңалықтар.
7. ҚР Конституциясына 7 қазан 1998 жылы енгізілген өзгертулер мен толықтырулар.
8. ҚР Конституциясына 21 мамыр 2007 жылы енгізілген өзгертулер мен толықтырулар.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. КСРО . ның таратылу процесі, егемен Қазақстан мемлекетінің қалыптасуы, нығаюы және дамуы.
2. 1978 жылғы Қаз ССР Конституциясын, он жетістіктері мен кемшіліктерін талдау.
3. 1993 жылғы ҚР Конституциянын қабылдаудың алғышарттары мен себептері, он мазмұны.
4. Осы Конституцияның негізгі жаңалықтары, кемшіліктері
5. 1995 жылғы ҚР Конституциясын қабылдаудың алғышарттары мен себептері.
6. 1995 жылғы ҚР Конституциясының негізгі идеялары, онда көрініс тапчан жаңалықтар.
7. ҚР Конституциясына 7 қазан 1998 жылы енгізілген өзгертулер мен толықтырулар.
8. ҚР Конституциясына 21 мамыр 2007 жылы енгізілген өзгертулер мен толықтырулар.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Конституция – мемлекеттің Негізгі заңы. Адам қоғамының заңсыз өмір сүре алмайтыны белгілі. Ал қоғамның барлық өмір аяларында болып жататын құбылыстардың бәрін заңмен басқару үшін қажетті нормативті актілердің саны қанша болуы керектігін ещкім де дәл тауып айта алмас еді. Дамыған демократиялы елдерде әрекет ететін заңдар мыңдап саналады. Сол заңдардың бәрінің бастау алар негізі – Конституция болып табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы республикалық құрылыстың негізін, мемлекеттік билік жүйесін және Қазақстан мемлекеті мен азаматының қатынасын белгілейді. Адам және оның өмірін, құқықтары мен бостандықтарын Конституция мемлекеттің ең қымбат қазынасы деп танып, мемлекеттің сол үшін қызмет етуі тиістігін атап көрсетеді. (Бақұлов С.)
Өркениетті қоғам конституциялық заңдылыққа бағына отырып дамиды. Мемлекет түрлері көп болса да, олардың конституцияда мемлекеттік құрылым түрлері (унитарлық, федерация немесе конфедерация), мемлекетті басқарудың (монархия әлде республика) формалары анықталады, мемлекеттің жоғары органдарының құрылымы, азаматтардың негізгі құқықтары, бостандықтары мен міндеттері көрсетіледі. Мемлекет пен қоғамның Негізгі заңы ретінде Конституция бүкіл заң шығару ісінің қайнар көзі болып табылады. Өзге нормативтік актілердің бәрі Конституцияның ережелеріне негізделіп қабылданады. Сондықтан оның басқа нормативтік актілерде кездеспейтін өзіне тән белгілері болады.
Конституция (лат. constitutio – құрылу, өкім) – қоғамдық және мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың түзілу реттілігі мен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін айқындайтын мемлекеттің Негізгі заңы. Конституцияның мәні мемлекеттің негізгі заңдылық мүдделеріне, халықтың шын мәніндегі еркіне сай келуімен және құзіреттілігімен айқындалады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы республикалық құрылыстың негізін, мемлекеттік билік жүйесін және Қазақстан мемлекеті мен азаматының қатынасын белгілейді. Адам және оның өмірін, құқықтары мен бостандықтарын Конституция мемлекеттің ең қымбат қазынасы деп танып, мемлекеттің сол үшін қызмет етуі тиістігін атап көрсетеді. (Бақұлов С.)
Өркениетті қоғам конституциялық заңдылыққа бағына отырып дамиды. Мемлекет түрлері көп болса да, олардың конституцияда мемлекеттік құрылым түрлері (унитарлық, федерация немесе конфедерация), мемлекетті басқарудың (монархия әлде республика) формалары анықталады, мемлекеттің жоғары органдарының құрылымы, азаматтардың негізгі құқықтары, бостандықтары мен міндеттері көрсетіледі. Мемлекет пен қоғамның Негізгі заңы ретінде Конституция бүкіл заң шығару ісінің қайнар көзі болып табылады. Өзге нормативтік актілердің бәрі Конституцияның ережелеріне негізделіп қабылданады. Сондықтан оның басқа нормативтік актілерде кездеспейтін өзіне тән белгілері болады.
Конституция (лат. constitutio – құрылу, өкім) – қоғамдық және мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың түзілу реттілігі мен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін айқындайтын мемлекеттің Негізгі заңы. Конституцияның мәні мемлекеттің негізгі заңдылық мүдделеріне, халықтың шын мәніндегі еркіне сай келуімен және құзіреттілігімен айқындалады.
1. ҚР 1993 жылғы Конституциясы
2. ҚР 1995 жылғы Конституциясы (07.10.1998,21.05.2007 ж. өзгертулер мен толықтыруларды қоса)
3. Н.Ә. Назарбаев. Ата Заң халыққа қызмет етеді // Егемен Қазақстан. – 1996. – 30 тамыз
4. Назарбаев Н.Ә.Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасу мен дамуының стратегиясы. Алматы, Дәуір. 1992 ж.
5. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, Дәуір. 1992 ж.
6. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, «Өнер», 1996 ж.
7. З.Ж. Кенжалиев. Қазақстан Республикасының Конституциясы және құқықтық саясат тұжырымдамасының іске асу кезеңдері // Вестник КазНУ. Серия юпидическая. – 2003. - № 2 (27).
8. В.Ким. жасампаз жылдар. Алматы, ТОО «Эдельвейс», 2001.
9. З.Ж. Кенжалиев, В.А.Ким. Қазақстан Республикасының конституциялық заңнамасының дамуы. Бірінші бөлім. Алматы «Қазақ университеті». 2004 ж.
2. ҚР 1995 жылғы Конституциясы (07.10.1998,21.05.2007 ж. өзгертулер мен толықтыруларды қоса)
3. Н.Ә. Назарбаев. Ата Заң халыққа қызмет етеді // Егемен Қазақстан. – 1996. – 30 тамыз
4. Назарбаев Н.Ә.Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасу мен дамуының стратегиясы. Алматы, Дәуір. 1992 ж.
5. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, Дәуір. 1992 ж.
6. Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, «Өнер», 1996 ж.
7. З.Ж. Кенжалиев. Қазақстан Республикасының Конституциясы және құқықтық саясат тұжырымдамасының іске асу кезеңдері // Вестник КазНУ. Серия юпидическая. – 2003. - № 2 (27).
8. В.Ким. жасампаз жылдар. Алматы, ТОО «Эдельвейс», 2001.
9. З.Ж. Кенжалиев, В.А.Ким. Қазақстан Республикасының конституциялық заңнамасының дамуы. Бірінші бөлім. Алматы «Қазақ университеті». 2004 ж.
Қазақстан Республика Конституциясыныңқағидалары
Жоспары:
Кіріспе
1. КСРО – ның таратылу процесі, егемен Қазақстан мемлекетінің
қалыптасуы, нығаюы және дамуы.
2. 1978 жылғы Қаз ССР Конституциясын, он жетістіктері мен кемшіліктерін
талдау.
3. 1993 жылғы ҚР Конституциянын қабылдаудың алғышарттары мен
себептері, он мазмұны.
4. Осы Конституцияның негізгі жаңалықтары, кемшіліктері
5. 1995 жылғы ҚР Конституциясын қабылдаудың алғышарттары мен себептері.
6. 1995 жылғы ҚР Конституциясының негізгі идеялары, онда көрініс тапчан
жаңалықтар.
7. ҚР Конституциясына 7 қазан 1998 жылы енгізілген өзгертулер мен
толықтырулар.
8. ҚР Конституциясына 21 мамыр 2007 жылы енгізілген өзгертулер мен
толықтырулар.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Конституция – мемлекеттің Негізгі заңы. Адам қоғамының заңсыз
өмір сүре алмайтыны белгілі. Ал қоғамның барлық өмір аяларында болып
жататын құбылыстардың бәрін заңмен басқару үшін қажетті нормативті
актілердің саны қанша болуы керектігін ещкім де дәл тауып айта алмас еді.
Дамыған демократиялы елдерде әрекет ететін заңдар мыңдап саналады. Сол
заңдардың бәрінің бастау алар негізі – Конституция болып табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы республикалық құрылыстың
негізін, мемлекеттік билік жүйесін және Қазақстан мемлекеті мен азаматының
қатынасын белгілейді. Адам және оның өмірін, құқықтары мен бостандықтарын
Конституция мемлекеттің ең қымбат қазынасы деп танып, мемлекеттің сол үшін
қызмет етуі тиістігін атап көрсетеді. (Бақұлов С.)
Өркениетті қоғам конституциялық заңдылыққа бағына отырып дамиды.
Мемлекет түрлері көп болса да, олардың конституцияда мемлекеттік құрылым
түрлері (унитарлық, федерация немесе конфедерация), мемлекетті басқарудың
(монархия әлде республика) формалары анықталады, мемлекеттің жоғары
органдарының құрылымы, азаматтардың негізгі құқықтары, бостандықтары мен
міндеттері көрсетіледі. Мемлекет пен қоғамның Негізгі заңы ретінде
Конституция бүкіл заң шығару ісінің қайнар көзі болып табылады. Өзге
нормативтік актілердің бәрі Конституцияның ережелеріне негізделіп
қабылданады. Сондықтан оның басқа нормативтік актілерде кездеспейтін өзіне
тән белгілері болады.
Конституция (лат. constitutio – құрылу, өкім) – қоғамдық және
мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың
түзілу реттілігі мен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін
айқындайтын мемлекеттің Негізгі заңы. Конституцияның мәні мемлекеттің
негізгі заңдылық мүдделеріне, халықтың шын мәніндегі еркіне сай келуімен
және құзіреттілігімен айқындалады.
КСРО – ның таратылу процесі, егемен Қазақстан мемлекетінің қалыптасуы,
нығаюы және дамуы.
Социализм құрылысының аяқтау кезіндегі СССР-дің онан әрі дамуы және
бірте-бірте коммунизмге өтуі Ұлы Отан соғысын жеңіспен аяқтап, СССР-дің
бейбіт құрылысты қайта қалпына келтірді. Соғыс кезінде еңбекке жарамды
адамдар саны барынша азайып кеткен болатын. СССР 20 млн. адамнан ұлттық
байлығының 30 пайызынан немесе 2600 млрд. санға жуық байлығынан айырылды.
Басқыншылар посёлкілер мен селоларды, 32 мың өнеркәсіп орындарын өртеп,
талқандап, 98 мың колхозды, 1876 совхоз бен 2890 МТС-ті тонады, егістік
жердің төрттен бірі жарамай қалды. 1948 жылдың аяғында өнеркәсіп соғысқа
дейінгі деңгейге жетті. 4-бесжылдықтың кезінде 6200 ірі өнеркәсіп орындары
қалпына келтірілді және жанадан салынды, қалалар мен поселкілерде 100 млн.
шаршы метр тұрғын үй, селолық жерлерде 2,7 млн. үй салынып, қалпына
келтірілді. Елдің соғыс және соғыстан кейінгі жылдардағы саяси шаруашылық
және мәдени даму қорытындысын КПСС 19-шы съезі (1952жыл қазан) тұжырымдады.
Социалисттік шаруашылықты қалпына келтіру мен дамыту жолында жаңа
жағдайларды жүзеге асырылды. 1949 қаңтарда Экономикалық Өзара Қоғам Советі
құрылды. Совет саясатының негізіне әр түрлі қоғамдық құрылыстағы елдердің
бейбіт қатар өмір сүру принциптері алынды. Еуропада соғыс қаупі күшеюіне
байланысты 1955 жылы 14 мамырда СССР Еуропаның 8 социалисттік мемлекетімен
достық, ынтымақ және өзара көмек туралы Варшава шартына қол қойылды.1
КПСС 20-шы съезі 5-бесжылдықты қорытындылады, халық шаруашылығын
дамытудың 1956-60 жылдарға арналған Дирентиваларын қабылдады. Шаруашылықтың
барлық салаларында елеулі табыстарға жетудің нәтижесінде 1957 жылға дейін
өнімнің жалпы көлемі 1913 жылдығымен солыстырғанда 33 есе ұлғайды. 1957
жылы 4-ші қазанда Жердің бірінші жасанды серігінің ұшырылуы совет ғылымы
мен техникасының таңғажайып табысы болды. КПСС 21-ші съезі СССР-де
социализм толық және түбегейлі жеңді деп мәлімдеді, елде экономикалық саяси
және идеологиялық тірлік-тынысының негізгі міндеттерін белгілеп берді. КПСС
22-ші съезі Совет Одағы Коммунистік партиясының жаңа үшінші программасын
қабылдады. 1919 жылғы РКбП сегізінші съзінде қабылдаған партия
программасының толық орындағанын хабарлады. СССР-де социализмнің толық және
түпкілікті жеңуі оның басты қорытындысы болды. Жаңа Программада СССР-дегі
коммунистік құрылыстың негіізгі бағыты коммунизмнің материялдық-
технологиялық базасын жасау, коммунистік қоғамдық қатынастарды дамыту, жаңа
адамды- коммунистік қоғамының белсенді құрылысшысын тәрбиелеу айқындалды.
_____________________
Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, Өнер, 1996 ж.
1978 жылғы Қаз ССР Конституциясын, он жетістіктері мен кемшіліктерін талдау
1978 жылғы конституция оның алдында қабылданған конституциялардан
өзгеше негізгі заң болды. 1978 ж конституция 10 бөлімнен тұрды:
1. Қазақ ССР-нің саясаты мен қоғамдық құрылымының негіздері;
2. Мемлекет және жеке тұлға;
3. Қазақ ССР-нің әкімшілік-аумақтық құрылымы және ұлттық мемлекеттік
құрылымы;
4. Қазақ ССР-нің халық депутаттары және оларды сайлау тәртібі;
5. Қазақ ССР-нің мемлекеттік билік органдары мен басқару органдары;
6. Жергілікті басқару органдары;
7. Қазақ ССР-нің эканомикалық және әлеуметтік дамуының мемілекеттік
жоспары;
8. Сот төрелігі, арбитраж, прокурорлық қадағалау;
9. Қазақ ССР-нің гимні, елтаңбасы, туы және астанасы;
10. Қазақ ССР-нің конституциясының әрекет етуі және оған өзгерістер
енгізу тәртібі және 19 тараудан тұрды:
1. Саяси жүйе; 2. Эканомикалық жүйе; 3. Әлеуметтік даму және
мәдениет; 4. Сыртқы саясат; 5. Қазақ ССР-нің азаматтығы, азаматтардың
теңдігі; 6. Қазақ ССР-гі негізгі құқықтар мен міндеттер; 7. Қазақ ССР-і
одақтас республика; 8. Әкімшілік аумақтық бөлініс; 9. халық депудаттарының
қызмет ету қағидалары мен жүйесі; 10. Сайлау жүйесі; 11. Халық депудаты;
12. Қазақ ССР-нің жоғарғы кеңесі; 13. Қазақ ССР-нің министрлер кеңесі; 14.
Халақ депудаттарының жергілікті кеңесі; 15. Жергілікті халық депудаттар
кеңесінің атқару комитеттері; 16. Қазақ ССР-нің эканомикалық әлеуметтік
дамуының мемлекеттік жоспары; 17. Қазақ ССР-нің мемлекеттік бюджеті; 18.
Сот және арбитраж; 19.Прокуратура .
1978 жылғы Қазақ ССР-нің конституциясы 173 баптан тұрды.
1993 жылғы конституцияның қабылдану себебі, жаңалықтары және кемшілігі
1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі “Қазақстан
Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” Конституциялық заң
қабылдап, Қазақстанның халықаралық құқықтық субъект ретінде жария етілуі
елдің тәуелсіздік мәртебесіне сай заңын – Конституциясын қабылдау
қажеттігін туғызды. 1993 жылы 28 қаңтарда тәуелсіз Қазақстан
Республикасының Негізгі заңы – Конституциясы қабылданды.2
Жаңа Конституция Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін нығайтуда,
мемлекеттің халыққа қызмет ететін жаңа билік органдарын құруда,
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын айқындауда және оларды
____________________________
ҚР 1993 жылғы Конституциясы
кеңейтуде үлкен рөл атқарды. Бұрынғы Қазақ КСР-інің аумағы тәуелсіз аумақ
деп танылды. Ол бөлінбейді және оған ешкім қол сұға алмайды. Қазақстан
Республикасының азаматтары ұлтына, тегіне, атқаратын қызметіне, тұратын
мекеніне және басқа да әлеуметтік жағдайларына қарамастан, тең құқықтар мен
бостандықтарға ие. Конституцияда Қазақстан мемлекетінің құрылысы, биліктің
заң шығарушылық, атқарушылық және сот тармақтарына бөліну ұстанымдары
айқындалды.
Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы өтпелі кезеңнің
негізгі заңы ретінде екі жыл өзінің миссиясын атқарып, ел тарихында қалды.
Бұл кезде Жоғарғы Кеңестің өкілеттігі Президент пен Үкімет билігінен күшті
болуынан туындаған мемлекетті басқару жүйесі туралы мәселе шиеленісіп
тұрды. Ақыры, Президенттің өкілеттігін кеңейту арқылы ел экономикасын
реформалауды жеделдету қажеттігін жақтаған бағыт үстемдік алды. Нәтиже
елдің Негізгі заңын түбегейлі қайта қарауға алып келді.
1995 жылы конституцияның қабылданған себептері, онда тапчан жаңалықтары
Қазіргі уақытта негізгі құқықтық құжат – Қазақстан Республикасының
1995 жылғы 30 тамызда өткен республикалық референдумда қабылданған
Конституциясы. Ол тәуелсіздік кезіндегі Конституциялық заңдарды тұжырымдап,
бір арнаға келтірді. (Бақұлов С.)3
Халық – конституциялық-құқықтық қатынастар субъектісі. Қазақстан
Республикасының Конституциясында халық ұғымы барлық ұлттық топтарды түгел
қамтитын, тұтас әлеуметтік-саяси құбылыс ретінде түсіндіріледі. Халық
әлеуметтік таптарға, топтарға бөлінбейді, сонысымен қоғамда бейбітшілікті
сақтауда маңызды рөл атқара алады. Конституция адамдарды мүліктік жағдайына
қарай алаламайды, түрлі әлеуметтік топтардың ешқайсысын жақтап шықпайды,
өзін халықтың белгілі бір ғана тобының заң шығарушылық актісі деп
танымайды. Конституция мемлекетті әлеуметтік деп, яғни бүкілхалықтық деп
таниды. Мұның мәні: мемлекет халықтың бір тобының есесінен оның екінші бір
тобына артықшылық бермейді. Мемлекет халықтың барлық топтарына олардың
әлеуметтік жағдайына сәйкес қамқорлық жасауға тиіс. Қазақстан
Республикасының Конституциясы түрлі әлеуметтік топтардың құқықтарына шек
қоймай, тұтас халықты конституциялық-құқықтық қатынастардың субъектісі деп
таниды.
Бұрынғы конституциялар социалистік мемлекеттің негізгі заңдары деп
Саналса, жаңа Конституция демократиялық мемлекеттің Ата Заңы деп
Жарияланды. Бұл мақсат Конституцияның алғы сөзінен-ақ байқалады:
“Біз, ортақ тағдыр біріктірген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерінде
мемлекеттік құра отырып, өзімізді еркіндік және татулық мұраттарына
берілген бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзілік
қоғамдастыққа лайықты орын алуды тілей отырып, қазіргі және болашақ
ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершілігімізді сезіне отырып, өзіміздің
егемендік құқығымызды негізге ала отырып,
____________________
ҚР 1995 жылғы Конституциясы (07.10.1998, 21.05.2007 ж. өзгертулер мен
толықтыруларды қоса)
осы Конституцияны қабылдаймыз”, – делінген. Оның жоғары заңдық күші бар
және еліміздегі барлық іс-қимыл мен қалыптасушы жүйелердің нормативті
базасы болып табылады. Республиканың бүкіл аумағына тікелей қолданылады.
Бейнелей айтсақ, бұл Конституция – мемлекетке қоғамның құқықтық сенімі және
халықтың берген төлқұжаты деуге болады. (Бақұлов С.)
Көп ұлтты Қазақстан қоғамының жағдайында “халық” деген ұғымға
қазақ ұлтымен қатар барлық ұлттық диаспоралар мен этностар өкілдері де
кіреді. Қазақ ұлты мемлекеттің, яғни бүкіл халықтың әлеуметтік базасының
ұйытқысы болғанымен, оған айрықша құқықтық, саяси, әлеуметтік, экономикалық
немесе мәдени артықшылықтар берілмейді.
Қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін артықшылық деп cанауға болмайды.
Өйткені, ол қазақ тілінің табиғи құқығы. Егер Қазақстанның байырғы
тұрғындары қазақтар бола тұра, ол халықтың тілінің мемлекеттік мәртебесі
болмаса, онда ол тілі қолданушылардың құқығы табанға тапталған болып шығар
еді.
Қазақстан Республикасының Конституциясын жасаушы халық деп танылуы
оның мазмұндық мәнін ашып береді. Сондықтан да Қазақстан Республикасының
1995 жылғы Конституциясы: “Біз... Қазақстан халқы... осы Конституцияны
қабылдаймыз” деген сөздермен басталады. Қазақстан халқы оны референдумда
қабылдады.
Қазақстан халқы Конституцияны қабылдаған бірден-бір субъекті
болғандығынан оның құрылтайшылық сипаты туындайды. Халық мемлекеттік
биліктің қайнары болуымен де дербестіктің шын мәніндегі кепі лі. Қазақстан
халқы мемлекетті осы Конституция арқылы құрды, оның басқару және құрылу
нысандарын, әлеуметтік-экономикалық құрылысының негіздерін, адам мен
азаматтың мәртебесін анықтады.
Қазақстан Республикасының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспары:
Кіріспе
1. КСРО – ның таратылу процесі, егемен Қазақстан мемлекетінің
қалыптасуы, нығаюы және дамуы.
2. 1978 жылғы Қаз ССР Конституциясын, он жетістіктері мен кемшіліктерін
талдау.
3. 1993 жылғы ҚР Конституциянын қабылдаудың алғышарттары мен
себептері, он мазмұны.
4. Осы Конституцияның негізгі жаңалықтары, кемшіліктері
5. 1995 жылғы ҚР Конституциясын қабылдаудың алғышарттары мен себептері.
6. 1995 жылғы ҚР Конституциясының негізгі идеялары, онда көрініс тапчан
жаңалықтар.
7. ҚР Конституциясына 7 қазан 1998 жылы енгізілген өзгертулер мен
толықтырулар.
8. ҚР Конституциясына 21 мамыр 2007 жылы енгізілген өзгертулер мен
толықтырулар.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Конституция – мемлекеттің Негізгі заңы. Адам қоғамының заңсыз
өмір сүре алмайтыны белгілі. Ал қоғамның барлық өмір аяларында болып
жататын құбылыстардың бәрін заңмен басқару үшін қажетті нормативті
актілердің саны қанша болуы керектігін ещкім де дәл тауып айта алмас еді.
Дамыған демократиялы елдерде әрекет ететін заңдар мыңдап саналады. Сол
заңдардың бәрінің бастау алар негізі – Конституция болып табылады.
Қазақстан Республикасының Конституциясы республикалық құрылыстың
негізін, мемлекеттік билік жүйесін және Қазақстан мемлекеті мен азаматының
қатынасын белгілейді. Адам және оның өмірін, құқықтары мен бостандықтарын
Конституция мемлекеттің ең қымбат қазынасы деп танып, мемлекеттің сол үшін
қызмет етуі тиістігін атап көрсетеді. (Бақұлов С.)
Өркениетті қоғам конституциялық заңдылыққа бағына отырып дамиды.
Мемлекет түрлері көп болса да, олардың конституцияда мемлекеттік құрылым
түрлері (унитарлық, федерация немесе конфедерация), мемлекетті басқарудың
(монархия әлде республика) формалары анықталады, мемлекеттің жоғары
органдарының құрылымы, азаматтардың негізгі құқықтары, бостандықтары мен
міндеттері көрсетіледі. Мемлекет пен қоғамның Негізгі заңы ретінде
Конституция бүкіл заң шығару ісінің қайнар көзі болып табылады. Өзге
нормативтік актілердің бәрі Конституцияның ережелеріне негізделіп
қабылданады. Сондықтан оның басқа нормативтік актілерде кездеспейтін өзіне
тән белгілері болады.
Конституция (лат. constitutio – құрылу, өкім) – қоғамдық және
мемлекеттік құрылыс негіздерін, мемлекеттік органдар жүйесін, олардың
түзілу реттілігі мен қызметін, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін
айқындайтын мемлекеттің Негізгі заңы. Конституцияның мәні мемлекеттің
негізгі заңдылық мүдделеріне, халықтың шын мәніндегі еркіне сай келуімен
және құзіреттілігімен айқындалады.
КСРО – ның таратылу процесі, егемен Қазақстан мемлекетінің қалыптасуы,
нығаюы және дамуы.
Социализм құрылысының аяқтау кезіндегі СССР-дің онан әрі дамуы және
бірте-бірте коммунизмге өтуі Ұлы Отан соғысын жеңіспен аяқтап, СССР-дің
бейбіт құрылысты қайта қалпына келтірді. Соғыс кезінде еңбекке жарамды
адамдар саны барынша азайып кеткен болатын. СССР 20 млн. адамнан ұлттық
байлығының 30 пайызынан немесе 2600 млрд. санға жуық байлығынан айырылды.
Басқыншылар посёлкілер мен селоларды, 32 мың өнеркәсіп орындарын өртеп,
талқандап, 98 мың колхозды, 1876 совхоз бен 2890 МТС-ті тонады, егістік
жердің төрттен бірі жарамай қалды. 1948 жылдың аяғында өнеркәсіп соғысқа
дейінгі деңгейге жетті. 4-бесжылдықтың кезінде 6200 ірі өнеркәсіп орындары
қалпына келтірілді және жанадан салынды, қалалар мен поселкілерде 100 млн.
шаршы метр тұрғын үй, селолық жерлерде 2,7 млн. үй салынып, қалпына
келтірілді. Елдің соғыс және соғыстан кейінгі жылдардағы саяси шаруашылық
және мәдени даму қорытындысын КПСС 19-шы съезі (1952жыл қазан) тұжырымдады.
Социалисттік шаруашылықты қалпына келтіру мен дамыту жолында жаңа
жағдайларды жүзеге асырылды. 1949 қаңтарда Экономикалық Өзара Қоғам Советі
құрылды. Совет саясатының негізіне әр түрлі қоғамдық құрылыстағы елдердің
бейбіт қатар өмір сүру принциптері алынды. Еуропада соғыс қаупі күшеюіне
байланысты 1955 жылы 14 мамырда СССР Еуропаның 8 социалисттік мемлекетімен
достық, ынтымақ және өзара көмек туралы Варшава шартына қол қойылды.1
КПСС 20-шы съезі 5-бесжылдықты қорытындылады, халық шаруашылығын
дамытудың 1956-60 жылдарға арналған Дирентиваларын қабылдады. Шаруашылықтың
барлық салаларында елеулі табыстарға жетудің нәтижесінде 1957 жылға дейін
өнімнің жалпы көлемі 1913 жылдығымен солыстырғанда 33 есе ұлғайды. 1957
жылы 4-ші қазанда Жердің бірінші жасанды серігінің ұшырылуы совет ғылымы
мен техникасының таңғажайып табысы болды. КПСС 21-ші съезі СССР-де
социализм толық және түбегейлі жеңді деп мәлімдеді, елде экономикалық саяси
және идеологиялық тірлік-тынысының негізгі міндеттерін белгілеп берді. КПСС
22-ші съезі Совет Одағы Коммунистік партиясының жаңа үшінші программасын
қабылдады. 1919 жылғы РКбП сегізінші съзінде қабылдаған партия
программасының толық орындағанын хабарлады. СССР-де социализмнің толық және
түпкілікті жеңуі оның басты қорытындысы болды. Жаңа Программада СССР-дегі
коммунистік құрылыстың негіізгі бағыты коммунизмнің материялдық-
технологиялық базасын жасау, коммунистік қоғамдық қатынастарды дамыту, жаңа
адамды- коммунистік қоғамының белсенді құрылысшысын тәрбиелеу айқындалды.
_____________________
Назарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, Өнер, 1996 ж.
1978 жылғы Қаз ССР Конституциясын, он жетістіктері мен кемшіліктерін талдау
1978 жылғы конституция оның алдында қабылданған конституциялардан
өзгеше негізгі заң болды. 1978 ж конституция 10 бөлімнен тұрды:
1. Қазақ ССР-нің саясаты мен қоғамдық құрылымының негіздері;
2. Мемлекет және жеке тұлға;
3. Қазақ ССР-нің әкімшілік-аумақтық құрылымы және ұлттық мемлекеттік
құрылымы;
4. Қазақ ССР-нің халық депутаттары және оларды сайлау тәртібі;
5. Қазақ ССР-нің мемлекеттік билік органдары мен басқару органдары;
6. Жергілікті басқару органдары;
7. Қазақ ССР-нің эканомикалық және әлеуметтік дамуының мемілекеттік
жоспары;
8. Сот төрелігі, арбитраж, прокурорлық қадағалау;
9. Қазақ ССР-нің гимні, елтаңбасы, туы және астанасы;
10. Қазақ ССР-нің конституциясының әрекет етуі және оған өзгерістер
енгізу тәртібі және 19 тараудан тұрды:
1. Саяси жүйе; 2. Эканомикалық жүйе; 3. Әлеуметтік даму және
мәдениет; 4. Сыртқы саясат; 5. Қазақ ССР-нің азаматтығы, азаматтардың
теңдігі; 6. Қазақ ССР-гі негізгі құқықтар мен міндеттер; 7. Қазақ ССР-і
одақтас республика; 8. Әкімшілік аумақтық бөлініс; 9. халық депудаттарының
қызмет ету қағидалары мен жүйесі; 10. Сайлау жүйесі; 11. Халық депудаты;
12. Қазақ ССР-нің жоғарғы кеңесі; 13. Қазақ ССР-нің министрлер кеңесі; 14.
Халақ депудаттарының жергілікті кеңесі; 15. Жергілікті халық депудаттар
кеңесінің атқару комитеттері; 16. Қазақ ССР-нің эканомикалық әлеуметтік
дамуының мемлекеттік жоспары; 17. Қазақ ССР-нің мемлекеттік бюджеті; 18.
Сот және арбитраж; 19.Прокуратура .
1978 жылғы Қазақ ССР-нің конституциясы 173 баптан тұрды.
1993 жылғы конституцияның қабылдану себебі, жаңалықтары және кемшілігі
1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі “Қазақстан
Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” Конституциялық заң
қабылдап, Қазақстанның халықаралық құқықтық субъект ретінде жария етілуі
елдің тәуелсіздік мәртебесіне сай заңын – Конституциясын қабылдау
қажеттігін туғызды. 1993 жылы 28 қаңтарда тәуелсіз Қазақстан
Республикасының Негізгі заңы – Конституциясы қабылданды.2
Жаңа Конституция Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін нығайтуда,
мемлекеттің халыққа қызмет ететін жаңа билік органдарын құруда,
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын айқындауда және оларды
____________________________
ҚР 1993 жылғы Конституциясы
кеңейтуде үлкен рөл атқарды. Бұрынғы Қазақ КСР-інің аумағы тәуелсіз аумақ
деп танылды. Ол бөлінбейді және оған ешкім қол сұға алмайды. Қазақстан
Республикасының азаматтары ұлтына, тегіне, атқаратын қызметіне, тұратын
мекеніне және басқа да әлеуметтік жағдайларына қарамастан, тең құқықтар мен
бостандықтарға ие. Конституцияда Қазақстан мемлекетінің құрылысы, биліктің
заң шығарушылық, атқарушылық және сот тармақтарына бөліну ұстанымдары
айқындалды.
Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы өтпелі кезеңнің
негізгі заңы ретінде екі жыл өзінің миссиясын атқарып, ел тарихында қалды.
Бұл кезде Жоғарғы Кеңестің өкілеттігі Президент пен Үкімет билігінен күшті
болуынан туындаған мемлекетті басқару жүйесі туралы мәселе шиеленісіп
тұрды. Ақыры, Президенттің өкілеттігін кеңейту арқылы ел экономикасын
реформалауды жеделдету қажеттігін жақтаған бағыт үстемдік алды. Нәтиже
елдің Негізгі заңын түбегейлі қайта қарауға алып келді.
1995 жылы конституцияның қабылданған себептері, онда тапчан жаңалықтары
Қазіргі уақытта негізгі құқықтық құжат – Қазақстан Республикасының
1995 жылғы 30 тамызда өткен республикалық референдумда қабылданған
Конституциясы. Ол тәуелсіздік кезіндегі Конституциялық заңдарды тұжырымдап,
бір арнаға келтірді. (Бақұлов С.)3
Халық – конституциялық-құқықтық қатынастар субъектісі. Қазақстан
Республикасының Конституциясында халық ұғымы барлық ұлттық топтарды түгел
қамтитын, тұтас әлеуметтік-саяси құбылыс ретінде түсіндіріледі. Халық
әлеуметтік таптарға, топтарға бөлінбейді, сонысымен қоғамда бейбітшілікті
сақтауда маңызды рөл атқара алады. Конституция адамдарды мүліктік жағдайына
қарай алаламайды, түрлі әлеуметтік топтардың ешқайсысын жақтап шықпайды,
өзін халықтың белгілі бір ғана тобының заң шығарушылық актісі деп
танымайды. Конституция мемлекетті әлеуметтік деп, яғни бүкілхалықтық деп
таниды. Мұның мәні: мемлекет халықтың бір тобының есесінен оның екінші бір
тобына артықшылық бермейді. Мемлекет халықтың барлық топтарына олардың
әлеуметтік жағдайына сәйкес қамқорлық жасауға тиіс. Қазақстан
Республикасының Конституциясы түрлі әлеуметтік топтардың құқықтарына шек
қоймай, тұтас халықты конституциялық-құқықтық қатынастардың субъектісі деп
таниды.
Бұрынғы конституциялар социалистік мемлекеттің негізгі заңдары деп
Саналса, жаңа Конституция демократиялық мемлекеттің Ата Заңы деп
Жарияланды. Бұл мақсат Конституцияның алғы сөзінен-ақ байқалады:
“Біз, ортақ тағдыр біріктірген Қазақстан халқы, байырғы қазақ жерінде
мемлекеттік құра отырып, өзімізді еркіндік және татулық мұраттарына
берілген бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғына отырып, дүниежүзілік
қоғамдастыққа лайықты орын алуды тілей отырып, қазіргі және болашақ
ұрпақтар алдындағы жоғары жауапкершілігімізді сезіне отырып, өзіміздің
егемендік құқығымызды негізге ала отырып,
____________________
ҚР 1995 жылғы Конституциясы (07.10.1998, 21.05.2007 ж. өзгертулер мен
толықтыруларды қоса)
осы Конституцияны қабылдаймыз”, – делінген. Оның жоғары заңдық күші бар
және еліміздегі барлық іс-қимыл мен қалыптасушы жүйелердің нормативті
базасы болып табылады. Республиканың бүкіл аумағына тікелей қолданылады.
Бейнелей айтсақ, бұл Конституция – мемлекетке қоғамның құқықтық сенімі және
халықтың берген төлқұжаты деуге болады. (Бақұлов С.)
Көп ұлтты Қазақстан қоғамының жағдайында “халық” деген ұғымға
қазақ ұлтымен қатар барлық ұлттық диаспоралар мен этностар өкілдері де
кіреді. Қазақ ұлты мемлекеттің, яғни бүкіл халықтың әлеуметтік базасының
ұйытқысы болғанымен, оған айрықша құқықтық, саяси, әлеуметтік, экономикалық
немесе мәдени артықшылықтар берілмейді.
Қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесін артықшылық деп cанауға болмайды.
Өйткені, ол қазақ тілінің табиғи құқығы. Егер Қазақстанның байырғы
тұрғындары қазақтар бола тұра, ол халықтың тілінің мемлекеттік мәртебесі
болмаса, онда ол тілі қолданушылардың құқығы табанға тапталған болып шығар
еді.
Қазақстан Республикасының Конституциясын жасаушы халық деп танылуы
оның мазмұндық мәнін ашып береді. Сондықтан да Қазақстан Республикасының
1995 жылғы Конституциясы: “Біз... Қазақстан халқы... осы Конституцияны
қабылдаймыз” деген сөздермен басталады. Қазақстан халқы оны референдумда
қабылдады.
Қазақстан халқы Конституцияны қабылдаған бірден-бір субъекті
болғандығынан оның құрылтайшылық сипаты туындайды. Халық мемлекеттік
биліктің қайнары болуымен де дербестіктің шын мәніндегі кепі лі. Қазақстан
халқы мемлекетті осы Конституция арқылы құрды, оның басқару және құрылу
нысандарын, әлеуметтік-экономикалық құрылысының негіздерін, адам мен
азаматтың мәртебесін анықтады.
Қазақстан Республикасының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz