Шикізаттарды жіктеу

Кен жентектерін өңделген өнім немесе оны бәрі бір шикізат деп санаймыз ба? Тіпті, қазақстандық экспорттың ресми статистикасы, төмен шектегі немесе шикізат сипатындағы өнімдердің анық артықшылығын көрсетеді. 2007 жылы экспорттың жалпы көлемінің 2 % тек аппарат пен аспаптар, көлік құралдары, құрал-жабдық, машина үлесі құрады, химия саласындағы өнімдер 4 %, өйткені бұлар ең жоғары құн салығы бар тауарлардың нақ өзі.
Халықаралық тәжірибеде БҰҰ дайындаған, кең экономикалық санат бойынша Жіктеу (КЭС) деген қолданылады. Ол шикізат тауарлары мен өңделген экспорт көлемі, сондай-ақ жекелей тұтынатын тауарлар мен құрал-жабдықтар бойынша жеке мәліметтерді алуға мүмкіндік береді. Қазақстанда КЭС Жіктеу белгілі, алайда ресми қолданылмайды. Осы жерден экспортты талдау мен есептеу кезіңде әр түрлі оқылым, осының салдарынан бір-біріне қарама-қарсы келетін байламдар туындап, экспортқа бағытталған салаларды қолдау бойынша мақсатты бағытталған мемлекет саясатына жағымсыз әсерін тигізуде.
Біз өз корпорациямызбен 2002-2007 жылдардың экспорттың тауарлық құрылымын талдау үшін КЭС Жіктеуді қолдандық. Өңделген өнім экспортының өсу қарқыны осы аралықта 37,5% құрады. Бұл ретте экспорт серпіні тұрақсыз болды. Өңделген өнім экспортының айтарлықтай құлдырауы, көбінесе өнеркәсіптік өнім мен өңделген тағам өндірісінің екпіні бәсеңдеуі есебінен 2005 жылы болды. Салыстыру үшін: осыған ұқсас аралықта шикізат тауарларына экспорт өсімі динамикалы болып және 49 % өсті. 2007 жылы Қазақстан экспортындағы шикізат үлесі КЭС Жіктеуі бойынша 32,7 млрд., $ немесе жалпы экспорттан 68,6 % құрайды.
- Корпорация тек ақпан айында құрылды, сол себепті есеп беруге әлі тым ерте. Атап өтейін, корпорацияны құруға жарты жыл уақыт кетті. Біз басқа елдердің тәжірибесін игеруден бастадық, өйткені олар экспортқа басымдық беріп, белгілі бір нәтижеге жетті. Біз ең алдымен, экспортты қолдаудың институционалды жүйесі құрылуы қажеттігі жөніндегі тоқтамға келдік. Арнайы заңнамасы, басқа да элементі, экспорттың өзге және басқа да мәселелерімен айналысатын институттары бар, бірақ осының барлығы келісіліп және үйлестірілгенде ғана жүйелік қолдауға қол жеткізу мүмкін болады. Біздің корпорация, мемлекет пен билік, осы қатысушы екі жүйенің арасына үйлестіруші болып табылады.