Экспортқа арналған жылқы етіне қойылатын талаптар
Кіріспе
1 Әдеби шолу
1.1 Стандарттаудың қысқаша даму тарихы
1.2 Стандарттаудың негіздері
1.3 Ет және ет өнімдерінің сапасына қойылатын стандарт талаптары
2 Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік сілтемелер
2.2 Стандарттау аумағындағы терминдер мен анықтамалар
3 Материалдар мен әдістемеліктер
3.1 ЖШС «КАЗЭКСПОАУДИТ» органының сипаттамасы
3.2 Экспортқа арналған жылқы етіне халықаралық стандарттарына сәйкестірілген техникалық шарттарды әзірлеу
3.2.1 Стандарттарды құру, мазмұндау, рәсімдеу, баяндауға қойылатын жалпы талаптар
3.2.2 Техникалық шарттарды әзірлеу, бекіту, тіркеу тәртібі.
3.2.3 Жылқы етіне қойылатын жалпы техникалық талаптар.
3.2.4 Жылқы етін қабылдау тәртібі
3.2.5 Жылқы етін сынау әдістері
3.2.6 Буып.түю, таңбалау, тасымалдау және сақтау
4.2 Мемлекетаралық және халықаралық стандарттарын салыстыру нәтижесі
4 Экономикалық тиімділігі
5 Еңбек қорғау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымшалар
1 Әдеби шолу
1.1 Стандарттаудың қысқаша даму тарихы
1.2 Стандарттаудың негіздері
1.3 Ет және ет өнімдерінің сапасына қойылатын стандарт талаптары
2 Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік сілтемелер
2.2 Стандарттау аумағындағы терминдер мен анықтамалар
3 Материалдар мен әдістемеліктер
3.1 ЖШС «КАЗЭКСПОАУДИТ» органының сипаттамасы
3.2 Экспортқа арналған жылқы етіне халықаралық стандарттарына сәйкестірілген техникалық шарттарды әзірлеу
3.2.1 Стандарттарды құру, мазмұндау, рәсімдеу, баяндауға қойылатын жалпы талаптар
3.2.2 Техникалық шарттарды әзірлеу, бекіту, тіркеу тәртібі.
3.2.3 Жылқы етіне қойылатын жалпы техникалық талаптар.
3.2.4 Жылқы етін қабылдау тәртібі
3.2.5 Жылқы етін сынау әдістері
3.2.6 Буып.түю, таңбалау, тасымалдау және сақтау
4.2 Мемлекетаралық және халықаралық стандарттарын салыстыру нәтижесі
4 Экономикалық тиімділігі
5 Еңбек қорғау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымшалар
Ет және ет өнімдерінде адам ағзасына керекті көп заттар бар. Олар: ақуыз, липидтер мен майлар, көмірсу минералды заттар, витаминдер т.б. осы көрсетілген компоненттер адам ағзасына тез сіңіріледі.
Шикізатты дайындау кезінде аса көп көңіл технологиялық факторларға бөлінеді. Өйткені онда шикізатты дайындау кезіндегі өнімнің сапасын, өндіру процессін және дайын өнімді сақтау процесстері жүреді.
Еттің сапасы әр түрлі факторларға байланысты болады. Онда малдың тұқымы, жасы, жынысы, қоңдылығы, малды азықтандыру тәсілі т.б. кіреді.
Қазіргі кезде малды өнеркәсіптік азықтандыруға байланысты ет өнеркәсібіне эксудативті тәсіл қолданылуда, бұл етті мақсатына байланысты қолдануды білдіреді. Етте пестицидтердің болуына байланысты етті өңдеу жүргізіледі, яғни еттегі қалған пистицидтердің қалдығын төмендетеді.
Малды сойғаннан кейін етте болатын автолитикалық процесстер еттің сапасына және оның жарамдылығына үлкен әсер етеді.
Ет пен субпродуктыларды төмен температурада суықпен қамтамасыз ету, бұзылынудың алдын алу үшін өте қолайлы әдіс болып табылады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы, агроөндірістік кешеннің ұйымдар мен мекемелер жеке меншігінің көптеген формалары, олармен басқарудың мемлекеттік құрылымның қалыптасуы, алдағы Дүниежүзілік сауда ұйымына енуі сертификаттау және стандарттаудың, өндірістік технология мен өңдеудің, өнім сапасын жоғарлату жүйесінің критикалық бағасын жүктейді.
Өлшем бірлігін қамтамасыздандыру және техникалық реттеу саласында Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне енгізу, сертификаттау бойынша жұмыстарды күшейту талаптары мен экономикалық шарттардың өзгеруінен АӨК-гі стандарттау бойынша нормативтік құжат фондын жақсарту және қайта қарауды шарт етеді.
Шикізатты дайындау кезінде аса көп көңіл технологиялық факторларға бөлінеді. Өйткені онда шикізатты дайындау кезіндегі өнімнің сапасын, өндіру процессін және дайын өнімді сақтау процесстері жүреді.
Еттің сапасы әр түрлі факторларға байланысты болады. Онда малдың тұқымы, жасы, жынысы, қоңдылығы, малды азықтандыру тәсілі т.б. кіреді.
Қазіргі кезде малды өнеркәсіптік азықтандыруға байланысты ет өнеркәсібіне эксудативті тәсіл қолданылуда, бұл етті мақсатына байланысты қолдануды білдіреді. Етте пестицидтердің болуына байланысты етті өңдеу жүргізіледі, яғни еттегі қалған пистицидтердің қалдығын төмендетеді.
Малды сойғаннан кейін етте болатын автолитикалық процесстер еттің сапасына және оның жарамдылығына үлкен әсер етеді.
Ет пен субпродуктыларды төмен температурада суықпен қамтамасыз ету, бұзылынудың алдын алу үшін өте қолайлы әдіс болып табылады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы, агроөндірістік кешеннің ұйымдар мен мекемелер жеке меншігінің көптеген формалары, олармен басқарудың мемлекеттік құрылымның қалыптасуы, алдағы Дүниежүзілік сауда ұйымына енуі сертификаттау және стандарттаудың, өндірістік технология мен өңдеудің, өнім сапасын жоғарлату жүйесінің критикалық бағасын жүктейді.
Өлшем бірлігін қамтамасыздандыру және техникалық реттеу саласында Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне енгізу, сертификаттау бойынша жұмыстарды күшейту талаптары мен экономикалық шарттардың өзгеруінен АӨК-гі стандарттау бойынша нормативтік құжат фондын жақсарту және қайта қарауды шарт етеді.
1. Смағұлов А.Қ. «Стандарттау». Алматы 2005 ж.
2. Авторлық коллектив Тазабеков К.К. ред. колд. «Основы
стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмент качества». Алматы: Казахстанская ассоциация маркетинга, 2003 ж.
3. Мутанов Г.М., Умирзаг Т.А. «Основы стандартизации, метрологии,
сертификации и менеджмент качества». Алматы 2001 ж.
4. Асылбеков Б.А. «Основы стандартизации, метрологии и
сертификации». Алматы 2003 ж.
5. Крылова Г.Д. Основы стандартизации, метрологии и сертификации.
Москва, 1997 ж.
6. Лифиц И.М. Стандартизация, метрология и сертификация. Учебник.-
М.: Юрайт-Издат, 2002 ж.
7. Швандар В.А. Стандартизация и управление качеством продукции.
Москва, Юнити 2001 ж.
8. Смағұлов А.Қ. «Ауыл шаруашылық өнімдерін сараптау және бақылау».
Алматы 2005 ж.
9. Ю.Ф. Заяс «Качество мясо и мясопродукта». Москва - 1981. Изд.
«Легкая и пищевая промыщленность».
10. Абуцкевич В.А. Микроскопические изменения в мясе в процессе его
замораживания и хранения. – Мясная индустрия СССр, 1960, №6, с. 28-30.
11. Александрова Т.И., Синицына Л.Г. Новые и улучшенного качества
мясопродукты. – М.: Пищевая промышленность, 1973. – 208 б.
12. Коваленко Л.И. Радиометрический и ветеринарно-санитарный
контроль кормов животных и продуктов животноводства. Киев: Урожай 1987.
13. Производственно-технический контроль и методы оценки качества
мяса и мясопродуктов. Под редакцией Горбатовой В.Е. М: Пищевая промышленность.1974.
14. Веселова П.П., Губанов И.В. Особенности в технологии мясной
промышленности Венгерской народной Республики. – ЦНИИТЭИ, 1977. – 28б.
15. Габриэьянц М.А.Товароведение мяса мясных товаров. – М.:
Экономика, 1974. – 263б.
16. Горегляд Х.С. и др. «Ветеринарно-санитарная экспертиза с основами
технологии переработки продуктов животноводства». М.: Колос. 1981.
17. Макаров В.А. и др. «Ветеринарно-санитарная экспертиза с основами
технологии и стандартизации продуктов животноводства». М.: Агропромиздат. 1991.
18. Загаевский И.С. Жмурко Т.В. «Ветеринарно-санитарная экспертиза с
основами технологии переаботки продуктов животноводства». М.: Колос. 1983.
19. ГОСТ 1076-74 Мясо-конина, поставляемая для экспорта. Технические
требования.
20. Ю.Ф. Заяс. «Качество мяса и мясопродуктов». М. легкая и пищевая
промышленность.1981г.
21. ҚР СТ 1.0-2000 « ҚР МСЖ. Негізгі ережелер».
22. ҚР СТ 1.1-94 «ҚР МСЖ. Терминдер мен анықтамалар».
23. ҚР СТ 1.3-2003 «ҚР МСЖ. Техникалық шарттарды әзірлеу , бекіту
және мемлекеттік тіркеу тәртібі».
24. ҚР СТ 1.5-2000 «ҚР МСЖ. Стандарттардың құрылуына,
баяндалуына, ресімделуіне және мазмұнына жалпы талаптар».
25. МемСТ 10444.15-94 КМАФАнМ анықтау әдістері.
26. МемСТ 7702.2.2-93 БГКП анықтау әдістері.
27. ИСО 3811-79. Мясо и мясные продукты. Обнаружение и учет
предполагаемых колиформных бактерий и Escherichia coli ( арбитражный метод).
28. ИСО 3496-78. Мясо и мясные продукты. Метод определения L (-)-
оксипролина.
29. ИСО 29300-92. Мясо и мясные продукты. Метод определения
нитрата.
30. МемСТ 7702.2.3-93 Сальмонелланы анықтау әдістері.
31. МемСТ 4192-48 Судағы аммиакты анықтау әдістері.
32. МемСТ4192-48 Судағы нитриттерді анықтау әдістері.
33. МемСТ18826-73 Судағы нитраттарды анықтау әдістері.
34. МемСТ 4151-72 Судың жалпы қатаңдығын анықтау әдістері.
35. МемСТ4011-72 Судағы темірді анықтау әдістері.
36. МемСТ 4388-72 Судағы мысты анықтау әдістері.
37. МемСТ18293-72 Судағы цинкті анықтау әдістері.
38. МемСТ 4386-72 Фторды анықтау әдістері.
39. «Техникалық реттеу туралы» заңы – 09.11.2004 ж.
2. Авторлық коллектив Тазабеков К.К. ред. колд. «Основы
стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмент качества». Алматы: Казахстанская ассоциация маркетинга, 2003 ж.
3. Мутанов Г.М., Умирзаг Т.А. «Основы стандартизации, метрологии,
сертификации и менеджмент качества». Алматы 2001 ж.
4. Асылбеков Б.А. «Основы стандартизации, метрологии и
сертификации». Алматы 2003 ж.
5. Крылова Г.Д. Основы стандартизации, метрологии и сертификации.
Москва, 1997 ж.
6. Лифиц И.М. Стандартизация, метрология и сертификация. Учебник.-
М.: Юрайт-Издат, 2002 ж.
7. Швандар В.А. Стандартизация и управление качеством продукции.
Москва, Юнити 2001 ж.
8. Смағұлов А.Қ. «Ауыл шаруашылық өнімдерін сараптау және бақылау».
Алматы 2005 ж.
9. Ю.Ф. Заяс «Качество мясо и мясопродукта». Москва - 1981. Изд.
«Легкая и пищевая промыщленность».
10. Абуцкевич В.А. Микроскопические изменения в мясе в процессе его
замораживания и хранения. – Мясная индустрия СССр, 1960, №6, с. 28-30.
11. Александрова Т.И., Синицына Л.Г. Новые и улучшенного качества
мясопродукты. – М.: Пищевая промышленность, 1973. – 208 б.
12. Коваленко Л.И. Радиометрический и ветеринарно-санитарный
контроль кормов животных и продуктов животноводства. Киев: Урожай 1987.
13. Производственно-технический контроль и методы оценки качества
мяса и мясопродуктов. Под редакцией Горбатовой В.Е. М: Пищевая промышленность.1974.
14. Веселова П.П., Губанов И.В. Особенности в технологии мясной
промышленности Венгерской народной Республики. – ЦНИИТЭИ, 1977. – 28б.
15. Габриэьянц М.А.Товароведение мяса мясных товаров. – М.:
Экономика, 1974. – 263б.
16. Горегляд Х.С. и др. «Ветеринарно-санитарная экспертиза с основами
технологии переработки продуктов животноводства». М.: Колос. 1981.
17. Макаров В.А. и др. «Ветеринарно-санитарная экспертиза с основами
технологии и стандартизации продуктов животноводства». М.: Агропромиздат. 1991.
18. Загаевский И.С. Жмурко Т.В. «Ветеринарно-санитарная экспертиза с
основами технологии переаботки продуктов животноводства». М.: Колос. 1983.
19. ГОСТ 1076-74 Мясо-конина, поставляемая для экспорта. Технические
требования.
20. Ю.Ф. Заяс. «Качество мяса и мясопродуктов». М. легкая и пищевая
промышленность.1981г.
21. ҚР СТ 1.0-2000 « ҚР МСЖ. Негізгі ережелер».
22. ҚР СТ 1.1-94 «ҚР МСЖ. Терминдер мен анықтамалар».
23. ҚР СТ 1.3-2003 «ҚР МСЖ. Техникалық шарттарды әзірлеу , бекіту
және мемлекеттік тіркеу тәртібі».
24. ҚР СТ 1.5-2000 «ҚР МСЖ. Стандарттардың құрылуына,
баяндалуына, ресімделуіне және мазмұнына жалпы талаптар».
25. МемСТ 10444.15-94 КМАФАнМ анықтау әдістері.
26. МемСТ 7702.2.2-93 БГКП анықтау әдістері.
27. ИСО 3811-79. Мясо и мясные продукты. Обнаружение и учет
предполагаемых колиформных бактерий и Escherichia coli ( арбитражный метод).
