Амандасу
Сәлем - арабтын тыңыштық, бейбітшілік мағынасындағы ас-"салам сөзінің тілімізде фонетиқалық өзгеріске түсіп, қалыптасқан түрі. Арабтар бір-бірімен осы сөзді колданып амандасады. Пайғамбардын атын атап, еске түсіргенде де, мұсылмандар: галәй һиссәлж! (оган тыныштық балсын!) сөзін қосып айтады. Мұсылман дінін қабылдағаннан ермен қазақгар да алдымен осы сөзден бастап амандасатын болған.
Сәлемдесу - тұңғыш рет немесе араға белгілі бір уақыт салып, кездескен таныс және бейтаныс адамдардың дәстүрлі сөз, ишара не дене қимылы арқылы бір-біріне жақындық ниет, ілтипат білдіріп, жылы шырай танытуы. "Сәлем - сөздің басы" делінетіні де сондықтан.
Тегінде, әдеп, адамшылық - амандасудан басталады. Адам баласының рухани тарихында қолы жеткен зор игілігі - сәлемдесү). Оның шарапаты. мен кереметі сонда - адамзат әдабініи, қалыптасуында, жұмыр басты пенделердің бір-біріне жылы мейір мен кең пейіл көрсетуінде, достықты, өзара жақындықты бейнелеуде аса зор маңызға ие. Адам баласы қашанда тыныш-бейбіт, басы аман, бауыры бүтін, бір-бірімен тату-тәтті, сыйласып өмір сүруді аңсап, армандаған. Соның негізін сәлемдесу әдебі салған. Сәлемдесу о заманнан құдайшылық, имандылық, кісілік нышаны ретінде түсініліп, қабылданған. Сондықтан, мәселен, қазақтарда бар "сәлемі тузу", ''сәлемнен кеткен жоқ" сияқты сөздер татулықты, ағайын арасынын бұзылмағанын білдіреді. Соған орай бізде "тәңірдің сәлемін беру", "сәлемін қабыл алды" ұғымдары қалыптасқан: Мұндағы тәңір - құдайдың бір аты. Оның түп төркіні ежелгі заростаризм дінінің құдайы - Тәңірінің есімімен байланысты.
"Тәңір жарылқасын!" деген түсініктің өзі сол заманнан біздің кезімізге дейін жетіп, кәдуілгі салт-дәстүрлерімізге арадасып кеткен.
Сәлемдесудің мәні, ен алдымен, бетпе-бет ұшырасқан сәтте болатын тоң-торыс үнсіздік, "ыңғайсыздық" пен жатырқаушылық, салқындық кедергісін жойып, бір-бірінін кейіп-кескінін тану, болмысын байқау, өзіне деген көңіл ауанын білу және тілек , арқылы өзінің қалауын (әдетін) ұқтыру; бір-бірінің аман-саулығын сұрасу, өздерінің аман-есен дидарласып тұрғандарына қуанып, шүкіршілігін жасау, ниеттерінің ақ-адал, таза екенін білдіру. Азиядағы туысқан түркі халықтары, барлық мұсылман елдеріндегідей,'"Ассалаумағалейкум" деген араб сөзімен амандасады, оның мағынасы "Сізге тыныштық тиеймін дегенді білдіреді. Оған жауап, яғни сәлемді алу ретінде айтылатын " Уағалайкумассалам" — "Сізге де тыныштық тілеймін'' деген сөз. Одан кейін барып: "Үй ішіңіз, мал-жаныңыз аман ба? Денсаулығыңыз жақсы ма?" деген сияқты хал-жағдайды білісу, жай, жөн сұрасу рәсімі жалғасады
Сәлемдесу - тұңғыш рет немесе араға белгілі бір уақыт салып, кездескен таныс және бейтаныс адамдардың дәстүрлі сөз, ишара не дене қимылы арқылы бір-біріне жақындық ниет, ілтипат білдіріп, жылы шырай танытуы. "Сәлем - сөздің басы" делінетіні де сондықтан.
