Қаржының мәні, функциялары
Кіріспе
І. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1 Қаржы ұғымы, оның мәні және қажеттігі
1.2 Қаржының функциялары және рөлі
ІІ. Шет елдердің қаржы жүйесі (Франция, АҚШ және Германия)
2.1 Франция қаржы жүйесі
2.2 АҚШ қаржы жүйесі
2.3 Германия қаржы жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
І. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1 Қаржы ұғымы, оның мәні және қажеттігі
1.2 Қаржының функциялары және рөлі
ІІ. Шет елдердің қаржы жүйесі (Франция, АҚШ және Германия)
2.1 Франция қаржы жүйесі
2.2 АҚШ қаржы жүйесі
2.3 Германия қаржы жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қаржы арқылы қоғамның өндірістік қатынастарының бір бөлігі ретінде қаржы қатынастарының бір бөлігі ретінде қаржы қатынастарының ерекшеліктерін, олардың шаруашылық және шаруашылықтан тыс өмірдегі көріністері мен пайдаланылу механизмін оқып-үйретеді. Қаржы туралы ғылымның зерттейтіні қоғамдық өнімді бөлуге және содан келіп туындайтын ақша түріндегі қорланулардың табыстардың және қорлардың қалыптасуына, олардың ұлғаймалы ұдайы өндірісті кеңейту мақсаттары және қоғаммен оның әлеуметтік, кәсіптік топтарының, сондай-ақ жекелеген мүшелерінің мүдделерін, қажеттерін қанағаттандыру үшін пайдалануға байланысты.
Елімізде жүргізіліп жатқан экономиаклық реформалардың тереңдей түсуі қаржы жөніндегі біздің ұғымымызға, қаржыны басқаруға, мемлекеттің қаржы жүйесінің құрылымына әсер етпей қойған жоқ. Нарықтық қатынастың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмінде де қаржы зор рөл атқарды. Қаржы нарықтық қатынастың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың құралы. Осыған орай қаржының әлеуметтік-экономикалық мәнін түсіне білудің, оның іс-әрекет етуінің ерекшеліктерін терең ұғынудың, экономиканы ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржыны неғұрлым толық пайдаланудың әдістері мен амалдарын көре білудің маңызы зор.
Қаржы экономикалық категориясы қызметінің маңызды жағы қоғамның дамуындағы әлеуметтік-экономикалық процесстерге категорияның механизмі арқылы әсер етудеңгейімен кері байланыс орнатуы болып табылады. Оның нәтижесін қаржы ресурстарының көлемі анықтайды.
Экономикалық өмірді демократияландыру экономиканың төменгі буындарының аймақтардың жергілікті басқару организациясының құқыларымен жауапкершіліктерін кеңейту процесі қаржы қатынастары жүйесін құруға деген мүлдем жаңа көзқарасты, шаруашылық жүргізудің әр түрлі деңгейлеріндегі қаржы ресурстарын пайдаланудың щығын принциптерінен бас тартуды, жеке қаржы базасын дамытуды, өзара қатынастарды, нормативтік негіздерде реттеуді талап етеді. Осыған орай қулықта экономиканы қаржылық тұрақтандыру, халық шаруашылығының тиімділігін арттыруға қаржының әсерін күшейтудің негізгі алғышарты ретінде қоғамдық өндірістің материалдық-заттық және құндық пропорцияларының теңестірілуін қамтамасыз ету жолдары баяндалады.
Елімізде жүргізіліп жатқан экономиаклық реформалардың тереңдей түсуі қаржы жөніндегі біздің ұғымымызға, қаржыны басқаруға, мемлекеттің қаржы жүйесінің құрылымына әсер етпей қойған жоқ. Нарықтық қатынастың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмінде де қаржы зор рөл атқарды. Қаржы нарықтық қатынастың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясатты жүзеге асырудың құралы. Осыған орай қаржының әлеуметтік-экономикалық мәнін түсіне білудің, оның іс-әрекет етуінің ерекшеліктерін терең ұғынудың, экономиканы ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржыны неғұрлым толық пайдаланудың әдістері мен амалдарын көре білудің маңызы зор.
Қаржы экономикалық категориясы қызметінің маңызды жағы қоғамның дамуындағы әлеуметтік-экономикалық процесстерге категорияның механизмі арқылы әсер етудеңгейімен кері байланыс орнатуы болып табылады. Оның нәтижесін қаржы ресурстарының көлемі анықтайды.
Экономикалық өмірді демократияландыру экономиканың төменгі буындарының аймақтардың жергілікті басқару организациясының құқыларымен жауапкершіліктерін кеңейту процесі қаржы қатынастары жүйесін құруға деген мүлдем жаңа көзқарасты, шаруашылық жүргізудің әр түрлі деңгейлеріндегі қаржы ресурстарын пайдаланудың щығын принциптерінен бас тартуды, жеке қаржы базасын дамытуды, өзара қатынастарды, нормативтік негіздерде реттеуді талап етеді. Осыған орай қулықта экономиканы қаржылық тұрақтандыру, халық шаруашылығының тиімділігін арттыруға қаржының әсерін күшейтудің негізгі алғышарты ретінде қоғамдық өндірістің материалдық-заттық және құндық пропорцияларының теңестірілуін қамтамасыз ету жолдары баяндалады.
1) "Қаржы - қаражат" 1998ж,№9
2)"Қаржы және теорияның негіздері" С. Құлпыбаев, Баязитов
2) "Қаржы және оны басқару". С.Құлпыбаев
4)"Қаржы-қаражат" 1998ж, 12
5)"Егемен Қазақстан" 1997ж
2)"Қаржы және теорияның негіздері" С. Құлпыбаев, Баязитов
2) "Қаржы және оны басқару". С.Құлпыбаев
4)"Қаржы-қаражат" 1998ж, 12
5)"Егемен Қазақстан" 1997ж
Жоспар
Кіріспе
І. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1 Қаржы ұғымы, оның мәні және қажеттігі
1.2 Қаржының функциялары және рөлі
ІІ. Шет елдердің қаржы жүйесі (Франция, АҚШ және Германия)
2.1 Франция қаржы жүйесі
2.2 АҚШ қаржы жүйесі
2.3 Германия қаржы жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қаржы арқылы қоғамның өндірістік қатынастарының бір бөлігі ретінде
қаржы қатынастарының бір бөлігі ретінде қаржы қатынастарының
ерекшеліктерін, олардың шаруашылық және шаруашылықтан тыс өмірдегі
көріністері мен пайдаланылу механизмін оқып-үйретеді. Қаржы туралы ғылымның
зерттейтіні қоғамдық өнімді бөлуге және содан келіп туындайтын ақша
түріндегі қорланулардың табыстардың және қорлардың қалыптасуына, олардың
ұлғаймалы ұдайы өндірісті кеңейту мақсаттары және қоғаммен оның әлеуметтік,
кәсіптік топтарының, сондай-ақ жекелеген мүшелерінің мүдделерін, қажеттерін
қанағаттандыру үшін пайдалануға байланысты.
