Дамыған мемлекеттер ұғымы. Америка құрама штаттары және оның әлемдiк экономикалық қатынастардағы ролi мен ықпалы
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Дамыған мемлекеттер ұғымы. Америка құрама штаттары және
оның әлемдiк экономикалық қатыныастрдағы ролi мен ықпалы ... ... .5
2. Америка құрама штаттарының әлем елдерімен сыртқы сауда байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
3. Америка құрама штаттары мен Қазақстан Республикасы арасындағы саяси.экономикалық қатынастар деңгейi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Пайдаланылған әдебитетер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
1. Дамыған мемлекеттер ұғымы. Америка құрама штаттары және
оның әлемдiк экономикалық қатыныастрдағы ролi мен ықпалы ... ... .5
2. Америка құрама штаттарының әлем елдерімен сыртқы сауда байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
3. Америка құрама штаттары мен Қазақстан Республикасы арасындағы саяси.экономикалық қатынастар деңгейi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Пайдаланылған әдебитетер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Әрине тарихи тұрғыдан бағалағанда бiрнеше жүз жылдық даму тарихы бар Америка құрама штаттары бұл жылдар тым аз ғана уақыт болып табылғанмен, алайда осы аз ғана уақыт аралығында Америка құрама штаттары тек экономикалық формация емес сондай-ақ қоғамдық формацияда түбегейлі өзгертiп бұл елдiң экономикасы бұрынғыдан мүлдем басқаша жаңа, яғни нарықтақ қатнастарға негiзделiп, жаңаша қарқынмен жұмыс жасай бастады деп айтуға болады.
Әрине, Америка құрама штаттары қойнауы мұнай мен мол қазбалы байлыққа толы болмаса да дәл қазір елдің экономикасы аса жоғары денгейде даму үстiнде деп айтуға болады.
Соған қарамастан қазiргi таңда бұл елде экономиканы мемлекеттiк ретеудiң маңызы тіпті нарықтық жағдайында да өзiнiң өзектiлiгiн жоғалтқан жоқ деп айтуға болады.
Мұны Америка құрама штаттары экономикалық саясатының кемшілігі емес айтарлықтай дәрежедегі басымдылығы деп қарастыруға болады, өйткені мемлекет сол арқылы елдiң экономикалық дамыуының негiзгi бағыттарын айқындап, әсiресе стратегиялық макроэкономикалық бағытта алдын-ала дұрыс жоспарлау жасап отыруға мүмкiндік тудырып отыр деуге болады.
Мiне осы тұрғыдан алғанда Америка құрама штаттарының қазіргі экономикалық реформаларының нәтиже жетістіктері кез келген ел үшін үлгі боларлық дәрежеде деп айтуға толық негіз береді, әрі бұл жетістіктер сөзсіз, ғылыми-экономикалық тұрғыдан зерттеп талдауды қажет етеді.
Сондықтанда мен өзiмнiң курстық жұмысмда ең дамыған ел ретiнде Америка құрама штаттарының экономикалық саясаты мен өзге елдермен сондай-ақ Қазақстанмен экономикалық қатынастарына талдау жасағым келедi және АҚШ-тың экономикалық саясатының негізгі бағыттары мен үздік үлгілерін теориялық тұрғыдап саралау мәселесі сөзсіз өзекті тақырыптардың қатарында жатады деп айтқан болар едiм..
Әрине, Америка құрама штаттары қойнауы мұнай мен мол қазбалы байлыққа толы болмаса да дәл қазір елдің экономикасы аса жоғары денгейде даму үстiнде деп айтуға болады.
Соған қарамастан қазiргi таңда бұл елде экономиканы мемлекеттiк ретеудiң маңызы тіпті нарықтық жағдайында да өзiнiң өзектiлiгiн жоғалтқан жоқ деп айтуға болады.
Мұны Америка құрама штаттары экономикалық саясатының кемшілігі емес айтарлықтай дәрежедегі басымдылығы деп қарастыруға болады, өйткені мемлекет сол арқылы елдiң экономикалық дамыуының негiзгi бағыттарын айқындап, әсiресе стратегиялық макроэкономикалық бағытта алдын-ала дұрыс жоспарлау жасап отыруға мүмкiндік тудырып отыр деуге болады.
Мiне осы тұрғыдан алғанда Америка құрама штаттарының қазіргі экономикалық реформаларының нәтиже жетістіктері кез келген ел үшін үлгі боларлық дәрежеде деп айтуға толық негіз береді, әрі бұл жетістіктер сөзсіз, ғылыми-экономикалық тұрғыдан зерттеп талдауды қажет етеді.
Сондықтанда мен өзiмнiң курстық жұмысмда ең дамыған ел ретiнде Америка құрама штаттарының экономикалық саясаты мен өзге елдермен сондай-ақ Қазақстанмен экономикалық қатынастарына талдау жасағым келедi және АҚШ-тың экономикалық саясатының негізгі бағыттары мен үздік үлгілерін теориялық тұрғыдап саралау мәселесі сөзсіз өзекті тақырыптардың қатарында жатады деп айтқан болар едiм..
1. Тажутов А. США и Казахстан: паралле¬ли и расхождения. Новое поколение, 1996.
2. Токаев К. К. Под стягом независимос¬ти: очерки о внешней политике Казахстана. Алматы, 1997.
3. Страны мира: краткий политико-экономический справочник. М.: Политиз¬дат, 1988.
4. Киреев Н. Г. Новый этап в эволюции сме¬шанной экономики. США: новые тенденции экономического развития в 90-е годы. М.: На¬ука, 1991.
5. Барэм Джон. Между Европой и Азией. За рубежом, 1995.
6. Ходеева О. "США как самый большой партнер страны. Столичное обозрение, 1997.
7. Михайлов В. Казахстан — США: новая веха во взаимоотношениях. Казправда, 1998.
8.Нарибаев М.К. История и перспективы развития казахстанско-американских двусторон¬них отношений. Саясат. № 4, 1998.
9. Скосырев В. Европейский союз двинулся на Восток. Известия, 13 марта 1998.