Тегінде, әдеп, адамшылық - амандасудан басталады. Адам баласының рухани тарихында қолы жеткен зор игілігі - сәлемдесү). Оның шарапаты. мен кереметі сонда - адамзат әдабініи, қалыптасуында, жұмыр басты пенделердің бір-біріне жылы мейір мен кең пейіл көрсетуінде, достықты, өзара жақындықты бейнелеуде аса зор маңызға ие. Адам баласы қашанда тыныш-бейбіт, басы аман, бауыры бүтін, бір-бірімен тату-тәтті, сыйласып өмір сүруді аңсап, армандаған. Соның негізін сәлемдесу әдебі салған. Сәлемдесу о заманнан құдайшылық, имандылық, кісілік нышаны ретінде түсініліп, қабылданған. Сондықтан, мәселен, қазақтарда бар "сәлемі тузу", ''сәлемнен кеткен жоқ" сияқты сөздер татулықты, ағайын арасынын бұзылмағанын білдіреді. Соған орай бізде "тәңірдің сәлемін беру", "сәлемін қабыл алды" ұғымдары қалыптасқан: Мұндағы тәңір - құдайдың бір аты. Оның түп төркіні ежелгі заростаризм дінінің құдайы - Тәңірінің есімімен байланысты.
"Тәңір жарылқасын!" деген түсініктің өзі сол заманнан біздің кезімізге дейін жетіп, кәдуілгі салт-дәстүрлерімізге арадасып кеткен.
Сәлемдесудің мәні, ен алдымен, бетпе-бет ұшырасқан сәтте болатын тоң-торыс үнсіздік, "ыңғайсыздық" пен жатырқаушылық, салқындық кедергісін жойып, бір-бірінін кейіп-кескінін тану, болмысын байқау, өзіне деген көңіл ауанын білу және тілек , арқылы өзінің қалауын (әдетін) ұқтыру; бір-бірінің аман-саулығын сұрасу, өздерінің аман-есен дидарласып тұрғандарына қуанып, шүкіршілігін жасау, ниеттерінің ақ-адал, таза екенін білдіру. Азиядағы туысқан түркі халықтары, барлық мұсылман елдеріндегідей,'"Ассалаумағалейкум" деген араб сөзімен амандасады, оның мағынасы "Сізге тыныштық тиеймін дегенді білдіреді. Оған жауап, яғни сәлемді алу ретінде айтылатын " Уағалайкумассалам" — "Сізге де тыныштық тілеймін'' деген сөз. Одан кейін барып: "Үй ішіңіз, мал-жаныңыз аман ба? Денсаулығыңыз жақсы ма?" деген сияқты хал-жағдайды білісу, жай, жөн сұрасу рәсімі жалғасады
Амандасу
Сәлем - арабтын тыңыштық, бейбітшілік мағынасындағы ас-"салам сөзінің
тілімізде фонетиқалық өзгеріске түсіп, қалыптасқан түрі. Арабтар бір-
бірімен осы сөзді колданып амандасады. Пайғамбардын атын атап, еске
түсіргенде де, мұсылмандар: галәй һиссәлж! (оган тыныштық балсын!) сөзін
қосып айтады. Мұсылман дінін қабылдағаннан ермен қазақгар да алдымен осы
сөзден бастап амандасатын болған.
Сәлемдесу - тұңғыш рет немесе араға белгілі бір уақыт салып,
кездескен таныс және бейтаныс адамдардың дәстүрлі сөз, ишара не дене қимылы
арқылы бір-біріне жақындық ниет, ілтипат білдіріп, жылы шырай танытуы.
"Сәлем - сөздің басы" делінетіні де сондықтан.
Тегінде, әдеп, адамшылық - амандасудан басталады. Адам баласының
рухани тарихында қолы жеткен зор игілігі - сәлемдесү). Оның шарапаты. мен
кереметі сонда - адамзат әдабініи, қалыптасуында, жұмыр басты пенделердің
бір-біріне жылы мейір мен кең пейіл көрсетуінде, достықты, өзара жақындықты
бейнелеуде аса зор маңызға ие. Адам баласы қашанда тыныш-бейбіт, басы аман,
бауыры бүтін, бір-бірімен тату-тәтті, сыйласып өмір сүруді аңсап,
армандаған. Соның негізін сәлемдесу әдебі салған. Сәлемдесу о заманнан
құдайшылық, имандылық, кісілік нышаны ретінде түсініліп, қабылданған.
Сондықтан, мәселен, қазақтарда бар "сәлемі тузу", ''сәлемнен кеткен жоқ"
сияқты сөздер татулықты, ағайын арасынын бұзылмағанын білдіреді. Соған орай
бізде "тәңірдің сәлемін беру", "сәлемін қабыл алды" ұғымдары қалыптасқан:
Мұндағы тәңір - құдайдың бір аты. Оның түп төркіні ежелгі заростаризм
дінінің құдайы - Тәңірінің есімімен байланысты.
"Тәңір жарылқасын!" деген түсініктің өзі сол заманнан біздің кезімізге
дейін жетіп, кәдуілгі салт-дәстүрлерімізге арадасып кеткен.
Сәлемдесудің мәні, ен алдымен, бетпе-бет ұшырасқан сәтте болатын тоң-
торыс үнсіздік, "ыңғайсыздық" пен жатырқаушылық, салқындық кедергісін
жойып, бір-бірінін кейіп-кескінін тану, болмысын байқау, өзіне деген көңіл
ауанын білу және тілек , арқылы өзінің қалауын (әдетін) ұқтыру; бір-бірінің
аман-саулығын сұрасу, өздерінің аман-есен дидарласып тұрғандарына қуанып,
шүкіршілігін жасау, ниеттерінің ақ-адал, таза екенін білдіру. Азиядағы
туысқан түркі халықтары, барлық мұсылман
елдеріндегідей,'"Ассалаумағалейкум" деген араб сөзімен амандасады, оның
мағынасы "Сізге тыныштық тиеймін дегенді білдіреді. Оған жауап, яғни
сәлемді алу ретінде айтылатын " Уағалайкумассалам" — "Сізге де тыныштық
тілеймін'' деген сөз. Одан кейін барып: "Үй ішіңіз, мал-жаныңыз аман ба?
Денсаулығыңыз жақсы ма?" деген сияқты хал-жағдайды білісу, жай, жөн сұрасу
рәсімі жалғасады
Дүние жүзіндегі сан алуан халықтардық сәлемдссуі де түрлі түрлі болып
келеді. Мысалы, жапондықтар, танысатын көрген жерде қалшиып сәл тұрғаннан
кейін, колық алдымен беліне одан кейін иіліп, тізесіне дейін апарып, сол
енкейгек қалпы, мүләйім жүзбен көзін сүзіп қарайды. Ондай тәжім етудің
жапондықтар-да: басы жерге жеткенше еңкею, орташа бүгілу және сәл иілү
сияқты түрлері бар. Осыған ұқсас сәлем әдептері қазақта, кейбір бауырлас
халықтарда да кездеседі. Мәселен, қазақ келіншектер қайын аталары мен
енелеріне, қайнағалары мен жасы келген абысын-ажынға, өзі келін боп түскен
жердің үлкендеріне тізе бүгіп, қолын кеудесіне қойып, иіліп сәлем қылады.
Оған үлкендер: "Көпжаса, балам!", "Үбірлі-шубірлі бол" -деген сияқты тілек
айтып, батасын береді. Өзбек, қарақалпақтарда да осындай сәлемдесу түрі
болғанын "Алпамыс" жырындағы Гүлбаршынның қайнағасына "иіліп, бүгіліп, қол
қусырып, тізесін басып, сәлем берді" дегенінен көруге болады. Ал еркектер
арасында бұрын қол қусырып сәлем беру, яғни "көріп турсың ғои, екі қолында
да ештеңе жоқ, бір-біріне устасқан" дегенді аңғартатын сәлемдесу түрі
болған. Сол "Алпамыста": "қырық қадам жетпей, аттан түсіп, кол қусырып
сәлем бергені" жайында айтылады.
Ауғандар алдымен қолын мандайларына тигізіп, ишіп, изет жасап,
сәлемдеседі екен. Олары - "басымыз аман болсын дегендері. Тибеттіктерде
тіптен қызық: бір-бірімен амаңдасқанда, оң қолымен бас киімін алып, сол
қолын құлағының артын ұстап, тілдерін шығарады екен. Ерте кезде Қытайда
досжарамен сәлемдесудің түрі өз қолын өзі қысу болыпты. Латын Аме
риқасындағылар бір-бірімен кұшақтасып сәлемдескен. Француздар бірінің-бірі
маңдайынан сүйіп амандасады. Жас америқандықтардың аман-сәлемі бір-бірінің
иығын қағу болса, өзар мұрындарын сипасып, бірін-бірі иіскеп амандасатын
халықтар бар екен.
Сәлемдесуден кейін хал-ахуал сұрасу да әдепке, көргенділі естілікке
жатады. Мұнда да ар халықта әр басқа қалыптасқа жора-салттар бар. Мысалы,
орыстар: "Денсаулығың қалай." - дейтін болса, ертедегі мысырлықтар: "Қалай,
сіз терлейсіз бе" - дейтін болған. Гректер "қуаныңыз" сөзін айтса,
қытайлықтар. Бугін тамақтандыңыз ба ? Қарныңыз тоқ па?" - деп сұрайды екен.
Орта Азия халықтарыңда сол жақ кеудесін оң қолымен басып кеудесін иіп
сәлемдесу қалыптасқан да, одан кейін хал-жағдай сұрасатын болған. Ал
монғолдардың алдымен айтатыны: "Қалай көшіп жатырсың ? Қалай қыстап отырсың
? Малыңыз қалай ?" Бұл жөн сұрасу баршаға түгел ортақ, тіпті көшу дегенді
білмейтін мал ұстамайтын өзге кәсіп иелері, кдла тұрғындары да солай аман
дасады. Бізде болса: "Бала-шаға, уй іші аман ба? Денсаулығыңыз
жақсыма ? Мал-жаныңыз саума ?" - деп бастап, біраз жерге дейтін апаратыны
белгілі.
Міне, мұның бәрі әр елдің тұрмыс-тіршілік ерекшеліктеріне өмір сүру
жағдайлары мен салт-ғұрыптарына байланысты сәлемдесу әдептерінің де
өзгешеліктері болатынын көрсетеді. Сонымен қатар сәлемдесу әдеп-салты да
уақыт өте келе, азды-көпті өзгеріске ұшырап отырған. Ол заңды да.
Бұрынғы КСРО шаңырағының астында ғұмыр кешкен жылдарда халқымыздың
әдеп-инабат дәстүрі көз түрткі болып, онын сәлемдесу әдебімізге де теріс
әсері тиді, баңырғы жарасымды, халық журегіне ыстық әрі терен мәнді
ұлттыкГғұрыпқа зор нұқсан келтірілді. Мұның өзі ең алдымен адамның алтын
басын кезге ілмеуге, қадір-қасиетін елемеуге соқтмрып, бірімен-бірі "зорас-
ти" десіп өте шығатын нәрсіздікке, парықсыздыққа, салқын-дыққа душар етті.
Сейтіп, халқымыздың атам заманнан келе жатқан бір-біріне иба керсетіп,
таныған-танымағанына қарамай, сәлемдесу, үлкендердің алдынан кесе етпеу,
қос қолдап қол алысу, таңертең ұйқыдан тұрғаңда, ата-анаға, жасы үлкендерге
сәлем беру сияқты аяулы, адамшылық салтымыз "ескіліктің қалдығы" ретінде
құстаналанып, бәрімізге бірдей міндетті әдеп нормасынан шығып қалды.
Мектептердің көпшілігінде оқушылар сәлемдесуді ерен санамай, адамдар
арасында жатырқаушылық Ислам дінінде салемдесу мен рұқсат сүрау
әдептіліктің ен үлкені деп үйретіледі. Құранда: "Өз уйіңізден басқа уйге
рұсат сурамай Һәм ешем бермей кірмеңіз. Рұқсат сурап, сәлем беріп кіру жөн.
Ислам рұқсат сұрау мен сәлем беруді шариғатқа (намазға) кіргізген және
сонымен қатар адамдарға бір-бірінен сәлемді қабыл алып, жауапты жақсылап
қайтаруды бұйырады: "Еер сізге сәлем берілсе, сіз онан жақсырақ болмаса да,
тап өзіндей етіп жауап қайтарыңыз". ("Ниса" сүресі, 86-аят.) Мүхаммед
пайғамбардан: "Исламның ең жақсы сипаттары қайсылар ?" - деп сұрағаңда, ол:
"Аштарға тамақ беру, танитын һәм танымайтьмдарға сәлем беру", - деп жауап
берген.
Қазақ елінің дәстүрі бойынша да таныс, бейтаныстытына қарамай, жасы
кішінің үлкенге бірінші болып сәлем беруі міндет. Біз өзіміздің ұлттық
рухымызды тіктеп, халықтық негіздерге бетбұрыс жасап отырған қазіргі кезде
ұсақ-түиекке санамай, әдеттілік, имаңдық негізі болып табылатын.
Дарласу әдебіне: жасы үлкендерге, көпшілікке, отырғандарға сәлем беру
салтымызды үйде, балабақша, орта және жоғары оқу орындарыңда қайта
жаңғыртуымыз, қалпына келтіруіміз керек.
Сәлемдесудің түп негізі жылы шырай, кіші пейілділік екенін, оған
үлкеңдер де лайықты жауап қатьш: "Көп жаса, балам!", ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сәлем - арабтын тыңыштық, бейбітшілік мағынасындағы ас-"салам сөзінің
тілімізде фонетиқалық өзгеріске түсіп, қалыптасқан түрі. Арабтар бір-
бірімен осы сөзді колданып амандасады. Пайғамбардын атын атап, еске
түсіргенде де, мұсылмандар: галәй һиссәлж! (оган тыныштық балсын!) сөзін
қосып айтады. Мұсылман дінін қабылдағаннан ермен қазақгар да алдымен осы
сөзден бастап амандасатын болған.
Сәлемдесу - тұңғыш рет немесе араға белгілі бір уақыт салып,
кездескен таныс және бейтаныс адамдардың дәстүрлі сөз, ишара не дене қимылы
арқылы бір-біріне жақындық ниет, ілтипат білдіріп, жылы шырай танытуы.
"Сәлем - сөздің басы" делінетіні де сондықтан.
Тегінде, әдеп, адамшылық - амандасудан басталады. Адам баласының
рухани тарихында қолы жеткен зор игілігі - сәлемдесү). Оның шарапаты. мен
кереметі сонда - адамзат әдабініи, қалыптасуында, жұмыр басты пенделердің
бір-біріне жылы мейір мен кең пейіл көрсетуінде, достықты, өзара жақындықты
бейнелеуде аса зор маңызға ие. Адам баласы қашанда тыныш-бейбіт, басы аман,
бауыры бүтін, бір-бірімен тату-тәтті, сыйласып өмір сүруді аңсап,
армандаған. Соның негізін сәлемдесу әдебі салған. Сәлемдесу о заманнан
құдайшылық, имандылық, кісілік нышаны ретінде түсініліп, қабылданған.
Сондықтан, мәселен, қазақтарда бар "сәлемі тузу", ''сәлемнен кеткен жоқ"
сияқты сөздер татулықты, ағайын арасынын бұзылмағанын білдіреді. Соған орай
бізде "тәңірдің сәлемін беру", "сәлемін қабыл алды" ұғымдары қалыптасқан:
Мұндағы тәңір - құдайдың бір аты. Оның түп төркіні ежелгі заростаризм
дінінің құдайы - Тәңірінің есімімен байланысты.
"Тәңір жарылқасын!" деген түсініктің өзі сол заманнан біздің кезімізге
дейін жетіп, кәдуілгі салт-дәстүрлерімізге арадасып кеткен.