28. ИСО 3496-78. Мясо и мясные продукты. Метод определения L (-)-
оксипролина.
29. ИСО 29300-92. Мясо и мясные продукты. Метод определения
нитрата.
30. МемСТ 7702.2.3-93 Сальмонелланы анықтау әдістері.
31. МемСТ 4192-48 Судағы аммиакты анықтау әдістері.
32. МемСТ4192-48 Судағы нитриттерді анықтау әдістері.
33. МемСТ18826-73 Судағы нитраттарды анықтау әдістері.
34. МемСТ 4151-72 Судың жалпы қатаңдығын анықтау әдістері.
35. МемСТ4011-72 Судағы темірді анықтау әдістері.
36. МемСТ 4388-72 Судағы мысты анықтау әдістері.
37. МемСТ18293-72 Судағы цинкті анықтау әдістері.
38. МемСТ 4386-72 Фторды анықтау әдістері.
39. «Техникалық реттеу туралы» заңы – 09.11.2004 ж.
Пән: Ет, сүт, шарап өнімдері
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе
1 Әдеби шолу
1.1 Стандарттаудың қысқаша даму тарихы
1.2 Стандарттаудың негіздері
1.3 Ет және ет өнімдерінің сапасына қойылатын стандарт
талаптары
2 Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік сілтемелер
2.2 Стандарттау аумағындағы терминдер мен анықтамалар
3 Материалдар мен әдістемеліктер
3.1 ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ органының сипаттамасы
3.2 Экспортқа арналған жылқы етіне халықаралық стандарттарына
сәйкестірілген техникалық шарттарды әзірлеу
3.2.1 Стандарттарды құру, мазмұндау, рәсімдеу, баяндауға
қойылатын жалпы талаптар
3.2.2 Техникалық шарттарды әзірлеу, бекіту, тіркеу тәртібі.
3.2.3 Жылқы етіне қойылатын жалпы техникалық талаптар.
3.2.4 Жылқы етін қабылдау тәртібі
3.2.5 Жылқы етін сынау әдістері
3.2.6 Буып-түю, таңбалау, тасымалдау және сақтау
4.2 Мемлекетаралық және халықаралық стандарттарын салыстыру
нәтижесі
4 Экономикалық тиімділігі
5 Еңбек қорғау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымшалар
Кіріспе
Ет және ет өнімдерінде адам ағзасына керекті көп заттар бар. Олар:
ақуыз, липидтер мен майлар, көмірсу минералды заттар, витаминдер т.б. осы
көрсетілген компоненттер адам ағзасына тез сіңіріледі.
Шикізатты дайындау кезінде аса көп көңіл технологиялық факторларға
бөлінеді. Өйткені онда шикізатты дайындау кезіндегі өнімнің сапасын, өндіру
процессін және дайын өнімді сақтау процесстері жүреді.
Еттің сапасы әр түрлі факторларға байланысты болады. Онда малдың тұқымы,
жасы, жынысы, қоңдылығы, малды азықтандыру тәсілі т.б. кіреді.
Қазіргі кезде малды өнеркәсіптік азықтандыруға байланысты ет
өнеркәсібіне эксудативті тәсіл қолданылуда, бұл етті мақсатына байланысты
қолдануды білдіреді. Етте пестицидтердің болуына байланысты етті өңдеу
жүргізіледі, яғни еттегі қалған пистицидтердің қалдығын төмендетеді.
Малды сойғаннан кейін етте болатын автолитикалық процесстер еттің
сапасына және оның жарамдылығына үлкен әсер етеді.
Ет пен субпродуктыларды төмен температурада суықпен қамтамасыз ету,
бұзылынудың алдын алу үшін өте қолайлы әдіс болып табылады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы, агроөндірістік кешеннің
ұйымдар мен мекемелер жеке меншігінің көптеген формалары, олармен
басқарудың мемлекеттік құрылымның қалыптасуы, алдағы Дүниежүзілік сауда
ұйымына енуі сертификаттау және стандарттаудың, өндірістік технология мен
өңдеудің, өнім сапасын жоғарлату жүйесінің критикалық бағасын жүктейді.
Өлшем бірлігін қамтамасыздандыру және техникалық реттеу саласында
Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне енгізу, сертификаттау
бойынша жұмыстарды күшейту талаптары мен экономикалық шарттардың өзгеруінен
АӨК-гі стандарттау бойынша нормативтік құжат фондын жақсарту және қайта
қарауды шарт етеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттар қорында жалпы 44 368
стандарттар бар. Қазіргі кезде АӨК өнімдеріне 1897 стандарттар бар, соның
ішінде 889 стандарттар өнімге және 1008 стандарттар ауыл шаруашылық және
тағам өнімдерінің сапасын сынау әдістеріне арналған, сонымен қатар
терминдер мен анықтамаларға, орамына, таңбасына, тасымалдануына және
сақталуына арналады.
АӨК секторында ұлттық стандарттардан да басқа құжаттар болады. Қабылдау
механизімімен, қолдану саласымен: салалық стандарттар мен өнімге техникалық
шарттармен ерекшеленеді.
Кейінгі жылдары тағам өнімдеріне, сынау әдістеріне БҰҰ-да ФАОВОЗ,
Кодекс Алиментариус Комиссиясының стандарттары мен халықаралық
стандарттардың талаптарын ескере отырып, ұлттық стандарттарды өндірген
кездегі қолданылған отандық стандарттарды халықаралықпен гармондау және
аналогтардың жоқ болғандағы тікелей қолдану жөнінен үлкен жұмыс
жүргізіледі.
Қазіргі кезде тағам өндірісінде негізінен Кодекс Алиментариус
Комиссиясының, ФАОВОЗ стандарттары, ИСО және басқа да елдердің
стандарттары қолданылады.
ИСО стандарттарына, соның ішінде 9000 сериялы МС ИСО стандарттарына
ориентация пайдасына ең басты мәселе - отандық және халықаралық нарықта
өнімнің бәсекелестік қабілеттігін жоғарлату. ИСО стандарттары Қазақстанда
барлық өндірісте кең тарала бастады. Әлемнің әр түрлі региондарынан келетін
өнімнің таңдауы кең болған сайын, халықаралық деңгейде стандартталған өнім
сапа, беріктілік және қауіпсіздіктің барлық деңгейіне сай бола алады.
Қазіргі уақытта ИСО-ның 21 стандарттары ет және ет өнімдеріне арналған.
Тағам өнімдеріне ИСО стандарттарының ішінде негізгі бөлімі – үлгі алу
әдістемесіне, майлылықты, қышқылдылықты, құрғақ затты, күлділікті,
ылғалдылықты, ақуызды анықтау әдістеріне арналған. Сальмонеллалар мен басқа
да патогенді микроорганизмдерді шығару, нитраттар мен нитриттерді анықтау
әдістері стандартталған.
Осыған байланысты жылқы етіне ҚР СТ жобасын актуальды өңдеу халықаралық
талаптармен үйлестірілген.
Ғылыми зерттеулер мен әлемдік тәжірибе жылқылардың өнімділігін бағалаған
кезде түрін, жасын, тірілей салмағын, қоңдылығын және сүйекті ет шығынын
ескеретін болсақ, ал ұша сапасын бағалаған кезде оның салмағын, толық
еттілігін, жұмсақ бөліктің мөлшері, ұшада май ұлпаларының жиналуы, бұлшықет
және май ұлпаларының түсі ескеріледі.
Бүгінгі күні ТМД елдерінде, соның ішінде Қазақстандағы союға арналған
жылқы, сонымен қатар жылқы және құлын етінің классификациясы мен бағалау
жүйесі шикізаттың сапалы әртүрлілігін есепке алмайды және осыған байланысты
өндірістің өсуін стимулдауды, жануарларды өсірудің интенсивті әдістерін
енгізу мен ет сапасын жақсартуды қамтамасыздандырмайды.
Жеке саудаға, қоғамдық тамақтануға және тағамдық мақсатта өндірістік
өңдеуге арналған ұшадағы жылқы мен құлын етінің талаптары МЕМСТ Жартылай
ұша мен ширектегі жылқы және құлын еті көрсетілген. Стандартта жылқы және
құлын етін екі категорияға бөлінуі қарастырылған – бірінші және екінші.
Ет сапасын бағалау негізінде визуалды және органолептикалық әдістерді
қарастыратын субъективті критерийлер болу керек.
Техникалық кедергілерді реттеу туралы заңда ұлттық стандарттың
әзірлеушісі кез келген тұлға бола алады.
1. Әдеби шолу
1.1 Стандарттаудың қысқаша даму тарихы
Қоғамның дамуына сәйкес адамдардың атқаратын жұмыс түрлері де өзгеріп
отырады. Бұл ертеде әртүрлі заттардың жұмысқа қажетті құрал жабдықтардың,
жұмысты атқарудың жаңа тәсілдердің пайда болуынан көрініс тауып отырған.
Сонымен бірге адамдар өз жұмыс нәтижелерінің ішінен қолдануға лайықты
жақтарын таңдап алып отырған. Көне дәуірдегі өлшем бірліктердің, стандартты
мөлшерлі құрылыс бөліктерінің, су құбырларының қолдану қолданылуы
стандарттаудың мысалы болып табылады. [4]
Халықаралық стандарттау жұмыстары 1875 жылы бастау алды. Осы жылы
халықаралық метрикалық конвенцияны құрайтын 19 елдің өкілі Халықаралық
өлшемдер мен салмақтар бюросын құрайды.
КСРО елдерін құрайтын елдерде стандарттардың дамуы өлшемдер мен
салмақтардың методикалық жүйесін құраудан бастады.
1925 жылы стандарттау саласында алғашқы орган – Еңбек және Қорғаныс
Кеңесінің жанынан стандарттау бойынша Комитет құрылады.
Осы жылдан бастап КСРО-дан стандарттау саласынан көптеген игі істер
атқарылды.
1992 жылы бұрынғы КСРО аумағында тәуелсіз мемлекеттердің құрылуына
байланысты осы елдердің арасында стандарттау, метрология және сертификаттау
саласындағы байланыс орнатудың жаңа түрлері қарастырылады.
1992 жылжың 13 наурызында тәуелсіз мемлекеттер достастығынан (ТМД) енген
елдер – Келісілген саясатты жүргізу туралы келісімге қол қояды.
Келісімге қол қойылуы одан кейін мемлекеттік стандарттаудың әзірленуі
Қазақстан Республикасындағы стандарттау жүйесінің алғашқы кезеңі болып
табылады.
1999 жылы Қазақстан Республикасының Стандарттау туралы Заңы
қабылданды.Заң стандарттау саласында нормативті құжаттарды шығару негізінде
тұтынушылардың мүддесін мемлекет тарапынан қорғауға бағытталған шараларды
айқындап береді. [3]
ТМД-ның басқа елдеріндегі сияқты ҚР-да стандарттау жүйесіндегі негізгі
бағыттар мыналар:
- Келісімге сәйкес мемлекетаралық стандарттау жұмыстарын дамыту.
- Қазақстандық стандарттарды халықаралық стандарттармен үйлестіру
жұмыстарын жеделдету.
- Міндетті түрде сертификаттауға тиісті өнімдердің мемлекеттік
стандарттарын дайындауды жеделдету.
- ИСО 9000 сериялы халықаралық стандартын қолдана отырып елімізде сапа
жүйелерін кеңінен енгізу және т.б. [4]
1.2 Қазақстан Республикасының стандарттаудың құқықтық негіздері
Қазақстан Республикасының стандарттаудың құқықтық негіздері 1993 жылы
қабылданған Стандарттау және сертификаттау туралы заңда белгіленген. 1999
жылы қайта қаралып ҚР-ның Стандарттау туралы жаңа заңы қабылданды. Бұл
заңға 2003 жылдың 10 маусымында өзгерістер, толықтырулар енгізілді. 2004
жылы Қазақстандағы нарық реформасынына байланысты 9 қарашада № 603-II мен
Техникалық реттеу туралы заңы қабылданды.
Бұл заң стандарттау саласындағы қоғамдық қатынастарды үйлестіріп, МСЖ-
нің құқықтық негіздерін анықтады. Сондай-ақ стандарттау жөніндегі
нормативтік құжаттарды әзірлеу, қолдану арқылы өнім, үрдіс (жұмыс) және
қызмет сапалы мәселерінде мемлекет пен тұтынушылар мүддесін қорғау
шараларын жүзеге асырады.
Заңның негізгі мақсаты өнімнің, көрсетілетін қызметтің, процестердің
қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік техникалық реттеу
жүйесінің құқықтық негіздерін белгілейді. [2]
1.3 Ет және ет өнімдерінің сапасына қойылатын стандарт талаптары
Нарыққа түсірілген ет және ет өнімдерін міндетті түрде сараптау
жүргізеді. Нарыққа түскенде ет тексерілді ме, тексерілмеді ме оған тәуелсіз
сараптау жүргізіледі.
Ет комбинаттарында сараптаудан өтіп таңба басылған ет және ет өнімдері
фирмалық дүкендерге таратылуға жіберіле береді. Нарықта ет және субөнімдері
таратылғанда, тек дені сау малдардан таратылады. Ет және ет өнімдерінің
сараптауын нарықта ветеринарлық тәжірибесі бар немесе инспекторлық
тәжірибесі бар дәрігер ғана тексереді. Нарықтың территориясына сатуға
түскен ет және ет өнімдері міндетті түрденарықтың сараптау лабораториясында
вет-санитарлық бақылау жүргізіледі.[9]
Жеке тұлғалармен немесе кәсіпорын сатушыларымен сонымен қатар басқа
елдерден таңбаланып әкелінген ет және ет өнімдері қайта сараптаудан
өткізуге жіберіледі. Мемвет қызмет құжаттары және сәйкес таңбасы бар ет
өнеркәсіпорында сараптаудан өткен ет және ет өнімдері, егер олар
мемлекеттік сату орнына болса, қайта санитарлы бақылаудан өткізілмейді.
