Талдықорған облысының ландшафтық, геоэкологиялық жағдайлары



КІРІСПЕ
І. ТАЛДЫҚОРҒАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТЕРРИТОРИЯСЫНДА ЛАНДШАФТЫҢ ТҮЗІЛУ ЖАҒДАЙЫ МЕН ЖОЛДАРЫ
1.1. Географиялық орны, шекарасы
1.2.Ландшафт түзуші факторлар
1.2.1. Тектоника
1.2.2. Геология
1.2.3. Климат
1.2.4.Ішкі сулары
1.2.5. Топырағы

ІІ. ТАЛДЫҚОРҒАН ОБЛЫСЫ ТЕРРИТОРИЯСЫНДАҒЫ ЛАНДШАФТТАРДЫҢ ТАКСОНОМИЯЛЫҚ БІРІЛІКТЕР ЖҮЙЕСІ
2.1. Таулы аймақтар ландшафтысы
2.2. Жазық жерлер ландшафтысы

ІІІ. ОБЛЫС ТЕРРИТОРИЯСЫ ЛАНДШАФТЫҢ ХАЛЫҚ ШАРАУШЫЛЫҒЫНДАҒЫ ОРНЫ

ІҮ. ОБЛЫС ТЕРРИТОРИЯСЫНЫҢ ЛАНДШАФТЫҚ, ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ МЕН ӨЗГЕРІСТЕРІ.
ІҮ.1.Ауаның ластануы
ІҮ.2 Жер экологиясы
ІҮ.3. Су ресустарының экологиясы
ІҮ.4.Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Дипломдық жұмысының негізі: Талдықорған облысы территориясының табиғи жағдайлары, ландгиафтарының түзілу жолдары мен олардың құрылымы, халық шаруашылығындағы орны мен экологиялық жағдайларының өзгерістері баяндалады. Бұл жұмыстағы көтерілген мәселелер нанымды факторлармен дәлелденіп тұжырымдалған.
Диплом жұмысы 4 тараудан, 4-кестеден, 3-суреттен және 79 беттен тұрады.
Қазіргі таңда ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін халық шаруашылығының барлық салаларында кеңінен пайдалану арқылы өндіретін өнімнің өзіндік құнын кемітіп алып жүреміз. Ландшафтарды халық шаруашылығында пайдалану үшін, алдымен экономикалық баға берілуі тиіс.
Облыста жерді, суды дұрыс пайдаланбағандықтан экологиялық зардаптарға шектіріп отыр. Сондай-ақ облыста өнеркәсіптікөндіріске қала салуға жарамды жерлер мен рекрациялық обътектілерді пайдаланғанда ландшафты зат алмасу процесінің нәтижесінде жиналған шаруашылықтың қалдықтарын кәдеге жаратып, оның зиянды әсеріне қарсы экологиялық табиғатының азғындағанын сипаттаған. Бұл жұмыстың ерекшелігі өзінің өндірістік практика кезінде облыстағы әрбір аудандардың экологиялық жағдайлармен танысып, оларды қорыта келе экологиялық карта-схема жасауы. Өз жұмысын қорыта келе облыстағы экономикалық еркін аймақ құрудағы негізгі мақсаттарды қамтыған. Жалпы дипломдық жұмыс заман талабына сай жазылған деп, есептеп «жоғары»бағамен бағалауға болады.
1. Асылбеков А. Бұрынғы Талдықорған мен қазіргі талдықорған қаласы. Жерұйық, 1993, 21 қыркүйек.
2. Бейсенов Ә.С. Қазақстан табиғатын зерттеу және физикалық-географиялық идеяларының дамуы. Алматы: Рауан, 1990, б. 55-61.
3. Өтемағамбетов. М. Қазақстанның физикалық географиясы. Алматы: мектеп, 1967, б. 34-39.
4. Қазақша қазақ совет энциклопедиясы. Алматы: 1987, 3 том. б. 81-83.
5. Беспалов В.Ф. Геологические строение КазССР Алма-Ата: Наука, 1965, с. 26-31.
6. Агроклиматические ресурсы Талды-Курганской области. Л.; Гидрометеоиздат, 1987, с. 20-24.
7. Қазақ совет энциклопедиясы. 7-10 том. Алматы.: 1980, б. 105-107.
8. Мосолов В. Семиречье. Алма-Ата.: Кайнар, 1965, с.10-15.
9. Общие природные и почвенные условия сельскохозяственного производство облостей Казахстана. Алма-Ата.: академия наук КазССР. 1960, с. 60-64.
10. Табиғат – ел байлығы. Алматы.: Кайнар, 1979, б.36-56.
11. Молдағұлов Н. ландшафт. Алматы.: Қазақстан, 1983, б.23-29.
12. Чигаркин А.В. Основные проблемы ландшафтоведения и охраны природы. Алма-Ата.: Казахстан, 1974, с.70-76.
13. Курорты Казахстана . Алма-Ата.: Казахстана, 1980. с.50-54.
14. Ауылшаруашылын өнкендету жүйесі жөіндегі ұсыныстар. Талдықорған облысы. Аламты.: Қайнар, 1982, б.10-12.
15. Талдықорған қаласы. жерұйық, № 20 мамыр 1994.
16. Тамшыбаева З.Ж. Жер туралы жыр. Аламты.: жалын, 1989, б.49-55.
17. Экологический бюллетень Талды-Курганской облости за 1993-94, г, Талды-Курган 1994. с. 13-20.
18. Мамбетқазиев Е, Сыбанбеков Қ. Табиғат қорғау. Аламты.. Қайнар, 1990, б.29-35.
19. Нам.Ф. Город Талды-Курган сегодния и завтра. 19 август 1993. с. 28-34.
20. Шегіров А. Асқартау аясындағы жас қала. талдықорған. жерұйық. 1994.

ТАЛДЫҚОРҒАН ОБЛЫСЫНЫҢ ЛАНДШАФТЫҚ, ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫ

Дипломдық жұмысының негізі: Талдықорған облысы территориясының табиғи
жағдайлары, ландгиафтарының түзілу жолдары мен олардың құрылымы, халық
шаруашылығындағы орны мен экологиялық жағдайларының өзгерістері баяндалады.
Бұл жұмыстағы көтерілген мәселелер нанымды факторлармен дәлелденіп
тұжырымдалған.
Диплом жұмысы 4 тараудан, 4-кестеден, 3-суреттен және 79 беттен
тұрады.
Қазіргі таңда ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін халық
шаруашылығының барлық салаларында кеңінен пайдалану арқылы өндіретін
өнімнің өзіндік құнын кемітіп алып жүреміз. Ландшафтарды халық
шаруашылығында пайдалану үшін, алдымен экономикалық баға берілуі тиіс.
Облыста жерді, суды дұрыс пайдаланбағандықтан экологиялық зардаптарға
шектіріп отыр. Сондай-ақ облыста өнеркәсіптікөндіріске қала салуға жарамды
жерлер мен рекрациялық обътектілерді пайдаланғанда ландшафты зат алмасу
процесінің нәтижесінде жиналған шаруашылықтың қалдықтарын кәдеге жаратып,
оның зиянды әсеріне қарсы экологиялық табиғатының азғындағанын сипаттаған.
Бұл жұмыстың ерекшелігі өзінің өндірістік практика кезінде облыстағы әрбір
аудандардың экологиялық жағдайлармен танысып, оларды қорыта келе
экологиялық карта-схема жасауы. Өз жұмысын қорыта келе облыстағы
экономикалық еркін аймақ құрудағы негізгі мақсаттарды қамтыған. Жалпы
дипломдық жұмыс заман талабына сай жазылған деп, есептеп жоғарыбағамен
бағалауға болады.

Экономика және
әлеуметтік география
кафедрасының доценті

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І. ТАЛДЫҚОРҒАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТЕРРИТОРИЯСЫНДА ЛАНДШАФТЫҢ ТҮЗІЛУ ЖАҒДАЙЫ МЕН
ЖОЛДАРЫ
1.1. Географиялық орны, шекарасы
1.2.Ландшафт түзуші факторлар
1.2.1. Тектоника
1.2.2. Геология
1.2.3. Климат
1.2.4.Ішкі сулары
1.2.5. Топырағы

ІІ. ТАЛДЫҚОРҒАН ОБЛЫСЫ ТЕРРИТОРИЯСЫНДАҒЫ ЛАНДШАФТТАРДЫҢ ТАКСОНОМИЯЛЫҚ
БІРІЛІКТЕР ЖҮЙЕСІ
2.1. Таулы аймақтар ландшафтысы
2.2. Жазық жерлер ландшафтысы

ІІІ. ОБЛЫС ТЕРРИТОРИЯСЫ ЛАНДШАФТЫҢ ХАЛЫҚ ШАРАУШЫЛЫҒЫНДАҒЫ ОРНЫ

ІҮ. ОБЛЫС ТЕРРИТОРИЯСЫНЫҢ ЛАНДШАФТЫҚ, ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ МЕН
ӨЗГЕРІСТЕРІ.
ІҮ.1.Ауаның ластануы
ІҮ.2 Жер экологиясы
ІҮ.3. Су ресустарының экологиясы
ІҮ.4.Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
РЕФЕРАТ

Диплом жұмысы Талдықорған облысысының ландшафтық, геологиялық
жағдайлары деген тақырыпта жазылған. Талдықорған облысы территориясының
табиғи жағдайлары ландшафтарының түзілу жолдары, құрылымы олардың халық
шаруашылығындағы орны, экологиялық жағдайларының өзгерістері баяндалады.
Диплом жұмысындағы көтерілген мәселелер нанымдағы ғылыми факторлармен
дәлелденіп мақасаты: Талдықорған обылысының ландшафтық геоэкологиялық
жағдайларына байланысты жазылған. Диплом жұмысы кіріспе бөлімнен 4
тараудан, 4- кестеден, 3- суреттен, қорытынды бөлімене және 79 беттен
тұрады. Пайдаланылғын әдебиеттер саны 20. Қорытынды сөздер: экология,
топырақ, жер бедері, геолоия, тектоника, эрозия , мелиорация, атмосфеғра,
ландшафт, фауна , флора.

КІРІСПЕ

Жетісу өңірі бұрынан зерттеушілерді қызықтырған. Табиғаты ерекше аймақ.
Оңтүстігін және оңтүстік – шығысын биік таулар көмкеріп, жазық жерлері
құммен ұласқан, терриоторияның табиғат жағдайы ерекше. Менің тақырыпты
таңдап алғандағы мақсатым облысты толық географиялық жағынан меңгеру, яғни
оның табиғатын, табиғат ресустарын толығымен анықтау. Қазіргі таңда
экология Қазақстанның барлық обылыстарында көтерілуде. Сол сияқты
Талдықорған облысының да ландшафтық- экологиялық табиғатының азғындағанын
көруге болады. Табиғаттың әсем көріністерінің құрып жойылуына, атмосфера,
гидросфераның ластануына, адам әрекеті зор. Сол себепті облыстың
ландшафтық, экологиялық жағдайымен танысып, толығымен зерттеу.
Жетісу жері ұзақ уақыт бойы зерттеушілердің назарынан тыс қалып келді.
ХІХ ғасырдың 50-ші жылдарының аяғында Жетісу өңірін физикалық-географиялық
тұрғыдан жүйелі зерттеу қолға алынды.
А.Ф. Голубев экспедияциясы Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шань аралығындағы
кейбір географиялық пункттерді анықтауды мақсат етіп қойды зерттеді.
1877 жылы Ор ыс археологы және зоологы И.С. Поляков Жоңғар Алатауының
сілемдерін – Ала көл және Балқаш көлін зерттеді. Саяхатшы Ала көл – Балқаш
бассейінімен балықтар мен бауырмен жоғарлаушылардың көп түрлерін жинап,
бұл екі көлдің ертеректегі геологиялық уақытта тұтас бір су бассейіні
болғанын, ал бертін келе екі дербес су қоймасына бөлініп, жылдан- жылға
олардың аумағының кішірейіп келе жатқандығын анықтады. [1].
А.И. Никольский он жылдан аса жүргізген бақылауында Балқаш- Алакөл
бассейінің төңірегіндегі барған сайын жауын-шашын азайып, құрғақшылық белең
алып келе жатқандығын айқындауға мүмкіндік берді.
П.П. Семенов Жоңғар Алатауында болып Лепсі, Ақсу, Басқан, Қаратал ,
Бүйен, Көксу және басқа өзендерді сипаттап жазды. Ол Қапал мен Арасан
маңындағы Жоңғар Алатауына шықты, Қажу тауына, Алакөлге сапар шекті.
Әрқашан сәл- пәл мұнартып тұратын Қажу жотасынан ол мүсәтір мен күкірт
тауып, өте мол тас көмір қабаттарының жер астында жанып жатқанын
мәлімдеді. Бірақ П.П. Семенов бұл жерлерге жүйелі зерттеу жұмыстарын
жүргізгенжоқ.
1902-1904 жылдары В.В. Сапожниковтың зерттеуі маңызы болды. Ол Баян
көл өзенінің алқабы арқылы Жаркент қаласына барды. Одан шекарадағы Қорғас
өзеніңі алқабына өтіп, Көаксу өзенінің аңғары арқылы Қапалға шықты
экспедиция жаса й Қора, Ақсу, Биен өзендерінің және олардың мұздықтарында
болды. [2].
Сондай-ақ, Жетісу өңіріне Ш. Уәлиханов, Н.А. Северцов, В.Н. Обру че в
тағы басқа зерттеушілер саяхат жасады.

1. ТАЛДЫҚОРҒАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТЕРРИТОРИЯСЫНДА ЛАНДШАФТЫҢ ТҮЗІЛУ
ЖАҒДАЙЫ МЕН ЖОЛДАРЫ.
Географиялық орны, шекарасы.

Талдықорған облысы Қазақстанның оңтүстік – шығысында орналасқан.
Солтүстіктен- оңтүстікке дейін 375 км, батыстан- шығысқа дейін 480 км,
созылып жатыр.
Солтүстігінде Балқаш бойының шөлді даласы созылып, оңтүстігі мен
оңтүстік- шығысында Жоңғар Алатауының жоталары көмерген , шығысында Балқаш-
Алакөл ойпаты орнласқан. Территория оңтүстік және оңтүстік – батысында
Алматы облысымен, солтүстігінде, солтүстік- шығыснда Семей облысымен
шектеседі.[3]
Әкімшілік жағынан 12 ауданға, 6 қала, 10 қала типтес коселкаға
бөлінеді.

І.2.Ландшафт түзуші факторлар.
I.2.1.Тектоника.
Полеозой эрасына дейін территорияда геосинклинальды зона болады.
Кембрий мен төменгі силур кезеңінде ұсақ көлдер пайда болды. Жоғарғы
силурда көлдің көлемі ұлғайып, девонның бас кезінде Жоңғар Алатауының біраз
бөлігін, карбонда түгелімен теңіз суы басты. Герцин қатпарлығында Жоңғар
Алатауы көтеріліп, кермеде интенсивті вулкандық атқылаулар болды. Коледон
мен герцин қатпарлығында көтерілген тау, мезозой эрасының басында
кененленденді. Триас кезеңінде территорияда сулартартылады. Юра мен Бор
кезеңдерінде территорияда аса көп өзгерістер болмады. Мезозой эрасында
территория құрғақ тегіс жазық аймаққа айналды.
Кайназой эрасында қазіргі рельеф қалыптаса бастады. Жалпы
территорияның бүгінгі ландшафтық-климаттық ерекшеліктері басым болды.
Полеоген кезеңінде тектоникалық қозғалыс өте баяу болды.
Неогеннің басында жер қыртысында бірнеше дүркін қозғалыстар
болғанмен, рельеф сиптында айтарлықтай өзгерістер болған жоқ. Жоңғар
Алатауында осы кезде әлсіз көтерілулер мен төмен түсулер байқалады.
Неогеннің екінші жартысында тау массивтері қарқынды көтеріледі. Тау
бөктерлері төмен түсіп, тау аралық ойпаттар пайда болды. Қарқынды көтерілу
мен төмендеу нәтижесінде жер қыртысында жарылыстар болды, бұған Жоңғар
Алатауының баспалдақты құрылымдары мысал бола алады.
Неогеннің аяғында таулы массив биіктеп, Жоңғар Алатауында барлық
бағытта арналар қалыптасты. Төрттік дәуірде тау көтеріліп жаңпарлы-қатпарлы
таулы өлке қалыптасты.[4]

І.2.2. Геология
Талдықорған облысы территориясын төменгі протрезий мен полезой
жыныстары Жоңғар Алатауында кездеседі. Олар: ізбес тастар, құм тастар,
сазды тақта тастар. Кембрий дәуірі кезінде территорияны таулы аймақтарды
тайыз теңіз суы басты. Силур дәуіріндегі Жоңғар – Балқаш геосинклиналы
тайыз сулы теңіздің шөгінділерімен, кейін қызыл түкті молассамен, азын-
аулақ риф әк тастарымен толды.
Девон кезеңінің басы теңіз алаптарының мейлінше кішіреюімен
сипатталады. Теңіздің эвгеосинклинальдық режим Жоңғар-Балқаш жүйелерінде
сақталды. Жоңғар-Балқаш геосинклиналында бүкіл девон ішінде және төменгі
карбонның ортасына дейін кесекті жыныстардың аса қалың (10 км) қат-
қабатты қалыптасты.
Төменгі және ортаңғы карбонның негіздік шөгінділері Жоңғар-Алакөл
сияқты жіңішке ойпандарда ғана оқшауланды.
Пермьде Жоңғар – Балқаш аймағындағы жоғарғы полезойдың вулкандық-
плутондық формацияларымен туынды кварциттер деп аталатын метасоматикалық
түзілімдер байланысқан. Бұл жыныстардан полиметалл кендері орын алады.
Триас, юра кезеңдерінде негізінен үгілу қыртысы түзілген денудация
процестері басым болды.
Бор және палеоген кезеңдерінде Қазақстанның шығыс бөлігінің көпшілік
жері континенттік массив болған Балқаш-Алакөл ойыстары мен бөлінді.
Ноегенде тау алды және тау аралық аудандарда ірі кесекті, құмды-малта
тасты, сазды-мергельді неоген жыныстарынан тұрды.
Плиоценнің ақырында және антропогеннің басында тау бөктерінің ысырынды
конустарының шөгінділерінен лесс тәрізді саздақтардан құралды. Көлдерінде
сульфат, сода, тас тұзы доламиттер тұнған. 5

Пайдалы қазбалары
Территорияда қорғасын, мырыш (Оңтүстік Жоңғар полиметалл белдеуі,
Текелі полиметалл кені), тас көмір, жанғыш тақта тас, вольфрам, молибден
рудалары, аллюминий шикізаттары, ас тұзы, бетонитті саз балшық т.б.
кездеседі.

І.2.3. Климат
Климат құрушы факторларға төсеніш беті, атмосфералық циркуляция және
күн радиациясы жатады.
Облыстың климаты шұғыл континентальды. Мұндай жағдай географиялық
орнымен анықталады. Материктің ортасында орналасуы, мұхиттардан мыңдаған км
қашықта жатады.
Күн сәулесінің түсу ұзақтығы жазық бөлігінде 2890 сағат, таулы 2689
сағат, бұл биіктік белдеулікке байланысты.
Жаз айларында континеттік, тропиктік (туран) ауа массасы, қыста
арктикалық және полярлық ауа массасы әсерін тигізеді.
Қысы қоңыра жай салқын қаңтар айының орташа температурасы – 8-100С,
Лепсі Қазан – шұңқырында қаңтар айының температурасы 190С. Шілде айының
орташа температурасы +25 -270С. Лепсі-Қазан шұңқырында +170С. Жауын-шашын
жазық өңірде 110-250 мм, тау бөктерінде 400-500 мм, биік таулы аудандарда
800-900 мм.
Вегентациялық маусымның ұзақтығы тау алдымен жазықта 210-250 тәулік.
Қар жамылғысының қалыңдығы және жату ұзақтығы жазық өңірде қардың қалыңдығы
10-20 м. Жату ұзақтығы – 140 күн. Таулы бөлігінде Жоңғар Алатауының
етегінде қар жамылғысы 100-150 км. Е.Е. Өтемағанбетовтың климаттық
аудандастыруы бойынша, облыстың жазық территориясы полярлықтан субторпиктік
клитматқа, өтпелі климат және таулы бөлігі Жоңғар климаты, облысы таулы
Сібірден, Түркістан климатына өтпелі климат тән. 3
Агроклиматтық аудандастыру бойынша төртке бөлеміз:
1. Өте құрғақ ГТК=0,2 – 0,3
2. Құрғақ ГТК = 0,3-0,5
3. Өте құрғақ тауалды ГТК = 0,5-0,7
4. Жоңғар алатауының таулы облысы ГТК 0,7.
Талдықорған облысын физикалық – географиялық аудандастыру бойынша:
Тұран жазығы өлкесі, шөл облысы Балқаш маңы – Алакөл провинциясына бөлеміз.
6
І. 2.4. Ішкі сулары
Мұздықтар
Қазақстанның биік тауларында мұздықтардың таралуы әр түрлі.
Территорияда мұздықтар Жоңғар алатауының биік шыңдарында кездеседі.
Жоңғар Алатауындағы мұздықтардың саны – 136,9. Қазіргі мұз басу ауданы
– 813,9 км2. Морена астындағы мұздану ауданы – 186,1 км2. Мұздықтардың
көлемі – 45,9 км3. Жоңғар алатауының кіші басқан өзен алабындағы Шумеки
мұзы, ірі мұздардың қатарына кіреді. 4 Бұл мұздық жете зерттелмеген.
Өзен торы
Талдықорған облысы өзендері Евразияның тұйық бассейн облысы, соның
ішінде Балқаш көлі бассейніне жатқызылады. Басты өзендер: Ақсу, Қаратал,
Лепсі, Текелі, Көксу т.б. өзендер таулардан басталып, территорияның жазық
аймағымен ағып, Балқаш, Алакөл, Сасықкөл көлдеріне құяды. 7
Өзендердің орташа көпжылдық ағынын зерттегенде, мынандай қорытында
берді.
Кесте 1
Өзендер Бақылау орны су су шығымы м3сек ағын мм м3
жинау ауаОрта көпсудың орташа судың
км2 жыл жеткілік жылдық жеткілік
тілігі тілгі 97%
97%
Ақсу Жансүгіров
поселкесі 1,4 11,4 7,70 359 274
Қаратал Үштөбе қаласы 12,8 66,7 34,50 2101 1082
Лепсі Новантоновка 2,1 24,9 15,00 784 473
поселкесі

Көлдері
Облыс территориясының 0,86% көлдер алып жатыр.
Талдықорған облысында 1450 көл бар, олардың ішінде көлемі 1 га-дан
жоғарылары 1023 км3 жерді алып жатыр. Көлемі 100 гектардан жоғары 18 көл
кездеседі. Олардың көлемі 956 км2, ал суының көлемі – 3,36 млрд текше метр.

Облыс территориясында ауданы 1 км2 аз 1432 көл кездеседі.
Осы көлдердің ішіндегі ең ірі көлдері: Алакөл, Сасықкөл, Ұялы және
Балқаш көлінің шығысы кіреді. 8
Алакөл – Талдықорған, Семей облыстарының шекарасында жатыр.
Көл ағынсыз, солтүстік-батыстан, оңтүстік-шығысқа қарай созылған.
Теңіз деңгейінен 347,3 метр биікте жатыр. Көлдің көлемі аралдарымен қоса
есептегенде 2696 шаршы км. Ұзындығы 104 км, ені 52 км. Жағалауының ұзындығы
384 км. Орташа тереңдігі 22,1 м (ең терең жері 54 м). Су қоры 58,56 млрд
текше метр. Судың жиналатын алабы 47859 км2. Алакөл түбінің рельфі әр
түрлі, көптеген аралдар, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ТЕРРИТОРИЯСЫ ТАБИҒАТЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Қазақстан аумағын физикалық-географиялық және геоэкологиялық тұрғыдан аудандастыруының ерекшеліктері
Алматы облысы Балқаш ауданы
Алакөл аумағының геоэкологиялық картасын құру
Ертіс атауының этимологиясы
Оңтүстік Қазақыстаның физикалық географиясы пәні бойынша ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ГЕОЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТА ПӘНІ БОЙЫНША ИНТЕРНЕТ ОҚУЛЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
Туристік рекреациялық ресурстар
Шығыс Қазақстан облысының ластану факторлары
Оңтүстік Қазақстан облысына жылпы физикалық - географиялық сипаттама
Пәндер