Алакөл жүиесіндегі қошқаркөл табан балығының морфо-биологиялық сипаттамасы және жыныс бездерінің даму ерекшелігі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Биология факультеті

Зоология және гистология кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ

АЛАКӨЛ ЖҮИЕСІНДЕГІ ҚОШҚАРКӨЛ ТАБАН БАЛЫҒЫНЫҢ МОРФО-БИОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ЖЫНЫС БЕЗДЕРІНІҢ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІГІ

Орындаған 4 курс студенті:

Ғылыми жетекшісі:

«» 2008ж.

Норма бақылаушы:

«» 2008ж.

Қорғауға жіберілді, кафедра меңгерушісі,

профессор :

«» 2008ж.

Алматы 2008ж.

РЕФЕРАТ

Бітіру жұмыстың тақырыбы: Алакөл жүйесіндегі Қошқаркөл табан балығының морфо-биологиялық сипаттамасы және жыныс бездерінің даму ерекшеліктері.

Бітіру жұмыс 34 беттен, 3 кестеден, 6 суреттен, 33 әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кілттік сөздер: табан балығы, тұқымдылық, аналық без, аталық без, сперматогониялар, сперматоциттер, оогониялар, ооциттер, көбею жүйесі.

Жұмыстың мақсаты: табан балықтың морфо-биологиялық және көбею жүйесінің дамуын және гистологиялық құрылысын зерттеу.

Міндеттері:

Табан балығының систематикасы, биология, экология, қазіргі сандық көрсеткіштерімен танысу;
Биологиялық және морфометрикалық анализ жүргізу;
гистологиялық әдістемелерді пайдалана отырып көбею жүйесінен препарат жасау;
жасалған препараттарға гистологиялық анализ жүргізу;

МАЗМҰНЫ

беті

КІРІСПЕ 4

1. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ 5

1. 1. Алакөл көл жүйесінің физика-географиялық

және зерттелетін аудандардың биотоптық сипаттамасы. 5

1. 2. Табан балығының систематикасы және

жалпы сипаттамасы 9

1. 3. Биологиясы 11

1. 3. 1. Көбеюі 11

1. 3. 2. Қоректенуі 12

1. 4. Алакөл көл жүйесінде табан балығының

пайда болуы 13

1. 5. Балықтардың жыныс безінің жалпы құрылысы 16

2. МАТЕРИАЛДАР МЕН ӘДІСТЕМЕЛЕР 23

3. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ТАЛҚЫЛАУ 26

ҚОРЫТЫНДЫ 31

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 32

КІРІСПЕ

Алакөл көлдер жүйесіне табан балығы жерсіңдірілген. Қазіргі уақытта табан балығы Алакөл көлдер жүйесінің барлық су қоймаларында кездеседі (Жалаңаш көлден басқасында) . Олар көлдің ашық аймақты биотоптарын таңдайды, тұзды жерлерде аз кездеседі.

Табан балығын Алакөлге жерсіңдіру барысында өрістеу температурасын 16-12° төмендетті. Қошқаркөлде табан балығы мамырдың айының аяғынан маусымның басында су температурасы 16-18, 5° жеткенде өрістеуге шыға бастайды . Алакөл жүйесіндегі табан балықтың кәсіптік маңызы зор. Табан балығы морфо-биологиялық жағынан осы көлдер жүйесіндегілері әлі де толық зерттелмеген. Жыныс бездерінің дамуы және морфологиялық құрлысы жағынан жасалған зерттеу жұмыстары жоқ. Осы бітіру жұмыста табан балығының жыныс безінің гистологиялық зерттеулері алғаш рет жасалынып отыр.

Міндеттері:

Табан балығының систематикасы, биология, экология, қазіргі сандық көрсеткіштерімен танысу;
Биологиялық және морфометрикалық анализ жүргізу;
гистологиялық әдістемелерді пайдалана отырып көбею жүйесінен препарат жасау;
препараттарға анализ жүргізу және зерттеу нәтижелерін эко-токсикологиялық жағдайымен салыстыру.

ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУАлакөл көл жүйесінің физика-географиялық және зерттелетін аудандардың биотоптық сипаттамасы

Алакөл - Алматы және Шығыс Қазақстан облыстарының аумағында орналасқан тұйық көл.

Алакөл көл жүйесі оңтүстік шығыс Қазақстандағы біртекті ойпаттың орталығында орналасқан. Алакөл көлінің солтүстік жағы Тарбағатай жотасымен, оңтүстігі Жоңғар Алатауымен, шығыс жағы барлық жотасымен шектелген.

Алакөл көлі тіркеспелі көлдер болып саналады, яғни Балқаштан басталып, Қытай территориясындағы Ебі - Норыммен аяқталады. Төрт үлкендеу көлдер бассейніне (Алакөл, Сасықкөл, Қошқаркөл, Жалаңашкөл), Алакөл көлінің суы тұзды, ал қалғандарынікі тұщы [1] .

Алакөл көлі Алакөл көл жүйесінің үлкен суқоймасы болып табылады. Алакөл ойпатының төменгі бөлігінде орналасқан. Суды тек қана өзендер тармақтарымен ғана емес сонымен қатар Алакөл топтарындағы басқа да үлкен көлдерінен қанығады. Көл аздап алмұрт тәрізді пішіндес, сарқынды суларға жатпайды. Солтүстік батыстан оңтүстік шығысқа қарай созылып жатыр.

60-ыншы жылдардың басында оның максимальді ұзындығы 104 км, максимальді ені -52 км. (орташа-25, 5) . Жағалауының ұзындығы -384 км. Судың беткі ауданы -2560 км ² . (аралдарымен қоса есептегенде 2686 км кв. , орташа тереңдігі-22, 1 м, максимальлі тереңдігі -54м, көлдің су көлемі -58, 56 млрд. м ³ [2] . Көл аумағы (аралдарымен қоса есептегенде) 2696 км ² . Су жиналатын алабы 47859 км ² . Суы өте кермек. Көл теңіз деңгейінен 247, 3 м абсалюттік биіктікте орналасқан.

Алакөл жағалауы негізінен төрттік дәуірдің тау жыныстарынан саз балшық, құмды топырақ, қиыршық тас, ұсақ құм тұрады. Тек қана оңтүстік және шығыс жағалауының бір бөлігі көл суымен шайылады. Көл жағалауынан ұзын әрі жіңішке қиыршықты тармақтар бөлінуінің нәтижесінде көл өз уақытында Гурге атауын алған. Ол 12-19 ғасырларда Гурге- нор (монғолша көпір көл) кейін Алактагол, Алатеңіз, Алакта деп аталған[2] .

Алакөл көліне 15-тей су тармақтары келіп қосылады, олардың ішінде негізгі болатын; Ұрыжар өзені (50% көлдегі беткі тармағымен ), Қатынсу (8, 8%) , Емел (27, 4%) солтүстікте және солтүстік- шығыстан сонымен қатар Жаманөткел (5%), Ырғайты және Жаманты (8, 8%) оңтүстік және оңтүстік- шығыстан келіп құяды. Бұларды уақытша көктемгі еріген қар суы және жер асты сулары қоректендіреді. Көл суы тұздылау, түсі жасыл (Форел -Уле шкаласы бойынша V-VI) мөлдірлігі -4-6 м ( жағалауынікі 1, 5-3 м) [3] .

Үлкендеу архипелактан тұратын үш аралы (Үлкен Аралтөбе, Орта және Кішкене Аралтөбе, басқаша аталуы Тасты) көлдің ортаңғы бөлімінде, солтүстік-шығыс жағалауға жақын орналасқан. Олар құламалысы бар полеозойлық жыныстардан құралған, ал құламалы жаға оңтүстік шығысында.

Көлдің терең бөлігін оңтүстік батыс аралдарымен таға тәрізді айнала қоршаған. Ең үлкен тереңдігі (54 м) оңтүстік батысқа қарай 5 км Кіші- Аралтөбе көлінен анықталған [4] .