Мемлекеттік қадағалау органдары мұндай жағдайда сауда гигиенасы
жағдайларын, таңбаларды және құжаттарды бақылаумен шектеледі. Ал сауда
ережелері бұзылған жағдайда немесе өнімнің сапасына күдік туған кезде,
сонымен қатар таңба орындары дұрыс басылмаған жағдайда жалпы негіздерге
сүйене отырып, қайта сараптауды жүргізеді.[1]
Нарықты сараптау үшін таңбасы бар бүтін, жартылай, ширек ұшалар
ұсынылады (паринхиматозды органдарымен), ал шошқа, жылқы, сиыр еті міндетті
түрде басымен болуы керек.Төртбұрышты таңбасы бар ет нарыққа түскен кезде
жалпы негіздерге сүйене отырып ұшалары ішкі органдары және бастары
сараптаудан өткізіледі. Овалды таңбасы бар ет түскен кезде оның
балғындығына және жарамдылық мерзіміне аса мән береді.Органолептикалық
көрсеткіш бойынша күдікті ет зертханалық тексеруге жіберіледі. Ет
кәсіпорындарында дайындалған, дайын ет өнімдері және еттің жартылай
фабрикаттары, нарыққа сатуға тек қана өнімнің қауіпсіздігін дәлелдейтін
құжаттары болған жағдайда ғана жіберіледі. Нарықта бір күн бойы сатылмаған
және базардан тыс мұздатқышта сақталмаған ет және ет өнімдері келесі күні
қайтадан сараптауға жіберіледі. Базарда сатуға және сараптауға
бөлшектелген, кептірілген еттер, ет фарштары және жартылай фабрикаттар
сатылуға жіберілмейді. Сатуға әкелінген ет және субөнімдерінің иесі,
бекітілген талапқа сәйкес ветеринарлы справка немесе ветеринарлы куәлікті
көрсетуі тиіс.Вет куәліктер және вет справкалар берілген уақыттан бастап ет
және ет өнімдерін 3 тәулік бойы ғана жарамды болып есептеледі. Бұл құжат әр
шрифттармен, сиялармен, жазулармен толтырылса және мөрі болмаса немесе
мөрі анық қойылмаса, қол қойылмаған болса, вет дәрігердің аты-жөні толық
жазылмаған болса, бұл құжат жарамсыз болып табылады. Егер сатуға
ветеринарлық құжаттары жоқ ет және ет өнімдері жеткізілсе сәйкес құжатты
көрсетілмегенше оларды санитарлы камераға қойып қояды.Егер вет куәлік
немесе вет справка көрсетілмесе, ет және ет өнімдері зертханалық
тексеріске жіберіледі немесе иелеріне қайтарып беріледі. Ұшаларға және
ішкі органдарға санитарлы бағалауға және сараптауды ережеге сәйкес
жүргізеді.Сараптау және зертханалық тексеру жүргізу үшін үлгі алуды Тағам
өнімдерін зертханада тексеру үшін, қала администрациясымен бекітілген
ережелерге сәкес жүргізіледі.[17]
2 Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік сілтемелер
1. МЕМСТ 15467-79 Өнім сапасын басқару Негізгі түсініктер. Терминдер
мен анықтамалар.
2. МЕМСТ 1076-74 Экспорт үшін жетілдіретін жылқы еті.
Техникалық шарттар.
3. МЕМСТ 27095-86 Ет. Жартылай және ширек ұшадағы жылқы және
бұзау еті.Техникалық шарттар.
4. МЕМСТ 18157-88 Малды сою өнімдері. Терминдер мен
анықтамалар.
5. МЕМСТ 16020-70 Союға арналған мал. Терминдер мен анықтамалар.
6. МЕМСТ 23042 Ет және ет өнімдері. Майды анықтау әдісі.
7. МЕМСТ 26930-86 Шикізаттар мен тамақ өнімдері. Мышьякты
анықтау әдістері.
8. МЕМСТ 26932-86 Шикізаттар мен тамақ өнімдері. Қорғасынды
анықтау әдістері.
9. МЕМСТ 26933-86 Шикізаттар мен тамақ өнімдері. Кадмиді анықтау
тәсілі.
10. ЕМСТ 9959-91. Ет өнімдері. Органолептикалық бағалауды өткізудің
жалпы шарттары
11. ИСО 31001-75 Ет және ет өнімдері. Үлгіні алу
2.2 Стандарттау аумағындағы терминдер мен анықтамалар
1) Үйлестірілген стандарт – техникалық реттеу саласындағы
нормативтік құқықтық актілерде белгіленген талаптардың орындалуын
қамтамасыз ететін стандарт;
2) Мемлекеттік техникалық реттеу жүйесі – өз құзыреті шегінде
3) Техникалық реттеу саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын
мемлекеттік органдардың, жеке және заңды тұлғалардың, сондай-ақ нормативтік
құқықтық актілердің, стандарттардың жиынтығы;
4) Мемлекеттік стандарт – уәкілетті орган бекіткен және тұтынушылардың
көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт;
5) Техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілер мен
стандарттардың мемлекеттік қоры – техникалық реттеу саласындағы нормативтік
құқықтық актілердің, стандарттың және мемлекеттік органдардың өз
құзыреттері шегінде қалыптастыратын өзге де құжаттарының мамандандырылған
қорларының жиынтығы;
6) Өнімнің өмірлік циклі – өнімді жобалау, өндіру , пайдалану, сақтау,
тасымалдау, өткізу, кәдеге жарату және жою процестері;
7) Мүдделі тараптар - қызметі техникалық реттеу саласындағы
нормативтік құқықтық актілерді әзірлеумен тікелей байланысты жеке тұлғалар
және олардың қауымдастықтары, одақтары, сондай-ақ қатысуы Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында көзделген өзге де тұлғалар;
8) Өнімді, көрсетілетін қызметті бірдейлендіру – белгілі бір өнімді,
көрсетілетін қызметті ерекшелейтін белгілері бойынша бірмағыналы тануды
қамтамасыз ететін рәсім;
9) Ұлттық стандарт – шет мемлекттің стандарттау жөніндегі
уәкілетті органы қабылдаған және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе
алатын стандарт;
10) Стандарттау жөніндегі нормативтік құжат – стандарттау
жөніндегі қызметтің әр түріне немесе оның нәтижелеріне қатысты нормаларды,
ережелерді, сипаттамаларды, принцптерді белгілейтін құжат;
11) Техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық акт – осы
Заңға және Нормативтік құқықтық актілер туралы Қазақстан Республикасының
Заңына сәйкес қабылдаған, техникалық реттеу саласындағы құқықтық нормаларды
белгілейтін, олардың қолданылуын өзгертетін, тоқтататын немесе тоқтата
тұратын белгіленген нысанадағы жазбаша ресми құжат;
12) Негізге алынатын стандарт – қолдану саласы кең немесе
техникалық реттеудің белгілі бір саласына арналған жалпы ережелері бар
стандарт;
13) Өнім – процестің немесе қызметтің нәтижесі;
14) Процесс –өнімнің өмірлік циклінің процестерін қоса алғанда,
қандай да бір тапсырылған нәтижеге жету жөніндегі өзара байланысты және
дәйекті іс-қимылдар (жұмыстар) жиынтығы;
15) Стандарттау жөніндегі өңірлік ұйым – географиялық немесе
экономикалық бір ғана өңірдің стандарттау жөніндегі тиісті органдары
қызметіне қатысу үшін ашық болатын стандарттау жөніндегі ұйым;
16) Өңірлік стандарт – стандарттау жөніндегі өңірлік ұйым қабылдаған
және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт;
17) Мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің тізілімі – техникалық
реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерді, стандарттарды есепке алу
құжаты;
18) Стандарт –уәкілетті орган көздеген тәртіппен бекітілген, көп мәрте
және ерікті пайдалану мақсатында техникалық реттеу объектілеріне
ережелеріне, жалпы принциптер мен сипаттамаларды белгілейтін құжат;
19) Ұйым стандарты – ұйым бекіткен стандарт;
20) Стандарттау – нақты қойылып отырған және ықтимал міндеттерге
қатысты көпшілікке ортақ, көп мәрте және ерікті пайдалану үшін ережелер
белгілеу арқылы өнімге, көрсетілген қызметке және процестерге қойылатын
талаптарды ретке келтірудің оңтайлы деңгейіне қол жеткізуге бағытталған
қызмет;
21) Техникалық кедергі – техникалық реттеу саласындағы нормативтік
құқықтық актілерде және стандарттарда қамтылатын талаптардың әр түрлілігі
немесе өзгермелілігі салдарынан туындайтын кедергі;
22) Стандарттау жөніндегі техникалық комитет – бекітілген стандарттау
объектілері немесе қызмет бағыттары бойынша стандарттарды әзірлеу және
мемлекеттік техникалық реттеу жүйесін құруға қатысу үшін ерікті негізде
экономика салаларында құрылатын консультациялық-кеңнеші орган;
23) Техникалық реттеу – санитарлық және фитосанитарлық шараларды
қоспағанда, сәйкестігі растау, аккредиттеу және белгілінген талаптардың
сақталуын мемлекеттік бақылау мен қадағалау жөніндегі қызметті қоса алғанда
өнімге, көрсетілетін қызметке, процестерге қойылатын міндетті және ерікті
талаптарды анықтауға, белгілеуге, қолдануға және орындауға байланысты
қатынастарды құқықтық және нормативтік реттеу;
24) Уәкілетті орган –Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
техникалық реттеу саласындағы жұмыстарды басқаруға, бақылау мен қадағалауды
жүзеге асыруға және стандарттау, сәйкестікті растау мен аккредиттеу
мәселелері бойынша халықаралық және өңірлік ұйымдарда Қазақстан
Республикасының атынан өкілдік етуге уәкілетті мемлекеттік орган
25) Сапа – объектiнiң белгiленген немесе болжамалы қажеттiктi қамтамасыз
етуге сәйкес көрсеткiштер жиынтығы.
26) Өнiм – iс-қимылдардың немесе үрдiстiң нәтижесi.
27) Тауар – ерiктi иесiздендiрiлетiн, бiр тұлғадан екiншi тұлғаға сатып
алу-сату келiсiмi бойынша өтетiн кез-келген зат.
28) Қызмет – тұтынушының қажеттiгiн қамтамасыз етуге бағытталған
дайындаушы мен тұтынушының және дайындаушының iшкi iс-қимылдарының тiкелей
әрекеттесуiнiң нәтижесi.
29) Сапа көрсеткiшi – тауар сапасына жататын бiр немесе бiрнеше
қасиеттерiнiң сандық сипаттамасы.
30) Ресурстар – қызмет көрсетушiлер, қызмет ету құралдары, құрал-
жабдықтар, технология.
31) Сапа жүйесi – сапаны жалпы басқаруды жүзеге асыру үшiн қажеттi
ұйымдастыру құрылымы, әдiстеме, үрдiс және ресурстар жиынтығы.
32) Өнiм сапасын басқару жүйесi – өнiм сапсын басқару кезiнде материалды-
техникалық және ақпараттық құралдардың көмегi арқылы өзара қарым-қатынас
жасайтын басқару объектiлерiнiң және басқару органдарының жиынтығы.
33) Өнiм сапасын бақылау – өнiм сапсының көрсеткiштерiн бекiтiлген
талаптарға сәйкестiгiн бекiту, тексеру.
34) Өнiм сапасын қадағалау – арнайы органдармен жүзеге асырылатын, өнiм
сапасын қадағалау.
35) Өнiмнiң бiрлiк сапа көрсеткiшi – өнiмнiң бiр қасиетiн сипаттайтын
сапа көрсеткiшi.
36) Өнiмнiң кешендi сапа көрсеткiшi – өнiмнiң бiрнеше қасиетiн
сипаттайтын сапа көрсеткiшi.
37) Өнiм сапасының интегралды көрсеткiшi – өнiмдi пайдалану немес
тұтынудың пайдалы сумардық әсерi мен оны жасау және пайдалану немесе тұтыну
қатынасы болып табылатын өнiмнiң сапа көрсеткiшi.
38) Өнiмнiң ақаулық коэффициентi – өнiмнiң бiрлiгiне келетiн ақаудың
орташа өлшенген саны.
39) Өнiм сапасы көрсеткiштерiнiң регламенттелген мәнi – нормативтiк
құжаттармен бекiтiлген өнiмнiң сапа көрсеткiштерiнiң сәйкестiгiн тексеру.
40) Квалиметрия – өнiм сапасын бағалаудың сандық әдiсi болып табылатын
ғылым аумағы.
41) Бақылау жүйесiндегi бақылау органы – басқаруға әрекет етудi
шығаратын өнiм сапасын басқару жүйесiнiң бөлiгi.
42) Өнiм сапасын бағалаудың статистикалық әдiсi – өнiмнiң бiрлiк және
кешендi сапа көрсеткiштерiн бiрдей қолдануға негiзделген оның сапасын
бағалау әдiсi.
43) Өнiм сапасының деңгейi – бағаланатын өнiмнiң сапа көрсеткiшiнiң
негiзгi сәйкес көрсеткiштер мәнiмен салыстыруға негiзделген өнiм сапасына
жататын сипаттама.
44) Жарамды өнiм – барлық бекiтiлгшен талаптарға сай және
қанағаттандыратын өнiм.
3 Материалдар мен әдістемеліктер
3.1 ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ органының сипаттамасы
Сертификаттау жөніндегі ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ органы ҚР-ның сертификаттау
қызметі нарығында 1997 жылдан жұмыс істеп келе жатыр. Сертификаттау
сұрақтармен айналысатын ұйым үшін бұл аз уақыт емес.Өз қызметінің басында
бұл компания құрылымында автокөліктік қауіпсіздікті сынауды сертификаттау
жөнінен бір сынақ зертхана болды. Ал бүгінгі күні ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ
құрылымына сынақ орталығы мен екі сынақ зертханалары, өнім мен қызмет
көрсетуді сертификаттау бөлімі, тауардың шығару елін анықтау жөніндегі
экспертиза бөлімі кіреді.
Бұдан басқа КАЗЭКСПОАУДИТ мекемелерге арнап нормативтік құжаттарды,
соның ішінде тауардың шығу елін анықтайтын техникалық шарттарды өңдеумен
айналыса тұра, өз базаларында эксперт-аудиторлардың стажировкасымен де
айналысады. Ал бұл қазіргі біздің заманымызды өте маңызды болып табылады.
КАЗЭКСПОАУДИТ тауарды кеденнен ресми түрде өткізетін импортерлермен
жұмыс істейді. Қазақстанға тауарды әкелген кездегі керек құжаттардың бірі
бұл сәйкестік сертификаты немесе өткізуге құқығы жоқ қауіпсіздік туралы
өтініш-декларациясы. Яғни бұдан келісімге отыру шартта өнімге
сертификаттауды жүргізген кезде кедендік тіркеу кезінде сертификаттау
жөнінен жұмыстар жүре бастайды.
Жұмыстың үлкен бөлігі сериялы шығарылатын өнімді тексерумен кетеді.
Осы мақсатта, олардың эксперттері дайындаушы зауыттарға да шығады және
мұндай өнімнің партияларына ұзақ мерзімді сертификат беріледі. Клиенттердің
ыңғайлығы үшін орган №5 құрылымға сәйкес, өнім мен қызметке сертификатты 3
жылға бере алады (бұрын ол 1,5 жылға ғана берілетін), егер мекемеде ҚР СТ
ИСО 9001-2001 талаптарына сәйкес сапа менеджментінің жүйесі немесе өнімді
сертификаттау процедурасының құраушысы ретінде сапа менеджментінің жүйесін
сертификаттау жолымен тіркелсе, онда екі сертификат беріледі: біріншісі
сапа менеджмент жүйесіне, ал екіншісі өнімге беріледі.