10. Михеев В. Кипр: южане стучатся в Ев¬ропу, северяне дрейфуют в сторону США. Известия, 13 марта 1998.
11. Васильев А. Мост через Босфор. М, 1989.
в новых условиях// Казахстан и мировое сообщество
2. Токаев К. К. Под стягом независимос¬ти: очерки о внешней политике Казахстана. Алматы, 1997.
3. Страны мира: краткий политико-экономический справочник. М.: Политиз¬дат, 1988.
4. Киреев Н. Г. Новый этап в эволюции сме¬шанной экономики. США: новые тенденции экономического развития в 90-е годы. М.: На¬ука, 1991.
5. Барэм Джон. Между Европой и Азией. За рубежом, 1995.
6. Ходеева О. "США как самый большой партнер страны. Столичное обозрение, 1997.
7. Михайлов В. Казахстан — США: новая веха во взаимоотношениях. Казправда, 1998.
8.Нарибаев М.К. История и перспективы развития казахстанско-американских двусторон¬них отношений. Саясат. № 4, 1998.
9. Скосырев В. Европейский союз двинулся на Восток. Известия, 13 марта 1998.
10. Михеев В. Кипр: южане стучатся в Ев¬ропу, северяне дрейфуют в сторону США. Известия, 13 марта 1998.
11. Васильев А. Мост через Босфор. М, 1989.
в новых условиях// Казахстан и мировое сообщество
ЖОСПАР
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Дамыған мемлекеттер ұғымы. Америка құрама штаттары және
оның әлемдiк экономикалық қатыныастрдағы ролi мен ықпалы ... ... .5
2. Америка құрама штаттарының әлем елдерімен сыртқы сауда байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..10
3. Америка құрама штаттары мен Қазақстан Республикасы арасындағы саяси-экономикалық қатынастар деңгейi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Пайдаланылған әдебитетер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Кiрiспе
Әрине тарихи тұрғыдан бағалағанда бiрнеше жүз жылдық даму тарихы бар Америка құрама штаттары бұл жылдар тым аз ғана уақыт болып табылғанмен, алайда осы аз ғана уақыт аралығында Америка құрама штаттары тек экономикалық формация емес сондай-ақ қоғамдық формацияда түбегейлі өзгертiп бұл елдiң экономикасы бұрынғыдан мүлдем басқаша жаңа, яғни нарықтақ қатнастарға негiзделiп, жаңаша қарқынмен жұмыс жасай бастады деп айтуға болады.
Әрине, Америка құрама штаттары қойнауы мұнай мен мол қазбалы байлыққа толы болмаса да дәл қазір елдің экономикасы аса жоғары денгейде даму үстiнде деп айтуға болады.
Соған қарамастан қазiргi таңда бұл елде экономиканы мемлекеттiк ретеудiң маңызы тіпті нарықтық жағдайында да өзiнiң өзектiлiгiн жоғалтқан жоқ деп айтуға болады.
Мұны Америка құрама штаттары экономикалық саясатының кемшілігі емес айтарлықтай дәрежедегі басымдылығы деп қарастыруға болады, өйткені мемлекет сол арқылы елдiң экономикалық дамыуының негiзгi бағыттарын айқындап, әсiресе стратегиялық макроэкономикалық бағытта алдын-ала дұрыс жоспарлау жасап отыруға мүмкiндік тудырып отыр деуге болады.
Мiне осы тұрғыдан алғанда Америка құрама штаттарының қазіргі экономикалық реформаларының нәтиже жетістіктері кез келген ел үшін үлгі боларлық дәрежеде деп айтуға толық негіз береді, әрі бұл жетістіктер сөзсіз, ғылыми-экономикалық тұрғыдан зерттеп талдауды қажет етеді.
Сондықтанда мен өзiмнiң курстық жұмысмда ең дамыған ел ретiнде Америка құрама штаттарының экономикалық саясаты мен өзге елдермен сондай-ақ Қазақстанмен экономикалық қатынастарына талдау жасағым келедi және АҚШ-тың экономикалық саясатының негізгі бағыттары мен үздік үлгілерін теориялық тұрғыдап саралау мәселесі сөзсіз өзекті тақырыптардың қатарында жатады деп айтқан болар едiм..
1. Дамыған мемлекеттер ұғымы. Америка құрама штаттары және
оның әлемдiк экономикалық қатыныастрдағы ролi мен ықпалы
Дамыған мемлекеттер болып қазірде әлемдік экономикада жетекші орынға ие болып отырған мемлекеттердi айтуға болады. Бүгінде, дамыған мемлекеттердiң экономикалық потенцияалын, әлеуметтік жағдайын, АҚШ-ты мен Ұлыбритания, Франция, Германия және Жапония т.б. сияқты елдердi барлық әлем елдерi мойындап отыр.
Америка құрама штаттары соңғы 20 жылда (1984-2004 ж.ж.) ұлттық өнім айналымының көлемі 4 есе өсіт. Мұндай экономикалық шарықтау ешбір мемлекетте болмағанды, тіптен осындай экономикалық гүлденуді Америка құрама штаттарының негізгі экономикалық көрсеткіштері мынадай еді. ВВП көлемі 7,48 трл. дол., инвестиция көлемі –2,5 трл дол; сыртқы сауда көлемі-3,25 млрд. доллар; яғни экспорт –183 млрд доллар, пайдаланылған инвестиция –62 млр дол валюталық резерв-140 млрд. ддолл.. Бұл 10 жылдық реформаның көрсеткіштері еді.
Экономиканың әр секторы мен ВВП арасында баланс сақталғанды, яғни;16.
*ауылшарушылығы –20 %
*екінші сектор-48,4% (өндіріс және құрылыс).
*үшінші сектор –31,0 % (сауда, тарнспорт, байланыс).
Статистикалық көрсетькіштерден көргендей-ақ соңғы жылдары Америка құрама штаттары өнім өндіруде де тұрақты өсімге ие болды. Америка құрама штаттары болат өндіруден Қытайдан кейiн екiншi орында, одан кейін Жапония, Ресей, Германия. Мұнай өндірудің орташа жылдық көлемі –140-150 млн. тонна, көмір –1,3 млрд. тонна, электроэнергия өндіру – 1070 млрд квтсағ. Химия өндірісінде қарқынды дамуда. Машина жасауда тұрақты дамуда.
Америка құрама штаттары экономикалық саланың басым бағыттары ретінде белгіленген электрондық өндіріс пен байланыс индустриясы жоғарғы қарқынмен дамуда. Электрондық өндірістің орташа жылдық өнім-40 млрд. долл.
Осыншалықты дәрежедегі көрсеткіштер экономикалық реформалардың нәтижесі.
Америка құрама штаттары соңғы 20 жылда сыртқы сауда ішкі өндіріспен салыстырғанда 3 есеге жылдам, қарқынды түрде дамыды. Сыртқы сауда айналымы 2000 жылы 474 млрд долл құрады, ал 1978 жылы бұл көрсеткіш тек 20,6 млрд. долл. Құрағанды. Экспорт көлемі бойынша Америка құрама штаттары “әлем экспортерлері клубында” жетінші орында иеленуде. Америка құрама штаттары экономикалық дамуында экспорт басты, негізгі фактор болып саналды.
Ресми мәліметтер бойынша ішкі өнім айналымы мен сыртқы сауда айналымы экономикада 40 % дейін көтерілген. Қазірде сыртқы сауда коэффиценті 17-25 % өқұрайды. Дайын өнімді сыртқа шығару көлемі 90 % құрайды. Оның ішінде жеңіл және текстильді өндіріс машина жасау өндірісінің өнімдері 30 %. Америка құрама штаттары экспорттан түскен табысты техника мен құрал-жабдық алуға пайдаланады.
Мұның бәрі сыртқы сауда да жүргізілген реформаларын нәтижесі, көрсеткіштері.
Америка құрама штаттарының пікірі бойынша сыртқы экономикалық байланыстар сферасындағы маңызды фактор саяси ашықтық және экономикеалық реформаның құрамы болып саналады. Себебі: елдің өндіріс күшін дамытуға ықпал етеді. Ол үшін басқа елдерден көп мөлшерде алдыңғы, қатарлы технология, тәжрибие алу көзделді.
Америка құрама штаттары сыртқы экономикада айтарлықтай табысқа жеткенді. Америка құрама штаттарының сыртқы саудасы ел игілігіне қызмет етуде, яғни ел экономикасын табиғи ресурстармен және материалдмен қамтамасыз етуде Америка құрама штаттарында басты рольді техникалық –экономикалық дамыған аймақтар, портты, қалалар, шекаралық сауда аймақтары кіреді.
Осыдан150 жыл бұрын К.Маркс пен Ф. Энгельс “Коммунистік партия манифесті” еңбектерінде былай деп жазғанды: “Буржуазия эксплуатация арқылы әлемдік рынокті барлық космополиттік елдерді өндіріші және тұтынушыларға айналды.
Ескі тұтынушылық орнына, отандық өніммен қанағаттандыратын жаңа тауар пайда болды. Бұрынғы ұлттықжергілікті мешеуліктің орнына жан –жақты байланыс пен ұлттық өзара тәуелділігі келді.” К. Маркс пен Ф. Энгельс айтқан әлемдік процесс одан әрі дамыды.
Америка құрама штаттары әсіресе, ХХ ғасырдың 80-ші жылдары экономиканың ғаламдануы тарихи процесске айналды, бұл процесстен мемлкеттер тысқары қала алмады. Соған қарамастан қарама-қайшылықтарда кездесті.
Америка құрама штаттары инвестиция құрылымын жақсартуға, шетелдік капиталды энергетиканы, байланыс транспорт жүйелеріне жұмсауға тырысуда. Америка құрама штаттарының тұтынушылық және инвестициялық шексіз мүмкіншіліктері шетелдік капиталды қанша көлемде юолса да жұпта алатындығын көрсетті. Сондықтан да ішкі тұрақтылықты камтамасыз етуден экономикалық тереңдеу мен ашық саясат кепілдігі. Ресми статистика мәліметтері бойынша Америка құрама штаттары
*біріншіден; шетелдік инвестиция нәтижесінде елдің экономикасына салынып жатқан қаржы көлемі өсуде.
*Екіншіден; Елге экспортта шектелген алдыңғы қатардағы технология және техника, техникалық ноу-хан жеткізілуде. Бұл елдің технологиялық дамуын тездетуде.
*Үшіншіден; мемлекеттің экспорт көлемі ұлғаюда, өйткені шетелдік капиталмен жұмыс істеуші кәсіпорын жоғарғы сапалы, экспортқа арналған тауар өндіре отырып қытайдың өнімдерін халықаралық сауда да бәсекелестікке төтеп бере алуына жол ашады. Оағн дәлел, шетелдік инвестициямен жұмыс істеуші кәсіпорындардың экспорт көлемі мынадай 1988 жылы –5,2 %, 1994 жылы –28,7%, 1995 жылы –31,5%, 1996 жылы-40,7% жеткенді.
*Төртіншіден; шетелдік инвестициямен жұмыс істейтін кәсіпорындар мемлекет қазынасына кедендік салықты төлеуде және мемлекет бюджеті салықтың нәтижесінде көбеюде Ресми деректер бойынша 1994 жылы бюджетке салық ретінде 39,0 млрд. долл. кірсе, 1996 жылы -50 млрд. долл. кірген.
Америка құрама штаттарының салық жүйесі шетелдік капиталмен жұмыс істейтін кәсіпорындар үшін өте тиімді, олардың пайда салығының көлемі 33%. Мұндай көрсеткіш дамушы елдер үшін оптимальды болып саналады. Сонымен қатар шетелдік инвесторлар үшін аймақтық орналасуына байланысты және инвестицияланатын экономика саласына байланысты льгот пен преференциялар жүйесі белгіленген.
Америка құрама штаттары аймақтық орналасуына байланысты бірқатар кәсіпорындарға пайда салығы -15% және 24 % төмендетілген. Бірінші топқа еркін экономикалық аймақтағы кәсіпорындар жатады: өндірістік кәсіпорындар, техника –экономикалық және жоғарғы технологияны қамтыған зонада орналасқан кәсіпорындар, порт салумен айналысушы кәсіпорындар, 10 млн долл. Артық қоры бар банктер; 30 млн. долл. Көлемінде шетелдік капиталмен жұмыс істеуші объект, энергетика және комуникация саласындағы объектілер жатады. Екінші топқа: пайда салығы 24 %-ке төмендетілген кәсіпорындар, оларға ашық теңіз аймақтары және шекарасы ашық қалалар , штаттар жатады.
Экономиканың салаларына байланысты белгіленге жеңілдіктерге келетін болсақ, ондай жеңілдік дегеніміз толығымен немесе жаңартылмай пайда салығынан босатылу. Мәселен, Америка құрама штаттары жұмыс істеу мерзімі 10 жылға белгіленген шетелдік капиталмен жұмыс істеуші кәсіпорын пайда салығынан екі жылға босатылады, үшінші жылдан бастап пайда салығы негізгі көрсеткіштер 50%-ке төмендетіледі. Шетелдік капиталмен жұмыс істеуші экспортталатын өнімнің 75% шығарушы кәсіпорынға пайда салығы екі жылдан кейін де жеңілдік барлық уақытқа жүре береді.
2. Америка құрама штаттарының әлем елдерімен сыртқы сауда байланыстары
Америка құрама штаттарының сыртқы экономикалық сауда саясатын тереңірек зерттеу үшін ең алдымен сол сыртқы саясат принциптерін білу қажет.
Америка құрама штаттарының тек экономикалық және сауда байланыстарын әлем елдерімен орнатып ғана қоймай, сонымен қатар ол шетелдің алдыңғы қатарлы ғылыми - техникалық және басқару тәжірибелерін зерттеу, қажетін алды.
Америка құрама штаттарының сыртқы саясатында төрт басты бағыт бар:
1. Ірі мемелкеттер мен қарым қатынас
2. Көрші мемлкеттермен қатынас
3. Үшінші Әлем елдерімен қатынас
4 Халықаралық ұйымдармен.
Америка құрама штаттарының сыртқы саясатының мазмұннда үш негізгі ерекшелік бар:
-сыртқы саясаттың кеңеюі экономикадағы аймақтық және ғаламдық мәселелрге мән беруде.
-жетекшілердің жоғарғы дәрежедегі дипломатиясы аса маңызды.
- Америка құрама штаттары көп жақты әріптестік байланыстар орнатуға ұмтылуыда. Сондықтан басқа елдермен әріптестік және серіктестік үшін арнайы жүйе құрылған.
Америка құрама штаттары экономикалық байланыстары мынадай топтарға бөлінген:
-көрші мемлекеттерімен сауда-экономикалық байланыс
-ірі державалармен экономикалық байланыс.
Америка құрама штаттарында мұнайға деген сұраныс жылына 200 млн тонна болса оның 10 % ғана өзі өндіре алады, ал қалғанын импроттауда. Америка құрама штаттары сыртқы сауда экономикалық қатынастарының ірі мемлекет Ресей Федерациясы. Соңғы жылдары екі ел арасындағы сауда экономикалық байланыстар қарқынды дамуда.
1999 жылы Америка құрама штаттары мен Қазақстан арасында тауар айналымы 5,72 млрд. долл. Құраса, 2000 жылы бұл көрсеткіш 11,93 млрд, долл, құрады.
Мұны Америка құрама штаттары специалистері де қолдап отыр, олардың пікірінше экономикалық байланыстар өзінің сапалы дамыған жаңа кезеңіне көтерілді. Оған дәлел мына таблица №3
Таблица №3
жыл
айналым
экспорт
ипорт
салдо
Сумма млн. долл.
өсім %
Сумма млн. долл.
өсім %
Сумма млн. долл.
өсім %
1992
1993
1994
1995
1996
1997
58,62
7679
5077
5463
6845
6118
+50,2
+30,9
-33,9
+7,6
+25,3
-10,6
3526
4987
3496
3799
5153
40,86
+69,4
+41,4
-29,9
+8,7
+35,6
-20,6
2336
2692
1581
1664
1692
2032
+28,1
+15,2
-41,3
+5,2
+1,7
+20,0
+11,90
+2295
+1915
+2135
+3461
+2054
Америка құрама штаттарының компаниялары Ресейдің ағаш өңдеу өндірісіне қаржы салуда. Сібірде, Қиыр Шығыста жұмыс істеуде. Машина және құрал –жабдықтар қарқынды дамуда.
Бүгінде Америка құрама штаттары өзінің сыртқы сауда экономикалық саясатындағы принциптердің бірі -ірі державалармен қарым-қатынас орнату. Америка құрама штаттары экономикалық байланыстарын дамытуда. 2000 жылы 10 қазанда АҚШ президенті Қытайға тұрақты саду қатынастарын беру жөніндегі заңға қол қойды.37.
Аталмыш жоба АҚШ үшін Қытайдың көп жақты сауда үйесіне қатысуынан пайда көру болатын. Заңға қол қойылғаннан кейін АҚШ пен Қазақстан арасын жақсарта түсетініне сенітінін айтты. Қытай мен сауданы дамыту оның рыногын ашу АҚШ-тың экономикалық дамуына және әлемдік лидерлік позициясына ықпал етіп отыр. АҚШ мемлекетінің пікірі бойынша, Қытайдың ВТО-ға мүше болуы АҚШ үшін жаңа экономикалық мүмкіндіктер тудырады. АҚШ пен Қытай арасындағы сауда байланыстары жеңіл өнеркәсіп тауарлары саласында, инвестиция саласында дамуда.
Оған дәлел мәселен Қытай АҚШ рыногіне сапалы аяқкиім экспорттайтын бірден бір ел. АҚШ алып инвестор ретінде әлемдегі бірінші орындағы мемлекет. Қытайда АҚШ инвестициясымен жұмыс істейтін бірлескен Қытай –Американ кәсіпорындары бар. АҚШ-ты инвестиция салуға қызықтырып отырғаны Қытайдың арзан жұмыс күші.
АҚШ пен Қазақстан алғаш дипломатиялық қарым-қатынас орнатқанда екі жақты сауда айналымы 2,4 млрд .долл. болса 1997 жылы бұл көрсеткіш 20 есеге өсті, яғни 48,99 млрд. долл. АҚШ үшін Қазақстан сауда саласында елеулi әріптесі болса, Қазақстан үшін АҚШ –бірінші.
3. Америка құрама штаттары мен Қазақстан Республикасы арасындағы саяси-экономикалық қатынастар деңгейi
Бүгінгі таңда Қазақтанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуының және халықаралық қатнастар жүйесіне енуінің алғашқы ауыр күндері артта қалғандығын осы бір тариы кезеңнің куәгері біздер , көңілімізбен ұғып, ендігі жағдайда дамудың кезекті сатысының еліміз үшін қандай жетістік әуелетіндігіне ой жіберіп, толғанамыз.
Тәуелсіздігін алған жылдар көлемінің ішінде еліміз алғашқылардың бірі болып әлемнің алдыңғы қатарлы мемлекеттерімен дипломатиялық байланыс орнатып , халықаралық ұйымдарға мүшелікке еніп , мемлекеттің тәуелсіздігін , территориялық тұтастығын және саяси тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік алады. Сөйтіп, еліміз Орта Азия аймағында өзіндік орны бар мемлекетке айналды. Бұл ретте мемлекет басшыларының әлемдік даму үрдісіне қарай сыртқы саясатта дәйекті, сындарлы бағыт ұстап , дер кезінде оқиғалар желісінің өзгеруіне қарай дұрыс шешімдер қабылдап, жүзеге асыра білуі еліміздің әлемдік даму үрдісіне сіңісіп кетуіне жағдай жасады.
Америка құрама штаттары экономикасы аса жақсы дамыған ең iрi мемлекеттер қатарында жатады және де бұл мемлекеттiң Қазақстан үшiн саяси-экономикалық ықпалы да айтарлықтай жоғары деңгейде деуге болады. Америка құрама штаттары мемлекетiнiң Орта Азияда орналасқан және тек осы соңғы он жыл аралығында ғана егемендiкке қолы жеткен бұрынғы Кеңес Одағының тәуелсiз мемлекеттерiне деген көзқарасы осы мемлекеттердiң тәуелсiздiк алған сәттерiнен бастап-ақ оңды болды деп айтуға толық негiз бар.
Оған тәуелсiздiкке жаңа жеткен осы Орта Азияның жас мемлекеттердiң аталаған аймақтағы мемлекеттердiң экономикалық және өзге де саяси мүдделерiнiң көп жағдайда жақын болуы басты себептердiң бiрi болды деп айтуға болар едi.
Жалпы Кеңес Одағы тарағаннан кейiн екi полистi әлемдiк тәртiп өзгергенi белгiлi осыған байланысты Еуропа мен Азиядағы барлық iрi мемлекеттер, сондай-ақ АҚШ Орта Азия бағытында өзiнiң саяси ықпалын сақтап қалуға ұмтылыс жасағаны белгiлi, бiрақ бұл саяси ықпалға деген ұмтылыс барлық кезде бiрден ұтымды нәтижемен жүзеге асты деп айтуға әрине болмайды. Қазiргi әлемдiк саясат ең алдымен экономикалық қарым-қатынаспен тығыз байланысты, сондықтан да мемлекеттер арасында экономикалық байланыс тереңдеген сайын осы мемлекеттер арасындағы саяси мүдделер де ұлғая түсерi сөзсiз. АҚШ Орталық Азия мемлекеттерімен де тығыз қарым-қатынаста. соның ішінде Қазақстан Республикасымен тығыз экономикалық ... жалғасы
ЖОСПАР
Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Дамыған мемлекеттер ұғымы. Америка құрама штаттары және
оның әлемдiк экономикалық қатыныастрдағы ролi мен ықпалы ... ... .5
2. Америка құрама штаттарының әлем елдерімен сыртқы сауда байланыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..10
3. Америка құрама штаттары мен Қазақстан Республикасы арасындағы саяси-экономикалық қатынастар деңгейi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
Пайдаланылған әдебитетер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
Кiрiспе
Әрине тарихи тұрғыдан бағалағанда бiрнеше жүз жылдық даму тарихы бар Америка құрама штаттары бұл жылдар тым аз ғана уақыт болып табылғанмен, алайда осы аз ғана уақыт аралығында Америка құрама штаттары тек экономикалық формация емес сондай-ақ қоғамдық формацияда түбегейлі өзгертiп бұл елдiң экономикасы бұрынғыдан мүлдем басқаша жаңа, яғни нарықтақ қатнастарға негiзделiп, жаңаша қарқынмен жұмыс жасай бастады деп айтуға болады.
Әрине, Америка құрама штаттары қойнауы мұнай мен мол қазбалы байлыққа толы болмаса да дәл қазір елдің экономикасы аса жоғары денгейде даму үстiнде деп айтуға болады.
Соған қарамастан қазiргi таңда бұл елде экономиканы мемлекеттiк ретеудiң маңызы тіпті нарықтық жағдайында да өзiнiң өзектiлiгiн жоғалтқан жоқ деп айтуға болады.
Мұны Америка құрама штаттары экономикалық саясатының кемшілігі емес айтарлықтай дәрежедегі басымдылығы деп қарастыруға болады, өйткені мемлекет сол арқылы елдiң экономикалық дамыуының негiзгi бағыттарын айқындап, әсiресе стратегиялық макроэкономикалық бағытта алдын-ала дұрыс жоспарлау жасап отыруға мүмкiндік тудырып отыр деуге болады.
Мiне осы тұрғыдан алғанда Америка құрама штаттарының қазіргі экономикалық реформаларының нәтиже жетістіктері кез келген ел үшін үлгі боларлық дәрежеде деп айтуға толық негіз береді, әрі бұл жетістіктер сөзсіз, ғылыми-экономикалық тұрғыдан зерттеп талдауды қажет етеді.
Сондықтанда мен өзiмнiң курстық жұмысмда ең дамыған ел ретiнде Америка құрама штаттарының экономикалық саясаты мен өзге елдермен сондай-ақ Қазақстанмен экономикалық қатынастарына талдау жасағым келедi және АҚШ-тың экономикалық саясатының негізгі бағыттары мен үздік үлгілерін теориялық тұрғыдап саралау мәселесі сөзсіз өзекті тақырыптардың қатарында жатады деп айтқан болар едiм..
1. Дамыған мемлекеттер ұғымы. Америка құрама штаттары және
оның әлемдiк экономикалық қатыныастрдағы ролi мен ықпалы
Дамыған мемлекеттер болып қазірде әлемдік экономикада жетекші орынға ие болып отырған мемлекеттердi айтуға болады. Бүгінде, дамыған мемлекеттердiң экономикалық потенцияалын, әлеуметтік жағдайын, АҚШ-ты мен Ұлыбритания, Франция, Германия және Жапония т.б. сияқты елдердi барлық әлем елдерi мойындап отыр.
Америка құрама штаттары соңғы 20 жылда (1984-2004 ж.ж.) ұлттық өнім айналымының көлемі 4 есе өсіт. Мұндай экономикалық шарықтау ешбір мемлекетте болмағанды, тіптен осындай экономикалық гүлденуді Америка құрама штаттарының негізгі экономикалық көрсеткіштері мынадай еді. ВВП көлемі 7,48 трл. дол., инвестиция көлемі –2,5 трл дол; сыртқы сауда көлемі-3,25 млрд. доллар; яғни экспорт –183 млрд доллар, пайдаланылған инвестиция –62 млр дол валюталық резерв-140 млрд. ддолл.. Бұл 10 жылдық реформаның көрсеткіштері еді.
Экономиканың әр секторы мен ВВП арасында баланс сақталғанды, яғни;16.
*ауылшарушылығы –20 %
*екінші сектор-48,4% (өндіріс және құрылыс).
*үшінші сектор –31,0 % (сауда, тарнспорт, байланыс).
Статистикалық көрсетькіштерден көргендей-ақ соңғы жылдары Америка құрама штаттары өнім өндіруде де тұрақты өсімге ие болды. Америка құрама штаттары болат өндіруден Қытайдан кейiн екiншi орында, одан кейін Жапония, Ресей, Германия. Мұнай өндірудің орташа жылдық көлемі –140-150 млн. тонна, көмір –1,3 млрд. тонна, электроэнергия өндіру – 1070 млрд квтсағ. Химия өндірісінде қарқынды дамуда. Машина жасауда тұрақты дамуда.
Америка құрама штаттары экономикалық саланың басым бағыттары ретінде белгіленген электрондық өндіріс пен байланыс индустриясы жоғарғы қарқынмен дамуда. Электрондық өндірістің орташа жылдық өнім-40 млрд. долл.
Осыншалықты дәрежедегі көрсеткіштер экономикалық реформалардың нәтижесі.
Америка құрама штаттары соңғы 20 жылда сыртқы сауда ішкі өндіріспен салыстырғанда 3 есеге жылдам, қарқынды түрде дамыды. Сыртқы сауда айналымы 2000 жылы 474 млрд долл құрады, ал 1978 жылы бұл көрсеткіш тек 20,6 млрд. долл. Құрағанды. Экспорт көлемі бойынша Америка құрама штаттары “әлем экспортерлері клубында” жетінші орында иеленуде. Америка құрама штаттары экономикалық дамуында экспорт басты, негізгі фактор болып саналды.
Ресми мәліметтер бойынша ішкі өнім айналымы мен сыртқы сауда айналымы экономикада 40 % дейін көтерілген. Қазірде сыртқы сауда коэффиценті 17-25 % өқұрайды. Дайын өнімді сыртқа шығару көлемі 90 % құрайды. Оның ішінде жеңіл және текстильді өндіріс машина жасау өндірісінің өнімдері 30 %. Америка құрама штаттары экспорттан түскен табысты техника мен құрал-жабдық алуға пайдаланады.
Мұның бәрі сыртқы сауда да жүргізілген реформаларын нәтижесі, көрсеткіштері.
Америка құрама штаттарының пікірі бойынша сыртқы экономикалық байланыстар сферасындағы маңызды фактор саяси ашықтық және экономикеалық реформаның құрамы болып саналады. Себебі: елдің өндіріс күшін дамытуға ықпал етеді. Ол үшін басқа елдерден көп мөлшерде алдыңғы, қатарлы технология, тәжрибие алу көзделді.
Америка құрама штаттары сыртқы экономикада айтарлықтай табысқа жеткенді. Америка құрама штаттарының сыртқы саудасы ел игілігіне қызмет етуде, яғни ел экономикасын табиғи ресурстармен және материалдмен қамтамасыз етуде Америка құрама штаттарында басты рольді техникалық –экономикалық дамыған аймақтар, портты, қалалар, шекаралық сауда аймақтары кіреді.
Осыдан150 жыл бұрын К.Маркс пен Ф. Энгельс “Коммунистік партия манифесті” еңбектерінде былай деп жазғанды: “Буржуазия эксплуатация арқылы әлемдік рынокті барлық космополиттік елдерді өндіріші және тұтынушыларға айналды.
Ескі тұтынушылық орнына, отандық өніммен қанағаттандыратын жаңа тауар пайда болды. Бұрынғы ұлттықжергілікті мешеуліктің орнына жан –жақты байланыс пен ұлттық өзара тәуелділігі келді.” К. Маркс пен Ф. Энгельс айтқан әлемдік процесс одан әрі дамыды.
Америка құрама штаттары әсіресе, ХХ ғасырдың 80-ші жылдары экономиканың ғаламдануы тарихи процесске айналды, бұл процесстен мемлкеттер тысқары қала алмады. Соған қарамастан қарама-қайшылықтарда кездесті.
Америка құрама штаттары инвестиция құрылымын жақсартуға, шетелдік капиталды энергетиканы, байланыс транспорт жүйелеріне жұмсауға тырысуда. Америка құрама штаттарының тұтынушылық және инвестициялық шексіз мүмкіншіліктері шетелдік капиталды қанша көлемде юолса да жұпта алатындығын көрсетті. Сондықтан да ішкі тұрақтылықты камтамасыз етуден экономикалық тереңдеу мен ашық саясат кепілдігі. Ресми статистика мәліметтері бойынша Америка құрама штаттары
*біріншіден; шетелдік инвестиция нәтижесінде елдің экономикасына салынып жатқан қаржы көлемі өсуде.
*Екіншіден; Елге экспортта шектелген алдыңғы қатардағы технология және техника, техникалық ноу-хан жеткізілуде. Бұл елдің технологиялық дамуын тездетуде.
*Үшіншіден; мемлекеттің экспорт көлемі ұлғаюда, өйткені шетелдік капиталмен жұмыс істеуші кәсіпорын жоғарғы сапалы, экспортқа арналған тауар өндіре отырып қытайдың өнімдерін халықаралық сауда да бәсекелестікке төтеп бере алуына жол ашады. Оағн дәлел, шетелдік инвестициямен жұмыс істеуші кәсіпорындардың экспорт көлемі мынадай 1988 жылы –5,2 %, 1994 жылы –28,7%, 1995 жылы –31,5%, 1996 жылы-40,7% жеткенді.
*Төртіншіден; шетелдік инвестициямен жұмыс істейтін кәсіпорындар мемлекет қазынасына кедендік салықты төлеуде және мемлекет бюджеті салықтың нәтижесінде көбеюде Ресми деректер бойынша 1994 жылы бюджетке салық ретінде 39,0 млрд. долл. кірсе, 1996 жылы -50 млрд. долл. кірген.
Америка құрама штаттарының салық жүйесі шетелдік капиталмен жұмыс істейтін кәсіпорындар үшін өте тиімді, олардың пайда салығының көлемі 33%. Мұндай көрсеткіш дамушы елдер үшін оптимальды болып саналады. Сонымен қатар шетелдік инвесторлар үшін аймақтық орналасуына байланысты және инвестицияланатын экономика саласына байланысты льгот пен преференциялар жүйесі белгіленген.
Америка құрама штаттары аймақтық орналасуына байланысты бірқатар кәсіпорындарға пайда салығы -15% және 24 % төмендетілген. Бірінші топқа еркін экономикалық аймақтағы кәсіпорындар жатады: өндірістік кәсіпорындар, техника –экономикалық және жоғарғы технологияны қамтыған зонада орналасқан кәсіпорындар, порт салумен айналысушы кәсіпорындар, 10 млн долл. Артық қоры бар банктер; 30 млн. долл. Көлемінде шетелдік капиталмен жұмыс істеуші объект, энергетика және комуникация саласындағы объектілер жатады. Екінші топқа: пайда салығы 24 %-ке төмендетілген кәсіпорындар, оларға ашық теңіз аймақтары және шекарасы ашық қалалар , штаттар жатады.
Экономиканың салаларына байланысты белгіленге жеңілдіктерге келетін болсақ, ондай жеңілдік дегеніміз толығымен немесе жаңартылмай пайда салығынан босатылу. Мәселен, Америка құрама штаттары жұмыс істеу мерзімі 10 жылға белгіленген шетелдік капиталмен жұмыс істеуші кәсіпорын пайда салығынан екі жылға босатылады, үшінші жылдан бастап пайда салығы негізгі көрсеткіштер 50%-ке төмендетіледі. Шетелдік капиталмен жұмыс істеуші экспортталатын өнімнің 75% шығарушы кәсіпорынға пайда салығы екі жылдан кейін де жеңілдік барлық уақытқа жүре береді.
2. Америка құрама штаттарының әлем елдерімен сыртқы сауда байланыстары
Америка құрама штаттарының сыртқы экономикалық сауда саясатын тереңірек зерттеу үшін ең алдымен сол сыртқы саясат принциптерін білу қажет.
Америка құрама штаттарының тек экономикалық және сауда байланыстарын әлем елдерімен орнатып ғана қоймай, сонымен қатар ол шетелдің алдыңғы қатарлы ғылыми - техникалық және басқару тәжірибелерін зерттеу, қажетін алды.
Америка құрама штаттарының сыртқы саясатында төрт басты бағыт бар:
1. Ірі мемелкеттер мен қарым қатынас
2. Көрші мемлкеттермен қатынас
3. Үшінші Әлем елдерімен қатынас
4 Халықаралық ұйымдармен.
Америка құрама штаттарының сыртқы саясатының мазмұннда үш негізгі ерекшелік бар:
-сыртқы саясаттың кеңеюі экономикадағы аймақтық және ғаламдық мәселелрге мән беруде.
-жетекшілердің жоғарғы дәрежедегі дипломатиясы аса маңызды.
- Америка құрама штаттары көп жақты әріптестік байланыстар орнатуға ұмтылуыда. Сондықтан басқа елдермен әріптестік және серіктестік үшін арнайы жүйе құрылған.
Америка құрама штаттары экономикалық байланыстары мынадай топтарға бөлінген:
-көрші мемлекеттерімен сауда-экономикалық байланыс
-ірі державалармен экономикалық байланыс.
Америка құрама штаттарында мұнайға деген сұраныс жылына 200 млн тонна болса оның 10 % ғана өзі өндіре алады, ал қалғанын импроттауда. Америка құрама штаттары сыртқы сауда экономикалық қатынастарының ірі мемлекет Ресей Федерациясы. Соңғы жылдары екі ел арасындағы сауда экономикалық байланыстар қарқынды дамуда.
1999 жылы Америка құрама штаттары мен Қазақстан арасында тауар айналымы 5,72 млрд. долл. Құраса, 2000 жылы бұл көрсеткіш 11,93 млрд, долл, құрады.
Мұны Америка құрама штаттары специалистері де қолдап отыр, олардың пікірінше экономикалық байланыстар өзінің сапалы дамыған жаңа кезеңіне көтерілді. Оған дәлел мына таблица №3
Таблица №3
жыл
айналым
экспорт
ипорт
салдо
Сумма млн. долл.
өсім %
Сумма млн. долл.
өсім %
Сумма млн. долл.
өсім %
1992
1993
1994
1995
1996
1997
58,62
7679
5077
5463
6845
6118
+50,2
+30,9
-33,9
+7,6
+25,3
-10,6
3526
4987
3496
3799
5153
40,86
+69,4
+41,4
-29,9
+8,7
+35,6
-20,6
2336
2692
1581
1664
1692
2032
+28,1
+15,2
-41,3
+5,2
+1,7
+20,0
+11,90
+2295
+1915
+2135
+3461
+2054
Америка құрама штаттарының компаниялары Ресейдің ағаш өңдеу өндірісіне қаржы салуда. Сібірде, Қиыр Шығыста жұмыс істеуде. Машина және құрал –жабдықтар қарқынды дамуда.
Бүгінде Америка құрама штаттары өзінің сыртқы сауда экономикалық саясатындағы принциптердің бірі -ірі державалармен қарым-қатынас орнату. Америка құрама штаттары экономикалық байланыстарын дамытуда. 2000 жылы 10 қазанда АҚШ президенті Қытайға тұрақты саду қатынастарын беру жөніндегі заңға қол қойды.37.
Аталмыш жоба АҚШ үшін Қытайдың көп жақты сауда үйесіне қатысуынан пайда көру болатын. Заңға қол қойылғаннан кейін АҚШ пен Қазақстан арасын жақсарта түсетініне сенітінін айтты. Қытай мен сауданы дамыту оның рыногын ашу АҚШ-тың экономикалық дамуына және әлемдік лидерлік позициясына ықпал етіп отыр. АҚШ мемлекетінің пікірі бойынша, Қытайдың ВТО-ға мүше болуы АҚШ үшін жаңа экономикалық мүмкіндіктер тудырады. АҚШ пен Қытай арасындағы сауда байланыстары жеңіл өнеркәсіп тауарлары саласында, инвестиция саласында дамуда.
Оған дәлел мәселен Қытай АҚШ рыногіне сапалы аяқкиім экспорттайтын бірден бір ел. АҚШ алып инвестор ретінде әлемдегі бірінші орындағы мемлекет. Қытайда АҚШ инвестициясымен жұмыс істейтін бірлескен Қытай –Американ кәсіпорындары бар. АҚШ-ты инвестиция салуға қызықтырып отырғаны Қытайдың арзан жұмыс күші.
АҚШ пен Қазақстан алғаш дипломатиялық қарым-қатынас орнатқанда екі жақты сауда айналымы 2,4 млрд .долл. болса 1997 жылы бұл көрсеткіш 20 есеге өсті, яғни 48,99 млрд. долл. АҚШ үшін Қазақстан сауда саласында елеулi әріптесі болса, Қазақстан үшін АҚШ –бірінші.
3. Америка құрама штаттары мен Қазақстан Республикасы арасындағы саяси-экономикалық қатынастар деңгейi
Бүгінгі таңда Қазақтанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуының және халықаралық қатнастар жүйесіне енуінің алғашқы ауыр күндері артта қалғандығын осы бір тариы кезеңнің куәгері біздер , көңілімізбен ұғып, ендігі жағдайда дамудың кезекті сатысының еліміз үшін қандай жетістік әуелетіндігіне ой жіберіп, толғанамыз.
Тәуелсіздігін алған жылдар көлемінің ішінде еліміз алғашқылардың бірі болып әлемнің алдыңғы қатарлы мемлекеттерімен дипломатиялық байланыс орнатып , халықаралық ұйымдарға мүшелікке еніп , мемлекеттің тәуелсіздігін , территориялық тұтастығын және саяси тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік алады. Сөйтіп, еліміз Орта Азия аймағында өзіндік орны бар мемлекетке айналды. Бұл ретте мемлекет басшыларының әлемдік даму үрдісіне қарай сыртқы саясатта дәйекті, сындарлы бағыт ұстап , дер кезінде оқиғалар желісінің өзгеруіне қарай дұрыс шешімдер қабылдап, жүзеге асыра білуі еліміздің әлемдік даму үрдісіне сіңісіп кетуіне жағдай жасады.
Америка құрама штаттары экономикасы аса жақсы дамыған ең iрi мемлекеттер қатарында жатады және де бұл мемлекеттiң Қазақстан үшiн саяси-экономикалық ықпалы да айтарлықтай жоғары деңгейде деуге болады. Америка құрама штаттары мемлекетiнiң Орта Азияда орналасқан және тек осы соңғы он жыл аралығында ғана егемендiкке қолы жеткен бұрынғы Кеңес Одағының тәуелсiз мемлекеттерiне деген көзқарасы осы мемлекеттердiң тәуелсiздiк алған сәттерiнен бастап-ақ оңды болды деп айтуға толық негiз бар.
Оған тәуелсiздiкке жаңа жеткен осы Орта Азияның жас мемлекеттердiң аталаған аймақтағы мемлекеттердiң экономикалық және өзге де саяси мүдделерiнiң көп жағдайда жақын болуы басты себептердiң бiрi болды деп айтуға болар едi.
Жалпы Кеңес Одағы тарағаннан кейiн екi полистi әлемдiк тәртiп өзгергенi белгiлi осыған байланысты Еуропа мен Азиядағы барлық iрi мемлекеттер, сондай-ақ АҚШ Орта Азия бағытында өзiнiң саяси ықпалын сақтап қалуға ұмтылыс жасағаны белгiлi, бiрақ бұл саяси ықпалға деген ұмтылыс барлық кезде бiрден ұтымды нәтижемен жүзеге асты деп айтуға әрине болмайды. Қазiргi әлемдiк саясат ең алдымен экономикалық қарым-қатынаспен тығыз байланысты, сондықтан да мемлекеттер арасында экономикалық байланыс тереңдеген сайын осы мемлекеттер арасындағы саяси мүдделер де ұлғая түсерi сөзсiз. АҚШ Орталық Азия мемлекеттерімен де тығыз қарым-қатынаста. соның ішінде Қазақстан Республикасымен тығыз экономикалық ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz