Экспортық баға саясаты

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3

. Бағаның атқаратын қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
. Бағаға әсер ететін факторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
. Бағаны белгілеу үдерісі
1. Бағаны жасау мақсатын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9
2. Сұранысты анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
3. Шығындарды бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
4. Бәсекелестердің бағаларын және олардың тауарларын талдау ... ... ... 13
5. Баға белгілеу, таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
6. Түпкі бағаны белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
IV. Баға белгілеу тәсілдері
1. Жаңа тауарға баға белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2. Тауар номенклатурасы шеңберінде бағаны белгілеу ... ... ... ... ... ... .. 17
3. Географиялық принцип бойынша баға белгілеу ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
4. Баға арқылы жеңілдіктер жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
V. Тауардың өтімін ынталандыру үшін баға белгілеу ... ... ... ... ... ... ... . 20
VI. Баға арқылы кемсітушілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 23

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 24

Маркетинг кешенін құрайтын бір тәсіл бола тұра баға өте маңызды қызметтер атқарады. Сайып келгенде коммерциялық фирма әрекетінің түпкі нәтижесі көбінесе бағаға байланысты. Дұрыс таңдалып алынған баға стратегиясы тауардың бәсекелестік қабілетіне және кәсіпорынның өндіру-өткізу жұмысына ұзақ мерзім әсерін тигізеді. Бұған қоса тұтынушыларға (тауарды сатып алушыларға) тигізетін бағаның әсері де аса зор. Баға дегеніміз тауар құнының ақшалай белгісі. Құнмен бірге сұраныс пен ұсыныс бағаға өз әсерін тигізеді. Ол қаржы және пайда алудағы фирманың пәрменді маркетинг құралы. Тауардың бағасы клиентті тартуы да немесе тартпауы да мүмкін. Сондықтан баға орнатуда қандай мәселелер қарастырылады, оған қандай факторлар әсер етеді, әлемдік экономикадағы тәжірибелер мен практикалық қолданыстарды білу керек. Тауардың құны мен бағасының арасындағы байланысты түсіну керек. Ал ең маңыздысы, баға саясаты біздің елде қандай болу керек, соны білу қажет. Бұл жағдайларда Қазақстан республикасының ішкі және сыртқы экономикасымен танысамыз. Біздің Өкімет тауар және баға жайлы қабылдаған заңдарына тоқталамыз.
Біз бұл жұмыста бағалық саясатты, сапалық бәсекені, нарық жағдайында баға тағайындау қалай жүзеге асатыны, сұраныс пен тұтыну, баға түрлері жайында маліметтер келтіреміз. Осы маліметтерге сүйеніп, нарықта бағаның атқаратын рөлі мен оны реттеуші факторлармен танысамыз.

1. Нысанбаев С.Н., Садыханов Г.А. Маркетинг негіздері: Оқулық. – Алматы: «Қазақ университеті», 2002.

2. Котлер Ф. Маркетинг негіздері. Профессор М.Ізбасардың жалпы редакциялауымен ағылшын тілінен тәржімеленген. – Алматы: Жазушы, 2000.

3. Қожаназаров Қ. Маркетинг негіздері: Оқулық. – Алматы: «Экономика», 1995.

4. Сатыбалдин С. Маркетинг – нарықтану. – Алматы: «Білім», 1999.

5. Пунин Е.И. Маркетинг, менеджмент, ценообразование на предприятиях. – М.: Международные отношения, 1993.

6. Закон Республики Казахстан « О ценообразовании в Республике Казахстан » // Казахстанская правда, 1991, 15 января.

Пән: Маркетинг
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Экспортық баға саясаты
ЖОСПАР

КІРІСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .. 3

(. Бағаның атқаратын қызметтері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
((. Бағаға әсер ететін факторлар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
(((. Бағаны белгілеу үдерісі
1. Бағаны жасау мақсатын анықтау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2. Сұранысты анықтау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ..10
3. Шығындарды бағалау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... . 12
4. Бәсекелестердің бағаларын және олардың тауарларын талдау
... ... ... 13
5. Баға белгілеу, таңдау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 13
6. Түпкі бағаны белгілеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... . 15
IV. Баға белгілеу тәсілдері
1. Жаңа тауарға баға белгілеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
15
2. Тауар номенклатурасы шеңберінде бағаны белгілеу
... ... ... ... ... ... .. 17
3. Географиялық принцип бойынша баға белгілеу
... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
4. Баға арқылы жеңілдіктер жасау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 19
V. Тауардың өтімін ынталандыру үшін баға белгілеу
... ... ... ... ... ... ... . 20
VI. Баға арқылы кемсітушілік
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 21

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... . 23

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .. 24

КІРІСПЕ

Маркетинг кешенін құрайтын бір тәсіл бола тұра баға өте маңызды
қызметтер атқарады. Сайып келгенде коммерциялық фирма әрекетінің түпкі
нәтижесі көбінесе бағаға байланысты. Дұрыс таңдалып алынған баға
стратегиясы тауардың бәсекелестік қабілетіне және кәсіпорынның өндіру-
өткізу жұмысына ұзақ мерзім әсерін тигізеді. Бұған қоса тұтынушыларға
(тауарды сатып алушыларға) тигізетін бағаның әсері де аса зор. Баға
дегеніміз тауар құнының ақшалай белгісі. Құнмен бірге сұраныс пен ұсыныс
бағаға өз әсерін тигізеді. Ол қаржы және пайда алудағы фирманың пәрменді
маркетинг құралы. Тауардың бағасы клиентті тартуы да немесе тартпауы да
мүмкін. Сондықтан баға орнатуда қандай мәселелер қарастырылады, оған қандай
факторлар әсер етеді, әлемдік экономикадағы тәжірибелер мен практикалық
қолданыстарды білу керек. Тауардың құны мен бағасының арасындағы байланысты
түсіну керек. Ал ең маңыздысы, баға саясаты біздің елде қандай болу керек,
соны білу қажет. Бұл жағдайларда Қазақстан республикасының ішкі және сыртқы
экономикасымен танысамыз. Біздің Өкімет тауар және баға жайлы қабылдаған
заңдарына тоқталамыз.
Біз бұл жұмыста бағалық саясатты, сапалық бәсекені, нарық жағдайында
баға тағайындау қалай жүзеге асатыны, сұраныс пен тұтыну, баға түрлері
жайында маліметтер келтіреміз. Осы маліметтерге сүйеніп, нарықта бағаның
атқаратын рөлі мен оны реттеуші факторлармен танысамыз

(. Бағаның атқаратын қызметтері

Бағаның аткаратын қызметтері оның ішкі мәнін сипаттайды. Бағаның
атқаратын бес қызметі белгілі:
1. Есеп жүргізу қызметі белгілі қажеттілікті тауардың
қанағаттандыруы коғамға канша шығынды керек ететінін көрсетеді. Тауарды
өндіру үшін қанша еңбек, шикізат, материалдар, басқа да өндіріс құрал-
жабдықтары жұмсалғанын баға арқылы
анықталады.
2. Ынталандыру қызметінің мәні әр түрлі тауарларды өндіруге және
тұтынуға бағаның тигізетін әсерімен анықталады. Өндірушінің табысқа жету
әрекеті баға арқылы ынталандырылады. Бағаның осы қызметі шығынды кемітіп
пайданы көбейту үшін ғылыми-техникалық прогресті дамытуға, ресурстарды
тиімді үнемдеуге, өнімнің сапасын жақсартуға ынталандырады. Сапалы және
жаңа тауар жоғары бағамен сатылса, пайда көбейеді.
3. Бөлу кызметін баға тауардың кұнынан төмен, немесе жоғары ауытқуы
арқылы орындайды. Бұнда баға арқылы ұлттық табыс экономика салалары
арасында, мемлекет аймақтары арасында, қорлану және тұтыну қорлары
арасында, тұрғындардың әртүрлі әлеуметтік топтары арасында бөлінеді және
қайта бөлінеді.
4. Сұраныс пен ұсынысты тепе-теңдік қызметінде тұтыну және өндіру,
ұсыныс пен сұраныс араларындағы арақатынасына баға күшті ықпал тигізеді.
Өндіріс және айырбас салаларында диспропорциялары қалыптасқаны туралы баға
өз белгісін беріп және оларды сәйкестендіру қажетіне қоғамды итермелейді.
Сонымен баға сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігін орнатуда икемді және
пәрменді құралы болып табылады.
5. Өндірісті ұтымды орналастыру қызметінде баға механизмі арқылы
экономиканың салалар арасындағы капиталдың құйылуы жүргізіледі. Өйткені
әрбір сала өнімдерінің бағасы мен пайдасы әрқалай болғандыктан, капитал
пайдасы жоғары салаға барынша құйылады. Ол сала өндірісі жоғары қарқынменен
дамиды, тауары көбейеді. Тауарлар көбейген сайын, оның сұранысы төмендеп,
бағасы мен пайдасы азаяды. Ол саладан сондықтан капитал алынып, пайдасы мен
бағасы жоғары салаға ауытқиды. Осылайша қоғамға аса қажет өндірістерін
дамытуға, қажеті аз салаларды кемітуге баға өз әсерін пәрменді тигізеді.