Клиенттерге көрсететін қызмет мүмкіндігін кеңейту үшін бұл компания сапа
менеджмент жүйесі мен өнімді сертификаттайтын көптеген отандық және
Ресейлік сертификаттау органдармен тығыз байланыста болып жұмыс істейді.
Олардың ішінде: Русский Регистр, сонымен қатар өнім сертификаттайтын
орган ТестБэт (Ресей), ЗАО НИЦ САМТЭС (Ресей), НАСТХОЛ сертификаттау
орталығы (Ресей).
Жұмыс ұйымдастыруына өзгертулер енгізіледі. Өнімнің атау қатарына
қауіпсіздік жөніндегі талаптарға сәйкес болады. Егер, мысалға, бүгінгі күні
әкелінетін электротехникалық пен электронды өнімнің қауіпсіздігін
тексеретін болса, Техникалық реттеу туралы заң күшіне енгенде
сертификатталатын тауар тізімі сонымен қатар өнім электромегнитті
сыйысушылыққа тексеріліп, сыналатын болады.
Компанияның өмір сүру ұзақтығында онда көптеген жоғары квалификациялы
кадрлар пайда болды. Өнім, қызмет, сапа менеджмент жүйесін сертификаттайтын
және тауар шығуы анықтайтын экспертиза бойынша штатты негізде 20 эксперт-
аудиторлар қызмет етеді. Олардың барлығы талаптардың жоғары деңгейімен
танысқан, сондықтан қиыншылықтар болмайды. Осы мамандар сапа менеджмент
жүйесін әзірлеу және енгізумен табысты айналысып жатыр.
Зерттеу зертханалар мен зерттеу орталықтарының мамандары өз
квалификацияларын салыстырмалы сынау жолымен, сонымен қатар Ресейдің
алдыңғы қатарлы зертханаларымен тәжірибе алмастыру әдістерімен көтеруде.
СӘЙКЕСТІКТІ РАСТАУ ЖӨНІНДЕГІ ОРГАН КАЗЭКСПОАУДИТ ЖШС-НІҢ ҰЙЫМДЫ-
ҚҰРЫЛЫМДЫҚ СХЕМАСЫ
Басқару Кеңесі
СО жетекшісі-
КАЗЭКСПОАУДИТ ЖШС-нің бас директоры
ӨНІМ МЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІҢ СӘЙКЕСТІГІН РАСТАУ ЖӨНІНДЕГІ БӨЛІМ
ИЦ
ТОО
“КАЗЭКСПО-АУДИТ”
ИЛ
“КАЗЭКСПО-АУДИТ
АВТО”
ИЛ
“КАЗЭКСПО-
АУДИТ
ЭЛЕКТРО”
Компания ұраны: тұтынушыны таң қалдырмай, оның қажеттілігін таң қалдыру.
Көрсетілген қызмет деңгейі әрдайым көтеріле беру үшін, ИСО 9000:2000
талаптарына сәйкес компания сапа менеджмент жүйесін енгізумен айналысып
жүр.
2005 жылы ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ құрамында сапа менеджмент жүйесін
сертификаттау жөніндегі орган – Ақтау қаласында өнімді сертификаттау
жөніндегі КАЗЭКСПОАУДИТ – АКТАУ филиалы аккредиттелді.
Сурет 1 - ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ
3.2 Экспортқа арналған жылқы етіне халықаралық стандарттарына
сәйкестірілген техникалық шарттарды әзірлеу
Тағам өнімдерінің қауіпсіздік мәселелері өндірушілер үшін аса маңызды
болып табылады. Бұл қазіргі әлемдегі едәуір тараған тағамтық уланулармен
байланысты.
Осыған байланысты әр түрлі елдерде тағам өнімдерінің қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін жүйелер енгізілген. Ол тағам өнімдері өндірісінде орын
алатын қауіптерді талдаудың алдын алады.
Әлемнің өндірістік дамыған елдерінде тағам өнімдері кәсіпорындарында
тәуекеділікті басқару жүйесі ретінде ИСО халықаралық стандарты
пайдаланылады.
ИСО жүйесі-қауіпсіз өнімді шығаруда қазіргі заманғы сұранысты
қанағаттандыруға қабілетті болып табылады. Ол ғылыми түрде негізделген,
сәйкестендіру, өндіру кезіндегі қауіп факторларды талдау және бақылау,
тағам өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында тағам өнімдерін
сатуға және тұтынуға жүйелі түрде жақын келуі болып табылады.
ИСО-басқару жүйесі, онда тағам өнімдерінің қауіпсіздігі биологиялық,
физикалық және химиялық ластануды талдау және бақылау арқылы жүзеге
асырылады. Ол шикізатты өңдеуден, оны сатып алудан жәнеөңдеуден басталып,
оны өндірумен, сатумен және соңғы өнімді тұтынумен аяқталады.
Көптеген өнеркәсіптік үрдістер бірнеше: өндірулер мен шикізатты алудан
дайын өнім шығаруға дейінгі кезеңдерінен тұрады. Осыған орай, құрастырылған
ИСО жетекшілік және өткізілген зерттеулер бойынша өнімнің қауіпсіздігіне
тікелей әсер ететін факторларды айқындауға болады.
ИСО жүйесін енгізу қауіпсіздік мәселелерін шешуге жағдай жасайды және
қауіпті факторларды бақылау туралы нақты ақпаратты береді.
ИСО жүйесі 60 жылдары Pillsbury компаниясы және АҚШ лабораторияларының
біріккен күшімен Натикада және НАСА-да (The National Aeronautics and Space
Administration) космосқа арналған тағам өнімдерінің қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін құрал ретінде әзірленген.
1971жылы Pillsbury компаниясы ИСО жүйесімен азық-түлікті қорғау бойынша
1 Американ Ұлттық конференциясында таныстырылды, содан бастап бұл концепция
тағам өнеркәсібінде дами бастады. ИСО жүйесінің үш концепциясы:
- соңғы өніммен байланысты барлық қауіптерді сәйкестендіру және
бағалау;
- тағам өнімдерін өндіру үрдісінде қадамдарды және кезеңдерді
анықтау;
- осы нүктелерде бақылау процедураларын орындау.
1987 жылы-АҚШ-та тағам өнімдері үшін микробиологиялық критерийлер
бойынша ұлттық қадағалау комитеті құрылды.
1989жыл ИСО тағам өнімдерін өндіру және сату кезіндегі қауіпсіздік
жүйесі ретінде ұсынылды, бұл кезде тек микробиологиялық қауіпті факторлар
ескерілді.
1993 жылы-комиссия қиын бақылау нүктелерінде қауіаті факторларды талдау
жүйесін қолдану бойынша жетекшілік қабылдады.
1993 жылы-тағам өнімдернің гигиенасы бойынша Директива қабылданды.
1997 жылы-комиссия қазіргі заманғы ИСО концепциясын қабылдады.
НАССР стандарының жүйесінің негізгі принциптері
Принцип 1
Потенциалды қауіпті факторларды сәйкестендіру. Олар тағам өнімдерін
өндірумен, ол өсіруден басталып соңғы тұтынуға дейінгі: өңдеу, сақтау және
сату кезеңдерін қосумен байланысты болады
Принцип 2
Қауіпті факторларды жою немесе олардың туу мүмкіндігін азайту үшін
бақыланатын операциялардың қиын нүктелерін анықтау.
Принцип 3
Қиын бақылау нүктесінің бақылануда екеніне сенімді болу үшін қиын
шектеулерді бекіту.
Принцип 4
Жоспарланған сынақтар немесе қарау негізінде қиын бақылау нүктелерін
бақылауды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін мониторинг жүйесін құрастыру.
Принцип 5
Егер де мониторинг нәтижелері белгілі бір қиын бақылау нүктесінің
бақыланбайтыны туралы көрсеткен жағдайда қолданылатын түзетуші әрекеттерді
құрастыру.
Принцип 6
НАССР түзілуінің тиімділігін бекітетін қосымша шараларды қосып, тексеру
процедураларын құрастыру.
Принцип 7
Жүйенің барлық процедураларын, НАССР принциптерін енгізуге жататын
мәліметтерді тіркеу үлгілері мен тәсілдерін құжаттандыру.
Мемлекеттік стандарттарды құру, мазмұндау, рәсімдеу, баяндауға қойылатын
жалпы талаптар.
Стандарттарды құру, баяндау, мазмұндау, рәсімдеу жұмыстары ҚР СТ 1.5-
2000 мемстандарты бойынша жүзеге асырылады.
Стандарттар төмендегідей құрылымдық элементтерден тұрады:
3. титулдық бет;
4. алғы сөз;
5. мазмұны;
6. кіріспе;
7. аталуы;
8. қолдану саласы;
9. нормативтік сілтемелер;
10. анықтамалар;
11. белгілер мен қысқартулар;
12. талаптар;
13. қосымшалар;
14. библиографиялық деректер.
Стандарттарды әзірлеу жұмысы ҚР СТ 1.2-2002 “ҚР МСЖ мемлекеттік
стандарттарды әзірлеу тәртібі” бойынша жүргізіледі.
Стандарттардың жобасын әзірлеу жұмыстарын Қазақстан Республикасы
мемлекеттік стандарттау жоспары, техникалық комитеттің жұмыс бағдарламасы
(жоспары) және стандарттар әзірлеу туралы келісімдер бойынша немесе ынталы
түрде Стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер (ТК), мемлекеттік басқару
ұйымдары, басқа заңды тұлғалар атқарады. Мемлекеттік стандарттау жоспарына
енгізілген стандарттар туралы ақпарат Мемстандарттың енгізілуі тиіс.
Стандартты әзірлеу кезінде Қазақстан Республикасында күші бар заңдар,
мемлекеттік стандарттау жүйесінің стандарттары, техникалық регламенттер,
мемлекет үшін қажетті халықаралық, аймақтық, шетелдік, ұлттық стандарттар
басшылыққа алынуы керек.
Стандарттарды әзірлеу кезінде ғылыми-зерттеу, тәжірибелік-
конструкторлық, тәжірибелік-технологиялық, жобалау жұмыстарының нәтижелері
патенттік зерттеу нәтижелері және де басқадай отандық және шетелдік ғылым,
техника және технология жетістіктері туралы ақпараттар пайдаланылады.
Ұйымдастыру-әдістемелік бірлігін және стандарттарды қолдануға өз
уақытында дайын болу үшін жағдай жасау мақсатында стандарттар әзірлеудің
төмендегі тәртібі ескеріледі:
1 саты – стандартты әзірлеу жұмысын ұйымдастыру.
2 саты – стандарт жобасын әзірлеу (бірінші редакция) және оны қарау
ұйғару үшін тарату.
3 саты – стандарт жобасының соңғы редакциясын жасау және бекітуге
жіберу.
4 саты – стандартты бекітіп, мемлекеттік тіркеуден өткізу.
5 саты – стандартты басып шығару. Әртүрлі сатыларды өзара біріктіруге
немесе қосымша сатылар енгізуге болады.
Стандарттардың құрылуы, баяндалуы, ресімделуі, мазмұны және белгіленуі
ҚР СТ 1.5-ке сәйкес болуы тиіс.
Мемлекеттік стандартты әзірлеу жұмысын ұйымдастыру.
Стандартты әзірлеу алдында дайындық жұмыстарымен қатар мемлекеттік
стандарттың өкілетті мекемесіне өтініш келтіреді. Қажетті жағдайда
стандартты ынталы түрде әзірлеуге болады. Алайда жұмысты қабаттастырмас
үшін стандартты әзірлеу туралы мәлімет мемстандартқа жіберілуі тиіс.
Өтінішті ҚР аумағында орналасқан мемлекеттік басқару ұйымдары,
стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер, басқа да заңды және жеке
тұлғалар бере алады.
Өтінішті даярлау және қарау, мемлекеттік стандарттау жұмыстарының
жоспарын әзірлеу ҚР СТ 1.7 сәйкес атқарылады. Өтінішке стандарт әзірлеудің
қажеттілігі мен себептері жазылады, сонымен қатар өтінішке стандарттың
жобасы немесе стандарт әзірлеудің техникалық тапсырмасы қосымшаланады.
Техникалық тапсырмада стандартты әзірлеу кезеңдері мен олардың орындалу
мерзімі; стандарттың бөлімдері және стандарттауға белгіленген объектінің
негізгі сипаттары мен көрсеткіштері; стандартпен бірге берілетін
құжаттардың тізімі; стандарттың жобасын қарау немесе ұйғару үшін жіберетін
мемлекеттік басқару ұйымдары мен мекемелердің тізімі, нормаларды
үйлестірілуі тиіс халықаралыққа сәйкес стандарттар тізімі, тапсырушының
басқа да талаптары жазылады.
Мемлекет қажеттілігі үшін әзірленетін стандарттар ҚР-ның “Мемлекеттік
сатып алу туралы” заңы бойынша конкурстық негізде дайындалады.
ТК (әзірлеуші мекеме) стандарт жобасын әзірлеу жұмыстарын
ұйымдастырғанда, жобасын әзірлеуге қатысатын мүдделі жақтардың өкілдерінен
құралатын жұмыс тобының құрамын анықтайды. Бұл топқа алдыңғы қатарлы ғылыми
зерттеу, тәжірибелік-конструкторлық ұйымдар мен жоғарғы оқу орындары
енгізілуі керек.
Бекітілген бағдарлама, жоспар және келісімдерге сәйкес жұмыстың атқарылу
мерзімін стандартты әзірлеу кезеңдерімен жеке-жеке анықталады.
Стандарттың жобасын (бірнеше редакциясын) әзірлеу.
Жұмыс тобы стандарттың жобасын дайындап, оған түсініктеме жазады.
Стандарттың түсініктемесіне төмендегідей мәліметтер енгізіледі:
-стандартты әзірлеудің техникалық-экономикалық негізін келтіру;
-стандарттау объектісінің сипаттамасы;
-стандарт жобасының ҚР заңдарынан техникалық регламенттерге, халықаралық
(аймақтық) нормаларға, ережелер мен ұсыныстарға,сондай-ақ шетелдердің
ұлттық стандарттарына сәйкестігі туралы мәліметтер;
-стандарт жобасының басқа нормативті құжаттармен байланысы туралы
мәліметтер және оларды қайта қарау, өзгертулер енгізу немесе жою жөніндегі
ұсыныстар;
-стандарт жобасына пікір алу, келісу үшін тарау туралы мәліметтер;
-ақпараттық көздер;
-стандарттау объектісінің патент тазалығы туралы мәліметтер.
Техникалық комитет (әзірлеуші мекеме) стандарт жобасының ҚР-мемлекеттік
стандарттау жүйесінің стандарттары мен заң талаптарына сәйкестігін
тексереді және оны түсініктемесімен бірге ТК мүшелеріне және мүдделі
мекемелерге жібереді.
Стандарттың әзірленген жобасы және ол туралы мәлімет немесе аннотациясы
мүдделі мекемелермен шетелдік әріптестердің щй-пікірлерін алу мақсатымен
мемстандарттың WEB – сайтына енгізілуі керек.
Стандарт жобасы стандарттау объектісіне байланысты пікір алу үшін
көбінесе стандартқа тапсырыс берушіге, мүдделі мекемелер және қоғамдық
ұйымдарға таратылады.
Келісім алу үшін:
3 тапсырыс беруге;
4 өнім, процесс пен қызметті нормалау, олардың қауіпсіздігін, бақылау
міндетін жүктеген мемлекеттің бақылау ұйымдарына;
5. Мемстандартқа;
6. Қазақтың балалар тағамы және прафилактикалық тамақтану
академиясына;
7. Стандарт жобасын әзірлеуге байланысты қайта қарау, өзгерту немесе
жоюға жататын бір-бірімен байланысты ұлттық техникалық регламент және
нормативті құжаттарда әзірлеуші мекемелерге жіберіледі.
Мүдделі мекемелердің стандарт жобасына келісім беру, пікір дайындау
мерзімі, жобаны алған күннен бастап санағанда 1 айдан аспауы тиіс. Бұл
уақыт ішінде пікір келтірмесе стандарт жобасы келісілген болып есептеледі.
Стандарт жобасының соңғы редакциясын әзірлеу және оны бекітуге жіберу.
Әзірлеу – мекеме ТК келтірілген пікірлерді ескере отырып стандарт
жобасының соңғы редакциясын дайындайды.
Қажетті жағдайда стандарт жобасының соңғы редакциясы пікір алу, ұйғарылу
үшін қайта таратылады.
Стандарт жобасына келіспеушілік болған жағдайда әзірлеуші – мекеме
оларды талқылау және шешу жұмысын ұйымдастырады.
Стандарт жобасына өнім қауіпсіздігін бақылайтын мемлекеттік ұйымдардың
келісімі бойынша немесе келіспеушілік мәселесін шешу, мүмкін емес болса,
стандарттың жобасы ұйғарылмайды.
Келісімге қол жеткізу мүмкін емес жағдайда стандарт жобасы соңғы шешім
шығару үшін Мемстандартқа жіберіледі.
ТК немесе әзірлеуші – мекеме стандарт жобасының түбегейлі редакциясын
қарап, бекіту үшін оның екі данасын (мемлекеттік және орыс тілінде)
Мемстандартқа жіберіледі.Олардың әзірлеуші – мекеменің бастығы қол қойған
хатпен жіберілген алғашқы нұсқасы болу керек.
Стандарт жобасына қосымша ретінде өнімнің үлгісі көлемі үлкен заттың
чертежі (қажеттілік жағдайда) немесе суреті және төмендегі құжаттар бір
данадан жіберіледі.
-стандарттың электрондық нұсқасы;
-стандарт жобасына түсініктеме қағаз;
-Мемстандарттан белгіленген форма бойынша пікірлер жиынтығы;
-стандарт жобасының ұйғарылымын растайтын негізгі құжаттар (жиналыс
хаттамалары);
-стандарт жобасының түбегейлі редакцияның қараған жұмыс тобының
жиналысының (ол жүргізген болса) хаттамасы;
-қабылдау комиссиясының (дегустация комиссиясының көркемдік –техникалық
кеңестің) жиналыс хаттамасы немесе өнімді сынау (қажетті жағдайда) актісі.
Стандартты бекіту және мемлекеттік тіркеу.
Мемстандарт стандарт жобасын қарап шығып оны бекіту, толықтыру үшін
қайтару немесе жұмыс кестесінен алып тастау туралы шешім қабылдауы.
Стандартты бекітерден бұрын Мемстандарт оның республикада қолданылатын
заңдардың талаптарына, техникалық регламенттерге, мемлекеттік стандарттау
жүйесінің стандарттарына, өзара байланысты мемлекеттік, мемлекетаралық,
халықаралық, аймақтық және шетелдердің ұлттық стандарттарының талаптарына,
метрологиялық ережелер мен нормаларға, қолданылып жүрген терминологияға,
стандарттарды құру және баяндау (жазу) ережелеріне сәйкестігін тексереді.
Мемлекеттік стандарттар Мемстандарттың қаулысымен бекітіліп, күшіне
енеді.
Негіз қалаушы (ұйымдастыру - әдістемелік) және жалпы техникалық
стандарттар, қабылдау ережелері, бақылау тәсілі, буып – түйу, таңбалау,
тасымалдау және сақтау стандарттарын бекіткенде қолдану мерзіміне шек
қойылмайды, тексеру уақыты көрсетіледі.
Өкімдер мен технологиялық процесстер, қызметтері жөніндегі мемлекеттік
стандарттарды өнім мен технологияны жаңарту уақытын ескере (көрсете) отырып
шектеулі (5 жылдан артық емес) мерзімге бекітеді.
Стандартты күшіне енгізу күні оны бекіткен кезден кемінде бір жылдан
кейін болып белгіленуі керек. Алайда кәсіпорын, мекемелер қолдануға дайын
жағдайда болса бекітілген стандарттар басқа кез келген күні күшіне
енгізілуге болады, бірақ бекітілген және тіркеуге алынған күнінен бұрын
емес.
Бірақ бекітілген мемлекеттік стандарттар Мемстандарттан белгіленген
тәртіп бойынша мемлекеттік стандарттардың мемлекеттік тізіміне енуі
(тіркелуі) тиіс. Қажет болған жағдайда мемлекеттік стандарттар әзірлеуші –
мекемеге толықтап жетілдіру үшін қайтарылады немесе әзірлеуден алынып
тасталады.
Әзірлеуден алыну себептеріне:
8. стандарттың жобасы ҚР-нда қабылданғанстандарт және техникалық
регламенттердің міндетті талаптарына сай келмеу;
9. стандартты әзірлеу кезінде пайда болған келіспеушілікті шешу
мүмкін емес болса;
10 қолданыстағы мнмлекеттік және мемлекетаралық стандарттардың талаптары
қосарлану (егер әзірлену үстіндегі стандарт жобасында олардың қызметін
тоқтату көрсетілмеген болса) сияқты себептер жатуы мүмкін.
Мемстандарт бекітілген мемлекеттік стандарттар туралы мәліметті ай сайын
шығатын “Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттары” ақпараттық
нұсқауына (ҚР СТАН) жариялап отырады.
Бекітілген мемлекеттік стандарттар Мемстандарттан белгіленген тәртіп
бойынша басылып, таратылады.
Стандартты тексеру және жаңарту жұмыстары елдің қорғаныс қабілеті мен
экономиканың және халық қажеттілігі бойынша және халықаралық талаптарға
сәйкес атқарылады.
Әзірлеуші стандартты жаңарту жөнінде заңды және жеке тұлғалардан, соның
ішінде мемлекеттік өнім қауіпсіздігін бақылау ұйымдарынан түскен
ұсыныстарға талдау жасап, жинақтап қорытады.
Мүдделі заңды және жеке тұлғалар ұсыныс ретінде өзгерту жобасын немесе
қайта қараған стандарт жобасын келтіруге болады.
Әзірлеуші – мекеме түскен ұсыныстарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 Әдеби шолу
1.1 Стандарттаудың қысқаша даму тарихы
1.2 Стандарттаудың негіздері
1.3 Ет және ет өнімдерінің сапасына қойылатын стандарт
талаптары
2 Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік сілтемелер
2.2 Стандарттау аумағындағы терминдер мен анықтамалар
3 Материалдар мен әдістемеліктер
3.1 ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ органының сипаттамасы
3.2 Экспортқа арналған жылқы етіне халықаралық стандарттарына
сәйкестірілген техникалық шарттарды әзірлеу
3.2.1 Стандарттарды құру, мазмұндау, рәсімдеу, баяндауға
қойылатын жалпы талаптар
3.2.2 Техникалық шарттарды әзірлеу, бекіту, тіркеу тәртібі.
3.2.3 Жылқы етіне қойылатын жалпы техникалық талаптар.
3.2.4 Жылқы етін қабылдау тәртібі
3.2.5 Жылқы етін сынау әдістері
3.2.6 Буып-түю, таңбалау, тасымалдау және сақтау
4.2 Мемлекетаралық және халықаралық стандарттарын салыстыру
нәтижесі
4 Экономикалық тиімділігі
5 Еңбек қорғау
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Қосымшалар
Кіріспе
Ет және ет өнімдерінде адам ағзасына керекті көп заттар бар. Олар:
ақуыз, липидтер мен майлар, көмірсу минералды заттар, витаминдер т.б. осы
көрсетілген компоненттер адам ағзасына тез сіңіріледі.
Шикізатты дайындау кезінде аса көп көңіл технологиялық факторларға
бөлінеді. Өйткені онда шикізатты дайындау кезіндегі өнімнің сапасын, өндіру
процессін және дайын өнімді сақтау процесстері жүреді.
Еттің сапасы әр түрлі факторларға байланысты болады. Онда малдың тұқымы,
жасы, жынысы, қоңдылығы, малды азықтандыру тәсілі т.б. кіреді.
Қазіргі кезде малды өнеркәсіптік азықтандыруға байланысты ет
өнеркәсібіне эксудативті тәсіл қолданылуда, бұл етті мақсатына байланысты
қолдануды білдіреді. Етте пестицидтердің болуына байланысты етті өңдеу
жүргізіледі, яғни еттегі қалған пистицидтердің қалдығын төмендетеді.
Малды сойғаннан кейін етте болатын автолитикалық процесстер еттің
сапасына және оның жарамдылығына үлкен әсер етеді.
Ет пен субпродуктыларды төмен температурада суықпен қамтамасыз ету,
бұзылынудың алдын алу үшін өте қолайлы әдіс болып табылады.
Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуы, агроөндірістік кешеннің
ұйымдар мен мекемелер жеке меншігінің көптеген формалары, олармен
басқарудың мемлекеттік құрылымның қалыптасуы, алдағы Дүниежүзілік сауда
ұйымына енуі сертификаттау және стандарттаудың, өндірістік технология мен
өңдеудің, өнім сапасын жоғарлату жүйесінің критикалық бағасын жүктейді.
Өлшем бірлігін қамтамасыздандыру және техникалық реттеу саласында
Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне енгізу, сертификаттау
бойынша жұмыстарды күшейту талаптары мен экономикалық шарттардың өзгеруінен
АӨК-гі стандарттау бойынша нормативтік құжат фондын жақсарту және қайта
қарауды шарт етеді.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттар қорында жалпы 44 368
стандарттар бар. Қазіргі кезде АӨК өнімдеріне 1897 стандарттар бар, соның
ішінде 889 стандарттар өнімге және 1008 стандарттар ауыл шаруашылық және
тағам өнімдерінің сапасын сынау әдістеріне арналған, сонымен қатар
терминдер мен анықтамаларға, орамына, таңбасына, тасымалдануына және
сақталуына арналады.
АӨК секторында ұлттық стандарттардан да басқа құжаттар болады. Қабылдау
механизімімен, қолдану саласымен: салалық стандарттар мен өнімге техникалық
шарттармен ерекшеленеді.
Кейінгі жылдары тағам өнімдеріне, сынау әдістеріне БҰҰ-да ФАОВОЗ,
Кодекс Алиментариус Комиссиясының стандарттары мен халықаралық
стандарттардың талаптарын ескере отырып, ұлттық стандарттарды өндірген
кездегі қолданылған отандық стандарттарды халықаралықпен гармондау және
аналогтардың жоқ болғандағы тікелей қолдану жөнінен үлкен жұмыс
жүргізіледі.
Қазіргі кезде тағам өндірісінде негізінен Кодекс Алиментариус
Комиссиясының, ФАОВОЗ стандарттары, ИСО және басқа да елдердің
стандарттары қолданылады.
ИСО стандарттарына, соның ішінде 9000 сериялы МС ИСО стандарттарына
ориентация пайдасына ең басты мәселе - отандық және халықаралық нарықта
өнімнің бәсекелестік қабілеттігін жоғарлату. ИСО стандарттары Қазақстанда
барлық өндірісте кең тарала бастады. Әлемнің әр түрлі региондарынан келетін
өнімнің таңдауы кең болған сайын, халықаралық деңгейде стандартталған өнім
сапа, беріктілік және қауіпсіздіктің барлық деңгейіне сай бола алады.
Қазіргі уақытта ИСО-ның 21 стандарттары ет және ет өнімдеріне арналған.
Тағам өнімдеріне ИСО стандарттарының ішінде негізгі бөлімі – үлгі алу
әдістемесіне, майлылықты, қышқылдылықты, құрғақ затты, күлділікті,
ылғалдылықты, ақуызды анықтау әдістеріне арналған. Сальмонеллалар мен басқа
да патогенді микроорганизмдерді шығару, нитраттар мен нитриттерді анықтау
әдістері стандартталған.
Осыған байланысты жылқы етіне ҚР СТ жобасын актуальды өңдеу халықаралық
талаптармен үйлестірілген.
Ғылыми зерттеулер мен әлемдік тәжірибе жылқылардың өнімділігін бағалаған
кезде түрін, жасын, тірілей салмағын, қоңдылығын және сүйекті ет шығынын
ескеретін болсақ, ал ұша сапасын бағалаған кезде оның салмағын, толық
еттілігін, жұмсақ бөліктің мөлшері, ұшада май ұлпаларының жиналуы, бұлшықет
және май ұлпаларының түсі ескеріледі.
Бүгінгі күні ТМД елдерінде, соның ішінде Қазақстандағы союға арналған
жылқы, сонымен қатар жылқы және құлын етінің классификациясы мен бағалау
жүйесі шикізаттың сапалы әртүрлілігін есепке алмайды және осыған байланысты
өндірістің өсуін стимулдауды, жануарларды өсірудің интенсивті әдістерін
енгізу мен ет сапасын жақсартуды қамтамасыздандырмайды.
Жеке саудаға, қоғамдық тамақтануға және тағамдық мақсатта өндірістік
өңдеуге арналған ұшадағы жылқы мен құлын етінің талаптары МЕМСТ Жартылай
ұша мен ширектегі жылқы және құлын еті көрсетілген. Стандартта жылқы және
құлын етін екі категорияға бөлінуі қарастырылған – бірінші және екінші.
Ет сапасын бағалау негізінде визуалды және органолептикалық әдістерді
қарастыратын субъективті критерийлер болу керек.
Техникалық кедергілерді реттеу туралы заңда ұлттық стандарттың
әзірлеушісі кез келген тұлға бола алады.
1. Әдеби шолу
1.1 Стандарттаудың қысқаша даму тарихы
Қоғамның дамуына сәйкес адамдардың атқаратын жұмыс түрлері де өзгеріп
отырады. Бұл ертеде әртүрлі заттардың жұмысқа қажетті құрал жабдықтардың,
жұмысты атқарудың жаңа тәсілдердің пайда болуынан көрініс тауып отырған.
Сонымен бірге адамдар өз жұмыс нәтижелерінің ішінен қолдануға лайықты
жақтарын таңдап алып отырған. Көне дәуірдегі өлшем бірліктердің, стандартты
мөлшерлі құрылыс бөліктерінің, су құбырларының қолдану қолданылуы
стандарттаудың мысалы болып табылады. [4]
Халықаралық стандарттау жұмыстары 1875 жылы бастау алды. Осы жылы
халықаралық метрикалық конвенцияны құрайтын 19 елдің өкілі Халықаралық
өлшемдер мен салмақтар бюросын құрайды.
КСРО елдерін құрайтын елдерде стандарттардың дамуы өлшемдер мен
салмақтардың методикалық жүйесін құраудан бастады.
1925 жылы стандарттау саласында алғашқы орган – Еңбек және Қорғаныс
Кеңесінің жанынан стандарттау бойынша Комитет құрылады.
Осы жылдан бастап КСРО-дан стандарттау саласынан көптеген игі істер
атқарылды.
1992 жылы бұрынғы КСРО аумағында тәуелсіз мемлекеттердің құрылуына
байланысты осы елдердің арасында стандарттау, метрология және сертификаттау
саласындағы байланыс орнатудың жаңа түрлері қарастырылады.
1992 жылжың 13 наурызында тәуелсіз мемлекеттер достастығынан (ТМД) енген
елдер – Келісілген саясатты жүргізу туралы келісімге қол қояды.
Келісімге қол қойылуы одан кейін мемлекеттік стандарттаудың әзірленуі
Қазақстан Республикасындағы стандарттау жүйесінің алғашқы кезеңі болып
табылады.
1999 жылы Қазақстан Республикасының Стандарттау туралы Заңы
қабылданды.Заң стандарттау саласында нормативті құжаттарды шығару негізінде
тұтынушылардың мүддесін мемлекет тарапынан қорғауға бағытталған шараларды
айқындап береді. [3]
ТМД-ның басқа елдеріндегі сияқты ҚР-да стандарттау жүйесіндегі негізгі
бағыттар мыналар:
- Келісімге сәйкес мемлекетаралық стандарттау жұмыстарын дамыту.
- Қазақстандық стандарттарды халықаралық стандарттармен үйлестіру
жұмыстарын жеделдету.
- Міндетті түрде сертификаттауға тиісті өнімдердің мемлекеттік
стандарттарын дайындауды жеделдету.
- ИСО 9000 сериялы халықаралық стандартын қолдана отырып елімізде сапа
жүйелерін кеңінен енгізу және т.б. [4]
1.2 Қазақстан Республикасының стандарттаудың құқықтық негіздері
Қазақстан Республикасының стандарттаудың құқықтық негіздері 1993 жылы
қабылданған Стандарттау және сертификаттау туралы заңда белгіленген. 1999
жылы қайта қаралып ҚР-ның Стандарттау туралы жаңа заңы қабылданды. Бұл
заңға 2003 жылдың 10 маусымында өзгерістер, толықтырулар енгізілді. 2004
жылы Қазақстандағы нарық реформасынына байланысты 9 қарашада № 603-II мен
Техникалық реттеу туралы заңы қабылданды.
Бұл заң стандарттау саласындағы қоғамдық қатынастарды үйлестіріп, МСЖ-
нің құқықтық негіздерін анықтады. Сондай-ақ стандарттау жөніндегі
нормативтік құжаттарды әзірлеу, қолдану арқылы өнім, үрдіс (жұмыс) және
қызмет сапалы мәселерінде мемлекет пен тұтынушылар мүддесін қорғау
шараларын жүзеге асырады.
Заңның негізгі мақсаты өнімнің, көрсетілетін қызметтің, процестердің
қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік техникалық реттеу
жүйесінің құқықтық негіздерін белгілейді. [2]
1.3 Ет және ет өнімдерінің сапасына қойылатын стандарт талаптары
Нарыққа түсірілген ет және ет өнімдерін міндетті түрде сараптау
жүргізеді. Нарыққа түскенде ет тексерілді ме, тексерілмеді ме оған тәуелсіз
сараптау жүргізіледі.
Ет комбинаттарында сараптаудан өтіп таңба басылған ет және ет өнімдері
фирмалық дүкендерге таратылуға жіберіле береді. Нарықта ет және субөнімдері
таратылғанда, тек дені сау малдардан таратылады. Ет және ет өнімдерінің
сараптауын нарықта ветеринарлық тәжірибесі бар немесе инспекторлық
тәжірибесі бар дәрігер ғана тексереді. Нарықтың территориясына сатуға
түскен ет және ет өнімдері міндетті түрденарықтың сараптау лабораториясында
вет-санитарлық бақылау жүргізіледі.[9]
Жеке тұлғалармен немесе кәсіпорын сатушыларымен сонымен қатар басқа
елдерден таңбаланып әкелінген ет және ет өнімдері қайта сараптаудан
өткізуге жіберіледі. Мемвет қызмет құжаттары және сәйкес таңбасы бар ет
өнеркәсіпорында сараптаудан өткен ет және ет өнімдері, егер олар
мемлекеттік сату орнына болса, қайта санитарлы бақылаудан өткізілмейді.
Мемлекеттік қадағалау органдары мұндай жағдайда сауда гигиенасы
жағдайларын, таңбаларды және құжаттарды бақылаумен шектеледі. Ал сауда
ережелері бұзылған жағдайда немесе өнімнің сапасына күдік туған кезде,
сонымен қатар таңба орындары дұрыс басылмаған жағдайда жалпы негіздерге
сүйене отырып, қайта сараптауды жүргізеді.[1]
Нарықты сараптау үшін таңбасы бар бүтін, жартылай, ширек ұшалар
ұсынылады (паринхиматозды органдарымен), ал шошқа, жылқы, сиыр еті міндетті
түрде басымен болуы керек.Төртбұрышты таңбасы бар ет нарыққа түскен кезде
жалпы негіздерге сүйене отырып ұшалары ішкі органдары және бастары
сараптаудан өткізіледі. Овалды таңбасы бар ет түскен кезде оның
балғындығына және жарамдылық мерзіміне аса мән береді.Органолептикалық
көрсеткіш бойынша күдікті ет зертханалық тексеруге жіберіледі. Ет
кәсіпорындарында дайындалған, дайын ет өнімдері және еттің жартылай
фабрикаттары, нарыққа сатуға тек қана өнімнің қауіпсіздігін дәлелдейтін
құжаттары болған жағдайда ғана жіберіледі. Нарықта бір күн бойы сатылмаған
және базардан тыс мұздатқышта сақталмаған ет және ет өнімдері келесі күні
қайтадан сараптауға жіберіледі. Базарда сатуға және сараптауға
бөлшектелген, кептірілген еттер, ет фарштары және жартылай фабрикаттар
сатылуға жіберілмейді. Сатуға әкелінген ет және субөнімдерінің иесі,
бекітілген талапқа сәйкес ветеринарлы справка немесе ветеринарлы куәлікті
көрсетуі тиіс.Вет куәліктер және вет справкалар берілген уақыттан бастап ет
және ет өнімдерін 3 тәулік бойы ғана жарамды болып есептеледі. Бұл құжат әр
шрифттармен, сиялармен, жазулармен толтырылса және мөрі болмаса немесе
мөрі анық қойылмаса, қол қойылмаған болса, вет дәрігердің аты-жөні толық
жазылмаған болса, бұл құжат жарамсыз болып табылады. Егер сатуға
ветеринарлық құжаттары жоқ ет және ет өнімдері жеткізілсе сәйкес құжатты
көрсетілмегенше оларды санитарлы камераға қойып қояды.Егер вет куәлік
немесе вет справка көрсетілмесе, ет және ет өнімдері зертханалық
тексеріске жіберіледі немесе иелеріне қайтарып беріледі. Ұшаларға және
ішкі органдарға санитарлы бағалауға және сараптауды ережеге сәйкес
жүргізеді.Сараптау және зертханалық тексеру жүргізу үшін үлгі алуды Тағам
өнімдерін зертханада тексеру үшін, қала администрациясымен бекітілген
ережелерге сәкес жүргізіледі.[17]
2 Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік сілтемелер
1. МЕМСТ 15467-79 Өнім сапасын басқару Негізгі түсініктер. Терминдер
мен анықтамалар.
2. МЕМСТ 1076-74 Экспорт үшін жетілдіретін жылқы еті.
Техникалық шарттар.
3. МЕМСТ 27095-86 Ет. Жартылай және ширек ұшадағы жылқы және
бұзау еті.Техникалық шарттар.
4. МЕМСТ 18157-88 Малды сою өнімдері. Терминдер мен
анықтамалар.
5. МЕМСТ 16020-70 Союға арналған мал. Терминдер мен анықтамалар.
6. МЕМСТ 23042 Ет және ет өнімдері. Майды анықтау әдісі.
7. МЕМСТ 26930-86 Шикізаттар мен тамақ өнімдері. Мышьякты
анықтау әдістері.
8. МЕМСТ 26932-86 Шикізаттар мен тамақ өнімдері. Қорғасынды
анықтау әдістері.
9. МЕМСТ 26933-86 Шикізаттар мен тамақ өнімдері. Кадмиді анықтау
тәсілі.
10. ЕМСТ 9959-91. Ет өнімдері. Органолептикалық бағалауды өткізудің
жалпы шарттары
11. ИСО 31001-75 Ет және ет өнімдері. Үлгіні алу
2.2 Стандарттау аумағындағы терминдер мен анықтамалар
1) Үйлестірілген стандарт – техникалық реттеу саласындағы
нормативтік құқықтық актілерде белгіленген талаптардың орындалуын
қамтамасыз ететін стандарт;
2) Мемлекеттік техникалық реттеу жүйесі – өз құзыреті шегінде
3) Техникалық реттеу саласындағы жұмыстарды жүзеге асыратын
мемлекеттік органдардың, жеке және заңды тұлғалардың, сондай-ақ нормативтік
құқықтық актілердің, стандарттардың жиынтығы;
4) Мемлекеттік стандарт – уәкілетті орган бекіткен және тұтынушылардың
көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт;
5) Техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілер мен
стандарттардың мемлекеттік қоры – техникалық реттеу саласындағы нормативтік
құқықтық актілердің, стандарттың және мемлекеттік органдардың өз
құзыреттері шегінде қалыптастыратын өзге де құжаттарының мамандандырылған
қорларының жиынтығы;
6) Өнімнің өмірлік циклі – өнімді жобалау, өндіру , пайдалану, сақтау,
тасымалдау, өткізу, кәдеге жарату және жою процестері;
7) Мүдделі тараптар - қызметі техникалық реттеу саласындағы
нормативтік құқықтық актілерді әзірлеумен тікелей байланысты жеке тұлғалар
және олардың қауымдастықтары, одақтары, сондай-ақ қатысуы Қазақстан
Республикасының халықаралық шарттарында көзделген өзге де тұлғалар;
8) Өнімді, көрсетілетін қызметті бірдейлендіру – белгілі бір өнімді,
көрсетілетін қызметті ерекшелейтін белгілері бойынша бірмағыналы тануды
қамтамасыз ететін рәсім;
9) Ұлттық стандарт – шет мемлекттің стандарттау жөніндегі
уәкілетті органы қабылдаған және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе
алатын стандарт;
10) Стандарттау жөніндегі нормативтік құжат – стандарттау
жөніндегі қызметтің әр түріне немесе оның нәтижелеріне қатысты нормаларды,
ережелерді, сипаттамаларды, принцптерді белгілейтін құжат;
11) Техникалық реттеу саласындағы нормативтік құқықтық акт – осы
Заңға және Нормативтік құқықтық актілер туралы Қазақстан Республикасының
Заңына сәйкес қабылдаған, техникалық реттеу саласындағы құқықтық нормаларды
белгілейтін, олардың қолданылуын өзгертетін, тоқтататын немесе тоқтата
тұратын белгіленген нысанадағы жазбаша ресми құжат;
12) Негізге алынатын стандарт – қолдану саласы кең немесе
техникалық реттеудің белгілі бір саласына арналған жалпы ережелері бар
стандарт;
13) Өнім – процестің немесе қызметтің нәтижесі;
14) Процесс –өнімнің өмірлік циклінің процестерін қоса алғанда,
қандай да бір тапсырылған нәтижеге жету жөніндегі өзара байланысты және
дәйекті іс-қимылдар (жұмыстар) жиынтығы;
15) Стандарттау жөніндегі өңірлік ұйым – географиялық немесе
экономикалық бір ғана өңірдің стандарттау жөніндегі тиісті органдары
қызметіне қатысу үшін ашық болатын стандарттау жөніндегі ұйым;
16) Өңірлік стандарт – стандарттау жөніндегі өңірлік ұйым қабылдаған
және тұтынушылардың көпшілігі қол жеткізе алатын стандарт;
17) Мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің тізілімі – техникалық
реттеу саласындағы нормативтік құқықтық актілерді, стандарттарды есепке алу
құжаты;
18) Стандарт –уәкілетті орган көздеген тәртіппен бекітілген, көп мәрте
және ерікті пайдалану мақсатында техникалық реттеу объектілеріне
ережелеріне, жалпы принциптер мен сипаттамаларды белгілейтін құжат;
19) Ұйым стандарты – ұйым бекіткен стандарт;
20) Стандарттау – нақты қойылып отырған және ықтимал міндеттерге
қатысты көпшілікке ортақ, көп мәрте және ерікті пайдалану үшін ережелер
белгілеу арқылы өнімге, көрсетілген қызметке және процестерге қойылатын
талаптарды ретке келтірудің оңтайлы деңгейіне қол жеткізуге бағытталған
қызмет;
21) Техникалық кедергі – техникалық реттеу саласындағы нормативтік
құқықтық актілерде және стандарттарда қамтылатын талаптардың әр түрлілігі
немесе өзгермелілігі салдарынан туындайтын кедергі;
22) Стандарттау жөніндегі техникалық комитет – бекітілген стандарттау
объектілері немесе қызмет бағыттары бойынша стандарттарды әзірлеу және
мемлекеттік техникалық реттеу жүйесін құруға қатысу үшін ерікті негізде
экономика салаларында құрылатын консультациялық-кеңнеші орган;
23) Техникалық реттеу – санитарлық және фитосанитарлық шараларды
қоспағанда, сәйкестігі растау, аккредиттеу және белгілінген талаптардың
сақталуын мемлекеттік бақылау мен қадағалау жөніндегі қызметті қоса алғанда
өнімге, көрсетілетін қызметке, процестерге қойылатын міндетті және ерікті
талаптарды анықтауға, белгілеуге, қолдануға және орындауға байланысты
қатынастарды құқықтық және нормативтік реттеу;
24) Уәкілетті орган –Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
техникалық реттеу саласындағы жұмыстарды басқаруға, бақылау мен қадағалауды
жүзеге асыруға және стандарттау, сәйкестікті растау мен аккредиттеу
мәселелері бойынша халықаралық және өңірлік ұйымдарда Қазақстан
Республикасының атынан өкілдік етуге уәкілетті мемлекеттік орган
25) Сапа – объектiнiң белгiленген немесе болжамалы қажеттiктi қамтамасыз
етуге сәйкес көрсеткiштер жиынтығы.
26) Өнiм – iс-қимылдардың немесе үрдiстiң нәтижесi.
27) Тауар – ерiктi иесiздендiрiлетiн, бiр тұлғадан екiншi тұлғаға сатып
алу-сату келiсiмi бойынша өтетiн кез-келген зат.
28) Қызмет – тұтынушының қажеттiгiн қамтамасыз етуге бағытталған
дайындаушы мен тұтынушының және дайындаушының iшкi iс-қимылдарының тiкелей
әрекеттесуiнiң нәтижесi.
29) Сапа көрсеткiшi – тауар сапасына жататын бiр немесе бiрнеше
қасиеттерiнiң сандық сипаттамасы.
30) Ресурстар – қызмет көрсетушiлер, қызмет ету құралдары, құрал-
жабдықтар, технология.
31) Сапа жүйесi – сапаны жалпы басқаруды жүзеге асыру үшiн қажеттi
ұйымдастыру құрылымы, әдiстеме, үрдiс және ресурстар жиынтығы.
32) Өнiм сапасын басқару жүйесi – өнiм сапсын басқару кезiнде материалды-
техникалық және ақпараттық құралдардың көмегi арқылы өзара қарым-қатынас
жасайтын басқару объектiлерiнiң және басқару органдарының жиынтығы.
33) Өнiм сапасын бақылау – өнiм сапсының көрсеткiштерiн бекiтiлген
талаптарға сәйкестiгiн бекiту, тексеру.
34) Өнiм сапасын қадағалау – арнайы органдармен жүзеге асырылатын, өнiм
сапасын қадағалау.
35) Өнiмнiң бiрлiк сапа көрсеткiшi – өнiмнiң бiр қасиетiн сипаттайтын
сапа көрсеткiшi.
36) Өнiмнiң кешендi сапа көрсеткiшi – өнiмнiң бiрнеше қасиетiн
сипаттайтын сапа көрсеткiшi.
37) Өнiм сапасының интегралды көрсеткiшi – өнiмдi пайдалану немес
тұтынудың пайдалы сумардық әсерi мен оны жасау және пайдалану немесе тұтыну
қатынасы болып табылатын өнiмнiң сапа көрсеткiшi.
38) Өнiмнiң ақаулық коэффициентi – өнiмнiң бiрлiгiне келетiн ақаудың
орташа өлшенген саны.
39) Өнiм сапасы көрсеткiштерiнiң регламенттелген мәнi – нормативтiк
құжаттармен бекiтiлген өнiмнiң сапа көрсеткiштерiнiң сәйкестiгiн тексеру.
40) Квалиметрия – өнiм сапасын бағалаудың сандық әдiсi болып табылатын
ғылым аумағы.
41) Бақылау жүйесiндегi бақылау органы – басқаруға әрекет етудi
шығаратын өнiм сапасын басқару жүйесiнiң бөлiгi.
42) Өнiм сапасын бағалаудың статистикалық әдiсi – өнiмнiң бiрлiк және
кешендi сапа көрсеткiштерiн бiрдей қолдануға негiзделген оның сапасын
бағалау әдiсi.
43) Өнiм сапасының деңгейi – бағаланатын өнiмнiң сапа көрсеткiшiнiң
негiзгi сәйкес көрсеткiштер мәнiмен салыстыруға негiзделген өнiм сапасына
жататын сипаттама.
44) Жарамды өнiм – барлық бекiтiлгшен талаптарға сай және
қанағаттандыратын өнiм.
3 Материалдар мен әдістемеліктер
3.1 ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ органының сипаттамасы
Сертификаттау жөніндегі ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ органы ҚР-ның сертификаттау
қызметі нарығында 1997 жылдан жұмыс істеп келе жатыр. Сертификаттау
сұрақтармен айналысатын ұйым үшін бұл аз уақыт емес.Өз қызметінің басында
бұл компания құрылымында автокөліктік қауіпсіздікті сынауды сертификаттау
жөнінен бір сынақ зертхана болды. Ал бүгінгі күні ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ
құрылымына сынақ орталығы мен екі сынақ зертханалары, өнім мен қызмет
көрсетуді сертификаттау бөлімі, тауардың шығару елін анықтау жөніндегі
экспертиза бөлімі кіреді.
Бұдан басқа КАЗЭКСПОАУДИТ мекемелерге арнап нормативтік құжаттарды,
соның ішінде тауардың шығу елін анықтайтын техникалық шарттарды өңдеумен
айналыса тұра, өз базаларында эксперт-аудиторлардың стажировкасымен де
айналысады. Ал бұл қазіргі біздің заманымызды өте маңызды болып табылады.
КАЗЭКСПОАУДИТ тауарды кеденнен ресми түрде өткізетін импортерлермен
жұмыс істейді. Қазақстанға тауарды әкелген кездегі керек құжаттардың бірі
бұл сәйкестік сертификаты немесе өткізуге құқығы жоқ қауіпсіздік туралы
өтініш-декларациясы. Яғни бұдан келісімге отыру шартта өнімге
сертификаттауды жүргізген кезде кедендік тіркеу кезінде сертификаттау
жөнінен жұмыстар жүре бастайды.
Жұмыстың үлкен бөлігі сериялы шығарылатын өнімді тексерумен кетеді.
Осы мақсатта, олардың эксперттері дайындаушы зауыттарға да шығады және
мұндай өнімнің партияларына ұзақ мерзімді сертификат беріледі. Клиенттердің
ыңғайлығы үшін орган №5 құрылымға сәйкес, өнім мен қызметке сертификатты 3
жылға бере алады (бұрын ол 1,5 жылға ғана берілетін), егер мекемеде ҚР СТ
ИСО 9001-2001 талаптарына сәйкес сапа менеджментінің жүйесі немесе өнімді
сертификаттау процедурасының құраушысы ретінде сапа менеджментінің жүйесін
сертификаттау жолымен тіркелсе, онда екі сертификат беріледі: біріншісі
сапа менеджмент жүйесіне, ал екіншісі өнімге беріледі.
Клиенттерге көрсететін қызмет мүмкіндігін кеңейту үшін бұл компания сапа
менеджмент жүйесі мен өнімді сертификаттайтын көптеген отандық және
Ресейлік сертификаттау органдармен тығыз байланыста болып жұмыс істейді.
Олардың ішінде: Русский Регистр, сонымен қатар өнім сертификаттайтын
орган ТестБэт (Ресей), ЗАО НИЦ САМТЭС (Ресей), НАСТХОЛ сертификаттау
орталығы (Ресей).
Жұмыс ұйымдастыруына өзгертулер енгізіледі. Өнімнің атау қатарына
қауіпсіздік жөніндегі талаптарға сәйкес болады. Егер, мысалға, бүгінгі күні
әкелінетін электротехникалық пен электронды өнімнің қауіпсіздігін
тексеретін болса, Техникалық реттеу туралы заң күшіне енгенде
сертификатталатын тауар тізімі сонымен қатар өнім электромегнитті
сыйысушылыққа тексеріліп, сыналатын болады.
Компанияның өмір сүру ұзақтығында онда көптеген жоғары квалификациялы
кадрлар пайда болды. Өнім, қызмет, сапа менеджмент жүйесін сертификаттайтын
және тауар шығуы анықтайтын экспертиза бойынша штатты негізде 20 эксперт-
аудиторлар қызмет етеді. Олардың барлығы талаптардың жоғары деңгейімен
танысқан, сондықтан қиыншылықтар болмайды. Осы мамандар сапа менеджмент
жүйесін әзірлеу және енгізумен табысты айналысып жатыр.
Зерттеу зертханалар мен зерттеу орталықтарының мамандары өз
квалификацияларын салыстырмалы сынау жолымен, сонымен қатар Ресейдің
алдыңғы қатарлы зертханаларымен тәжірибе алмастыру әдістерімен көтеруде.
СӘЙКЕСТІКТІ РАСТАУ ЖӨНІНДЕГІ ОРГАН КАЗЭКСПОАУДИТ ЖШС-НІҢ ҰЙЫМДЫ-
ҚҰРЫЛЫМДЫҚ СХЕМАСЫ
Басқару Кеңесі
СО жетекшісі-
КАЗЭКСПОАУДИТ ЖШС-нің бас директоры
ӨНІМ МЕН ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІҢ СӘЙКЕСТІГІН РАСТАУ ЖӨНІНДЕГІ БӨЛІМ
ИЦ
ТОО
“КАЗЭКСПО-АУДИТ”
ИЛ
“КАЗЭКСПО-АУДИТ
АВТО”
ИЛ
“КАЗЭКСПО-
АУДИТ
ЭЛЕКТРО”
Компания ұраны: тұтынушыны таң қалдырмай, оның қажеттілігін таң қалдыру.
Көрсетілген қызмет деңгейі әрдайым көтеріле беру үшін, ИСО 9000:2000
талаптарына сәйкес компания сапа менеджмент жүйесін енгізумен айналысып
жүр.
2005 жылы ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ құрамында сапа менеджмент жүйесін
сертификаттау жөніндегі орган – Ақтау қаласында өнімді сертификаттау
жөніндегі КАЗЭКСПОАУДИТ – АКТАУ филиалы аккредиттелді.
Сурет 1 - ЖШС КАЗЭКСПОАУДИТ
3.2 Экспортқа арналған жылқы етіне халықаралық стандарттарына
сәйкестірілген техникалық шарттарды әзірлеу
Тағам өнімдерінің қауіпсіздік мәселелері өндірушілер үшін аса маңызды
болып табылады. Бұл қазіргі әлемдегі едәуір тараған тағамтық уланулармен
байланысты.
Осыған байланысты әр түрлі елдерде тағам өнімдерінің қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін жүйелер енгізілген. Ол тағам өнімдері өндірісінде орын
алатын қауіптерді талдаудың алдын алады.
Әлемнің өндірістік дамыған елдерінде тағам өнімдері кәсіпорындарында
тәуекеділікті басқару жүйесі ретінде ИСО халықаралық стандарты
пайдаланылады.
ИСО жүйесі-қауіпсіз өнімді шығаруда қазіргі заманғы сұранысты
қанағаттандыруға қабілетті болып табылады. Ол ғылыми түрде негізделген,
сәйкестендіру, өндіру кезіндегі қауіп факторларды талдау және бақылау,
тағам өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында тағам өнімдерін
сатуға және тұтынуға жүйелі түрде жақын келуі болып табылады.
ИСО-басқару жүйесі, онда тағам өнімдерінің қауіпсіздігі биологиялық,
физикалық және химиялық ластануды талдау және бақылау арқылы жүзеге
асырылады. Ол шикізатты өңдеуден, оны сатып алудан жәнеөңдеуден басталып,
оны өндірумен, сатумен және соңғы өнімді тұтынумен аяқталады.
Көптеген өнеркәсіптік үрдістер бірнеше: өндірулер мен шикізатты алудан
дайын өнім шығаруға дейінгі кезеңдерінен тұрады. Осыған орай, құрастырылған
ИСО жетекшілік және өткізілген зерттеулер бойынша өнімнің қауіпсіздігіне
тікелей әсер ететін факторларды айқындауға болады.
ИСО жүйесін енгізу қауіпсіздік мәселелерін шешуге жағдай жасайды және
қауіпті факторларды бақылау туралы нақты ақпаратты береді.
ИСО жүйесі 60 жылдары Pillsbury компаниясы және АҚШ лабораторияларының
біріккен күшімен Натикада және НАСА-да (The National Aeronautics and Space
Administration) космосқа арналған тағам өнімдерінің қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін құрал ретінде әзірленген.
1971жылы Pillsbury компаниясы ИСО жүйесімен азық-түлікті қорғау бойынша
1 Американ Ұлттық конференциясында таныстырылды, содан бастап бұл концепция
тағам өнеркәсібінде дами бастады. ИСО жүйесінің үш концепциясы:
- соңғы өніммен байланысты барлық қауіптерді сәйкестендіру және
бағалау;
- тағам өнімдерін өндіру үрдісінде қадамдарды және кезеңдерді
анықтау;
- осы нүктелерде бақылау процедураларын орындау.
1987 жылы-АҚШ-та тағам өнімдері үшін микробиологиялық критерийлер
бойынша ұлттық қадағалау комитеті құрылды.
1989жыл ИСО тағам өнімдерін өндіру және сату кезіндегі қауіпсіздік
жүйесі ретінде ұсынылды, бұл кезде тек микробиологиялық қауіпті факторлар
ескерілді.
1993 жылы-комиссия қиын бақылау нүктелерінде қауіаті факторларды талдау
жүйесін қолдану бойынша жетекшілік қабылдады.
1993 жылы-тағам өнімдернің гигиенасы бойынша Директива қабылданды.
1997 жылы-комиссия қазіргі заманғы ИСО концепциясын қабылдады.
НАССР стандарының жүйесінің негізгі принциптері
Принцип 1
Потенциалды қауіпті факторларды сәйкестендіру. Олар тағам өнімдерін
өндірумен, ол өсіруден басталып соңғы тұтынуға дейінгі: өңдеу, сақтау және
сату кезеңдерін қосумен байланысты болады
Принцип 2
Қауіпті факторларды жою немесе олардың туу мүмкіндігін азайту үшін
бақыланатын операциялардың қиын нүктелерін анықтау.
Принцип 3
Қиын бақылау нүктесінің бақылануда екеніне сенімді болу үшін қиын
шектеулерді бекіту.
Принцип 4
Жоспарланған сынақтар немесе қарау негізінде қиын бақылау нүктелерін
бақылауды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін мониторинг жүйесін құрастыру.
Принцип 5
Егер де мониторинг нәтижелері белгілі бір қиын бақылау нүктесінің
бақыланбайтыны туралы көрсеткен жағдайда қолданылатын түзетуші әрекеттерді
құрастыру.
Принцип 6
НАССР түзілуінің тиімділігін бекітетін қосымша шараларды қосып, тексеру
процедураларын құрастыру.
Принцип 7
Жүйенің барлық процедураларын, НАССР принциптерін енгізуге жататын
мәліметтерді тіркеу үлгілері мен тәсілдерін құжаттандыру.
Мемлекеттік стандарттарды құру, мазмұндау, рәсімдеу, баяндауға қойылатын
жалпы талаптар.
Стандарттарды құру, баяндау, мазмұндау, рәсімдеу жұмыстары ҚР СТ 1.5-
2000 мемстандарты бойынша жүзеге асырылады.
Стандарттар төмендегідей құрылымдық элементтерден тұрады:
3. титулдық бет;
4. алғы сөз;
5. мазмұны;
6. кіріспе;
7. аталуы;
8. қолдану саласы;
9. нормативтік сілтемелер;
10. анықтамалар;
11. белгілер мен қысқартулар;
12. талаптар;
13. қосымшалар;
14. библиографиялық деректер.
Стандарттарды әзірлеу жұмысы ҚР СТ 1.2-2002 “ҚР МСЖ мемлекеттік
стандарттарды әзірлеу тәртібі” бойынша жүргізіледі.
Стандарттардың жобасын әзірлеу жұмыстарын Қазақстан Республикасы
мемлекеттік стандарттау жоспары, техникалық комитеттің жұмыс бағдарламасы
(жоспары) және стандарттар әзірлеу туралы келісімдер бойынша немесе ынталы
түрде Стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер (ТК), мемлекеттік басқару
ұйымдары, басқа заңды тұлғалар атқарады. Мемлекеттік стандарттау жоспарына
енгізілген стандарттар туралы ақпарат Мемстандарттың енгізілуі тиіс.
Стандартты әзірлеу кезінде Қазақстан Республикасында күші бар заңдар,
мемлекеттік стандарттау жүйесінің стандарттары, техникалық регламенттер,
мемлекет үшін қажетті халықаралық, аймақтық, шетелдік, ұлттық стандарттар
басшылыққа алынуы керек.
Стандарттарды әзірлеу кезінде ғылыми-зерттеу, тәжірибелік-
конструкторлық, тәжірибелік-технологиялық, жобалау жұмыстарының нәтижелері
патенттік зерттеу нәтижелері және де басқадай отандық және шетелдік ғылым,
техника және технология жетістіктері туралы ақпараттар пайдаланылады.
Ұйымдастыру-әдістемелік бірлігін және стандарттарды қолдануға өз
уақытында дайын болу үшін жағдай жасау мақсатында стандарттар әзірлеудің
төмендегі тәртібі ескеріледі:
1 саты – стандартты әзірлеу жұмысын ұйымдастыру.
2 саты – стандарт жобасын әзірлеу (бірінші редакция) және оны қарау
ұйғару үшін тарату.
3 саты – стандарт жобасының соңғы редакциясын жасау және бекітуге
жіберу.
4 саты – стандартты бекітіп, мемлекеттік тіркеуден өткізу.
5 саты – стандартты басып шығару. Әртүрлі сатыларды өзара біріктіруге
немесе қосымша сатылар енгізуге болады.
Стандарттардың құрылуы, баяндалуы, ресімделуі, мазмұны және белгіленуі
ҚР СТ 1.5-ке сәйкес болуы тиіс.
Мемлекеттік стандартты әзірлеу жұмысын ұйымдастыру.
Стандартты әзірлеу алдында дайындық жұмыстарымен қатар мемлекеттік
стандарттың өкілетті мекемесіне өтініш келтіреді. Қажетті жағдайда
стандартты ынталы түрде әзірлеуге болады. Алайда жұмысты қабаттастырмас
үшін стандартты әзірлеу туралы мәлімет мемстандартқа жіберілуі тиіс.
Өтінішті ҚР аумағында орналасқан мемлекеттік басқару ұйымдары,
стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер, басқа да заңды және жеке
тұлғалар бере алады.
Өтінішті даярлау және қарау, мемлекеттік стандарттау жұмыстарының
жоспарын әзірлеу ҚР СТ 1.7 сәйкес атқарылады. Өтінішке стандарт әзірлеудің
қажеттілігі мен себептері жазылады, сонымен қатар өтінішке стандарттың
жобасы немесе стандарт әзірлеудің техникалық тапсырмасы қосымшаланады.
Техникалық тапсырмада стандартты әзірлеу кезеңдері мен олардың орындалу
мерзімі; стандарттың бөлімдері және стандарттауға белгіленген объектінің
негізгі сипаттары мен көрсеткіштері; стандартпен бірге берілетін
құжаттардың тізімі; стандарттың жобасын қарау немесе ұйғару үшін жіберетін
мемлекеттік басқару ұйымдары мен мекемелердің тізімі, нормаларды
үйлестірілуі тиіс халықаралыққа сәйкес стандарттар тізімі, тапсырушының
басқа да талаптары жазылады.
Мемлекет қажеттілігі үшін әзірленетін стандарттар ҚР-ның “Мемлекеттік
сатып алу туралы” заңы бойынша конкурстық негізде дайындалады.
ТК (әзірлеуші мекеме) стандарт жобасын әзірлеу жұмыстарын
ұйымдастырғанда, жобасын әзірлеуге қатысатын мүдделі жақтардың өкілдерінен
құралатын жұмыс тобының құрамын анықтайды. Бұл топқа алдыңғы қатарлы ғылыми
зерттеу, тәжірибелік-конструкторлық ұйымдар мен жоғарғы оқу орындары
енгізілуі керек.
Бекітілген бағдарлама, жоспар және келісімдерге сәйкес жұмыстың атқарылу
мерзімін стандартты әзірлеу кезеңдерімен жеке-жеке анықталады.
Стандарттың жобасын (бірнеше редакциясын) әзірлеу.
Жұмыс тобы стандарттың жобасын дайындап, оған түсініктеме жазады.
Стандарттың түсініктемесіне төмендегідей мәліметтер енгізіледі:
-стандартты әзірлеудің техникалық-экономикалық негізін келтіру;
-стандарттау объектісінің сипаттамасы;
-стандарт жобасының ҚР заңдарынан техникалық регламенттерге, халықаралық
(аймақтық) нормаларға, ережелер мен ұсыныстарға,сондай-ақ шетелдердің
ұлттық стандарттарына сәйкестігі туралы мәліметтер;
-стандарт жобасының басқа нормативті құжаттармен байланысы туралы
мәліметтер және оларды қайта қарау, өзгертулер енгізу немесе жою жөніндегі
ұсыныстар;
-стандарт жобасына пікір алу, келісу үшін тарау туралы мәліметтер;
-ақпараттық көздер;
-стандарттау объектісінің патент тазалығы туралы мәліметтер.
Техникалық комитет (әзірлеуші мекеме) стандарт жобасының ҚР-мемлекеттік
стандарттау жүйесінің стандарттары мен заң талаптарына сәйкестігін
тексереді және оны түсініктемесімен бірге ТК мүшелеріне және мүдделі
мекемелерге жібереді.
Стандарттың әзірленген жобасы және ол туралы мәлімет немесе аннотациясы
мүдделі мекемелермен шетелдік әріптестердің щй-пікірлерін алу мақсатымен
мемстандарттың WEB – сайтына енгізілуі керек.
Стандарт жобасы стандарттау объектісіне байланысты пікір алу үшін
көбінесе стандартқа тапсырыс берушіге, мүдделі мекемелер және қоғамдық
ұйымдарға таратылады.
Келісім алу үшін:
3 тапсырыс беруге;
4 өнім, процесс пен қызметті нормалау, олардың қауіпсіздігін, бақылау
міндетін жүктеген мемлекеттің бақылау ұйымдарына;
5. Мемстандартқа;
6. Қазақтың балалар тағамы және прафилактикалық тамақтану
академиясына;
7. Стандарт жобасын әзірлеуге байланысты қайта қарау, өзгерту немесе
жоюға жататын бір-бірімен байланысты ұлттық техникалық регламент және
нормативті құжаттарда әзірлеуші мекемелерге жіберіледі.
Мүдделі мекемелердің стандарт жобасына келісім беру, пікір дайындау
мерзімі, жобаны алған күннен бастап санағанда 1 айдан аспауы тиіс. Бұл
уақыт ішінде пікір келтірмесе стандарт жобасы келісілген болып есептеледі.
Стандарт жобасының соңғы редакциясын әзірлеу және оны бекітуге жіберу.
Әзірлеу – мекеме ТК келтірілген пікірлерді ескере отырып стандарт
жобасының соңғы редакциясын дайындайды.
Қажетті жағдайда стандарт жобасының соңғы редакциясы пікір алу, ұйғарылу
үшін қайта таратылады.
Стандарт жобасына келіспеушілік болған жағдайда әзірлеуші – мекеме
оларды талқылау және шешу жұмысын ұйымдастырады.
Стандарт жобасына өнім қауіпсіздігін бақылайтын мемлекеттік ұйымдардың
келісімі бойынша немесе келіспеушілік мәселесін шешу, мүмкін емес болса,
стандарттың жобасы ұйғарылмайды.
Келісімге қол жеткізу мүмкін емес жағдайда стандарт жобасы соңғы шешім
шығару үшін Мемстандартқа жіберіледі.
ТК немесе әзірлеуші – мекеме стандарт жобасының түбегейлі редакциясын
қарап, бекіту үшін оның екі данасын (мемлекеттік және орыс тілінде)
Мемстандартқа жіберіледі.Олардың әзірлеуші – мекеменің бастығы қол қойған
хатпен жіберілген алғашқы нұсқасы болу керек.
Стандарт жобасына қосымша ретінде өнімнің үлгісі көлемі үлкен заттың
чертежі (қажеттілік жағдайда) немесе суреті және төмендегі құжаттар бір
данадан жіберіледі.
-стандарттың электрондық нұсқасы;
-стандарт жобасына түсініктеме қағаз;
-Мемстандарттан белгіленген форма бойынша пікірлер жиынтығы;
-стандарт жобасының ұйғарылымын растайтын негізгі құжаттар (жиналыс
хаттамалары);
-стандарт жобасының түбегейлі редакцияның қараған жұмыс тобының
жиналысының (ол жүргізген болса) хаттамасы;
-қабылдау комиссиясының (дегустация комиссиясының көркемдік –техникалық
кеңестің) жиналыс хаттамасы немесе өнімді сынау (қажетті жағдайда) актісі.
Стандартты бекіту және мемлекеттік тіркеу.
Мемстандарт стандарт жобасын қарап шығып оны бекіту, толықтыру үшін
қайтару немесе жұмыс кестесінен алып тастау туралы шешім қабылдауы.
Стандартты бекітерден бұрын Мемстандарт оның республикада қолданылатын
заңдардың талаптарына, техникалық регламенттерге, мемлекеттік стандарттау
жүйесінің стандарттарына, өзара байланысты мемлекеттік, мемлекетаралық,
халықаралық, аймақтық және шетелдердің ұлттық стандарттарының талаптарына,
метрологиялық ережелер мен нормаларға, қолданылып жүрген терминологияға,
стандарттарды құру және баяндау (жазу) ережелеріне сәйкестігін тексереді.
Мемлекеттік стандарттар Мемстандарттың қаулысымен бекітіліп, күшіне
енеді.
Негіз қалаушы (ұйымдастыру - әдістемелік) және жалпы техникалық
стандарттар, қабылдау ережелері, бақылау тәсілі, буып – түйу, таңбалау,
тасымалдау және сақтау стандарттарын бекіткенде қолдану мерзіміне шек
қойылмайды, тексеру уақыты көрсетіледі.
Өкімдер мен технологиялық процесстер, қызметтері жөніндегі мемлекеттік
стандарттарды өнім мен технологияны жаңарту уақытын ескере (көрсете) отырып
шектеулі (5 жылдан артық емес) мерзімге бекітеді.
Стандартты күшіне енгізу күні оны бекіткен кезден кемінде бір жылдан
кейін болып белгіленуі керек. Алайда кәсіпорын, мекемелер қолдануға дайын
жағдайда болса бекітілген стандарттар басқа кез келген күні күшіне
енгізілуге болады, бірақ бекітілген және тіркеуге алынған күнінен бұрын
емес.
Бірақ бекітілген мемлекеттік стандарттар Мемстандарттан белгіленген
тәртіп бойынша мемлекеттік стандарттардың мемлекеттік тізіміне енуі
(тіркелуі) тиіс. Қажет болған жағдайда мемлекеттік стандарттар әзірлеуші –
мекемеге толықтап жетілдіру үшін қайтарылады немесе әзірлеуден алынып
тасталады.
Әзірлеуден алыну себептеріне:
8. стандарттың жобасы ҚР-нда қабылданғанстандарт және техникалық
регламенттердің міндетті талаптарына сай келмеу;
9. стандартты әзірлеу кезінде пайда болған келіспеушілікті шешу
мүмкін емес болса;
10 қолданыстағы мнмлекеттік және мемлекетаралық стандарттардың талаптары
қосарлану (егер әзірлену үстіндегі стандарт жобасында олардың қызметін
тоқтату көрсетілмеген болса) сияқты себептер жатуы мүмкін.
Мемстандарт бекітілген мемлекеттік стандарттар туралы мәліметті ай сайын
шығатын “Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарттары” ақпараттық
нұсқауына (ҚР СТАН) жариялап отырады.
Бекітілген мемлекеттік стандарттар Мемстандарттан белгіленген тәртіп
бойынша басылып, таратылады.
Стандартты тексеру және жаңарту жұмыстары елдің қорғаныс қабілеті мен
экономиканың және халық қажеттілігі бойынша және халықаралық талаптарға
сәйкес атқарылады.
Әзірлеуші стандартты жаңарту жөнінде заңды және жеке тұлғалардан, соның
ішінде мемлекеттік өнім қауіпсіздігін бақылау ұйымдарынан түскен
ұсыныстарға талдау жасап, жинақтап қорытады.
Мүдделі заңды және жеке тұлғалар ұсыныс ретінде өзгерту жобасын немесе
қайта қараған стандарт жобасын келтіруге болады.
Әзірлеуші – мекеме түскен ұсыныстарды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz