Менеджменттің ғылыми салушылардың негізгі бағыттары

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І.Менеджмент теориясы мен оның ғылыми басқару негізі ... ... ... ... ... 6
1.1Менеджмент түсінігінің мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Менджмент мазмұны мен ғылыми басқару бағыттары ... ... ... ... ..9

2.Менеджменттің ғылыми салушылардың негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.1 Ғылыми менеджмент мектебінің негізін салушы өкілдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2.2 Қазіргі замандағы менджменттің басқару негіздері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16

3. Шетелдік менеджмент ғылыми басқару негізін қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23

Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

Кіріспе.
XX ғасырдың соңында, XXI ғасырдың басында өндірісті баскаруды жаңаша ұйымдастырмай, басқарушылардың жаңа буынын оқытып, тәрбиелемейінше, стратегиялық бағытгардағы күресте алға сытылып шығу мүмкіншілігі тұйыққа тірелді. Бұл мәселені өз уақытывда шешу үшін бүгінде де кәсіпорындардағы менеджерлер корпусының сапасының төмендігінен қүтылу керектігі туындап отыр.
Экономикалық өрлеуде өндірістің тиімділігіи арттыру үш бағытта жүргізіледі. Олар: өндіріс проценттерін кешенді автоматтандыру; өндірісті ұйымдастыру мен тахникштық-технологаялық негізді дамытуды қоса есептегенде, басқарудың түрлері мен әдістерін жетілдіру; әрбір қызметкердің белсенділігі мен өндіріске берілгенділігін арттыра отырып, олардың мамандығын жоғарылатумен қоса, кадрлардың болашақ мүмкіншілігін дамыту. Міне, осы бағыттағы жұмыс өндірісті басқаруға жол ашып, толық жағдай жасайды.
"Менеджер" ұғымына өндірісті басқару жүйесіне арналған дүниежүзілік әдебиетте ауқымды түсінік берілген. Айталық, ағылшын тіліндегі іргелі Оксфорд сөздігінде менеджмент -'адамдармен қатысу манерасы (фр. - өзін-өзі ұстау тәсілі), билік және басқару өнері, әкімшілік дағдысы мен басқара білудің ерекше түрі, басқару органы, әкімшілік бірлестігі дегеи сияқты анықгамалар беріледі. Біздің елімізде кең тараған шетелдік сөздер сөздігінде "менеджмент" деген сөзді "өндірісті басқару", "өңдірістің тиімділігін және оньщ пайдалылығын арттыру мақсатында өндірісті басқарудың принциптерінің, тәсілдерінің, құралдарының және нышандарының жиынтығы деп аударған.
Өндірісті басқаруға арналған әдебиетте бүл термин өте кең және жан-жақты түсіндіріледі.

Менеджментке анықтама бергенде жиі кездесетін сөздер тізбегіне мыналар жатады:
— процесс;
— басқару өнері;
— басқару қызметі;
— басқару ғылымы;
— ұйымды басқарушы адамдар;
— басқару органдары немесе аппараты.
Аталған түсініктер арасында қарама-қайшылық жоқ, қайта олар бірін-бірі толықгыра түседі, менеджменттің мәні мен мазмұнын терең түсінуге көмектеседі, оны оқып-үйренуде қажетті қорытындылар шығаруға мүмкіншілік туғызады, оның маңызын арттырады.
Үйрену мақсатында қойылып отырған категорияны талдағанда, анықтамаларға жан-жақты талдау жасау барысында ғана түсінеміз. Мысалы, менеджменттің мәні мен мазмұнын анықтағанда, ең өуелі, оның процестік сипаты көрсетіледі. Менедж-мент интеграциялық процесс есебінде анықталады. Осы процестің негізінде кәсіби даярлықган өткен мамандар мақсат қою және оған жету жолын талдау арқылы ұжымды қалыптастырады және оларды басқарады.
Менеджмент жоспарлау, ұйымдастыру, үйлестіру, бақылау, ынталандыру т.б. сол сияқты қызметтерді аткарады жөне солардың көмегімен менеджерлер ұйымдағы қызметкерлердің еңбек тиімділігін арттыруға жағдай туғызып, алға қойған мақсатқа жетуді қамтамасыз етеді.
Сондықтан менеджмент дегеніміз — ұйымда жұмыс істейтін адамдардың еңбегін, зиялылығын және мінез-құлықтарын баскара отырып, алға қойған мақсатка жетуді ұйымдастыра білу. Бұл менеджментті нәтижеге жету үшін жеке жүмыскерлердің, топтың жәтіе барлыкеттеріне әсерін тигізетін процесс есебінде қарауға негіз болып табылады. Мұндай көзқарас өндірісті басқару теориясы мен практикасына арналған жұмыстарда да басты орын алады.
Мақсат қоя білу және оны іске асырудағы болашақта нағыз ең жақсы және өте арзан төсілмен қалай және не істеу керек екенін анықгауды Ф.У. Тэйлор ілуде біреудің қолынан келетін өнер емес деп таныған. Мұндай өиерді адамдардың бір белгілі категориясы — менеджерлер меңгереді. Олардың жұмысы өз қызметкерлерінің күш-жігерін біріктіріп, басшылық ету арқылы әр уақытта ұжымның алдына қойылған мақсатқа жетуге бағытталған. Сондықтан да кейде басқару органдары мен ақпарат ұғып шатастырғандай, менеджмент пен менеджерлер түсініктерін жиі бір-бірімен ауыстырып, бір ұғым есебінде қарайды. Мысалы, бизнес және менеджмент туралы шетелдік анықтамаларда "ұйымның" мүддесіне сәйкес әрекет жасайтын шешімдерді қалыптастырып және оларды талдал, зерттеп беретін адамға немесе адамдар тобына менеджмент деген үғым берілген.
Ғылыми менеджменттің негізін салушы белгілі ағылшын ғалымы Федерик Уинстоу Тэйлор (1856-1915 жж.) әдісі ең алғашқыда ХІХ-ғасырдың 90-жылдары АҚШ-тың "Мидвейл стил" компаниясының кәсіпорындарында қолданыла бастады. Жалпы Тэйлордың еңбекті үйымдастыру және өндірісті басқару жүйесі АҚПІ-та ХІХ-ғасыр мен ХХ-ғасырлардың тоғысында кең пайдаланыла бастады. Оның "Ғылыми менеджментің принцилтері мен тәсілдері" деген басты еңбегі 1911 жылы жарық көріп, оған зор атақ әкелді. Кітапта жұмыс тиімділігінщ төмеңділігінен әрбір фабрикаларда және ел көлемінде үлкен шығыңдарға жол беріліп отырғандығы дәлелденген. Тэйлорша, бүл шығындарды қысқартудың жолы — ерекше қабілеті бар жұмысшыларды жалдау емес, оның орнына бір жүйеге келтірілген менеджментті енгізу. Тэйлор ең жақсы менеджмент белгілі бір заңдарға негізделген нағыз басқару ғылымы екенін дәлелдеді. Ғылыми менеджменттің принциптері адамдар әрекетінің барлық түрінде де пайдаланылады және оны дұрыс пайдаланғамда таң қаларлықгай нәтиже береді.

ӘДЕБИЕТТЕР
1 Қазақетан Республикасынық Конституцияеы. Алматы, Жеті жарғы, 1995
2. Қазакетан Республикасының Азаматтық Кодексі-Алматы,
Қазақстан, 1995.
3. Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікті қолдау мен да-
мытудың 1994—1996 жылдарға арналған бағдарламасы.-Егемн
Қазақстан , 25 маусым.
4.1996 — 1998 жылдарға арналған реформаларды тереңдету жөніндегі Қазақстан, Республикасы үкіметінің іс-қимыл жоспары.- Егемен Қазакстан 1995,28 желтоқсан.
5. Н.Ә.Назарбаев — Қазакртанның егеменді мемлекет ретінде
қалыпатасуы мен дамуының стратегиясы.- Алматы, Дәуір, 1992 ж.
6. Н. Ә. Назарбаев — "Ғасырлар тоғысында".-Алматы, Өнер,1996ж,
7. Н, Ә. Назарбаев — "Қазақстан -2030 Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы". Ел Президентінің Қазақстан халқына жо-дауы, Алматы, 1997.
9. Қ.В.Бердалиев, С. Ы Өмірзақов — Менеджмент негіздері-Алматы, ҚазМБА, 1994,
10. К. В. Бердалиев және т. б. — "Басқару негіздері, Алматы, 1995
11. Мескон М. X., Альберт М., Хедоури Ф. — Менеджмент негіздері, М.,1995.
12. Герчикова И. Н, — "Менеджмент"-М. Банки-Биржи, 1994

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І.Менеджмент теориясы мен оның ғылыми басқару негізі ... ... ... ... ... 6
1.1Менеджмент түсінігінің мәні мен
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Менджмент мазмұны мен ғылыми басқару бағыттары ... ... ... ... ..9
2.Менеджменттің ғылыми салушылардың негізгі
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...11
2.1 Ғылыми менеджмент мектебінің негізін салушы
өкілдер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.2 Қазіргі замандағы менджменттің басқару негіздері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
3. Шетелдік менеджмент ғылыми басқару негізін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...19
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...23
Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..26

Кіріспе.
XX ғасырдың соңында, XXI ғасырдың басында өндірісті баскаруды жаңаша
ұйымдастырмай, басқарушылардың жаңа буынын оқытып, тәрбиелемейінше,
стратегиялық бағытгардағы күресте алға сытылып шығу мүмкіншілігі тұйыққа
тірелді. Бұл мәселені өз уақытывда шешу үшін бүгінде де кәсіпорындардағы
менеджерлер корпусының сапасының төмендігінен қүтылу керектігі туындап
отыр.
Экономикалық өрлеуде өндірістің тиімділігіи арттыру үш бағытта
жүргізіледі. Олар: өндіріс проценттерін кешенді автоматтандыру; өндірісті
ұйымдастыру мен тахникштық-технологаялық негізді дамытуды қоса есептегенде,
басқарудың түрлері мен әдістерін жетілдіру; әрбір қызметкердің белсенділігі
мен өндіріске берілгенділігін арттыра отырып, олардың мамандығын
жоғарылатумен қоса, кадрлардың болашақ мүмкіншілігін дамыту. Міне, осы
бағыттағы жұмыс өндірісті басқаруға жол ашып, толық жағдай жасайды.
"Менеджер" ұғымына өндірісті басқару жүйесіне арналған дүниежүзілік
әдебиетте ауқымды түсінік берілген. Айталық, ағылшын тіліндегі іргелі
Оксфорд сөздігінде менеджмент -'адамдармен қатысу манерасы (фр. - өзін-өзі
ұстау тәсілі), билік және басқару өнері, әкімшілік дағдысы мен басқара
білудің ерекше түрі, басқару органы, әкімшілік бірлестігі дегеи сияқты
анықгамалар беріледі. Біздің елімізде кең тараған шетелдік сөздер
сөздігінде "менеджмент" деген сөзді "өндірісті басқару", "өңдірістің
тиімділігін және оньщ пайдалылығын арттыру мақсатында өндірісті басқарудың
принциптерінің, тәсілдерінің, құралдарының және нышандарының жиынтығы деп
аударған.
Өндірісті басқаруға арналған әдебиетте бүл термин өте кең және жан-жақты
түсіндіріледі.

Менеджментке анықтама бергенде жиі кездесетін сөздер тізбегіне мыналар
жатады:
процесс;
басқару өнері;
басқару қызметі;
басқару ғылымы;
ұйымды басқарушы адамдар;
басқару органдары немесе аппараты.
Аталған түсініктер арасында қарама-қайшылық жоқ, қайта олар бірін-бірі
толықгыра түседі, менеджменттің мәні мен мазмұнын терең түсінуге
көмектеседі, оны оқып-үйренуде қажетті қорытындылар шығаруға мүмкіншілік
туғызады, оның маңызын арттырады.
Үйрену мақсатында қойылып отырған категорияны талдағанда, анықтамаларға
жан-жақты талдау жасау барысында ғана түсінеміз. Мысалы, менеджменттің мәні
мен мазмұнын анықтағанда, ең өуелі, оның процестік сипаты көрсетіледі.
Менедж-мент интеграциялық процесс есебінде анықталады. Осы процестің
негізінде кәсіби даярлықган өткен мамандар мақсат қою және оған жету жолын
талдау арқылы ұжымды қалыптастырады және оларды басқарады.
Менеджмент жоспарлау, ұйымдастыру, үйлестіру, бақылау, ынталандыру т.б.
сол сияқты қызметтерді аткарады жөне солардың көмегімен менеджерлер
ұйымдағы қызметкерлердің еңбек тиімділігін арттыруға жағдай туғызып, алға
қойған мақсатқа жетуді қамтамасыз етеді.
