Қазақстанның қызыл кітабына енгізілген жануарлар мен қорықтар тізімі

І. Кіріспе . Қызыл кітаптың қызметі
ІІ. Негізгі бөлім.
а) Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар тізімі
б) Қорық түрлері
ІІІ. Қорытынды

Адамның іс-әрекеттерінің нәтижесінде Қазақстанның табиғи жағдайлары көп өзгерістерге ұшырады. Бұрынғы өзен-көл маңындағы орман-тоғайлар аяусыз кесілді. Бір кезде кең байтақ даламызда үйір-үйірмен жүретін құланның, жабайы жылқы – тарпанның, тоғай бұғысы мен жолбарсытың жойылуына да адам кінәлі .
Жүздеген жылдар бойы шаруашылық мақсаттар үшін ағаштарды кесуге, құстарды, сүтқоректілерді, балықтарды жыртқышпен аулауға шек қойылмады. Мұндай жағдай жер бетіндегі өсімдіктер түрлерін, кәсіптік жануарлар санын күрт азайтты. Кейбір түрлер мүлдем жойылып кетті. Халқымыз ежелден-ақ өсімдіктер мен жануарлардың табиғаттағы адам өміріндегі қадір-қасиетін, пайда – маңызын жақсы білген. Жас ұрпақтың көкейіне құйып, оларды сақтап, қорғауға баулып, тәрбиелегн.
“Ер – елдің көркі, орман-тоғай жердің көркі”, “Бір тал кессең, он тал ек”, “Дәрі – шөптен шығады, дана – көптен шығады”, “Қорада малың болсын, көшеңде талың болсын”, “Тау бұлағымен көрікті, бұлақ құрағымен көрікті”, “Дала көркі – мал, өзен көркі - тал”, “Нар – түйеден, тұлпар – биеден”, “Мал өсірсең – қой өсір, өнімі оның көл-көсір”.
Халқымыздың өз ұрпағын, табиғатты аялап, сақтауға тәрбиелейтін алуан түрлі құралдары бар. Солардың бірі – тыйым салатын сөздер: “Көк шөпті жұлма, таптама”, “Көктемде жан-жануарларға тиіспе”, “Үйге кірген жыланға ақ құйып шығар”.
“Қызыл кітап” сирек кездесетін және жойылып кету қаупі бар өсімдіктер мен жануарлар түрлерін қорғау мақсатымен жазылған. Қазақстанда “Қызыл кітап” тұңғыш рет 1978 жылы шықты. Онда омыртқалы жануарлардың сиреп бара жатқан түрлері тіркелді. Екінші басылымы 1991 жылы, 3-ші басылымы 1996 жылы шығарылды. Мұнда балықтардың 16 түрі, бақалардың 3 түрі, жорғаулаушылардың 40 түрі енгізілген.
Қызыл кітап - өз алдына ерекше кітап. Қазақстан Республикасы Қызыл кітабында тіркелетін жануарлар 5 санатқа бөлінеді.
Олар І санат – жойылып бара жатқан түрлер мен түртармақтары; ІІ санат – саны азайып бара жатқан түрлер мен түртармақтары; ІІІ санат – сирек түрлер мен түртармақтары; VІ санат – белгісіз түрлер мен түртармақтары және V санат – қалпына келтірілген түрлер мен түртармақтар.
Жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі жұмыс Қазақстан Республикасы заңына сәйкес жүргізіліп келеді. Бұл мемлекетті маңызды іс қазіргі негізігі міндет – Қызыл кітапқа тіркелген түрлер мен түршелерді ғана қорғау емес. Сонымен бірге ғаламға белгісіз түрлерін жергілікті жерлерде зерттеу. Олардың ғаламшардан мүлде жойылып кетпеуіне үлес қосу.

1. “Қазақстан қызыл кітап беттерінен” – А. Ковшарь
2. “Жалпы экологияның қысқаша курсы” – А.К.Бродский
3. “Экология негіздері” - Ж.Ж.Жатқанбаев
4. “Биология” 9-сынып –Р.Сәтімбеков, Р.Әлімқұлова, Б.Заирова - 2005