Сәлемдесудің мәні, ен алдымен, бетпе-бет ұшырасқан сәтте болатын тоң-
торыс үнсіздік, "ыңғайсыздық" пен жатырқаушылық, салқындық кедергісін
жойып, бір-бірінін кейіп-кескінін тану, болмысын байқау, өзіне деген көңіл
ауанын білу және тілек , арқылы өзінің қалауын (әдетін) ұқтыру; бір-бірінің
аман-саулығын сұрасу, өздерінің аман-есен дидарласып тұрғандарына қуанып,
шүкіршілігін жасау, ниеттерінің ақ-адал, таза екенін білдіру. Азиядағы
туысқан түркі халықтары, барлық мұсылман
елдеріндегідей,'"Ассалаумағалейкум" деген араб сөзімен амандасады, оның
мағынасы "Сізге тыныштық тиеймін дегенді білдіреді. Оған жауап, яғни
сәлемді алу ретінде айтылатын " Уағалайкумассалам" — "Сізге де тыныштық
тілеймін'' деген сөз. Одан кейін барып: "Үй ішіңіз, мал-жаныңыз аман ба?
Денсаулығыңыз жақсы ма?" деген сияқты хал-жағдайды білісу, жай, жөн сұрасу
рәсімі жалғасады
Дүние жүзіндегі сан алуан халықтардық сәлемдссуі де түрлі түрлі болып
келеді. Мысалы, жапондықтар, танысатын көрген жерде қалшиып сәл тұрғаннан
кейін, колық алдымен беліне одан кейін иіліп, тізесіне дейін апарып, сол
енкейгек қалпы, мүләйім жүзбен көзін сүзіп қарайды. Ондай тәжім етудің
жапондықтар-да: басы жерге жеткенше еңкею, орташа бүгілу және сәл иілү
сияқты түрлері бар. Осыған ұқсас сәлем әдептері қазақта, кейбір бауырлас
халықтарда да кездеседі. Мәселен, қазақ келіншектер қайын аталары мен
енелеріне, қайнағалары мен жасы келген абысын-ажынға, өзі келін боп түскен
жердің үлкендеріне тізе бүгіп, қолын кеудесіне қойып, иіліп сәлем қылады.
Оған үлкендер: "Көпжаса, балам!", "Үбірлі-шубірлі бол" -деген сияқты тілек
айтып, батасын береді. Өзбек, қарақалпақтарда да осындай сәлемдесу түрі
болғанын "Алпамыс" жырындағы Гүлбаршынның қайнағасына "иіліп, бүгіліп, қол
қусырып, тізесін басып, сәлем берді" дегенінен көруге болады. Ал еркектер
арасында бұрын қол қусырып сәлем беру, яғни "көріп турсың ғои, екі қолында
да ештеңе жоқ, бір-біріне устасқан" дегенді аңғартатын сәлемдесу түрі
болған. Сол "Алпамыста": "қырық қадам жетпей, аттан түсіп, кол қусырып
сәлем бергені" жайында айтылады.
Ауғандар алдымен қолын мандайларына тигізіп, ишіп, изет жасап,
сәлемдеседі екен. Олары - "басымыз аман болсын дегендері. Тибеттіктерде
тіптен қызық: бір-бірімен амаңдасқанда, оң қолымен бас киімін алып, сол
қолын құлағының артын ұстап, тілдерін шығарады екен. Ерте кезде Қытайда
досжарамен сәлемдесудің түрі өз қолын өзі қысу болыпты. Латын Аме
риқасындағылар бір-бірімен кұшақтасып сәлемдескен. Француздар бірінің-бірі
маңдайынан сүйіп амандасады. Жас америқандықтардың аман-сәлемі бір-бірінің
иығын қағу болса, өзар мұрындарын сипасып, бірін-бірі иіскеп амандасатын
халықтар бар екен.
Сәлемдесуден кейін хал-ахуал сұрасу да әдепке, көргенділі естілікке
жатады. Мұнда да ар халықта әр басқа қалыптасқа жора-салттар бар. Мысалы,
орыстар: "Денсаулығың қалай." - дейтін болса, ертедегі мысырлықтар: "Қалай,
сіз терлейсіз бе" - дейтін болған. Гректер "қуаныңыз" сөзін айтса,
қытайлықтар. Бугін тамақтандыңыз ба ? Қарныңыз тоқ па?" - деп сұрайды екен.