Сондықтан менеджмент дегеніміз — ұйымда жұмыс істейтін адамдардың
еңбегін, зиялылығын және мінез-құлықтарын баскара отырып, алға қойған
мақсатка жетуді ұйымдастыра білу. Бұл менеджментті нәтижеге жету үшін жеке
жүмыскерлердің, топтың жәтіе барлыкеттеріне әсерін тигізетін процесс
есебінде қарауға негіз болып табылады. Мұндай көзқарас өндірісті басқару
теориясы мен практикасына арналған жұмыстарда да басты орын алады.
Мақсат қоя білу және оны іске асырудағы болашақта нағыз ең жақсы және
өте арзан төсілмен қалай және не істеу керек екенін анықгауды Ф.У. Тэйлор
ілуде біреудің қолынан келетін өнер емес деп таныған. Мұндай өиерді
адамдардың бір белгілі категориясы — менеджерлер меңгереді. Олардың жұмысы
өз қызметкерлерінің күш-жігерін біріктіріп, басшылық ету арқылы әр уақытта
ұжымның алдына қойылған мақсатқа жетуге бағытталған. Сондықтан да кейде
басқару органдары мен ақпарат ұғып шатастырғандай, менеджмент пен
менеджерлер түсініктерін жиі бір-бірімен ауыстырып, бір ұғым есебінде
қарайды. Мысалы, бизнес және менеджмент туралы шетелдік анықтамаларда
"ұйымның" мүддесіне сәйкес әрекет жасайтын шешімдерді қалыптастырып және
оларды талдал, зерттеп беретін адамға немесе адамдар тобына менеджмент
деген үғым берілген.
Ғылыми менеджменттің негізін салушы белгілі ағылшын ғалымы Федерик
Уинстоу Тэйлор (1856-1915 жж.) әдісі ең алғашқыда ХІХ-ғасырдың 90-жылдары
АҚШ-тың "Мидвейл стил" компаниясының кәсіпорындарында қолданыла бастады.
Жалпы Тэйлордың еңбекті үйымдастыру және өндірісті басқару жүйесі АҚПІ-та
ХІХ-ғасыр мен ХХ-ғасырлардың тоғысында кең пайдаланыла бастады. Оның
"Ғылыми менеджментің принцилтері мен тәсілдері" деген басты еңбегі 1911
жылы жарық көріп, оған зор атақ әкелді. Кітапта жұмыс тиімділігінщ
төмеңділігінен әрбір фабрикаларда және ел көлемінде үлкен шығыңдарға жол
беріліп отырғандығы дәлелденген. Тэйлорша, бүл шығындарды қысқартудың жолы
— ерекше қабілеті бар жұмысшыларды жалдау емес, оның орнына бір жүйеге
келтірілген менеджментті енгізу. Тэйлор ең жақсы менеджмент белгілі бір
заңдарға негізделген нағыз басқару ғылымы екенін дәлелдеді. Ғылыми
менеджменттің принциптері адамдар әрекетінің барлық түрінде де
пайдаланылады және оны дұрыс пайдаланғамда таң қаларлықгай нәтиже береді.

І.Менеджмент теориясы мен оның ғылыми басқару негізі
1.1.Менеджмент түсінігінің мәні мен мазмұны
Менеджмент ХХ-ғасырдың 50-70-жылдарьшда интенсивті (фр.-қарқынды)
дамыды. Қазіргі менеджменттің өкілдері есебінде Л.Ф. Уорикты, П.Ф.
Дракерді, Р.К. Дейвисты, Л.А. Эплиді атауға болады.
Бүгінгі замаңда менеджерлер коммерциялық және коммерциялық емес
кәсіпорындардың ерекше органдарын кұрайды. Онсыз ұйым бір құрылым есебінде
өмір сүріп, тиімді жұмыс істей алмайды. Сондықтан баскару аппараты кез
келген ұйымды құрушы бөлімше есебінде оның менеджмент ұғымымен үндес. Бұл
аппаратта жүмыс істейтін адамдардың басты міндеті барлық қорларды, -
қаталды, қондырғыларды, ғимараттарды, материалдарды, еңбекті, ақпараттарды
тиімді және олардың барлығын үйлестіре пайдалану нәтижесінде ұйымды алдына
қойылған мақсатына жеткізу.
Сонымен қатар көптеген авторлар менеджментке анықтама бергенде, бұл —
білімнің, ғылымның өздеріне тән мәселелерді шешу әдістері мен тәсілдерін
анықтайтын дербес саласы деген ұғымға баса көңіл аударады. Бұл ғылыми
пәннің негізі жүздеген жылдар бойы басқарушылық практикада жинақталған
тұжырымдамалар, теориялар, принциптер түрінде басқарушылық әрекетінің
тәсілі мен түрінен тұрады. Ғылыми түрде менеджментке анықтама беретін
авторлар өздерінің барлық күштерін адамдардың бірлесіп істеген еңбегі әрі
павдалы, әрі тиімді екендігіне қатысты басқарушылық еңбектің себеп-салдары
мен факторларын анықтауға жұмсайды. Менеджментке ғылыми түрде берілген
анықтамаларда басқару туралы білімді ретке келтірудің маңыздылығына ерекше
көңіл аударылады. Менеджменттің ғылыми анықтамалары ағымдағы істерді
уакытында және сапалы басқаруға жағдай жасап қана қоймайды, сонымен қоса
жағдайдың эволюциясын болжауға жөне соған сөйкес ұйымның стратегиясы мен
тактикасының дамуына мүмкіншілік туғызды. Олар басқарушылық практиканы іске
асырады және қойылған мақсаттың түрақты қызметін атқарады. Соңдықтан
басқару ғылымының мазмұны болып саналатын зандары мен зандылықтары,
принциптері мен атқаратын қызметтері, пішіндері мен әдістері бар басқару
процесіндегі мақсаттық әрекеттердің өзіндік теориясы.
Сонымен қоса менеджменттің өзі өнер дегсн ұғым кең тараған. Бұл анықтама
көптеген әртүрлі сыртқы жөне, сол сияқты, ішкі орталар әсер ететін күрделі
жүйеге негізделіп қызмет атқарады деген ұғымды береді. Ұйымдар мен ұжымдар
ара-сында жұмыс істейтін адамдардан осы процесті басқаруға кджетті жеке
бастың феноменімен (гр. — құбылыс) байланысты ерекше сапа тілейтін фактор.
Көптеген әртүрлі сыртқы және, сол сияқты, ішкі орталар әсер ететін күрделі
жүйеге негізделіп қызмет атқаратын ұғымды береді.
Шынын айтқанда, әрбір жеке адамда ерекше құндылық жүйесі және
еңбектенуге ынталығьша байлаиысты себептер бар. Міне, осы жерде айталық,
медицина немесе инженерлік жұмыс сияқты белгілі бір ғылымға сүйенетін
тұжырымдамалар, теориялар, принциптер, механизм мен әдістерге негізделген
менеджменттің өнерге үқсас жақтары пайда болады. Мұндай көзқарас
менеджерлердің жеке басы сапасының және олардың практикалық жұмыста білімді
пайдалану қабілетінің дамуына қажетті ғылыми білімін тұрақты толықтырып оты-
румен қоса, олардың басқару ғылымы мен онерін біртүтас процеске
біріктірулеріне мүмкіншілік туғызады. Ұйымда жұмыс істейтін адамдар
өздерінің күштерін өз ұжымының мақсатына жетуге бағыттап отыру үшін
менеджерлер олармен ыңайлы бірігіп әрекет істеп, әр қызметкерлердің болашақ
мүмкіншілігін толық ашу үшін жағдай тудырады. Ғылыми білім мен өнердің
арасындағы байланысқа Мескон М. және басқалардың 1992 жылы "Іси баспасынан
Москвада шыққан "Менеджменттің негіздері" кітабына "Америка менеджментінің
сабақтары" деген кіріспеде профессор Л.И. Евенко былайша анықтама берген:
менеджмент — "бұл, әрине, ақыл-ой жүгіртіп игеруді қажет ететін өзінше
білім саласы, бөлек ал анықтап айтсақ, өзін өнермен кеңейткен пәнаралық
сала... басқарушылық ойға көптеген ғылымның жетістіктері әсеріы тигізеді,
ал көп түрлі қорларды пайдаланып өнім өндіріи және қызмет көрсетуші
көптеген адамдардың келісіп жасалған қимылына байланысты ойдағыдай
қорытындыға жету XX ғасырдағы басқару эволюциясының нысанасы".
Менеджмент тек қана сандық аспаптарға негізделген механикалық және
рационалистік шешімдер қабылдауға енді аз көңіл аударатын болды. Мәселе осы
тәсілдерді1 жаңа экономикалық шындықпен қайшылыққа келуінде болды. Жаңа
технология тек ұқыпты орындаушылықпен қатар, ең маңыздысы, жеке адамдардың
ынталылығының артуын талап етті, ал ұйымдар мен қоршаған ортаның екіұшты
жағдайындағы катынастары күрделіленіп, дәлелденген және қолайлыланған
есеппен құрылған стратегиялар мен жоспарлардың күйреуіне әкеліп соқты.
Сондықтан да зерттеушілердің жоспардан соң оны жүзеге асыратын адамдарға,
ұйым бойынша творчестволық атмосфера жасайтын адамдар бірлестігінің
мәдениетін қалыптастыруға көңіл аударулары логикаға сиятын жайт. Бұған
өнегелі кұндылықтардың эволюциясы, өнімнің және көрсетілетін қызметтің
сапасына қойылатын талаптың жоғарылауы, күрт күшейген бәсекелестік сияқты
көптеген ерекше маңызды факторлардың жәрдемі тиді.
Жиырмасыншы ғасырдың соңғы жылдарында жаңа өзгеріске бейімделген
кәсіпорындар конкурста ұтысқа ие болды. Сондықтан ұйымдастырушылық
өзгерістерді, тиімді басқаруды қамтамасыз ететін стратегиялық көптеген
шаралары математикалық зерттеулерге негізделді.
Бүгінгі бизнестің проблемасын шешудің басты тәсілі лидерлікті
(жетекшілікті) дамъггу болып саналады.
Жүйелермен, кұрылымдармен, адамдармен және көрсеткіштермен (әдебиетте
басқарудың бұл түрі менеджеризм деген атқа ие болды) механикалық түрде
айлалы әсер жасайтын менеджментке карағанда, айырмашылығы бар лңдерлікгің
негізін қазіргі заманда еңбекті адамгершілік жол мен басқару, нәтижеге
жетуде творчествольгқ атмосфера туғызу, ұжымдық ынталылықты арттыру
сияқтылар құрайды.
1.2 Менджмент мазмұны мен ғылыми басқару бағыттары.
Менеджментте жаңа амалдың қажеттігін өте ірі корпорациялар да, соғыстан
кейін күшейген бәсекелестер де бастарынан кешірді. Бір жағынан, ең қолайлы
шешімдерді қабылдауға мүмкіндік беретін, екінші жағынан, ірі ұйымдардың
барлық құрамды бөлімдері арасындағы күрделі ұйымдастырушылық қатынастарды
сақтап қалатын амалдар қажет болды. Бұл мәселелерді қанағаттаныра алатын
менеджменттін сандық және жүйелік амалдарға негізделген жаңа бағыттары
зерттеле бастады. Амалдардың қалыптасуы, жүйелер теориясы және
операцияларды зерттеу сияқгы ғылыми бағыттардың дамуымен байланысты болды.
Алпысыншы жылдары күрделі басқарушылық проблемаларды шешу үшін
математикалық үлгілер мен ең қолайлыландырылған үйлесімдік амалдар кең
пайдаланылды. Менеджменттің тәжірибесінде қорды баскаруды, ресурстарды
бөлуді, ескірген қондырғыларды айырбастауды басқаратын амалдар дамып, кең
пайдаланылды. Осы амалдардың негізінде жаппай қызмет керсету, екіұштылық,
белгісіздік жағдайда мінез-құлық стратегиясын тавдау міндеті шешілді.
Ұйымды жүйелік амал позицияларынан қарау оның барлық параметрлерін,
тармақтарын және элементтерін анықтау арқылы басқарушылық бақылаудың
мүмкіншілігін айтар-лықтай жоғарылатты.
Жетпісінші жылдары ситуациялық деген атпен басқарушылық проблемаларды
шешуге қолданылатын негізінен жаңа амал пайда болды және белсенді дамыды.
Міне, осы амал XX ғасырдың соңғы отыз жылында стратегиялық жоспарлау,
баскдру мәдениеті, инновациялық менеджмент сияқты менеджменттің шешуші
проблемасының негізін жасады. Ситуациялық амал нақты жағдайға ең қолайлы
әдістер мен тәсілді тандауды ойлао тырады. Бұл әрбір кезенде ұйымға әсерін
тигізетін факторлардың барлық жиынтығын есепке алуға мүмкіншілік береді.
Қаулылар мен нұсқаулар орнына дәлме-дәл, сәйкес жұмыс істеу әр адамның
ынтасымен айырбасталады.
Басқару әдістерінің әртүрлілігі мен санының өсу үрдістері олардың барлық
жиынтығын белгілі бір көрсеткіштер бойынша тәртіпке келтіріп топтауды талап
етеді. Осы топтастырудың көмегімен ұйымдардағы немесе оларда қалыптасқан
жағдайдың сипатына сай нақтылы проблемалардың әдістік аспаптарын жылдам
тауып және тиімді пайдалануды жүзеге асыруды жеңілдетуге болады.
Мұндай топтастыру амалдарының белгілері мен оларды білім салаларында
пайдалануы бойынша жалпы ғылыми және ерекше әдістер топтарына бөлуге
болады.

І.Менеджменттің ғылыми салушылардың негізгі бағыттары.
2.1 Ғылыми менеджмент мектебінің негізін салушы өкілдер
Ғылыми менеджмент мектебінің негізін салушы, атап өткеніміздей, Ф.У.
Тэйлор болатын. Ол жүмысшылардың жеке еңбегін басқару ілімінің көңіл
аударарлық төрт принципін қалыптастырды. Олар: әр жұмыстың орындалуына
ғылыми көзқарас; жұмысшыларды іріктеп алуға, оқытуға және машықтануға
бағытталған көзқарас; жұмысшылар мен кооперация" (лат.ынтымақтастык);
менеджерлер мен жұмысшылар арасында еңбектің нәтижесіне жауапкершілікті
бөлу.
Менеджмент саласындағы тағы бір белгілі маман А. Файоль (1841-1925 жж.)
басқарушылардың жұмысын сипаттағанда, оларға тән әрекеттерді немесе
функцияларды (жоспарлауды, ұйымдастырушылықты, басқаруды, үйлестіру және
бақылауды) ерекшелеп, бір қалыпқа келтіріп жасауды ұсынды.
Анри Файоль — әкімшілік менеджмент теориясын негіздеуші. Оның ең белгілі
"Жалпы және өндірістік баскдру" атты кітабы алғашқы рет 1916 жылы жарық
көрді. Бұл кітапта менеджерлер орыңдайтын басқару принциптері мен қызметтер
жүйеге келтірілген. А. Файольдың ұсынған пікірлері қазіргі менеджментте де
өздерінің практикалық қолдануын табуда.
Социалистік шаруашылық жүйеге байланысты ғылыми баскару идеясы өз
уақытында дамымады деуге болмайды. 1965-1966 жылғы экономикалық реформадан
кейін еңбекті ғылыми ұйымдастыру тіпті науқанға айналып кетті. Соның
салдарынан әрбір мекемеде еңбекті ғылыми ұйымдастыру бөлімдері, ол бөлімде
өз инженерлері мен ұйымдастырушылары болды.
Өндіріс құралдарын және материал ресурстарын, жұмыс уақытын,
қызметкерлердің кәсіби машықтығын және білімін неғұрлым тиімді пайдалану
үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ететін шаралар жүйесін еңбекті ғылыми
ұйымдастыру деп атады. Кәсіпорындарындағы еңбекті ұйымдастыру еңбекті
ғылыми ұйымдастыру тізбегінің бір бөлімі деп танылды. Еңбек өлшемін
белгілеу мен оны төлеу, еңбекті материалдық ынталандыру, еңбекті ұйымдық-
техникалық тұрғыдан тәртіптеу, жұмыскерлерді оқыту, еңбектің санитарлық-
гигеналық жағдайларын қамтамасыз ету кәсіпорында еңбекті ұйымдастырудың аса
маңызды міндетіне айналды. Еңбекті ұйымдастыру неғұрлым көп пайда тауып,
еңбек өнімділігін ұдайы арттыруға бағытталды.
Рынок жағдайында еңбекті ұйымдастырудың аса маңызды белгісі — еңбекке
деген жаңа ынтаны дамыту. Олай болса, жаңа кәсіпкерлер мен менеджерлеріміз
еңбекті ұйымдастырудың ғылыми негіздерін оқып, үйреніп, өздерінің күнделік
әрекеттерінде қолданып отырғандары дұрыс.
ХІХ-ғасырдың соңынан ХХ-ғасырдың ортасына дейін басқару саласындағы
ғылыми зерттеулер, негізгі үш бағытта жүргізілді: 1. ғылыми менеджмент
(1885-1920 жылдар), 2. классикалық мектеп (1920-1930 жылдар), 3. адамдар
қатыстары мектебі (1930-1950 жылдар).
Ал ХХ-ғасырдың ортасынан бастап зерттеулер бес бағытта жүргізіле
бастады: 1. мінез-кұлықгық мектеп, 2. сандық амал, 3. жүйелік амал, 4.
ситуациялық (фр. — жағдайлык) амал, 5. жаңа амалдар. Басқару эволюциясына
мұндай жан-жақгы амал-дар рыноктық-кәсіпкерлік құрылымдардың соғыстан
кейінгі экономикада белсенді қалыптасуына байланысты болды. Өндірісте
тұтыну тауарлары мен қызмет көрсетудің өсуі осыған дейін кездеспеген шағын
рыноктар мен ерекше талаптары бар тұтынушыларға бағытталды. Ал мұндай жаңа
бағыт орта және шағын ұйымдардың қаулап әсуіне әкеліп соқты. Кәсіпорындар
өте күрделі өзара байланыс пен тәуелділікке жөне, сол сияқгы, ірі
корпорациялар толығымен монополияланган менеджментке тап болды. Міне,
осыған байланысты қажеттіліктен туатын ғылыми зерттеулер "ғылыми
менеджмент", "классикалық", "адамгершілік" және "мінез-құлықтық", сол
сияқты "сандық амал" шеңберлеріиде жүргізілді. Жаңа ұйымдарға сыртқы
ортаның құбылыстарына жылдам және икемді бейімделу мүмкіндігін туғызатын
басқару жүйесін қажет етті. Менеджментке жаңа көзқарастың қажеттілігін
өзара бәсекелестік шиеленісте көптеген корпорациялар бастарынан кешірді.
Оларға, бір жағынан, қабылданған шешімдерді өте қолайлы-ландыратын
жағдайлар туғызатын, екінші жагынан, корпорациялардың барлық құрылымдары
арасындағы ұйымдастырушылық қатыстарды сақтап қала алатын әдістер қажет
болды. Белгілі бір жағдайда бұл қажеттілікті жүйелік жөне ситуа-циялық
амаддарға негізделген жаңа зерттеулер қанағаттандыра алатын.
Жүйелік амал, өз атынан белгілі болғандай, басқарушылардан ұйымның
қызметіне әсерін тигізетін мақсатына, ішкі және сыртқы факторлардың пайда
болуының біртұтастығына басым көңіл аударуларын талап етеді. Ал ситуациялық
көзқараста уақыттың бір кезеңінде ұйымның жұмысына әсерін тигізетін
басқарушылық мәселелер нақтылы жағдайды және факторларды зерттеп, талдауға
сүйеніп қабылданылады.
Жүйелік амал көптеген ғылыми бағыттардың басын қосты. Бұл көзқарастың
негізін ұйымның қызмет атқару процесінде кездесетін нақтылы жағдайлар
құрайды. Жағдайды басқару нақтылы жағдайда пайда болған өзара байланыстан
туған, ең басты ауыспалы жағдайды іріктеп алу арқылы жүзеге асырылады.
Ситуациялық ауыспалылықгың құрамы мен мағынасы ұйымның өзіне және оларды
қоршаған ортада белгілі бір сипаты және ерекшелігі бар жүйе арқылы алдынала
анықталады.
Менеджменттің ғылыми іргетасы жаңа білімдермен толықтырылуда. Шамамен 80-
ші жылдардың ортасында ұйымдастыру мәдениеті мен инновациялық менеджмент
мәселелеріне ерекше көңіл аударылды, ал 90-шы жылдары қазіргі ұйымдар
өздерінің келешектегі үмітіне байланыстырылған лидерлік (ағл. — жетекші,
бастаушы) теориясын зерттеу бірінші орынға шықты. Ұйымдардағы адамдардың
мінез-құлық белсенділігін арттыру жолдарын үйренуге бағытталған мінез-
құлықтық ғылым саласын зерттеуге ерекше мән берілді.
"Жаңа классикалық" деп аталатын екінші бағыттан өзінің мағынасы жағынан
кем емес "адамгершілік қатыс" — басқарушылық ойдың үшінші белсенді даму
кезеңі келді. 1940-1960 жылдарда белсенді дамыған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.