Алакөл көлінің су түбілік шөгінділері ерекше әртүрлі. Топырағының типіне байланысты бұларды келесідей биотоптарға бөледі: сұр лайлы биотоп, (Көл ауданының 54%-ы көлдің терең бөлігіне қарай орналасқан және оңтүстік- шығыстан, солтүстік- батысқа созылып жатыр) лайлы құмды биотоп, ( ауданның 30%, көл ауданының солтүстік - шығыс және батыс бөлігіндегі үлкен орынды алып жатыр ) қара лайлы биотоп (ауданның 7%-ы, көл жағалауының солтүстігі, оңтүстігі және шығысы жіңішке жолақ тәрізді көмкерілген. ), құмды лайлы биотоп (ауданның 7%-ы, бірікпеген участоктардан тұрады, көл аралының солтүстік архипелагына және оңтүстікте Сартүбек мүйісіне қарай орналасқан), тасты- қиыршық тасты биотоп ( көлдегі аралдарының литоральдық зонасының оңтүстік және батыс жағалауында орналасқан) [4] .

Биотоптың “учаскенің экологиялық жағынан біркелкілігі” анықтамасынан шығаратын болсақ, осы учаскенің шөп басуын, тереңдігін, су ағынын және оның минерализациялануын критерий ретінде қарастыратын болсақ логикаға сай болар еді [5] . Олардың ішінде біздің көзқарасымыз бойынша негізгісі минерализациясы болып табылады. Судың тұщы, тұздылау және тұзды деп бөлу стандартына сәйкес Алакөл көлінің 1997-2000 жж. зерттеулеріне сай участоктарды келесі биотоп топтарына бөлуге болады.

1. Өзендердің тұщы су бастамалары (тау учаскесінде)

2. Тұщы сулы өзендердің орташа ағымы.

3. Тұщы сулы өзендер мен шығанақтардың қопалы сағалары, сондай-ақ арналық көлдер.

4. Қопалы -тұздылау су учаскелері.

5. Ашық тұзды су учаскесі.

Бірінші топқа таулы учаскедегі суының ағымы өте тез ағатын өзендер кіреді. Топырағы тасты немесе қиыршық тасты. 1996-2000 жж. кезеңінде бұндай учаскелер практикалық тұрғыдан зерттелмеген.

Екінші топқа Емел және Қатынсу өзендерінің орталық учаскелері кіреді.

Жағалауы құламалы немесе жайпақ, әртүрлі өсімдіктермен және бұталы ағаштармен жиі тоғайланады. Өзен арнасы біркелкі, салалары жан- жаққа тарамдалады. Су түбі құмды- қиыршық тасты немесе судың саяз жерінде құмды- саз балшықты. Шұңқырларының болуы 0, 5- ден 2 м-ге дейін. Нар, Емел өзендерінің шұңқырларының тереңдігі 4 м-ге жетеді.

Үшінші топқа біркелкі емес бірнеше участоктар кіреді: арналы көлдер Қызыленкі және Сычевский көлшігі, Жолдыөзек шығанағы, Емел өзенінің ескі сағасы, Кіші Алакөл шығанағы және Кеңесбай шығанағы. Шығанақтар негізінен акваторияның ұзын құмды мүйістерінен және қалың шөп басқан құрақтарынан бөлінеді. Осы участоктар суының шамалы минерализациясын үнемі өзен тармағымен келетін сулар ұстап тұрады. Су түбі-лайлы сұр немесе қара күкіртсутекті тұнбадан тұрады, жартылай құмды. Жағалауы қалың қамысты қопа, су түбінде қураған және қурап қалмаған тамырсабақтары болады. Шығанақтың едәуір бөлігін батып тұратын су өсімдіктері алып жатыр. Жолдыөзек шығанағы Қатынсу және Емел өзендерінің дельталы жүйесі болып табылатынын міндетті түрде атап өту керек. Олардың арналық бөлігінің тереңдігі 5, 2 м-ге дейін барады. Саяз сулардың ауданы онша үлкен емес. Шығанаққа 1997 ж. Емел өзенінің ескі сағасы кіретің, ал 2000 ж. Қатынсу өзені келіп құйды. Қазіргі кезде Емел өзенінің сағасы Алакөл көлінің ашық кеңістігіне тікелей келіп құяды.

Төртінші биотоп тобы көлге құятын өзендермен және бұлақтармен байланысты. Бұл учаскенің суы тұздылау, су түбінде су өсімдіктерінің болуы маңызды емес. Бұл топқа мына участоктар; Қатынсу өзенінің ескі сағасы, Жарбұлақ, Жарбұлақ және Қарабұлақ арықтарының көптеген бастаулары, саға алды (Писки аралының акваториясындағы Зеленекии шығанағы) және сағалық (Бескөпе өзендерінің сағасы, Рыбаче аулының бастамасы) Ұржар өзенінің учаскесі жатады. Су түбі сазбалшықты немесе өсімдік қалдықтарымен жабылған қара лайлы. Суы тұздылау.

Биотоптың бесінші тобы тұзды суымен. Су түбі қиыршықтасты, құмды қиыршықты немесе тығыз сұр лайлы өсімдік қалдықтарымен әлсіз қапталған, аралдарының су түбі құмды учаскесімен тасты болып келеді. Бесінші топқа теңіздік учаскеге жақын Емел және Қатынсу өзендерінің сағалары, Жарбұлақ шығанағы, Онағаш, Қарасу және Тасты аралдары жатады.

Алакөл көлінде су деңгейінің толқуы екі тип бойынша бақыланған: жыларалық, жер асты суларының тармақтары және көл суының булануы өзендердің келіп түсетін жыларалық шығындарының реттелуіне байланысты. (олардың жылдық амплитудасы 40-121см, орташа 76 см) және көпжылдыққа, қалдықтардың және басқа да компоненттерінің түсу мөлшері ауа температурасының өзгеруіне себепші болған. 1997-1998 жж. мамыр-маусым айларында зерттеу жұмыстарының көрсетуінше ауа температурасы мен су толқуының қатысуынсыз көл суының деңгейі өзгерген. Деңгейінің толқуы 30 см. жеткен. Судың максимальді көтерілуі мамыр айының ортасында болған.

Көпжылдық көл суы деңгейінің толқуы циклды жүреді [6, 7] .

50-60-ыншы жылдардың көрсеткіші бойынша деңгейінің көтерілуі оның солтүстік жағалауының су басуына алып келген. Көптеген шығанақтар, бұғаздар және аралдар пайда болған көлдің солтүстік бөлігіндегі Писки түбегі аралға айналған. Көлдің батыс бөлігіндегі жағалаулық шығанағы және ұсақ аралдары судың астында қалған.

Климаты қатаң континентальды, ауа температурасының ^- 51+ 42 ⁰ С- қа дейін ауысқаны белгіленген. Көл акваториясында желдің ең күшті әсерінің бағыты солтүстік -батысынан - «Сайхан» және оңтүстік- шығысынан «Ебі» соғады. Көлдің оңтүстік -шығыс жартысында Ебі желі аса үлкен жылдамдықпен (50-70 м/с) соғады. Зерттеу нәтижесі бойынша жаз айларында (мамыр маусым) желдің жылдамдығы 0-ден 9-м/с- қа, ұйытқып соғуымен 14 м/с -қа дейін жеткен. Мамыр айының жартысында желдің бірнеше күн бойы соғуы байқалған. Желдің максимальды соғуы 9 м/с, ұйытқып соғумен 14 м/с жеткен [8] .

Жекеленген аудандарда желдің жылдамдығы 30 м/с болғанда толқынның биіктігі 6 м-ге жеткен [9] .

Терең көлдер үшін термикалық режим Алакөл көлінде де сипатталады. Әсіресе күзгі уақытта Алакөл көлінің спецификалық ерекшелігі күшті желдің әсерінен көлдің су массасын ауыспалылыққа алып келген. Алакөл көлі өзінің тереңдігінің арқасында басқа көлдер жүйесінен көктем-жаз уақытында жылынып және күз айында салқындай бастаған. Тамыз айының бірінші жартысында судың максимальды жылынуы байқалған. Осы уақытта терең көлдер бөлігінде судың беткі қабатының температурасы 24-26 ⁰ С жеткен, терең емес шығанақтарда 3-4 ⁰ С және одан жоғары болған [10] .

Алакөл көлінің алғашқы мұз қатуы желтоқсан айының екінші декадасында пайда болады. Жаппай мұздың басуы желтоқсанның аяғында- қаңтар айының басында болады. Мұзқұрсау - солтүстік-шығысқа қарай неғұрлым көлдің тұщыланған су бөлігінде 3-4 апта бұрын болатыны анықталған. Қыстың соңында мұздың қалыңдығы 80-100 см-ге жеткен. Мұздан ашылуы және тазаруы оңтүстік- шығыстың тақалған жерінен сонымен қатар өзен сағасының участокқа жанасқан тұсынан басталады. Мұздың еруі наурыз айының бірінші, екінші және үшінші декадасында-сәуір айының бірінші декадасында, кейбір жылдары бұдан ерте немесе кеш басталады. Алакөл көлінің акваториясында толық тазаруы сәуірдің аяғы мен мамыр айының басында болады [11] .

Қошқаркөл көлі - Алакөл және Сасықкөлден кейінгі үлкендігі бойынша үшінші суқойма. Көл ауданы - 120 км ² , ұзындығы - 18, 3 км, ені -9, 6 км. Ең үлкен тереңдігі-5, 8 м, орташа -4, 7 м, су көлемінің ауданы-488, 75 млн м ³ суының минерилизациясы -100-2000 мг/л. Су гидрокарбонаттылар класына жатады [11] . Көл эллипс тәрізді, сотүстіктен оңтүстікке қарай созылған. Жағалауы аздап тілінген. Көлдің тереңдігі ақырындап өсіп, оңтүстік батыс бөлігінде максимальды шегіне жетеді. Су түбі тегіс.

Материал көл акваториясының екі учаскесінен, «шығыс» (К0, К1, К2 станциялары) және «оңтүстік» (К4, К5, К6 ст. ) жиналған. Әрбір участок өз кезегінде биотопы бойынша бірдей емес.

Ст. К0-көлдің ортасы. Зерттеу жұмыстары кезінде судың тереңдігі әр маусымда - 4, 0 - 4, 5 метр болған. Грунты-құмды қиыршық тасты сұр тұнба. Акваториясында қатты өсімдіктердің шығуы және батып тұруы жоқ болған. Судың мөлдірлігі-0, 4-0, 7 м [12] .

Ст. К1-шығыс жағалауының ашық биотобы («Жағажай» ауданы) . Тереңдігі- 2, 0 - 2, 5 м. Судың мөлдірлігі-0, 3-0, 8 м. Шөптердің жағалауды бойлап өсуі-40%-ға дейін. Жылдың әр маусымында акваторияда қамыстардың өсіп шығуы 5-тен 30%-ға дейін. Су өсімдіктерінің судың түбінде шөп басып өсуі-5-20%. Грунты-құмды қиыршық тасты сұр тұнба.

Ст. К4-ашық биотобы Алакөл аулының оңтүстік-шығыс жағалауынан 900 м қашықтықта алыстатылған. Тереңдігі - 4, 1 - 4, 5 м. Суының мөлдірлігі-0, 4-0, 8 м. Акваторияда қатты су өсімдіктерінің өсуі-0. Акваторияда қамыстармен және батып тұратын су өсімдіктерінің шөп болып өсуі-20%-ға дейін. Шөптердің жағалауды бойлап өсуі-30%-ға дейін. Грунты-сұр тұнбалы.

Ст. К5-Байғора көлі (Алакөл аулының маңында) тармағының сағалық бөлігіндегі тоғайлы биотоп. Тереңдігі - 3, 0 - 4, 0 м. Су мөлдірлігі-0, 4-0, 8 м. Акваторияда қатты су өсімдіктерінің өсіп шығуы-60%-ға дейін. Су өсімдіктерінің судың түбінде батып өсуі-40%-ға дейін. Шөптердің жағалауды бойлап өсуі-100%. Грунты- қара тұнбалы саз балшықты, мористі сұр тұнба.

Ст. К6-Құрған өзені сағасының жартылай тоғайлы биотобы (оңтүстік жағалауы) . Тереңдігі - 2, 0 - 3, 5 м. Бұл биотопта өзеннің лайлы суы, тұнық сумен араласуы қосалқы жүйенің болуын жасайды. Су мөлдірлігі-1, 0 м-ге дейін. Акваторияда қатты су өсімдіктерінің өсіп шығуы-40%-ға дейін. Су түбінде су өсімдіктерінің батып, шөп болып шығуы-30%-ға дейін. Шөптердің жағалауды бойлап өсуі-100%. Грунты-құмды және сұр тұнбалы қара лай, мористі-сұр тұнба [13] .

Систематикасы және жалпы сипаттамасы

Тип: Chordata - Хордалылар

Тип тармағы: Vertebrata (Craniota) - Омыртқалылар (Бас қаңқалылар)

Бөлім: Gnathostomata - Жақтылар

Класс үсті: Pisces - Балықтар

Класс: Ostichthyes - Сүйекті балықтар

Класс тармағы: Actinopterygii - Сәуле қанаттылар

Тұқымдасы Cyprinidae -тұқылар.

Туысы Abramis Cuvier 1817-Табан

Түрі 1. Abramis brama (Linne),

Түрше Abramis brama orientalis Berg - шығыс табан балығы [ 14] .

Туысы Abramis Cuvier 1817- Табан

Л. С. Берг (1949) бойынша, Евразияда бұл балықтың 4 туысы мекен етсе олардың 3 түрі Қазақстанда кездеседі: Abramis brama (Linne), Abramis sapa (Pallas) және Abramis ballerus (Linne) . Олар аналь жүзбеқанатының ұзындығымен (біздің түрде сәулелерінің саны 22-ден кем емес) және бірқатарлы қиғаш кесілген 5-5, 6-5, 5-6 жұтқыншақ тістерімен сипатталады. Понто- каспийлік тұщысу комплексіне жатады. (Никольский) .

Abramis brama (Linne) -табан

Қабылданған түрлердің бөлінуін (Берг, 1949) әдеттегі түрше Abramis brama, brama және барлық орталық Солтүстік Еуропада мекен ететін (Солтүстіктегі, Балтикадағы, Қара және Ақ теңіз бассейндерінде) түрше Abramis brama orientalis (Каспий және Арал теңіздері бассейндерінде) деп бөледі.

Л. С. Берг бойынша бұл екі түршенің айырмашылығы негізінен бірінші желбезек доғасындағы желбезек қылтандарынан, омыртқа және бүйір сызығындағы қабыршақтарынан көптеген зерттеушілер аналь қанатының сәулелері санынан, құйрық қанатының қалақшасынан, арқа қанатының ұзындығынан, антедорсальды қашықтығынан және басының биіктігінен айырмашылықтарын белгілеп берді.

Табан балықтың сандық белгілерінің ауытқуын толығымен типтік форманың ауытқуына жатқызады.

Табан балығында диплоидты хромосома жиынтығының 2n=50, олардың ішінен 12 мета - және субметацентрикалық сонымен қатар 38 субтелоцентрикалық және акроцентрикалық бар. (Василев, 1985 ) .

Abramis brama orientalis Berg- табан

Таралуы. Понто- каспийлік фаунистикалық комплекске жатқызады.

Қазақстанда табан балығы Каспий және Арал теңіз бассейндері суқоймаларында аборигенді болып табылады.

Табанды орналастырудың нәтижесі. Балхаш -Іле бассейнінде 1949 ж (Серов 1949 ж), Зайсан көліне, Бұхтырма және Өскемен суқойма бассейніне, Ертіс өзеніне 1959-1964 жж. (Ерещенко, Тютенков, 1968), Талас өзені көл бассейніне 1958 ж (Дукровец, Митрофанов, 1964) Көкшетау көліне 1959-1965 жж. Солтүстік Қазақстанға 1962-1966 жж және Ақмола облыстарына 1965-1966 жж (Митрофанов, 1973) отырғызылған. Қазіргі кезде бұл балық республикамыздың негізгі балықөндірістік суқоймаларында таралған.

Сипаттамасы . D III 9-12, көбінде 9-10; А ІІІ 22-30, көбінде 24-26; бүйір сызығындағы қабыршақтар саны 47-58; сыртқы жағындағы бірінші желбезек доғаларындағы желбезек талшықтарының саны 19-32, көбінде 22-28; омыртқалар саны 38-46, көбінде 41-44; жұтқыншақ тістерінің формуласы 5-5 кейбір жағдайда 6-5 немесе 5-6. Антедорсальды қашықтығы дене ұзындығынан пайызбен есептегенде (С-сыз) 50, 2-64, 5 құрайды, постдорсальды- 28, 6-40, 7, пектовентральды-17, 5-27, 0, вентральды -13, 6-26, 5, денесінің ең биік жері 30, 0-44, 6, денесінің аласа жері 7, 4-7-13, 5, құйрық қанатының ұзындығы 7, 3-18, 1, кеуде жүзгіш қанатының ұзындығы 16, 3-28, 9, құрсақ қанатының ұзындығы-13, 6-26, 5; арқа қанатының негізгі ұзындығы 9, 9-19, 8, оныңбиіктігі 19, 8-34, 9; аналь қанатының ұзындығы 19, 3-33, 1; оның биіктігі 13, 8-24, 7; басының ұзындығы 16, 0-27, 6, оның биіктігі-14, 5-24, 6; тұмсық ұзындығы 4, 2-9, 0, көз диаметрі 3, 6-7, 4, көз арты бөлігі 8, 6-14, 2, қабағының ені 4, 2-10, 0.

Денесінің түсі күміс түсті, үлкен особьтарында қола секілді арқасы неғұрлым қою, ал құрсағы ашықтау боялған. Денесі биік, бүйірінен өте қатты сығылған.

Аналық және аталық табан балықтарының сыртқы айырмашылығы уылдырық шашар алдында және уылдырық шашу кезінде ғана ажырытылады. Аналықтарының құрсағы үлкен, жыныс тесігі ісінген және уылдырық шашқаннан кейін қызыл түсті болып келеді. Аталықтары көбейер алдында- кеудесі мен басының дорсальды және латеральды жақтауларында маржан бүршіктері пайда болады, жүзгіш қанаттары кедір бұдырлы болып келеді. Табан балықтарының жыныстық деморфизмі әлсіз ажыратылған, әртүрлі белгі әртүрлі суқоймаларда. Сондай-ақ Балхаш көліндегі жыныстық ауытқуы бүйір сызығындағы қабыршақтарының, Р-ұзындығының (көбінесе аналық балықтарда) және көзінің диаметрі.

V-ұзындығы көбінесе аталық балықтарда (Цыба, 1974) бойынша белгіленген. Х. К. Исмұхановтың берілгендері бойынша (1979) Бұқтырма суқоймасындағы табан балығының аталықтары аналығынан үлкендеу, вентроанальды арақашықтығынан және бастың көз арты бөлігінен сонымен қатар басының аз биіктігімен ерекшеленеді. 70-ші жылдардың басында Қапшағай суқоймасында табан балығының жыныстық деморфизмі постдорсалды арақашықтығынан және Р-ұзындығынан болатыны көбірек аналық балықтарда кездескені белгіленген. (Баймбетов және т. б. 1975)

1978 ж таңдамалар бойынша жыныстық деморфизмнің 4 нақты белгілері байқалған: аналықтарында үлкен көзінің диаметрі, бірақ көзарты бөлігі кіші, V ұзындығы және С үстіңгі сабақшасының ұзындығы. М. И. Маркунаның көрсеткіштері бойынша (1929) Арал теңізіндегі аналық және аталық табан балығының морфологиялық айырмашылығы 24 зерттелген белгілердің 13 белгіленген. Арал теңізі және Орал өзенінде мекендейтін табанның аналығында желбезек талшықтарының саны көп болған аталықтарына қарағанда. Осындай кейіпте, табан балығының әр түрлі суқоймаларда, әртүрлі уақытта морфологиялық белгілері жыныстық деморфизмінің нақты ауытқуларын анықтамайды [14] .