((. Бағаға әсер ететін факторлар

Фирма баға стратегиясын тандау үшін оған қандай факторлар әсер ететінін
біле отырып, оларды талдауы қажет. Көбінесе ол сыртқы себептерден болады.
Бағаға әсер ететін негізгі факторлар: шығындар, тұтынушылар, тауар
қозғалысына қатынасушылар, бәсекелестер және мемлекет. Осы факторларға
қысқаша тоқталайық.
1. Шығындар түпкі бағаға аса қатты әсер етеді. Шығындар көлемі
шикізат сатып алуға, жұмысшылардың жалақысын төлеуге, транспортқа, қоршаған
ортаны қорғауға кеткен қаражатқа байланысты. Бұл шығындар бағаны белгілеу
кезеңінде есепке алынып, бағадағы пайданың үлесіне қарай баға деңгейі
белгіленеді. Баға деңгейі тұрақты болғанда, іс жүзіндегі шығындар көлемінің
өзгерісі пайданың әрқалай көлемде түсуін белгілейді.
2. Тұтынушылар. Баға және сату көлемінің өзара тәуелділігін екі
себеппен түсіндіруге болады. Біріншісі сұраныс пен ұсыныс заңының әрекеті
және баға икемділігі; екіншісі әр түрлі рынок сегменттері тұтынушыларының
бағаға деген жауап әрекеті.
Бағаны қабылдау және тауарды сатып алу бағытына қарай тұтынушыларды төрт
топқа бөлуге болады:
• үнемдеп сатып алушылар тобы – бұл топтағы тұтынушылар тауар
бағасына, сапасына, түр-түріне яғни ассортиментіне көп көңіл бөледі
және осы тұтынушыларға жарнама қатты әсер етеді;
• дербестендірілген сатып алушылар - бұлар тауар бейнесіне,
сатушылардың қызмет керсету деңгейіне көңіл бөледі;
• этикалық сатып алушылар - өздерінің сатып алуымен кішігірім
фирмаларды қолдауға әзір және олардың тауарларына қымбат баға
төлеуге дайын;
• көңілсіз сатып алушылар - а дегенде тауарды пайдалануының
ыңғайлылығын және қолайлылығын жоғары бағалайды (баға көлеміне
қарамайды).
3. Тауар қозғалысына қатынасушылар бағаны белгілеу
үдерісінде маңызды рөл атқарады. Олардың пікірімен санасуға тура келеді,
өйткені олар тауардың өткізу көлемін ұлғайтуға, жағымды тауар бейнесін
жасауға, сатып алуды жалғастыруға өз ықпалын тигізеді. Тауар тез арада
сатылуы үшін өндіруші түпкі бағаны қатаң бақылауға алуы мүмкін, егерде:
1. Тауар бағасы алдын ала келісіп белгіленсе;
2. Бөлшек саудасы аз болса;
3. Консигнация шарттарын пайдаланса;
4. Тауар қозғалысына қатынасушылар пайда көлемін жеткілікті алса.
Көтерме және бөлшек саудадағы тауар қозғалысының негізгі
қатынасушылары бағаны қатаң қадағалауы мүмкін, егерде:
• өндірушіге өзінің маңызды екенін көрсете білсе;
• пайдасыз тауарды өткізуден бас тартса;
• бәсекелес өнімді қоса өткізіп, тұтынушының сатушыға деген
адалдығын қалыптастырса.
4. Бәсекелестер. Маркетинг тұрғысынан фирма әрекетінің ортасы
талданады. Баға бақылауының жағдайына байланысты бәсеке ортасы 3 түрге
бөлінеді:
• Бағаны рынок бақылайтын орта. Онда бәсеке деңгейі жоғары, тауар
бір типтес, ұқсас деп сипатталады. Бұл ортада фирма тауарын төмен
бағамен ұсынса, ол тауарға сұраныс көбеюі мүмкін, өйткені
тұтынушылар бағасы төмендеген тауарға тез ауады. Ал басқа
бәсекелестер жауап қайтару ретінде ұқсас тауарлардың бағасын
төмендетуі мүмкін. Бірақ бәсекені баға қақтығысына айналдырмаған
дұрыс болады. Сондықтан қолданған баға стратегиясының болашақ
нәтижесін қарастыру маңызды іс.
• Бағаны фирма бақылайтын орта. Оған шектелген бәсеке тән және
ұсынған тауарлардың ерекшеліктері болады. Бұл ортада фирманың жұмыс
істеуі және іс-әрекеті оңайлау болады. Тауардың бағасы жоғары
немесе төмен болса да оны алушы тұтынушылар әрдайым болады.
• Бағаны мемлекет бақылайтын орта қоғамдық транспорт, энергетика,
коммуналды қызмет және де басқа салалар кездеседі. Мемлекет
орындары тұтынушылардан және өндірушілерден жан-жақты ақпарат
жинаған соң нақты баға деңгейін белгілейді.
5. Мемлекет. Кәсіпорынның бағаны белгілеудегі еркіндігін
мемлекет шектейді. Бұл шектеуді 3 дәрежеге бөлуге болады:
• Мемлекет бағаны өзі белгілейді. Ол үшін келесі әдістерді
пайдаланады: мемлекеттік прейскурант барасын енгізу, еркін рынок
бағасын бір деңгейде "қатыру", монополист кәсіпорындардың бағаларын
жоғарыдан белгілеу.
• Мемлекет баға қою ережелерін бекітеді (реттелген бағалар
қалыптасады). Бағаны реттеу әдістері: тауарларғра бағаның жоғары
деңгейін орнату, бағаның негізгі көрсеткіштерін реттеу (пайданы,
жанама салық көлемдерін және т.б.), нақты тауарлардың бағасын
бірлік көтеру дәрежесін анықтау.
• Арамзалық бәсекеге және рынокты монополиялауға шек қою үшін
"рыноктық ойын" ережелерін орнатады ( еркін келісімді бағалар
қалыптасады). Ол үшін мемлекет мына іс-әрекеттерді шектейді:
кәсіпорындардың бағаны жоғары деңгейде сақтау мақсатымен келісім
қабылдауына шек қояды, өндірушілердің өз бағасын жабдықтаушыларға
және сауда орындарына күшпен міндеттеуіне шек қояды, демпингке
(бәсекелестерді жою мақсатымен тауарды өз құнынан төмен бағамен
сатуға) шек қояды.

(((. Бағаны белгілеу үдерісі

Баға бөлгілеу ісі қиын және көпсатылы үдерісі болады. Оны жалпы алғанда
қысқаша былай сипаттауға болады (1-сурет).

1-сурет. Бағаны есептеудегі негізгі үдерісі

1. Бағаны жасау мақсатын анықтау

Ең алдымен фирма нақты тауар арқылы қандай нәтижеге жетуді көздейтінін
білуі қажет. Егерде нысаналы рынок таңдалып, рынок жайғасымы толық
ойластырған болса, онда баға мәсеселесімен қатар маркетинг кешенін құру
тәсілдері түсінікті болар еді. Баға құру стратегиясы негізінде рынок
жайғасымын шешу арқылы ғана белгіленеді. Сол жағдайда фирма өзінің түпкі
мақсатын белгілеуі мүмкін. Қаншалықты бұл мәселе анығырақ болса, соғұрлым
баға қою ісі жеңілдейді. Іс жүзінде жиі кездесетін мақсаттар мынадай:
• Фирма өзінің өмір сүруін қамтамасыз ету. Бұл мақсат рынокта
өндірушілер көбейіп кеткен жағдайда және тұтынушылардың қажеттері
кенет өзгерген кезде қолданылады. Өзінің тауарлары өтімін
қамтамасыз ету үшін және жұмысын ойдағыдай дұрыс жүргізу үшін фирма
көбірек сату мақсатымен бағаны төмендетеді.
• Күнделікті табыс көлемін максималдау. Фирма сұраныс пен шығындарын
талдап, жоғары табыс беретін бағаны қояды. Бұл саясатта ұзақ
мерзімдік мақсаттар шетте қалады да, күнделікті қаржы-қаражат
көрсеткіштері фирмаға маңызды болғаны.
• Рынок үлесінде жетекші орын алу. Рыноктағы үлесі үлғаю арқылы
шығындары төмендеп, ұзақ мерзімдік табыс көлемі жоғарылайды. Осы
мақсатпен фирмалар бағасын мүмкіндігінше төмендетіп, рынокты
кеңірек қамтуға тырысады.
• Сапа көрсеткіштері жағынан жетекші орын алу. Рынокқа ұсынылған
барлық тауарлардың ішінде фирма өзінің тауары жоғары сапалы болуына
ұмтылады. Ол үшін ғылыми-техникалық зерттеулер жүргізіп, тауар
көрсеткіштерін жақсартады және тауарына жоғары баға қойып оның өте
сапалы, жаңа технологиямен жасалғанын сатып алушыларға жеткізуі
кажет.

2. Сұранысты анықтау

Фирма белгілеген баға деңгейі тауарға деген сұраныстың өзгеруінен
көрінеді. Баға мен сұраныс келемінің байланысы сұраныс ирегі арқылы
анықталады (2-сурет). Ирек өзгерісі әр-түрлі бағамен білгілі мерзімде
рынокта қанша тауарлар сатылатынын керсетеді. Кәдуілгі жағдайда сұраныс пен
баға кері байланыста болады, яғни баға көтерілген сайын сұраныс төмендейді,
баға төмендеген сайын сұраныс өседі (2а-сурет). Ал беделді тауарлары ирегі
өзгеше сипатталады (2б-сурет). Мысалы, сапалы парфюмерия өнімдерін
шығаратын фирма бағасын р1 нүктеден р2 нүктеге дейін көтеріп әтірлерін
көбірек сатуы мүмкін. Тұтынушылар жоғары бағадағы әтірдің жоғары сапалы
болғанын сезінеді де, оны сатып алуға ұмтылады. Ал, айталық, ең жоғары
бағада (рЗ) сұраныс деңгейі р2 бағамен сатылғандағы сұраныс көлемінен төмен
болды делік. Бұл жағдайда сұраныс ирегі уу1 көрінісін алады. Сұраныс
ирегінің бұл көрінісі айрықша өзгеріп кеткен, өйткені тауардың беделі де
өзгеше болғандықтан. Ол 2 б-суретінен анық байқалады.

2-сурет. Сұраныс ирегінің екі нұсқасы

Сондықтан рынокта әрекеттенушілер тұтынушылардың баға өзгерісіне деген
икемділігін (сезімталдығын) білгені жөн. Төменде 3-суреттерде сұраныс
ирегінің екі түрін талдайық. 3 а-суретте р1 нүктедегі бағаны р2 нүктеге
дейін көтеріп, сұраныс көлемін Q1 ден Q2 дейін шамалы төмендегенін көрсетіп
отыр. Ал, 3 б-сурет бағаны шамамен сондай-ақ өзгерту арқылы сұраныстың тым
астам төмендеуін сипаттайды. Егер де (сұранысқа әсер ететін басқа
факторларды өзгеріссіз қалдырып) бағаның осы өзгерісі сұранысты өзгертпеген
болса, онда икемсіз сүраныс болатын еді. Ал біздің 3-суреттерімізде сұраныс
азды-көпті өзгерді, бұны икемді сұраныс деп айтады. Алайда 3 а-суретте
сұраныстың бағаға деген икемділігі төмендеу, 3 б-суретте, керісінше,
икемділігі жоғары. Сұраныстың икемділігі мөлшерін (Сu) есептеп шығаруға
болады. Ол үшін мына формула қолданылады:

Айталық "А" және "В" тауарларының бағалары бірдей 10%-ке жоғарылады,
алайда "А" тауардың сұранысы 1%-ке темендеді, "В" тауардың сұранысы 20%-ке
кеміді. "А" тауары сұранысы икемділігі болады тең 1100,1 (демек,
икемділігі төмен), ал "В" тауары сұранысының икемділігі болады тең 20 10-2
(икемділігі жоғары).

3-сурет. Икемді және икемсіз сұраныс

Сұраныс икемділігіне төмендегі факторлар әсер етеді:
• өзара алмасушы тауарлардың саны және оларға қол жетерлігі;
• тауардың қажеттілікті қанағаттандырудағы маңыздылығы және тығыздығы
(тауардың қанша мөлшері қажеттердің қанша санын қанағаттандырады);
• тауарды қолдануға қажет қосымша заттар саны және олардың бағасы
(мысалы, фотоаппаратқа пленка т.б. заттар қажет);
• тұтынатын тауар мөлшері;
• тұтынушылардың табысы және сатып алуға кеткен шығыны деңгейі
(үлесі);
• бәселекелестер әрекетінің тиімділігі;
• өтімді ынталандыру шаралары.
Сұраныс икемділігін зерттеу жұмысы баға белгілеу және баға стратегиясын
тандау кезінде өте маңызды орын алады.

3. Шығындарды бағалау

Сұранысқа қарай тауардың максималды бағасын анықтауға болады. Ал
минималды баға фирманың шығындарымен шектеледі. Өйткені шығыннан төмөн баға
фирманы шығынға батырып, банкротқа апарады.
Фирманың шығындары екі түрлі - тұрақты және айнымалы болады. Тұрақты
шығындары дегеніміз - олар өндірілген өнімнің көлемі өзгерсе де езгермейтін
шығындар (мысалы,ғимарат шығындары, жалдау ақыға, агрегаттарға,
станоктарға, шойын жолдарына т.б. еңбек құралдарына жұмсалған шығындар).
Демек олар өндіріске, оның көлеміне тәуелсіз болады. Ал айнымалы шығындары
- өндіріс деңгейіне тікелей байланысты (мысалы, отынға, шикізатка, еңбек
ақысына, жанар майға, жағар майға, суға т.б. жұмсалған шығындары). Өнімнің
бір данасына шаққанда қысқа мерзім ішінде олар әдетте тұрақты болады. Ал
жалпы сомасы ендірілген тауар санына байланысты езгереді (көбейсе көбейіп,
кемісе азаяды). Сондықтан оларды айнымалы деп атайды.
Тұрақты және айнымалы шығындардың жиынтығы жалпы шығындар деп аталады.
Фирма тауарына баға белгілегенде жалпы өндіріс шығындарын тауарды сатып
қайтаруы тиіс. Олай болмаған жағдайда өндіріс үзіліп, тоқтайды. Өндіріс
дамып, кеңеюі үшін баға шығындардан асып, пайда әкелуі керек. Осыдан
шығындарды үнемдеу қажеті туындайды.

4. Бәсекелестердің бағаларын және олардың тауарларын талдау

Максималды бағаны сұраныс, минималды бағаны шығындар анықтаса, орта
баға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.