Орта Азия халықтарыңда сол жақ кеудесін оң қолымен басып кеудесін иіп
сәлемдесу қалыптасқан да, одан кейін хал-жағдай сұрасатын болған. Ал
монғолдардың алдымен айтатыны: "Қалай көшіп жатырсың ? Қалай қыстап отырсың
? Малыңыз қалай ?" Бұл жөн сұрасу баршаға түгел ортақ, тіпті көшу дегенді
білмейтін мал ұстамайтын өзге кәсіп иелері, кдла тұрғындары да солай аман
дасады. Бізде болса: "Бала-шаға, уй іші аман ба? Денсаулығыңыз
жақсыма ? Мал-жаныңыз саума ?" - деп бастап, біраз жерге дейтін апаратыны
белгілі.
Міне, мұның бәрі әр елдің тұрмыс-тіршілік ерекшеліктеріне өмір сүру
жағдайлары мен салт-ғұрыптарына байланысты сәлемдесу әдептерінің де
өзгешеліктері болатынын көрсетеді. Сонымен қатар сәлемдесу әдеп-салты да
уақыт өте келе, азды-көпті өзгеріске ұшырап отырған. Ол заңды да.
Бұрынғы КСРО шаңырағының астында ғұмыр кешкен жылдарда халқымыздың
әдеп-инабат дәстүрі көз түрткі болып, онын сәлемдесу әдебімізге де теріс
әсері тиді, баңырғы жарасымды, халық журегіне ыстық әрі терен мәнді
ұлттыкГғұрыпқа зор нұқсан келтірілді. Мұның өзі ең алдымен адамның алтын
басын кезге ілмеуге, қадір-қасиетін елемеуге соқтмрып, бірімен-бірі "зорас-
ти" десіп өте шығатын нәрсіздікке, парықсыздыққа, салқын-дыққа душар етті.
Сейтіп, халқымыздың атам заманнан келе жатқан бір-біріне иба керсетіп,
таныған-танымағанына қарамай, сәлемдесу, үлкендердің алдынан кесе етпеу,
қос қолдап қол алысу, таңертең ұйқыдан тұрғаңда, ата-анаға, жасы үлкендерге
сәлем беру сияқты аяулы, адамшылық салтымыз "ескіліктің қалдығы" ретінде
құстаналанып, бәрімізге бірдей міндетті әдеп нормасынан шығып қалды.
Мектептердің көпшілігінде оқушылар сәлемдесуді ерен санамай, адамдар
арасында жатырқаушылық Ислам дінінде салемдесу мен рұқсат сүрау
әдептіліктің ен үлкені деп үйретіледі. Құранда: "Өз уйіңізден басқа уйге
рұсат сурамай Һәм ешем бермей кірмеңіз. Рұқсат сурап, сәлем беріп кіру жөн.
Ислам рұқсат сұрау мен сәлем беруді шариғатқа (намазға) кіргізген және
сонымен қатар адамдарға бір-бірінен сәлемді қабыл алып, жауапты жақсылап
қайтаруды бұйырады: "Еер сізге сәлем берілсе, сіз онан жақсырақ болмаса да,
тап өзіндей етіп жауап қайтарыңыз". ("Ниса" сүресі, 86-аят.) Мүхаммед
пайғамбардан: "Исламның ең жақсы сипаттары қайсылар ?" - деп сұрағаңда, ол:
"Аштарға тамақ беру, танитын һәм танымайтьмдарға сәлем беру", - деп жауап
берген.
Қазақ елінің дәстүрі бойынша да таныс, бейтаныстытына қарамай, жасы
кішінің үлкенге бірінші болып сәлем беруі міндет. Біз өзіміздің ұлттық
рухымызды тіктеп, халықтық негіздерге бетбұрыс жасап отырған қазіргі кезде
ұсақ-түиекке санамай, әдеттілік, имаңдық негізі болып табылатын.
Дарласу әдебіне: жасы үлкендерге, көпшілікке, отырғандарға сәлем беру
салтымызды үйде, балабақша, орта және жоғары оқу орындарыңда қайта
жаңғыртуымыз, қалпына келтіруіміз керек.
Сәлемдесудің түп негізі жылы шырай, кіші пейілділік екенін, оған
үлкеңдер де лайықты жауап қатьш: "Көп жаса, балам!", ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz