Сыртқы экономикалық қатынастардың валюталы – қаржылық механизмі

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

: Кіріспе . . .

: 3

: 1 Сыртқы экономикалық қатынастар және валюта-қаржылық жүйесінің

: мазмұны мен мәні . . .

: 5

: 1. 1 Сыртқы экономикалық қызмет түсінігі мен оны реттеу . . .

: 5

: 1. 2 Валюта-қаржылық жүйесі: түсінігі, мазмұны, эволюциясы . . .

: 12

: 1. 3 Валюталық қатынастарды реттеу. Валюталық саясат . . .

: 20

: 2 ҚР-да валюта-қаржы механизмі . . .

: 29

: 2. 1 ҚР-да валюта-қаржы жүйесінің даму кезеңдері . . .

: 29

: 2. 2 Валюта-қаржы жүйесіндегі төлем балансының орны . . .

: 31

: 2. 3 ҚР-да валюта ресурстарын қалыптастыру және пайдалану . . .

: 33

: Қорытынды . . .

: 37

: Пайдаланған әдебиеттер . . .

: 38

: Қосымша . . .

: 40

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. «Сыртқы экономикалық қатынастардың валюталы - қаржылық механизмі». Бұл тақырыпқа жазу мақсатым: дүниежүзілік валюта қатынастарының даму тарихын ҚР- да валюта жүйесі және оның қазіргі жағдайы, банктерде жүргізілетін валюталық операциялар туралы мағлұмат алу.

Халықаралық валюта қатынастарының қалыптасуы және дамуы деп аталады. Бұл тарауда мен мынадай мәселерді талдадым.

Валюта дегеніміз - 1- ден сол елдің ақша бірлігін, 2-ден шетелдік мемлекеттің ақша белгілерін, 3-ден халықаралық есептесу бірліктері және төлем құралын айтамыз. Валюта қатынастары - әлемдік шаруашылықта валюта айналымын қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығы, олар ұлттық шаруашылықтың нәтижесінің өзара айырбасталуына қызмет етеді. Валюта қатынастарының кейбір элементтері көне дәуірде ( ежелгі Египетте, Римде) вексель және айырбастау істері ретінде пайда болды. Валюта қатынастарының туындауына ұдайы өндіріске байланысты болғанымен оған, өз кезегінде, өндірістің тұрақтылығы дәрежесіне қарай керісінше әсер етеді. Валюта қатынастары құқықытық нормалармен және ережелермен реттеледі. Валюталық қатынастардың жағдайы ұлттық және әлемдік экономиканың дамуына саяси тұрақтылыққа, елдер арасындағы күштердің шекті қатынасына тәуелді болып келеді. Сыртқы экономикалық байланыстардың дамуына қарай валюта жүйесі пайда болды.

Қызметтің сыртқы экономикалық сферасы мемлекеттің, оның жеке және заңды тұлғаларының ұқсас шетелдік қатысушылармен және халықаралық қаржы-несие институттарымен сауда, кредит, инвестициялық, борыш, есеп-қисап, трансферт және өзге де операциялар кезінде қатысуымен байланысты қатынастардың кең шеңберін қамтиды. Басқаша айтқанда, бұл валюталық есеп-қисап жүйесі ортақтастыратын резиденттердің резидент еместермен, елдің экономикалық агенттерінің «басқа дүниемен» қатынастары. Бұл қатынастарда және сыртқы экономикалық қатынастар жүйесінде қаржы үлкен роль атқарады. Ол шаруашылық жүргізудің экономикалық құрал ретінде Қазақстанды дүниежүзілік экономикаға ықпалдасуды жүзеге асыру үшін пайдаланылады. Халықаралық экономикалық қатынастар сферасында қалыптасып отырған қаржы механизмі Қазақстан Республикасының халықаралық ынтымақтастығы саласында мемлекеттік қаржы саясатын іске асырудың құралы болып табылады.

Курстың жұмыстың мақсаты: сыртқы экономикалық қатынастардағы валюта-қаржылық механизмін анықтау, сыртқы экономикалық қызметін түсінігін қарастыру, Қазақстан Республикасындағы валюта қаржы механизмін талдау.

Курстық жұмыс кіріспеден, 2 негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

I. Сыртқы экономикалық қатынастар және валюта-қаржылық жүйесінің мазмұны мен мәні

1. 1 Сыртқы экономикалық қатынастар қызметі түсінігі мен оны реттеу.

Нарыққа көшу өзара байланыста және дүниежүзілік экономикамен бәсекелестікте дамитын ашық түрдегі экономикамен бірге дүние жүзінің көптеген елдерімен халық

-аралық экономикалық байланысты кеңейтуді қажет етеді.

Қызметтің сыртқы экономикалық сферасы мемлекеттің, оның жеке және заңды тұлғаларының ұқсас шетелдік қатысушылармен және халықаралық қаржы-несие институттарымен сауда, кредит, инвестициялық, борыш, есеп-қисап, трансферт және өзге де операциялар кезінде қатысуымен байланысты қатынастардың кең шеңберін қамтиды. Басқаша айтқанда, бұл валюталық есеп-қисап жүйесі ортақтастыратын резиденттердің резидент еместермен, елдің экономикалық агенттерінің «басқа дүниемен» қатынастары1. Бұл қатынастарда және сыртқы экономикалық қатынастар жүйесінде қаржы үлкен роль атқарады. Ол шаруашылық жүргізудің экономикалық құрал ретінде Қазақстанды дүниежүзілік экономикаға ықпалдасуды жүзеге асыру үшін пайдаланылады. Халықаралық экономикалық қатынастар сферасында қалыптасып отырған қаржы механизмі Қазақстан Республикасының халықаралық ынтымақтастығы саласында мемлекеттік қаржы саясатын іске асырудың құралы болып табылады.

(1. 1 сызбаны қараңыз)

Сыртқы сауда

Тауарлар мен қызмет-

тердің

экспор- ты

Сыртқы сауда:

Жанама

Тура

Жанама:

Ақша капита лына

пайыз-

дық мөл- шерле мелер

Тура: Дүние- жүзілік бағалар

Бағалы қағаздар бағамы

Валюта бағамы

Салықтар

Ли-цен зия лар, кво та-лар

Мемлекеттік моно- полия

Ав-тар кия

Жанама: Икемді

Тура: Тіркеоін- ген

Ішкі

Халықара- лық сауда- дағы кап. жасал. опер сал. салық

Жанама: Сыртқы саудаға

Тура: Валюта опера-цияларына

Жанама:

Тура:

Елдің төлем балансының жай-күйі

Елдің төлем балансының жай-күйі: Мемлекеттің қаржы-экономикалық тұрақтылығы

Елдің төлем балансының жай-күйі: әсе-рі

Көздері: Мамыров Н. Қ., Мадиярова Д. М. ”Халықаралық экономикалық қатынас-тар” Алматы, 1998 стр. 55

Іс-әрекет етудің айрықша нысаны ретіндегі сыртқы экономикалық қызметтің қаржысы өзгеше белгілерге ие2. Ол тек ұлттық валютада ғана емес, сондай-ақ шетелдік валютада да қалыптасатын ресурстарда нақты түрде көрінеді. Қаржы қатынастары ұлттық экономикалардың шекарасынан шығып кетеді және халықаралық ықпалдастық процестің дамуы мен тереңдей түсуіне жәрдемдесе отырып, оны жүзеге асырады. Халықаралық қатынастарды дамытудағы қаржының ролі үш бағыт бойынша көрінеді:

1. Қаржы көздерін іздестіру және халықаралық ынтымақтастықтың әртүрлі бағыт-тарын қаржыландыру үшін қажетті қаржы ресурстарын жұмылдыру;

2. Халықаралық ықпалдастық процестерді реттеу;

3. Халықаралық қатынастардың әрбір түрін және бұл қатынастардың тікелей қатысушыларын ынталандыру.

Дамудың қазіргі кезеңінде сыртқы экономикалық қатынастарға мыналар жатады:

1. сыртқы сауда;

2. шетелдік инвестициялау: бірлескен кәсіпкерлік, соның ішінде заңды тұлғалардың мүлкіне акциялар және басқа бағалы қағаздар арқылы үлестік қатысу;

3 . концессиялар - елдің аумағында шаруашылық және өзге қызметті жүзеге асыру үшін мемлекет меншігіндегі табиғи ресурстарды, әртүрлі объектілерді пайдалануға мүлік құқықтарын алу, меншікті жалдау;

4. Қазақстан Республикасының халықаралық қаржы-кредит ұйымдарына қатысуы : сыртқы экономикалық қызметтің бұл нысанымен шетелдік кредиттер мен қарыздар-

ды беру байланысты және халықаралық қаржы және басқа ұйымдарға жарналар төленеді;

5. ғылым, техника, мәдениет, туризм салаларындағы ынтымақтастық ;

6. шет елдерде еншіліктерді, консулдықтарды және қызметкерлерді ұстау жөніндегі есеп-қисаптарды жүргізу.

Сыртқы экономикалық қызметке, сонымен қатар шетелдік активтерге: бағалы қағаздарға, шетелде өнеркәсіп және басқа объектілер салуға капитал жұмсау нысан-ындағы сыртқы инвестициялау жатады; алайда қызметтің бұл түрі Қазақстанда қаржылық және материалдық-техникалық ресурстардың жетіспеушілігінен нашар дам-ыған. Еркін экономикалық аймақтарды қалыптастыру- қызметтің ерекше түрі болып табылады, олар аймақты жеделдетілген әлеуметтік-экономикалық дамыту үшін шет-елдік капиталды прогрессивті шетелдік технологиялар мен басқару тәжірибесін тар-ту мақсатымен құрылады3. Олар республиканың шетелдермен валюта-қаржы, есеп-қисап және кредит қатынастарының негізіне қойылған. (1. 2 сызбаны қараңыз)

Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу әртүрлі нысандар мен әдіс-терін қамтиды. Реттеудің негізгі нысандары мыналар:

1. Сыртқы экономикалық қызметті қаржыландыру;

2. Салық салу;

3. Инвестициялау;

4. Сыртқы қарыз алу;

5. Сыртқы берешек;

6. Экспортты қаражаттандыру.

Реттеу әдістері көрсетілген нысандарға сай келеді және тура, жанама әдістерді кі-рістіреді.

Тура әдістерге реттеудің әкімшілік нысандары: лицензиялар мен квоталар жатады. Экспорт пен импортты лицензиялау мен квоталау шикізат ресурстары мен тауар қорларының шектеулігі жағдайында ішкі рынокты толтырып, тұрақтандыру мақсатымен уақытша шаралар ретінде пайдаланылады.

Реттеменің жанама немесе экономикалық әдістері неғұрлым пәрменді және дамыған сыртқы экономикалық қатынастарға сай болып табылады. Бұларға салықтар , соның ішінде кеден баждары, валюта бағамы, дүниежүзілік баға, сыртқы кредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелер, облигациялардың, басқа бағалы қағаздар мен төлем қаражаттарының бағамы жатады.

Валюта бағамы немесе басқа елдің валютасының ақша бірлігінде тұлғаланатын ұлттық ақша бірлігінің бағасы барлық ішкі бағаларды басқа елдің бағаларымен байланыстырылады. Валюта бағамының ауытқуы отандық тұтынушылар үшін басқа елдің тауарларының бағасын өзгертеді және керісінше, отандық тауарлар бағасы басқа елдің тұтынушылары үшін өзгереді. Бұл өзгерістер экспорт пен импорттың тартымдылығына әсер етеді; ұлттық валюта бағамының басқа елдің салыстырмалы валютасынан азаюы жағдайында экспорт дами бастайды, кері жағдайда импорт дамиды.

Валюта бағамы экспорт пен импорттың көлеміне әсер етеді, яғни қаржы құралдары- экспорт пен импортқа салынатын салықтар, кеден баждары арқылы алынатын және бөлінген қаржы ресурстарының мөлшеріне және мемлекеттің де, сондай-ақ экспорттық өнімді, тауарды, қызметтерді өндірушілердің де немесе оларды тұтынушылардың да қаржы жағдайына ықпал жасайды.

Салықтар сыртқы экономикалық қатынастарының маңызды реттегіші болып табылады. Көптеген мемлекеттерде экспорт пен импортты кедендік тарифтік реттеу жүргізіледі.

Кеден тарифі ішкі рыноктағы шетелдік бәсекені реттейді. Кеден тарифі кеден баждары мөлшерлемелерінің жүйеленген жиынтығы болып табылады, оны республи

-каның кеден аумағына әкелетін және бұл аумақ шағынан әкетілетін тауар мен қыз-

меттерге салынады.

Валюта қатынастарының жекелеген элементтері ерте Грецияда және ежелгі Рим- де вексель түрінде пайда болды. Келесі даму кезеңіне Лиондағы және Батыс Еуропа елдерінің басқа да саудалық орталықтарында ортағасырлық вексель жәрмеңкелері жатады. Бұл кезде аудармалы вексель бойынша (тратта) бойынша есепайырысу жүр-гізілген. Феодализм қарсаңында және өндірістің капиталистік тәсілінің құрылуымен байланысты банктер арқылы халықаралық есепайырысу жүйелері дами түсті. Валю-ның дамуы саяси тұрақтылыққа елдер арасындағы күштердің шекті қатынасыны тә-уелді болып табылады. Сыртқы экономикалық қатынастарда, оның ішінде валюта-лық байланыстарда саясат пен экономика, дипломатия мен коммерция, өнеркәсіптік өндіріс пен сауда өзара бір-бірімен бітісуі валюталық қатынастардың ұлттық және әлемдік шаруашылықтағы орнының ерекшелігін көрсетеді.

Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу әр түрлі нысандар мен өдістерді қамтиды. Реттеудің негізгі нысандары мыналар болып табылады:

1) сыртқы экономикалық қызметті қаржыландыру;

2) салық салу;

3) инвестициялау;

4) сыртқы қарыз алу;

5) сыртқы берешек

6) экспортты қаражаттандыру

Реттеу өдістері көрсетілген нысандарға сай келеді және тура, сондай-ақ жанама өдістерді кіріктіреді.

Тура әдістерге реттеудің әкімшілік нысандары: лицензиялар мен квоталар жатады. Экспорт пен импортты лицензиялау мен квошалау шикізат ресурстары мен тауар қорларының шектеулігі жағдайында ішкі рынокты толтырып, түрақтандыру мақсатымен уақытша шаралар ретінде пайдаланылады. Сондай-ақ сыртқы экономикалық қызметке (сыртқы саудаға, валюталық операция-ларға және басқаларға) мемлекеттік монополия қойылуы мүмкін.

Реттеменің жанама немесе экономикалық әдістері неғүрлым пөрменді және дамыған сыртқы экономикалық қатынастарға сай болып табылады. Бүларға салықтар, соның ішінде кеден бажда-ры, валюта багамы, дүниежүзілік бага, сыртқы кредиттер бойын-ша пайыздық мөлшерлемелер, облигациялардың, басқа багалы щагаз-дар мен төлем қаражаттарының багамы жатады.

Валюта багамы немесе басқа елдің валютасының ақша бірлігінде түлғаланатын үлттық ақша бірлігінің бағасы барлық ішкі бағаларды басқа елдің бағаларымен байланыстырады. Ва-люта бағамының ауытқуы отаңцық түтынушылар үшін басқа елдің тауарларының бағасын өзгертеді және, керісінше, отандық тау-арлардың бағасы басқа елдің түтынушылары үшін өзгереді. Сөйтіп, бүл өзгерістер экспорт пен импорттың тартымдылығына әсер етеді; үлттық валюта бағамының басқа елдің салыстырмалы валютасынан азаюы жағдайында экспорт дами бастайды, кері жағдайда импорт дамиды, өйткені бірінші жағдайда отандық тауарлар шетелдіктер үшін арзандайды жөне бүл тауарларға олар-дың тарапынан сүраным үлгая түседі; екінші жағдайда импорт-тық тауарлар арзандайды және өздерінің елінде бүл тауарларға сүраным үлгая түседі; екінші жағдайда импорттық тауарлар ар-зандайды жөне өздерінің елінде бүл тауарларға сүраным артады.

Мемлекеттің валюта бағамдарының жүйесі икемді (қүбыл-малы) немесе тіркелген валюта бағамдары түрінде үйымдастырылуы мүмкін.

Икемді багамдар жүйесі кезінде айырбас валюталардың сүра-нымы мен үсынымы негізінде жүзеге асырылады, тіркелген ба-гамдар жүйесі кезінде үлттық валютаның алтынға немесе басқа тұрлаулы валютаға белгілі бір қатынасы белгілінеді; екінші жағ-дайда мемлекет бүл ара қатынасты реттеп отырады, сөйтіп еддің төлем балансының теңгерімділігіне жету мақсатында валюта ры-ногының қызметіне араласады. Бұл орайда шетелдік валюта бағамының кемуі экспорт кезінде қүнның импорт кезінде өтелінетін шығасын тудырады жөне керісінше, бүл бағамның көтерілуі кезінде ысыраптар импорт кезінде пайда болады, бүл қосымша экспортпен жабылуы тиіс (1 кестені, А бөлімін қараңыз) .

1 кесте. Валюта бағамдары өзгерісінің экспорт пен импорттың көлеміне әсері (шетелдік ақша өлшемдерінде -шетелдік ақша өлш. және ұлттық ақша өлшемінде - ұлт. Ақша өлш. )

КОРСЕТКІШТЕР: КОРСЕТКІШТЕР

Бағамдар нүсқалары: Бағамдар нүсқалары

КОРСЕТКІШТЕР: 1-қалыпты

Бағамдар нүсқалары: 2-томен-детілген

котеріңкі

КОРСЕТКІШТЕР: 1

Бағамдар нүсқалары: 2

КОРСЕТКІШТЕР:

Бағамдардың арақатынасы (шет. ақша олш. : ұлт. ақша олш. )

Ақшаның бастапқы сомасы (мың ұлт. олш. )

А. Тіркелген багамдар Экспорт

Алынған экспорттық түсім-ақша (мың шет. ақша олш. )

Белгіленген бағам бойынша қайта санал-ған экспорттық түсім-ақша (мың ұлт. ақша олш. )

Валюталардың қалыпты бағамының шарт-тарынан ауытқу (мың үлт. олш. )

Импорт

1. Отандық импортшы үшін: Шетелдік валютаға қайта саналған ақшаның сомасы (импорт қүны, мың шет. ақша олш. )

Ішкі рыноктағы сатудың колемі (рыноктық шарттар бойынша мың үлт. олш. 1:150)

Валюталардың қалыпты бағамының шарт-тарынан ауытқу (мың. үлт. олш. )

2. Шетелдік импортшы үшін: Жеткізілім колемі (мың. шет. олш. )

Бағамдар нүсқалары:

1:150 1

100 1500

66, 7

100

1:140

100

1400 -100

71, 4

10710

710

100

1:180

100

1600 100

62, 5

93, 75

-625

100

1: 1

2: 2

3: 3

4: 4

1: Өткізуден алынған табыс (мың үлт. өлш. )

2: 1500

3: 1500

4: 15000

1: Шетелдік валютаға қайта саналған откізуден алынған табыс (мың үлт. өлш. ) Шетелдік импортшы үшін ауытқу (мың шет. олш. )

2: 100

3: 107, 1 7, 1

4: 93, 7 -6, 3

Б. Икемді багамдар Экспорт

Жеткізілім колемі (мың үлт. олш. )

2: 1

3: 1

4: 1

1: Шетел рыноктарында сату (мың үлт. олш. ) Еркін бағам бойынша үлт. олш. қайта са-налған откізуден алынған табыс (мың үлт. олш. )

2: 66, 7 1

3: 71, 4 1

4: 62, 5 1000

Импорт

1. Отандық импортшы үшін: Валютаға қайта саналған қаражатгардың со-масы жоне сатып алу колемі (мың шет. олш. )

2: 66, 7

3: 71, 4

4: 62, 5

1: Ішкі рыноктағы сатудың колемі (мың үлт. олш. )

2: 1

3: 1

4: 1000

1: 2. Шетелдік импортшы үшін: Шетелдік олшемдегі жеткізілім колемі (мың шет. олш. )

2: 100

3: 100

4: 100

1: Откізуден алынған табыс (мың шет. олш. )

2: 1500

3: 1400

4: 1600

1: Валютаға қайта саналған откізуден алын-ған түсім-ақша (мың шет. олш. )

2: 100

3: 100

4: 100

Көздері: Мамыров Н. Қ., Мадиярова Д. М. ”Халықаралық экономикалық қатынас-тар” Алматы, 1998 стр. 65

Импорт кезінде (шетелдік импортшы үшін) шетел валютасы бағамының жергілікті валютаға салыстырмалы төмендеуі жергілікті рынокта мүмкіндіктердің кеңейгендігін білдіреді (2-нүсқа) және керісінше, бүл бағамның артуы импортталатын тау-арларға бағаның есуіне байланысты рыноктың түқыруына үрын-дырады (3-нүсқа) .

Отандық импортшылар үшін бағамдардың ауытқулары ше-тел тауарларын сатып алу женіндегі мүмкіндіктерінің өзгеруін білдіреді.

Сөйтіп, валюта бағамы экспорт пен импорттың келеміне әсер етеді, ол, өз кезегінде, қаржы қүралдары - экспорт мен импорт-қа салынатын салықтар, кеден баждары арқылы алынатын және бөлінген қаржы ресурстарының мөлшеріне және мемлекеттің де, сондай-ақ экспорттық өнімді, тауарды, қызметтерді өндірушілердің де немесе оларды түтынушылардың да қаржы жағдай-ына ықпал жасайды.

Дағдарысты ахуалдар кезінде: өндірістің едөуір қүлдырауы мен қанағаттанғысыз сүраным тудырған инфляция кезінде сырт-қы экономикалық тепе-теңдікті айқындайтын микроэкономи-калық үйлесімдер мен қағидаттар бүзылады өрі бүрмаланады. Бүл түтыншыларды импортқа жалпыға бірдей бағдарлаумен, өске-лең импортты жабу үшін экспорттық валюталық түсім-ақшаның жетіспеушілігімен, үлттық валютаның түрлаулы валютаға қара-ғанда бірден қүнсыздануымен қосарлана жүреді. Орталық банк валюта резервтерінен айырыла отырып немесе халықаралық қаржы үйымдарына қолдауды өтіне отырып, өзінің ақша бірлігінің бағамын қолдап отыру үшін валюталық басқыншылық-тар жүргізуге мүдделі болады. Дағдарыстың одан өрі дамуы мемлекетті елдің өмірлік тіршілігіне сондай қажет болып отырғ-ан импортты да шектеуге мәжбүр етеді, өйткені оны төлеуге ақша-сы жоқ. Экономикасы шикізатқа бағдарланып отырған елдерде үзаққа созылған дағдарыстар экспорттың бірден-бір көзі болып отырған табиғи ресурстардың сарқылуына, экономикалық, тіпті саяси тәуелсіздікті болуы мүмкін жоғалтуға жеткізеді.

Салықтар сыртқы экономикалық қатынастардың маңызды реттегіші болып табылады; бүл жерде әңгіме жалпымемлекеттік салықтар, сондай-ақ арнаулы - бірлескен кәсіпорындардың пай-дасына салынатын салықтар, кеден баждары (экспорт пен им-портқа салынатын салықтар) жөнінде болып отыр.

Көптеген мемлекеттерде экспорт пен импортты кедендік-тарифтік реттеу жүргізіледі.

Кеден кодексі кеден аумағының, кеден баждарының және кеден алымдарының бірлігі негізінде кеден ісінің қағидаттары-ның (яғни тауарлар мен өзге де заттардың кеден шекарасы арқы-лы өту тәртібін, кеден салығын салуды, ресімдеуді, бақылауды және кеден саясатын жүзеге асырудың басқа қүралдарын) белгілейді.

Кеден тарифі ішкі рыноктағы шетелдік бәсекені реттейді. Кеден тарифі кеден баждары мөлшерлемелерінің жүйеленілген жиынтығы болып табылады, олар республиканың кеден аумағы-на әкелінетін және бүл аумақ шегінен өкетілетін тауарлар мен өзге де заттарға салынады.

Кеден ісін жүзеге асыру кезінде кеден органдары алатын, заңнамада белгіленген және мөлшерлемелерін Үкімет белгілейтін кеден төлемдерінің басты түрлерінің бірі кеден баждары - үлттық шекара арқылы тасылатын тауардан кеден тарифінде қарастырылған мөлшерлемелер бойынша мемлекет алатын салықтар (21. 2 кестені қараңыз) . Отандық практикада баж салығының адвалор-лық, айрықшалықты және қүрамдастырылған мөлшерлемелері кең тараған: адвалорлық - салық салынатын тауарлардың қүнына пайызбен, айрықшалықты - бөлгіленген мөлшерде салық салы-натын тауарлардың немесе заттардың елшеміне, ал қүрамдасты-рылган мөлшерлемелер - салық салудың екі түрінің үштасуы жолымен есептелінетін мөлшерлемелер. Әкелім, өкетілім, транзиттік, маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік, протекционистік (қолдампаздық), пүрсаттьшықты (преференци-алдық) кеден баждары болып ажыратылады. Қазақстанда импорттық(әкелімдік), маусымдық, арнаулы, демпингке қарсы, өтемдік баждар қолданылады4.

1996 жылға дейін Қазақстанда экспорттық баждар жүмыс істеді. Экспорттық кеден баждары үкімет анықтайтын тізбе бой-ынша тауарлардың жеке түрлеріне салынды. Экспорттық баждар меншік нысанына жөне тіркеу орнына қарамастан занды түлға-лардан, сондай-ақ тауарларды экспортқа шығаратын жеке түлға-лардан өндіріп алынды. Экспорттық баждарды шетелдік валюта-да экспортерлер төлейді жөне тауарлар мен қызметтер көрсетудің кеден қүнына есептеледі. Бартерлік (тауар айырбасы) операция-лары бойынша тауарлардың әкетілімі кезінде баждың мөлшерлемесі сақталады. Экспорттық кеден баждары көптеген мемлекеттерде қолданылады және сыртқы сауда айналымының, дүниежүзілік рыноктардағы тауарлар бағасының, олардың бөсе-кеге жарамдылығының шынайы реттеуіші болып қалуда жөне жалпы бүл рыноктардың конъюнктурасына өсер етеді.

1. 2. Валюта-қаржылық жүйе: түсінігі, мазмұны, эволюциясы

Валюта (итальян сөзі, сөзбе-сөз - құн) - елдің ақша бірлігі, оның шартты түрі, халықаралық төлем-есеп айырысу айналымының каналдары арқылы ұлттық ақшала-рды қолданудың ерекше формасы.

Шаруашылық жағдайларын интернационалдандыру және әлемдік еңбек бөліні-сін интенсивтендіру (күшейту) халықаралық нарықтың құрылуына себепші болды. Өндіріс күштерінің дамуы мен ішкі нарықтағы өркендеген салалардың өнімін сатуда туындайтын қиындықтар, тауарлар тасымалы жағдайларын жетілдіру- міне осылардың бәрі әлемдік сауда-саттық байланыстарының кеңеюіне әсер етті. Әлемдік тауар айнлымының дамуы мұнай, машина жасау, ауыл шаруашылығы, тамақ өнеркә

сібі салаларының өнімдерін сатудың ұлғаюына байланысты болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.