Елімізде жүргізіліп жатқан экономиаклық реформалардың тереңдей түсуі
қаржы жөніндегі біздің ұғымымызға, қаржыны басқаруға, мемлекеттің қаржы
жүйесінің құрылымына әсер етпей қойған жоқ. Нарықтық қатынастың құрылымында
да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмінде де қаржы зор рөл атқарды.
Қаржы нарықтық қатынастың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясатты жүзеге
асырудың құралы. Осыған орай қаржының әлеуметтік-экономикалық мәнін түсіне
білудің, оның іс-әрекет етуінің ерекшеліктерін терең ұғынудың, экономиканы
ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржыны неғұрлым толық пайдаланудың әдістері
мен амалдарын көре білудің маңызы зор.
Қаржы экономикалық категориясы қызметінің маңызды жағы қоғамның
дамуындағы әлеуметтік-экономикалық процесстерге категорияның механизмі
арқылы әсер етудеңгейімен кері байланыс орнатуы болып табылады. Оның
нәтижесін қаржы ресурстарының көлемі анықтайды.
Экономикалық өмірді демократияландыру экономиканың төменгі
буындарының аймақтардың жергілікті басқару организациясының құқыларымен
жауапкершіліктерін кеңейту процесі қаржы қатынастары жүйесін құруға деген
мүлдем жаңа көзқарасты, шаруашылық жүргізудің әр түрлі деңгейлеріндегі
қаржы ресурстарын пайдаланудың щығын принциптерінен бас тартуды, жеке қаржы
базасын дамытуды, өзара қатынастарды, нормативтік негіздерде реттеуді талап
етеді. Осыған орай қулықта экономиканы қаржылық тұрақтандыру, халық
шаруашылығының тиімділігін арттыруға қаржының әсерін күшейтудің негізгі
алғышарты ретінде қоғамдық өндірістің материалдық-заттық және құндық
пропорцияларының теңестірілуін қамтамасыз ету жолдары баяндалады.
1. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1 Қаржы ұғымы, оның мәні және қажеттігі
Қоғамдық ұдайы өндіріс процесінлегі сан алуан өзара байланыстар ақша
арқылы қауышып, жүзеге асып жатады. Сонымен бірге ақша тауарлар айналысынан
бөлектеніп, біршама өз алдына қозғалыс жасайды. Осы қозғалыстың
нәтижесінде, біріншіден, мемлекеттің, кәсіпорындардың, фирмалардың және
халықтың ақша қорлары құрылады, екіншіден, ақша айналысының өзі түзіледі.
Экономикалық қатынастардың айрықша нысаны ретіндегі қаржы ұғымы осы ақша
қорларының қозғалысымен тікелей байланысты және ақша нысанындағы қоғамдық
өнімді бөлу процесінде пайда болатын экономикалық қатынастардың кең көлемін
қамтиды. Қаржы қоғамда нақты өмір сүретін, объективті сипаты мен айрықша
қоғамдық арналымы бар өндірістік қатынастарды білдіре отырып, экономикалық
категория ретінде көрінеді. Құн категориясының жүйесінде (ақша, баға,
несие, пайда, жалақы т.б.) тарихи қалыптасқан экономикалық категория
ретінде қаржы белгілі орын алады және өзінің ішкі ерекшеліктерімен ұдайы
өндірістегі өзгешелік рөлімен сипатталады.
Қаржы ұғымы мемлекетпен бірге бір уақытта қоғамның таптарға жіктелу
кезінде, мемлекеттің дамуы мен оның ресурстарға деген қажеттіліктерін
қанағаттандыруға байланысты жүйелі тауар- ақша айырбасы жағдайында пайда
болып, дамыды.
Қаржы аталымы тұңғыш рет "ақшалай төлем" мағынасымен ХІІ-XV
ғасырларда Италияда кең қолданылды. Кейін ол халықаралық дәрежеде таралып
кетті және ақша қатынастары жүйесімен, мемлекет өзінің әлеуметтік-
экономикалық функцияларын орындауға жұмылдырылатын ақша ресурстарын
жасаумен байланысты ұғым ретінде қолданыла бастады. Тауар-ақша
қатынастарының жалпы қамтуындағы сипатқа ие болып отырған нарықтық
экономика жағдайындағы қаржы нақтылы және үздіксіз болып жататын ақша
айналымын ақша тасқынын бейнелеп көрсетеді.
Қаржының мәні, оның даму заңдылықтары, тауар-ақша қатынастарының
қамту сферасы мен қоғамдық ұдайы өндіріс процесіндегі рөлі қоғамның
экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және
функцияларымен айқындалады.
Экономикалық өмірде қоғамның сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр
түрлі қатысушының қаражаттарыныңқозғалысы түрінде бейнеленеді. Құбылыстарда
бұл құбылыстар нақты ақшамен немесе нақты ақшасыз есеп айырысу түрінде
көрінеді. Алайда ақшаның кез-келген қозғалысы қаржы операциясына жата
бермейді, өйткені ақша түрлі экономикалық категориялардың-бағаның, еңбекке
ақы төлеудің, қаржының, несиенің көмегімен болатын қоғамдық өнімнің барлық
құнының қозғалысын қауыштырады. Тікелей қаржы операцияларына мыналарды
жатқызуға болады: кәсіпорынның, фирманың бір-бірімен нақты ақшасыз
жасасатын есеп айырулары; негізгі капиталға жұмсалатын амартизациялық
соманы есептеу; пайданы бөлу және кәсіпорындарда, фирмаларда ішкі
шаруашылық арналымының қорларын қалыптастыру; мемлекеттік бюджеттің,
кірістеріне салық төлемдерін аудару; қайырымдылық қорларына қаражаттар
төлеу; экспортталатын тауарлар үшін кеден баждарын төлеу және тағы басқа
операциялар.
Қаржының қажеттігі тауар-ақша қатынастарының болуымен байланысты.
Тауар өндірісі иен дамыған нарықтық айырбас кезінде өндіріп, оны бөлу екі
нысанда натуралды-заттық және құндық нысанда жүргізіледі. Қозғалыстың
құндық нысаны натуралды-заттық нысандағы өнім қозғалысын жүзеге асыратын
белгілі ақша қорларын жасау, бөлу және пайдалану арқылы болады. Ақша
қорлары қозғалысының процесінде пайда болатын ақша қатынастары,
экономикалық қатынастар қаржының мәнін құрайды. Бұдан қаржыны өндірістің
объективті түрдегі қажеттілігі категориясы деп айтуға болады.
Алайда, қаржы ақша қатынастарының бүкіл жиынтығын қамтиды деп санау
дұрыс болмас еді. Ақша қатынастары жалпы алғанда қаржыдан кең қаржы тек,
ақша қорларының қозғалысымен байланысты болатын ақша қатынастарын ғана
қамтиды. Басқа ақша қатынастары қаржы шеңберінен шығып кетеді. Қаржы
қатынастарының жиынтығына, мысалы, шығындардың барлық түрлерін ақшалай
есепке алу мен оларға бақылау жасау, өндірілген өнімді ақша нысанында
өлшеу, өзіндік құнды калькуляциялау және өнімнің бағасын анықтау, ақшалай
түсімді есепке алу мен сақтау, ақша айналасын реттеу және басқалары
кірмейді. Сауда жүйесі арқылы тауарларды сатып алу және сату ( тіпті
мемлекет бөлшек сауда бағаларын реттеп отырған жағдайда да ) кезінде пайдща
болатын ақша қатынастарында да қаржыға жатқызуға болмайды. Себебі мемлекет
бұл жерде ақша қатынастарын азаматтық-құқықтық әдіспен реттеп отырады. Ақша
қатынастарымен бірігіп кеткен субъектілердің теңдігі ( олардың құқықтары
мен міндеттеріндегі теп - теңдік ) бұл әдіске тең өзгеше нышан болып
табылады. Сонымен бірге қалыптасқан ақша қатынасының қаржылық емес,
өзіндік өзгешелігі болады.
Қаржы - бұл ең алдымен бөлгіштік категория. Қаржының пайда болып,
іс-әрекет етуінің айтарлықтай дәрежеде қоғамдық өнімді бөлу стадиясында
көрінетіндігі көпшілікке мәлім. Мұнда қоғамдық өнімнің құны мақсаты арналым
мен шаруашылық жүргізуші субъектілер бойынша бөлінеді, олардың әрқайсысы
өзінің үлесін алуға тиіс қаржының қатысуынсыз қоғамдық өнімнің жеке
бөліктерге бөлінуі мүмкін емес. Қаржы қоғамдық өнімді жасау мен пайдалану
арасындағы ажырағысыз байланыстырушы буын.
Жалпықоғамдық өнім мен ұлттық табысты жасау, бөлу және қайта бөлу
процесінде қалыптаса отырып, қаржы қоғамның түпкілікті пайдалануға
жіберетін метериалдық ресурстар бөлігінің ақшалай көрінісі болып табылады.
Қаржының қажеттігі қоғамдық дамудың қажеттіліктерін
қанағаттандырып отыруға байланысты оның басты арналымы- табыстар мен
ақшалай қорларды жасау арқылы мемлекет пен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің қаражаттарға деген қажеттіліктерін қамтамасыз ету және қаржы
ресурстарын жұмсауға бақылау жасау.
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да
айырмашылығы бар. Ақша- бұл ең алдымен ассоцияцияландырылған өндірушілердің
еңбек шығындары өлшенетін жалпы эквивалент, ал қаржы- жалпы ішкі өнім мен
ұлттық табысты бөлудің экономикалық тетгі, ақша қорларын жасау мен
пайдалануға бақылау жасаудың құралы. Ол өндіруге, бөлуге және тұтынуға
ықпал жасайды және объективті сипатта болады. Қаржы өндірістік қатынастың
белгілі бір сферасын білдіреді және базистік категорияға жатады.
Қоғамдық қатынастыңиерархиясында ақша қатынастары экономикалық
қатынастарға жатады, ал экономикалық қатынастар өз кезегінде қоғамдық
қатынастар жүйесінің айқындаушы бөлігі-өндірістік қатынастарға кіреді.
Бұдан қаржы қатынастарын өндірістік қатынастардың бір бөлігі деуге болады,
яғни олар базистік әрі негізгі қатынастар болып саналады.
Қоғамдық өнімді болу процесі өте күрделі, мұның барысында
өндірісте жасалған құн шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында, ал
олардың әрқайсысында мақсатты арналым бойынша бөлінеді. Осыған байланысты
ол түрлі экономикалық категориялардың көмегінен жүзеге асады, бұлардың
әрқайсысы ерекше, тек өзіне тән рөлдерді орындайды. Қаржы құндық бөлу
процесіне қатыса отырып, баға, жалақы, несие сияқты категорияларымен өзара
тығыз байланыста болады және өзара іс-қимыл жасайды. Алайда олардың қатысу
өлшемі мен нысандары бірдей емес.
1.2 Қаржының функциялары және рөлі
Қаржының мәні, іс-әрекет механизмі және рөлі оның функцияларынан
айқын көрінеді. Қаржының мәнін толық ашу оның ұғымы мен қажеттілігін ғана
емес, сонымен бірге қаржының қоғамдық арналымын, яғни оның функцияларын
анықтауды да талап етеді. Функциялардың жиынтығы қаржыны жан-жақты
сипаттайды, демек оның мәнін толық ашады. Қаржы негізінен екі функция
орындайды, оның бірі қоғамдық өнім мен ұлттық табысты бөлу және қайта
бөлумен байланысты болатын қаржының бөлу функциясы болса, екіншісі оның
бақылау функциясы.
Қаржының бөлгіштік функциясының іс-қимылы оның мәнімен жиынтық
қоғамдық өнімді, ұлттық табысты және таза табысты бөлумен және қайта
бөлумен байланысты қатынастарды қамтамасыз етуден; табыстар мен
жиналымдарды қалыптастырудан; ақша қорларын жасаудан туындайды.
Бөлу функциясы қаржы құралдарын қоғамдық өнім мен оның негізгі
бөлігі- ұлттық табысты бөлу және қайта бөлу процесінде пайдаланған кезде
көрінеді. Бұл функцияны қаржы өнімді өздігінше бөле береді деген мағынада
емес, қаржы тек жасалған өнімді бөлуді ғана қауыштырып, жүзеге асырады деп
түсіну керек. Өнімнің натуралды-заттық құрамын бөлу ақша қорларын бөлу
арқылы жасалады. Мемлекет, кәсіпорын, фирма және халық арасында ақша
қорларын (табыстар мен жиналымдарды) бөлуге сәйкес жасалған натуралды
өнімді де бөлінеді.
Қаржы көмегі арқылы бөлу қоғамның жиынтық өнімнің көлемінен
молықтыру қорын (материалдық шығындар мен амортизациялық төлемдер) бөліп
тастау, ұлттық табыс есебінен кәсіпорындар мен өндірістік сапа
қызметкерлерінің алғашқы табыстарын жасау да қамтиды. Алғашқы табыстардың
қалыптасуымен байланысты қаржының бөлгіштік процесі енді басталады.
Табыстардың кейінгі болатын қозғалысы, жоғрыда айтып кеткеніміздей, қайта
бөлу деп аталады, ол көбінесе қаржы арқылы жүзеге асады қайта бөлу салалық
және аумақтық тұрғыда шаруашылық жүргізуші субьектілер бойынша қоғамдық
өнімді бөлшектеудің көптеген процесін қамтиды, мұның нәтижесінде ұдайы
өндіріске қатысушының ақша қаражатына деген әртүрлі мұқтаждары
қанағаттандырылып отырады. Шаруашылық жүргізуші субьектілер аясында да,
мемлекеттік басқару аясында да ресурстарға деген бұл қажеттілікті қаржысыз
қанағаттандыру мүмкін емес. Демек, бөлу функциясы арқылы қаржы белгілі бір
қоғамдық мұқтаждарды қанағаттандырады. Ұлттық табысты бөлу және қайта
бөлуден ақырғы нәтижесі оның құрамынан қорлану қорын, тұтыну қорын және
резрв(сақтық) қаорын бөліп шығару болып табылады. Қоғамдық өнім мен ұлттық
табысты алғашқы тбөлу кезінде қаржы еңбекке ақы төлеу және баға сияқты
экономикалық категориямен тығыз байланыста дамиды. Қайта бөлу көбінесе
қаржы арқылы жүзеге асады.
Кәсіпорындар, фирмалар өздерінің алғашқы табыстарынан салалық және
орталықтандырылған ақша қорларына түрлі төлемдер мен аударым жарнасын
береді. Мәселен, бюджетке табыс салығын, меншікке салынатынсалықты, қосымша
құнға салынатын салықты және тағы басқа төлейді. Жалақыға есептелген
ақшадан әлеуметтік қамтамасыздандыруға аударады.
ІІ. Шет елдерің қаржы жүйесі (Франция, АҚШ, Германия)
2.1 Францияның қаржы жүйесі
Франция, США және Германияға қарағанда унитарлы мемлекет және бюджет
жүйесі екі буыннан тұрады;
- Мемлекеттік бюджет;
- Жергілікті бюджет;
Елде бюджеттік жүйені бірлігі жоқ. Барлық бюджеттер формалды
оқшауланған. Әрбір административтік бірліктің бюджеті атқарушы билік
органмен бекітіледі. Францияның қаржы жүйесінде мемлекеттік (орталық) және
жергілікті бюджеттерден басқа бюджеттен тыс қорлар мен мемлекеттік
кәсіпорын қаржысы кіреді.
Францияда бюджет түсінігінің өзі 1862 жылы Декарт қаржы туралы заң
және бюджет туралы заң түсініктерін нақты шектеді. Біріншісі экономикалық
және қаржылық тепе-теңдікті есепке ала отырып, мемлекеттік шығындар және
ресурстардың көлемін белгілеу анықталады. Екінші мәселе – қаржы туралы
заңның жалпы жағдайын бөлшектеу және мәнін ашу болып табылады.
Франция бюджеті – мемлекеттік қаражаттарды басқарудың маңызды
инструменті. Мемлекет бюджеттік жүйе арқылы ЖІӨ-нің 20% дейін және ұлттық
табыстың 50%-ын қайта бөліп, қалыптастырады. Француздық қаржылық жүйесінің
барлық табыстар мен шығындардың шамамен 80%-ы мемлекеттік бюджет бөлігіне
тиесілі.
Орталық бюджет екі бөлімнен тұрады:
I. 90% - соңғы сипаттағы операциялар (қайтарымсыз қаржыландыру), яғни
ағымдағы, азаматтық, капиталдық және әскери шығындар болып бөлінеді;
II. 10% - уақыт сипатындағы операциялар (несиелер).
Орталық бюджет шығындары тағы екі бөлікке бөлінеді:
* ағымдағы, бұл өз кезегінде әскери әлеуметтік және т.б. болып бөлінеді;
*капиталдық, бұл әскери (әскери объекттердің құрылысы, әскери
техникаларды сатып алулар), шетелдік істерге байланысты шығындар
(емшілікті құру, шекарадан тыс консульствалар сонымен қатар халықаралық
қаржы – немесе мекмелеріне салымдар) және т.б. кіреді.
1998 жылы Францияның мемлекеттік бюджет шығындардың негізгі баптары
келесідей пайыздық (%) прапорцияларда болды:
* орта және жоғарғы білім – 27,8;
* қорғаныс – 19,8;
* әлеуметтік министерстволар (жұмысбастылық, соғыс ардагерлері) – 17,6;
* құрал - жабдық, транспорт, үй – 10,4;
* қаржылық қызметтер – 3,9;
* ғылыми зерттеулер және технологиялар – 3,3;
* ауыл шаруашылығы, балық кәсіпшілігі – 3;
* әділеттілік – 2,1;
* шетел істері және қызметтестік – 1,7;
* өнеркәсіп -1,4;
* мәдениет пен байланыс -1,3;
* басқа да министрліктер -1,4;
Мемлекеттік бюджетте ерекше орынды ірі ғылыми - зерттеулер және
экономикалық бағдарламаларды қаржылындыру жатады және озық техникалар мен
технологиялардыңдамуына аса көңіл бөлінеді. Басты осындай бағдарламаларға
ЭСПРИТ (ESPRIT), РЭЙС (RACE), БРАЙТ (BRITE), ЕВРОМАТ (EVROMAT),
ЭВРИКА (EVRIKA) жатады.
Соңғы он жылдықта мемлекет экономика өміріне араласуды күшейте
түсті. Егер ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғасырдың басында ЖІӨ-дегі
мемлекеттікшығындар бөлігін 10-15% (1870 жылы – 12,6%, ал 1913 жылы - 17%)
құрса, ал 1960 жылда бұл көрсеткіш 34,6%-ға өсті, 1998 жылы 54.3%-ды
құрады.
Мемлекеттік бюджет кірісі 90% салық есебінен құрылады, яғни қару –
жарақты сатудан түскен түсімнен, мемлекеттік кәсіпорын қаражаттарынан,
заемдар және басқа да көздерден түскен түсімдер есебінен құрылады.
1975 жылдан бастап Францияның орталық бюджеті теңестірілмеген болды
және осы күнге дейін созылмалы дефицитпен жабылып келеді. Егер 1991 жылы
шығындардың кірістерден асып түсуі ЖІӨ -нің – 19% құрса, ал 1993 жылы 4,9%
көрсетті. 1997 жылы Маастрихстік келісім талаптарына сәйкес бюджет
тапшылығы – 3% құрды.Басқа европа елдерінің үкіметі сияқты Франция үкіметі
мемлекеттік бюджет дефицитімен байланысты конвергенция бағдарламасын жүзеге
асырды. Осы бағдарлама негізінде мемлекеттік қарызды төмендету және
жұмыссыздықты қысқарту мақсатымен байланысты жеке іс-шараларды өткізуден
бас тартпай, шығындарды қатаң түрде реттеуге көшті.
Мемлекеттік шығынның айрықша бөлігі міндетті аударымдар – салықтар
және әлеуметтік жарнадан көбейеді, сонымен қатар, ЖІӨ-нің 58% жеткен
мемлекеттік қарыздың көбеюіне әкеледі. Көптеген европа елдеріне қарағанда
бұл көрсеткіш сөзсіз төмен, бірақ мемлекеттік қарыз бойынша пайыздық төлем
қазіргі уақытта 14%-дан жоғары көрсеткішті құрды.
Францияның бюджеттік процесі 1959 жылғы декреттер, регламенттер, нұсқаулар,
бюджеттік операциялардың ұлттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1 Қаржы ұғымы, оның мәні және қажеттігі
1.2 Қаржының функциялары және рөлі
ІІ. Шет елдердің қаржы жүйесі (Франция, АҚШ және Германия)
2.1 Франция қаржы жүйесі
2.2 АҚШ қаржы жүйесі
2.3 Германия қаржы жүйесі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Қаржы арқылы қоғамның өндірістік қатынастарының бір бөлігі ретінде
қаржы қатынастарының бір бөлігі ретінде қаржы қатынастарының
ерекшеліктерін, олардың шаруашылық және шаруашылықтан тыс өмірдегі
көріністері мен пайдаланылу механизмін оқып-үйретеді. Қаржы туралы ғылымның
зерттейтіні қоғамдық өнімді бөлуге және содан келіп туындайтын ақша
түріндегі қорланулардың табыстардың және қорлардың қалыптасуына, олардың
ұлғаймалы ұдайы өндірісті кеңейту мақсаттары және қоғаммен оның әлеуметтік,
кәсіптік топтарының, сондай-ақ жекелеген мүшелерінің мүдделерін, қажеттерін
қанағаттандыру үшін пайдалануға байланысты.
Елімізде жүргізіліп жатқан экономиаклық реформалардың тереңдей түсуі
қаржы жөніндегі біздің ұғымымызға, қаржыны басқаруға, мемлекеттің қаржы
жүйесінің құрылымына әсер етпей қойған жоқ. Нарықтық қатынастың құрылымында
да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмінде де қаржы зор рөл атқарды.
Қаржы нарықтық қатынастың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясатты жүзеге
асырудың құралы. Осыған орай қаржының әлеуметтік-экономикалық мәнін түсіне
білудің, оның іс-әрекет етуінің ерекшеліктерін терең ұғынудың, экономиканы
ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржыны неғұрлым толық пайдаланудың әдістері
мен амалдарын көре білудің маңызы зор.
Қаржы экономикалық категориясы қызметінің маңызды жағы қоғамның
дамуындағы әлеуметтік-экономикалық процесстерге категорияның механизмі
арқылы әсер етудеңгейімен кері байланыс орнатуы болып табылады. Оның
нәтижесін қаржы ресурстарының көлемі анықтайды.
Экономикалық өмірді демократияландыру экономиканың төменгі
буындарының аймақтардың жергілікті басқару организациясының құқыларымен
жауапкершіліктерін кеңейту процесі қаржы қатынастары жүйесін құруға деген
мүлдем жаңа көзқарасты, шаруашылық жүргізудің әр түрлі деңгейлеріндегі
қаржы ресурстарын пайдаланудың щығын принциптерінен бас тартуды, жеке қаржы
базасын дамытуды, өзара қатынастарды, нормативтік негіздерде реттеуді талап
етеді. Осыған орай қулықта экономиканы қаржылық тұрақтандыру, халық
шаруашылығының тиімділігін арттыруға қаржының әсерін күшейтудің негізгі
алғышарты ретінде қоғамдық өндірістің материалдық-заттық және құндық
пропорцияларының теңестірілуін қамтамасыз ету жолдары баяндалады.
1. Қаржының мәні, функциялары және рөлі
1.1 Қаржы ұғымы, оның мәні және қажеттігі
Қоғамдық ұдайы өндіріс процесінлегі сан алуан өзара байланыстар ақша
арқылы қауышып, жүзеге асып жатады. Сонымен бірге ақша тауарлар айналысынан
бөлектеніп, біршама өз алдына қозғалыс жасайды. Осы қозғалыстың
нәтижесінде, біріншіден, мемлекеттің, кәсіпорындардың, фирмалардың және
халықтың ақша қорлары құрылады, екіншіден, ақша айналысының өзі түзіледі.
Экономикалық қатынастардың айрықша нысаны ретіндегі қаржы ұғымы осы ақша
қорларының қозғалысымен тікелей байланысты және ақша нысанындағы қоғамдық
өнімді бөлу процесінде пайда болатын экономикалық қатынастардың кең көлемін
қамтиды. Қаржы қоғамда нақты өмір сүретін, объективті сипаты мен айрықша
қоғамдық арналымы бар өндірістік қатынастарды білдіре отырып, экономикалық
категория ретінде көрінеді. Құн категориясының жүйесінде (ақша, баға,
несие, пайда, жалақы т.б.) тарихи қалыптасқан экономикалық категория
ретінде қаржы белгілі орын алады және өзінің ішкі ерекшеліктерімен ұдайы
өндірістегі өзгешелік рөлімен сипатталады.
Қаржы ұғымы мемлекетпен бірге бір уақытта қоғамның таптарға жіктелу
кезінде, мемлекеттің дамуы мен оның ресурстарға деген қажеттіліктерін
қанағаттандыруға байланысты жүйелі тауар- ақша айырбасы жағдайында пайда
болып, дамыды.
Қаржы аталымы тұңғыш рет "ақшалай төлем" мағынасымен ХІІ-XV
ғасырларда Италияда кең қолданылды. Кейін ол халықаралық дәрежеде таралып
кетті және ақша қатынастары жүйесімен, мемлекет өзінің әлеуметтік-
экономикалық функцияларын орындауға жұмылдырылатын ақша ресурстарын
жасаумен байланысты ұғым ретінде қолданыла бастады. Тауар-ақша
қатынастарының жалпы қамтуындағы сипатқа ие болып отырған нарықтық
экономика жағдайындағы қаржы нақтылы және үздіксіз болып жататын ақша
айналымын ақша тасқынын бейнелеп көрсетеді.
Қаржының мәні, оның даму заңдылықтары, тауар-ақша қатынастарының
қамту сферасы мен қоғамдық ұдайы өндіріс процесіндегі рөлі қоғамның
экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және
функцияларымен айқындалады.
Экономикалық өмірде қоғамның сыртқы көрінісі қоғамдық өндірістегі әр
түрлі қатысушының қаражаттарыныңқозғалысы түрінде бейнеленеді. Құбылыстарда
бұл құбылыстар нақты ақшамен немесе нақты ақшасыз есеп айырысу түрінде
көрінеді. Алайда ақшаның кез-келген қозғалысы қаржы операциясына жата
бермейді, өйткені ақша түрлі экономикалық категориялардың-бағаның, еңбекке
ақы төлеудің, қаржының, несиенің көмегімен болатын қоғамдық өнімнің барлық
құнының қозғалысын қауыштырады. Тікелей қаржы операцияларына мыналарды
жатқызуға болады: кәсіпорынның, фирманың бір-бірімен нақты ақшасыз
жасасатын есеп айырулары; негізгі капиталға жұмсалатын амартизациялық
соманы есептеу; пайданы бөлу және кәсіпорындарда, фирмаларда ішкі
шаруашылық арналымының қорларын қалыптастыру; мемлекеттік бюджеттің,
кірістеріне салық төлемдерін аудару; қайырымдылық қорларына қаражаттар
төлеу; экспортталатын тауарлар үшін кеден баждарын төлеу және тағы басқа
операциялар.
Қаржының қажеттігі тауар-ақша қатынастарының болуымен байланысты.
Тауар өндірісі иен дамыған нарықтық айырбас кезінде өндіріп, оны бөлу екі
нысанда натуралды-заттық және құндық нысанда жүргізіледі. Қозғалыстың
құндық нысаны натуралды-заттық нысандағы өнім қозғалысын жүзеге асыратын
белгілі ақша қорларын жасау, бөлу және пайдалану арқылы болады. Ақша
қорлары қозғалысының процесінде пайда болатын ақша қатынастары,
экономикалық қатынастар қаржының мәнін құрайды. Бұдан қаржыны өндірістің
объективті түрдегі қажеттілігі категориясы деп айтуға болады.
Алайда, қаржы ақша қатынастарының бүкіл жиынтығын қамтиды деп санау
дұрыс болмас еді. Ақша қатынастары жалпы алғанда қаржыдан кең қаржы тек,
ақша қорларының қозғалысымен байланысты болатын ақша қатынастарын ғана
қамтиды. Басқа ақша қатынастары қаржы шеңберінен шығып кетеді. Қаржы
қатынастарының жиынтығына, мысалы, шығындардың барлық түрлерін ақшалай
есепке алу мен оларға бақылау жасау, өндірілген өнімді ақша нысанында
өлшеу, өзіндік құнды калькуляциялау және өнімнің бағасын анықтау, ақшалай
түсімді есепке алу мен сақтау, ақша айналасын реттеу және басқалары
кірмейді. Сауда жүйесі арқылы тауарларды сатып алу және сату ( тіпті
мемлекет бөлшек сауда бағаларын реттеп отырған жағдайда да ) кезінде пайдща
болатын ақша қатынастарында да қаржыға жатқызуға болмайды. Себебі мемлекет
бұл жерде ақша қатынастарын азаматтық-құқықтық әдіспен реттеп отырады. Ақша
қатынастарымен бірігіп кеткен субъектілердің теңдігі ( олардың құқықтары
мен міндеттеріндегі теп - теңдік ) бұл әдіске тең өзгеше нышан болып
табылады. Сонымен бірге қалыптасқан ақша қатынасының қаржылық емес,
өзіндік өзгешелігі болады.
Қаржы - бұл ең алдымен бөлгіштік категория. Қаржының пайда болып,
іс-әрекет етуінің айтарлықтай дәрежеде қоғамдық өнімді бөлу стадиясында
көрінетіндігі көпшілікке мәлім. Мұнда қоғамдық өнімнің құны мақсаты арналым
мен шаруашылық жүргізуші субъектілер бойынша бөлінеді, олардың әрқайсысы
өзінің үлесін алуға тиіс қаржының қатысуынсыз қоғамдық өнімнің жеке
бөліктерге бөлінуі мүмкін емес. Қаржы қоғамдық өнімді жасау мен пайдалану
арасындағы ажырағысыз байланыстырушы буын.
Жалпықоғамдық өнім мен ұлттық табысты жасау, бөлу және қайта бөлу
процесінде қалыптаса отырып, қаржы қоғамның түпкілікті пайдалануға
жіберетін метериалдық ресурстар бөлігінің ақшалай көрінісі болып табылады.
Қаржының қажеттігі қоғамдық дамудың қажеттіліктерін
қанағаттандырып отыруға байланысты оның басты арналымы- табыстар мен
ақшалай қорларды жасау арқылы мемлекет пен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің қаражаттарға деген қажеттіліктерін қамтамасыз ету және қаржы
ресурстарын жұмсауға бақылау жасау.
Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да
айырмашылығы бар. Ақша- бұл ең алдымен ассоцияцияландырылған өндірушілердің
еңбек шығындары өлшенетін жалпы эквивалент, ал қаржы- жалпы ішкі өнім мен
ұлттық табысты бөлудің экономикалық тетгі, ақша қорларын жасау мен
пайдалануға бақылау жасаудың құралы. Ол өндіруге, бөлуге және тұтынуға
ықпал жасайды және объективті сипатта болады. Қаржы өндірістік қатынастың
белгілі бір сферасын білдіреді және базистік категорияға жатады.
Қоғамдық қатынастыңиерархиясында ақша қатынастары экономикалық
қатынастарға жатады, ал экономикалық қатынастар өз кезегінде қоғамдық
қатынастар жүйесінің айқындаушы бөлігі-өндірістік қатынастарға кіреді.
Бұдан қаржы қатынастарын өндірістік қатынастардың бір бөлігі деуге болады,
яғни олар базистік әрі негізгі қатынастар болып саналады.
Қоғамдық өнімді болу процесі өте күрделі, мұның барысында
өндірісте жасалған құн шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында, ал
олардың әрқайсысында мақсатты арналым бойынша бөлінеді. Осыған байланысты
ол түрлі экономикалық категориялардың көмегінен жүзеге асады, бұлардың
әрқайсысы ерекше, тек өзіне тән рөлдерді орындайды. Қаржы құндық бөлу
процесіне қатыса отырып, баға, жалақы, несие сияқты категорияларымен өзара
тығыз байланыста болады және өзара іс-қимыл жасайды. Алайда олардың қатысу
өлшемі мен нысандары бірдей емес.
1.2 Қаржының функциялары және рөлі
Қаржының мәні, іс-әрекет механизмі және рөлі оның функцияларынан
айқын көрінеді. Қаржының мәнін толық ашу оның ұғымы мен қажеттілігін ғана
емес, сонымен бірге қаржының қоғамдық арналымын, яғни оның функцияларын
анықтауды да талап етеді. Функциялардың жиынтығы қаржыны жан-жақты
сипаттайды, демек оның мәнін толық ашады. Қаржы негізінен екі функция
орындайды, оның бірі қоғамдық өнім мен ұлттық табысты бөлу және қайта
бөлумен байланысты болатын қаржының бөлу функциясы болса, екіншісі оның
бақылау функциясы.
Қаржының бөлгіштік функциясының іс-қимылы оның мәнімен жиынтық
қоғамдық өнімді, ұлттық табысты және таза табысты бөлумен және қайта
бөлумен байланысты қатынастарды қамтамасыз етуден; табыстар мен
жиналымдарды қалыптастырудан; ақша қорларын жасаудан туындайды.
Бөлу функциясы қаржы құралдарын қоғамдық өнім мен оның негізгі
бөлігі- ұлттық табысты бөлу және қайта бөлу процесінде пайдаланған кезде
көрінеді. Бұл функцияны қаржы өнімді өздігінше бөле береді деген мағынада
емес, қаржы тек жасалған өнімді бөлуді ғана қауыштырып, жүзеге асырады деп
түсіну керек. Өнімнің натуралды-заттық құрамын бөлу ақша қорларын бөлу
арқылы жасалады. Мемлекет, кәсіпорын, фирма және халық арасында ақша
қорларын (табыстар мен жиналымдарды) бөлуге сәйкес жасалған натуралды
өнімді де бөлінеді.
Қаржы көмегі арқылы бөлу қоғамның жиынтық өнімнің көлемінен
молықтыру қорын (материалдық шығындар мен амортизациялық төлемдер) бөліп
тастау, ұлттық табыс есебінен кәсіпорындар мен өндірістік сапа
қызметкерлерінің алғашқы табыстарын жасау да қамтиды. Алғашқы табыстардың
қалыптасуымен байланысты қаржының бөлгіштік процесі енді басталады.
Табыстардың кейінгі болатын қозғалысы, жоғрыда айтып кеткеніміздей, қайта
бөлу деп аталады, ол көбінесе қаржы арқылы жүзеге асады қайта бөлу салалық
және аумақтық тұрғыда шаруашылық жүргізуші субьектілер бойынша қоғамдық
өнімді бөлшектеудің көптеген процесін қамтиды, мұның нәтижесінде ұдайы
өндіріске қатысушының ақша қаражатына деген әртүрлі мұқтаждары
қанағаттандырылып отырады. Шаруашылық жүргізуші субьектілер аясында да,
мемлекеттік басқару аясында да ресурстарға деген бұл қажеттілікті қаржысыз
қанағаттандыру мүмкін емес. Демек, бөлу функциясы арқылы қаржы белгілі бір
қоғамдық мұқтаждарды қанағаттандырады. Ұлттық табысты бөлу және қайта
бөлуден ақырғы нәтижесі оның құрамынан қорлану қорын, тұтыну қорын және
резрв(сақтық) қаорын бөліп шығару болып табылады. Қоғамдық өнім мен ұлттық
табысты алғашқы тбөлу кезінде қаржы еңбекке ақы төлеу және баға сияқты
экономикалық категориямен тығыз байланыста дамиды. Қайта бөлу көбінесе
қаржы арқылы жүзеге асады.
Кәсіпорындар, фирмалар өздерінің алғашқы табыстарынан салалық және
орталықтандырылған ақша қорларына түрлі төлемдер мен аударым жарнасын
береді. Мәселен, бюджетке табыс салығын, меншікке салынатынсалықты, қосымша
құнға салынатын салықты және тағы басқа төлейді. Жалақыға есептелген
ақшадан әлеуметтік қамтамасыздандыруға аударады.
ІІ. Шет елдерің қаржы жүйесі (Франция, АҚШ, Германия)
2.1 Францияның қаржы жүйесі
Франция, США және Германияға қарағанда унитарлы мемлекет және бюджет
жүйесі екі буыннан тұрады;
- Мемлекеттік бюджет;
- Жергілікті бюджет;
Елде бюджеттік жүйені бірлігі жоқ. Барлық бюджеттер формалды
оқшауланған. Әрбір административтік бірліктің бюджеті атқарушы билік
органмен бекітіледі. Францияның қаржы жүйесінде мемлекеттік (орталық) және
жергілікті бюджеттерден басқа бюджеттен тыс қорлар мен мемлекеттік
кәсіпорын қаржысы кіреді.
Францияда бюджет түсінігінің өзі 1862 жылы Декарт қаржы туралы заң
және бюджет туралы заң түсініктерін нақты шектеді. Біріншісі экономикалық
және қаржылық тепе-теңдікті есепке ала отырып, мемлекеттік шығындар және
ресурстардың көлемін белгілеу анықталады. Екінші мәселе – қаржы туралы
заңның жалпы жағдайын бөлшектеу және мәнін ашу болып табылады.
Франция бюджеті – мемлекеттік қаражаттарды басқарудың маңызды
инструменті. Мемлекет бюджеттік жүйе арқылы ЖІӨ-нің 20% дейін және ұлттық
табыстың 50%-ын қайта бөліп, қалыптастырады. Француздық қаржылық жүйесінің
барлық табыстар мен шығындардың шамамен 80%-ы мемлекеттік бюджет бөлігіне
тиесілі.
Орталық бюджет екі бөлімнен тұрады:
I. 90% - соңғы сипаттағы операциялар (қайтарымсыз қаржыландыру), яғни
ағымдағы, азаматтық, капиталдық және әскери шығындар болып бөлінеді;
II. 10% - уақыт сипатындағы операциялар (несиелер).
Орталық бюджет шығындары тағы екі бөлікке бөлінеді:
* ағымдағы, бұл өз кезегінде әскери әлеуметтік және т.б. болып бөлінеді;
*капиталдық, бұл әскери (әскери объекттердің құрылысы, әскери
техникаларды сатып алулар), шетелдік істерге байланысты шығындар
(емшілікті құру, шекарадан тыс консульствалар сонымен қатар халықаралық
қаржы – немесе мекмелеріне салымдар) және т.б. кіреді.
1998 жылы Францияның мемлекеттік бюджет шығындардың негізгі баптары
келесідей пайыздық (%) прапорцияларда болды:
* орта және жоғарғы білім – 27,8;
* қорғаныс – 19,8;
* әлеуметтік министерстволар (жұмысбастылық, соғыс ардагерлері) – 17,6;
* құрал - жабдық, транспорт, үй – 10,4;
* қаржылық қызметтер – 3,9;
* ғылыми зерттеулер және технологиялар – 3,3;
* ауыл шаруашылығы, балық кәсіпшілігі – 3;
* әділеттілік – 2,1;
* шетел істері және қызметтестік – 1,7;
* өнеркәсіп -1,4;
* мәдениет пен байланыс -1,3;
* басқа да министрліктер -1,4;
Мемлекеттік бюджетте ерекше орынды ірі ғылыми - зерттеулер және
экономикалық бағдарламаларды қаржылындыру жатады және озық техникалар мен
технологиялардыңдамуына аса көңіл бөлінеді. Басты осындай бағдарламаларға
ЭСПРИТ (ESPRIT), РЭЙС (RACE), БРАЙТ (BRITE), ЕВРОМАТ (EVROMAT),
ЭВРИКА (EVRIKA) жатады.
Соңғы он жылдықта мемлекет экономика өміріне араласуды күшейте
түсті. Егер ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғасырдың басында ЖІӨ-дегі
мемлекеттікшығындар бөлігін 10-15% (1870 жылы – 12,6%, ал 1913 жылы - 17%)
құрса, ал 1960 жылда бұл көрсеткіш 34,6%-ға өсті, 1998 жылы 54.3%-ды
құрады.
Мемлекеттік бюджет кірісі 90% салық есебінен құрылады, яғни қару –
жарақты сатудан түскен түсімнен, мемлекеттік кәсіпорын қаражаттарынан,
заемдар және басқа да көздерден түскен түсімдер есебінен құрылады.
1975 жылдан бастап Францияның орталық бюджеті теңестірілмеген болды
және осы күнге дейін созылмалы дефицитпен жабылып келеді. Егер 1991 жылы
шығындардың кірістерден асып түсуі ЖІӨ -нің – 19% құрса, ал 1993 жылы 4,9%
көрсетті. 1997 жылы Маастрихстік келісім талаптарына сәйкес бюджет
тапшылығы – 3% құрды.Басқа европа елдерінің үкіметі сияқты Франция үкіметі
мемлекеттік бюджет дефицитімен байланысты конвергенция бағдарламасын жүзеге
асырды. Осы бағдарлама негізінде мемлекеттік қарызды төмендету және
жұмыссыздықты қысқарту мақсатымен байланысты жеке іс-шараларды өткізуден
бас тартпай, шығындарды қатаң түрде реттеуге көшті.
Мемлекеттік шығынның айрықша бөлігі міндетті аударымдар – салықтар
және әлеуметтік жарнадан көбейеді, сонымен қатар, ЖІӨ-нің 58% жеткен
мемлекеттік қарыздың көбеюіне әкеледі. Көптеген европа елдеріне қарағанда
бұл көрсеткіш сөзсіз төмен, бірақ мемлекеттік қарыз бойынша пайыздық төлем
қазіргі уақытта 14%-дан жоғары көрсеткішті құрды.
Францияның бюджеттік процесі 1959 жылғы декреттер, регламенттер, нұсқаулар,
бюджеттік операциялардың ұлттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz