Қауіпсіздік пен есірткі бизнесі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 161 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ШАРТТЫ ҚЫСҚАРТУЛАР ………. . . 3

КІРІСПЕ . . 4

1 ҚАУІПСІЗДІК ПЕН ЕСІРТКІ БИЗНЕСІ ҰҒЫМДАРЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ . . . 13

1. 1 Қауіпсіздік ұғымы саясаттанулық талдаудың объектісі ретінде . . . 13

1. 2 Қауіпсіздіктің қатері ретіндегі есірткі бизнесі ұғымын зерттеудің теориялық негіздері . . . 28

1. 3 Ғаламдық деңгейдегі есірткі бизнесінің халықаралық құрылымы . . . 38

2 ОРТАЛЫҚ АЗИЯДАҒЫ АЙМАҚТЫҚ ҚАУІПСІЗДІККЕ ТӨНГЕН ҚАТЕРЛЕР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЕСІРТКІ БИЗНЕСІ . . . 49

2. 1 Орталық Азия елдеріндегі есірткі бизнесінің таралуының себептері мен тенденциялары . . . 49

2. 2 Орталық Азия аймағындағы есірткі бизнесінің дамуының «ауғандық факторы» . . . 64

2. 3 Орталық Азия елдерінің есірткі бизнесіне қарсы күрес саласындағы көпжақты әрекеттестігі . . . 75

3 ЕСІРТКІ БИЗНЕСІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІНІҢ ҚАТЕРІ РЕТІНДЕ . . . 94

3. 1 Қазақстандағы есірткі бизнесінің таралу себептері мен тенденциялары . . . 94

3. 2 Есірткі бизнесіне қарсы күрес саласындағы әлемдік тәжірибе және оны Қазақстан Республикасында пайдалану мәселелері . . . 102

3. 3 Есірткі бизнесі мен нашақорлыққа қарсы күрес саласындағы Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясаты . . . 113

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 127

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 132

ШАРТТЫ ҚЫСҚАРТУЛАР

АӨІСШК - Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім білдіру шаралары жөніндегі Кеңес

АТS - амфетамин қатарындағы стимуляторлар

АХДП - Ауғанстан халықтық-демократиялық партиясы

БАҚ - бұқаралық ақпарат құралдары

БҰҰ - Біріккен Ұлттар Ұйымы

ДЕА - Есірткіге қарсы күрес жөніндегі басқарма (the U. S. Drug Enforcement Administration, АҚШ)

ЖӘҰК - Жедел әрекет етуші ұжымдық күштері (ҰҚКҰ)

ЖІӨ - жалпы ішкі өнім

ЗЕА - заңсыз есірткі айналымы

ЕБФҚ - Есірткілерді бақылау жөніндегі федералдық қызмет (Ресей)

ЕҚЫҰ - Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық ұйымы

ҚСЗИ - Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Қазақстандық стратегиялық зерттеулер институты

ЛСД - галлюциногендер

MDMA - экстази

НАТО - Солтүстік Атлантикалық Келісімшарт Ұйымы

ОАААҮО - Орталық Азиялық аймақтық ақпараттық үйлестіру орталығы

ОББ - Орталық барлау басқармасы

ОГД - Есірткілер мониторингінің геосаяси орталығы

ӨИҚ - Өзбекстан ислам қозғалысы

ПБЗ - психологиялық белсенді заттар

ТБАО - Таулы-Бадахшан Автономды Округы (Тәжікстан)

ТМ - Түсіністік Меморандумы

ТМД - Тәуелсіз мемлекеттер достастығы

ҮЕҰ - үкіметтік емес ұйымдар

ҰҚКҰ - Ұжымдық қауіпсіздік келісімшарт ұйымы

ХВҚ - Халықаралық валюта қоры

ШЫҰ - Шанхай Ынтымақтастығы Ұйымы

ЮНДКП - Есірткілерді халықаралық бақылау жөніндегі бағдарлама (БҰҰ)

КІРІСПЕ

Диссертациялық зерттеудің жалпы сипаттамасы. Бүгінгі таңда есірткі бизнесі Орталық Азия елдерінің ұлттық және аймақтық қауіпсіздігіне, тұрақтылығына орасан зор қатер төндіріп отыр. Есірткі бизнесі мен нашақорлық қаупі бір елдің жеке дара проблемасы болудан қалып, қазіргі кезеңде аймақтық және халықаралық қауымдастықтың трансұлттық сипаттағы мәселесіне айналуда. Осы ретте, диссертациялық жұмыста Орталық Азия аймағында белең алған есірткі бизнесінің пайда болу және таралу себептері, алғышарттары, қазіргі күйі, оған ықпал етуші факторлар және аталмыш проблемаға қарсы күрес саласындағы Орталық Азия мемлекеттерінің саясаты, аймақтық және халықаралық әрекеттестігі мен ынтымақтастығы жан-жақты зерттелген. Сонымен бірге, ұлттық және аймақтық қауіпсіздіктің қатері ретіндегі есірткі бизнесінің теориялық-әдістемелік негіздері айқындалып, басты ғылыми категориялар мен қазіргі заманғы қауіпсіздік концепциялары сарапталған.

Диссертациялық зерттеудің өзектілігі бірқатар себептермен түсіндіріледі.

Орталық Азияда жаңа тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуы мен Еуразия кеңістігіндегі қарқынды геосаяси өзгерістер нәтижесінде аймақтағы қауіпсіздік саласында кешенді проблемалар туындады. Бастапқы кезеңде саясаттанушылар тарапынан «дәстүрлі емес» қауіп-қатерлер ретінде сипатталып келген терроризм, діни экстремизм, есірткі бизнесі, біртіндеп аймақтық және ұлттық қауіпсіздіктің өткір проблемаларының біріне айналды. Олардың ішінде, әсіресе, есірткі бизнесі Орталық Азия елдерінің әлеуметтік, саяси, экономикалық салаларына, болашақ ұрпақ пен ұлттық гендік қорға орны толмастай нұқсан келтіруде.

Есірткі бизнесінің Орталық Азия мемлекеттерінің ұлттық қауіпсіздігі үшін көкейкесті мәселеге айналғандығын Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев өзінің «Сындарлы он жыл» еңбегінде де атап өтеді: «Жаһанданған және жоғары технологиялы есірткі империясы еш күмән жоқ, жер шарының кез келген нүктесіндегі жеке мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігіне ғана емес, барша адамзатқа нақты қатер төндіруде. Әлемдік қауымдастық оның демографиялық, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-мәдени әлуетін әлсірететін әлемдік есірткі мафиясының алдында бұрын-соңды байқалмаған дәрежеде қауқарсыз болып отыр . . . Соңғы уақытта есірткіге қатысты Қазақстандағы ахуал ұдайы күрделене түсуде әрі жуық маңда ұлттық және мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз ету барысындағы проблемалардың біріне айналатыны күмәнсіз. Бүгіннің өзінде, есірткі бизнесі Қазақстанда әлеуметтік мәні бар проблемаға айналғанын, қоғамның азаматтық жай-жапсарына кері әсер етуде екенін, оның экономикалық даму және әлеуметтік прогреске де деструктивті ықпал етіп отырғанын атап өтуге болады» [1] .

Қазіргі таңда есірткі бизнесі Орталық Азия аймағының бес мемлекетін бірдей деңгейде шарпыған қауіпке айналды. Бұл жағдай келесідей факторлармен айқындалады:

1. есірткі бизнесінен түскен заңсыз табыс дүние жүзілік деңгейдегі тұрақтылықты шайқалтып отырған терроризм, экстремизм секілді күйретуші әсер етуші күштердің қаржылық көздерінің біріне айналуда;

2. бүгінгі таңда Орталық Азия елдері Еуропа мен ТМД мемлекеттеріне тасымалданатын ауған есірткілерінің жол жөнекей басты транзиттік маршруттарының бірі болып табылады;

3. есірткі бизнесінің Орталық Азияда тереңнен тамыр жаюы трансұлттық қылмыстық топтардың іс-әрекеттерінің белсенденуі мен аймақтағы жағдайдың ушығуына алып келіп, құқық қорғау, шекара, кеден қызметтеріндегі сыбайлас жемқорлықты өршіктіруде;

4. Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түрікменстан мен Тәжікстандағы нашақорлар санының күрт өсуі және соның салдарынан ЖИТС дертінің эпидемиялық сипатта таралуы (85%-дан астамы нашақорлар) Орталық Азия елдерін мекендеген ұлттардың даму болашағы мен денсаулығына орны толмас нұқсан келтіруде .

Орталық Азияда қалыптасқан күрделі есірткі ахуалы аймақ елдерін пәрменді және нәтижелі шараларды қабылдауға итермелеуде. Осыған орай, бұл елдердегі есірткі бизнесіне қарсы күрес саласындағы мемлекеттік саясатын, олардың өзара әрекеттестігі мен халықаралық ынтымақтастығын саясаттану ғылымы тұрғысынан зерттеудің объективті қажеттілігі туындауды. Сонымен қатар, Орталық Азия мемлекеттерінің есірткі бизнесі мен нашақорлыққа қарсы күресте қолданылатын әдіс-тәсілдерді, олардың тиімділігі мен нәтижелілігін көтеруге арналған ғылыми және практикалық ұсыныстарды беру аса маңызды. Осы ретте, аймақтық қауіпсіздік жүйесіндегі ШЫҰ, ҰҚКҰ, БҰҰ, ТМД секілді ұйымдардың Орталық Азиядағы есірткі бизнесі проблемасын шешудегі қарымын, олардың қызметінің сәтсіздігі мен сәттілігін талдау абзал.

Бүгінгі таңда әлемдік қауымдастық есірткі бизнесіне қарсы күрес саласында үлкен тәжірибе жинақтаған. Сан алуан антиесірткілік ұлттық үлгілер қалыптасып, қызмет етуде. Олардың көпшілігі нақты елдің саяси, ұлттық, мәдени, құқықтық ерекшеліктерін ескеру негізінде орныққан. Бұл ұлттық үлгілердің бірі қатаңдығымен, екіншісі либералдығымен, үшіншісі радикалдылығымен ерекшеленіп жатады. Дегенмен, есірткі бизнесі мәселесін түпкілікті шешуге және қоғамның әлеуметтік дерті ретіндегі нашақорлықты тамырымен жою мақсатын жүзеге асыруға арналған қандайда бір тиімді үлгі осы күнге дейін жасалған жоқ. Халықаралық қауымдастықтың қабылдап жатырған кешенді шараларына қарамастан, трансұлттық есірткі бизнесі жылдан жылға күш алып бара жатыр. Бұл кесапаттан дамушы елдермен қатар, әсіресе, күрделі экономикалық қиыншылықтарды басынан кешіріп отырған дамушы мемлекеттер үлкен зардап шегіп, есірткі бизнесіне қарсы күресте шарасыздық танытуда. Сол себепті бұл елдердегі есірткі бизнесінің көлеңкелі экономика саласындағы үлесі күшейіп, мемлекеттік органдарды жайлаған сыбайлас жемқорлық мәселесін шешуге кедергісін келтіруде.

Осылайша, есірткі бизнесі мәселесін зерттеудің өзектілігі бір жағынан Орталық Азия аймағындағы есірткі бизнесі қаупінің күшеюімен, екінші жағынан аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету тұрғысынан аталмыш проблеманы шешуге бағытталған ұтымды әдістер мен тиімді тәсілдерді талдау қажеттілігімен түсіндіріледі. Әсіресе, Қазақстан Республикасындағы есірткі бизнесі жағдайын, нашақорлық деңгейін сараптауға, антиесірткілік саясат механизмдерінің нәтижелілігін арттыруға бағытталған ғылыми ізденістер біздің еліміздің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету стратегиясының тиімді жүзеге асырылуына септігін тигізері анық.

Тақырыптың ғылыми зерттелу деңгейі. Соңғы жылдары Орталық Азиядағы есірткі бизнесі мен нашақорлық аймақтық қауіпсіздік мәселесінің ең өткір проблемаларының қатарынан орын алды. Осыған байланысты, отандық және шетелдік ғалымдардың бірсыпыра еңбектері есірткі бизнесі тақырыбына арқау болған. Кеңестер Одағы тұсында есірткі бизнесі қаупі ұлттық қатер деңгейінде болмағандықтан және нашақорлар санының тым аздығына байланысты объективті қажеттіліктің жоқтығынан, бұл мәселе тек медицина мен қылмыстық құқық ғылымдары шеңберінде ғана зерттелді. Сол себепті, есірткі бизнесін саясаттану, геосаясат, аймақтық және ұлттық қауіпсіздік парадигмалары тұрғысынан талдау тек Кеңестер Одағының ыдырауы мен Орталық Азия елдерінің тәуелсіздік алу кезеңінен басталды. Алайда, есірткі бизнесі проблемасын көтерген еңбектердің саны едәуір артқандығымен, олардың саны зерттеудің сапасына сай келе бермейді. Сонымен бірге, олардың көпшілігі мәселеге бір қырынан ғана қарайтын, фактологиялық және криминологиялық сипаттағы жұмыстар. Яғни, басылымдардың үлкен ағымына қарамастан, олардың ішіндегі бірен-сараны ғана ғылыми құндылыққа ие. Осыған орай есірткі бизнесі проблемасының барлық аспектілерін қамтитын, жүйелі ғылыми зерттеудің объективті қажеттілігі пісіп жетілді.

Ауғанстандағы апиын өндірісі мен есірткі бизнесін, оның Орталық Азия елдеріне тигізетін ықпалын зерттеуге көптеген шетелдік ғалымдардың еңбектері арналған. Олардың ішінде Р. Н. Макдермонт (R. N. McDermont) [2], А. В. Маккой (A. W. McCoy) [3], М. Б. Олкотт пен Н. Удалова (M. B. Olcott, N. Udalova) [4], Б. Р. Рубин (B. R. Rubin) [5], П-А. Човиді (P-A. Chouvy) [6] атап өтуге болады. Бұл авторлар әлемдік апиын өндірісінің тарихи және экономикалық аспектілерін, аймақтық қауіпсіздік аясындағы есірткі бизнесінің терроризм және экстремизммен байланысын, Ауғанстандағы заңсыз есірткі өндірісінің жай-күйін кешенді түрде қарастырады.

Есірткі бизнесін теориялық-әдістемелік және практикалық сипатта зерттеуге ресей ғалымдарының қосқан үлесі зор. Ресейде бұл бағыттағы зерттеулер 1990 жылдардың басынан бастап қана шыға бастады. Олардың ішінде С. Бокерия [7], И. Жмуйда мен М. Морозова [8-9], И. Комиссина мен А. Куртов [10-11], Е. Степанова [12-17], Г. Сулейманова мен Р. Щенин [18], Н. Тарасова [19], А. Хатаев [20], И. Хохлов [21] пен Г. Чуфрин [22] еңбектері маңыздылығымен ерекшеленеді.

Ресейлік ғалым Е. А. Степанова өзінің «Роль наркобизнеса в политэкономии конфликтов и терроризма» атты фундаменталды монографиясында посткеңестік саясаттанушылардың ішінде алғашқылардың бірі болып есірткі бизнесіне, оның Ауғанстандағы көп жылдық жанжалдармен байланысына жүйелі талдау жасаған. Сонымен бірге, Орталық Азиядағы транзиттік елдердегі есірткі трафигі жан-жақты қарастырылған. Автор Ауғанстан, Колумбия және Мьянма секілді әлемдік есірткі өндірісінің орталықтарындағы заңсыз есірткі бизнесіне қарсы күрес пен сан алуан сипаттағы конфликтілерді реттеудің әдіс-тәсілдерін, жолдарын іздестіреді. Сондай-ақ, есірткі проблемасы Е. А. Степанованың көптеген шетелдік және ресейлік ғылыми басылым беттеріндегі мақалаларына арқау болған.

Ғаламдық деңгейдегі есірткі бизнесінің халықаралық құрылымы мен жүйесін зерттеуге арналған РҒА Латын Америкасы Институтының бір топ ғалымдарының «Транснациональный наркобизнес: новая глобальная угроза» [23] кітабында әлемдік есірткі өндірісінің орталықтарымен бірге, Азия құрлығындағы есірткі жағдайы тыңғылықты зерттелген. Еңбекте заңсыз есірткі айналымына қарсы күрес саласындағы БҰҰ-ның орны мен рөлі, оның осы саладағы негізгі институттары мен халықаралық құжаттары, олардың орнығу тарихы баяндалған. Әсіресе, трансұлттық есірткі бизнесін бейтараптандыруға бағытталған әлемдік қауымдастықтың өзара әрекеттестігі, мемлекеттердің халықаралық және аймақтық ынтымақтастығы, олардың осал тұстары мен жетістіктері сараланған.

Есірткі бизнесі мәселесін зерттеуде Л. Бондарец [24], К. Джалилов [25], А. Зеличенко [26-27], К. Искандаров пен Н. Назаров [28-29], А. А. Князев [30-37], О. Молдалиев [38-40] секілді Орталық Азиялық сарапшылардың еңбектері үлкен көмегін тигізеді.

Жекелей алғанда, Қырғызстандық ғалым А. А. Князевтің «К истории и современному состоянию производства наркотиков в Афганистане и их распространения в Центральной Азии» монографиясында ауғандық есірткі өндірісінің тарихы, бүгінгі жағдайы мен оның Орталық Азия елдерінің ұлттық қауіпсіздігіне тигізетін ықпалын ғылыми сипатта қарастырған аймақтағы тұңғыш еңбектердің бірі.

Есірткі бизнесіне арналған еңбектердің бірі Орталық Азиялық сарапшы А. Зеличенконың «Афганская наркоэкспансия 1990-х гг. и проблема национальной безопасности Кыргызстана» [41] монографиясы болып табылады. Автор мәселені зерттеу барысында орасан зор дерек көздері мен оқиғалар желісін қолдана отырып, есірткі бизнесіне қарсы күрестің тиімділігін арттыруға бағытталған бірқатар практикалық ұсыныстар береді.

Қазақстандық саясаттанушылардың да есірткі бизнесі мәселесін зерттеу саласына қосқан үлестері айтарлықтай. Алғашқылардың бірі болып Орталық Азиядағы қауіпсіздікке төнген қатерлер жүйесіндегі есірткі бизнесінің түрлі аспектілерін Ж. Акишева [42], Н. Әбдіров [43], М. Әшімбаев [44], Б. Сарсеков [45], Ж. Байсалбаева [46], Е. Карин [47], М. Лаумулин [48], А. Морозов [49], Д. Сатпаев [50], Е. Тукумов [51], Г. Феткулов [52], Ю. Черкасов [53] және т. б. зерттеді.

Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Қазақстандық стратегиялық зерттеулер институтының бір топ сарапшылары дайындаған «Наркотизация общества: состояние, проблемы, опыт противодействия» [54] ұжымдық еңбегі есірткі бизнесі тақырыбына арналған ғылыми-cараптамалық сипаттағы Қазақстандағы тұңғыш зерттеулердің бірі болып табылады. Еңбекте Қазақстан Республикасындағы есірткі бизнесі мен нашақорлықтың таралу алғышарттары мен себептерін анықтау, оған қарсы күрестегі әлемдік тәжірибені, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін талдау, есірткі бизнесі мен нашақорлыққа қарсы күрестің тетіктерін жетілдіруге бағытталған практикалық сипаттағы ұсыныстарды жасау секілді мәселелер тыңғылықты зерттелген.

Есірткі бизнесі тақырыбына арналған Қазақстандық зерттеулердің ішінде Тәуекелді зерттеу тобы шығарған «Нелегальный рынок Центральной Азии» ұжымдық еңбегінің алатын орны үлкен. Еңбекте әлемдік есірткі бизнесінің жүйесімен бірге Орталық Азиядағы есірткі экспансиясы, тасымал маршруттары мен механизмдері, есірткіні тұтыну мен өндіру, оған қарсы күрестің тиімділігін көтеру жолдары қарастырылған. Кітаптың басты ерекшелігі зерттеу барысында эксперттік сұрау тәсілін кеңінен қолдануында.

Ауғанстандағы саяси жағдай мен оның Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздікке тигізетін ықпалы тақырыбына арналған Қазақстандық еңбектердің ішінде Б. Нарбаевтың «Афганистан и региональная безопасность» [55] және «Афганистан после 11 сентября 2001 года» [56] монографияларын атап өтуге болады. Сонымен бірге, отандық ғалым С. Әкімбековтың «Афганский узел и проблемы безопасности в Центральной Азии» [57] еңбегінде ауған конфликтісінің Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздікке тигізер ықпалы зерттелген.

Қауіпсіздік мәселесінің теориялық-әдістемелік аспектілерін зерттеуде Р. Арон, Б. Бузан, А. Бэттлер, Р. Кеохейн, Г. Моргентау, А. Уолферс, К. Холсти секілді батыс ғалымдарының классикалық еңбектері өлшеусіз үлес қосады. Бұл авторлар қауіпсіздік концепциясының негізін салушылардың бірі болып табылады.

Сонымен бірге А. Г. Арбатова, А. Д. Богатуров, Н. А. Косолапов, В. М. Кулагин, А. А. Прохожев, П. А. Цыганков, М. А. Троицкий, Э. А. Поздняков, секілді ресейлік ғалымдардың еңбектері қауіпсіздік мәселесін ғылыми деңгейде талдауға айтарлықтай көмегін тигізеді.

Жалпы, аймақтық және ұлттық қауіпсіздік мәселелерін теориялық-әдістемелік және өзге де аспектілер тұрғысынан талдауда М. С. Әшімбаев [58-61], Л. К Бакаев [62], К. Н. Бурханов [63], Г. Ж. Ибраева [64], М. Б. Мухамедов [65], Л. М. Иватова мен А. С. Балапанова [66], Е. Т. Карин [67-70], М. Т. Лаумулин [71-75], Д. Калиева [76-77], У. Касенов [78-79], С. К. Кушкумбаев [80-82], К. Л. Сыроежкин [83-86], Д. А. Сатпаев [87-88], Қ. С. Сұлтанов [89], М. Тажин [90-91], М. Е. Шайхутдинов [92], А. Ж. Шоманов [93] және т. б. қосқан үлесі зор.

Дегенмен, Орталық Азиядағы есірткі бизнесі мәселесін ғылыми сипатта зерттеуге арналған кешенді саясаттанулық еңбектердің, әсіресе, қазақ тіліндегі сараптамалық жұмыстар санының аздығын атап өту керек. Сонымен бірге, аталмыш проблеманы көтерген зерттеулердің бірен-cараны ғана нақты ғылыми қызығушылық тудырады. Осы тектес олқылықтардың орнын толтыру мақсатында бұл диссертациялық жұмыстың маңыздылығы мен өзектілігі арта түспек.

Диссертациялық зерттеудің объектісі - Орталық Азиядағы қауіпсіздіктің қатері ретіндегі есірткі бизнесі.

Диссертациялық зерттеудің пәні - Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету шеңберіндегі есірткі бизнесіне қарсы күрес процесі.

Диссертациялық зерттеудің мақсаты - Орталық Азия елдері мен Қазақстан Республикасының ұлттық және аймақтық қауіпсіздігін қамтамасыз ету аясында есірткі бизнесіне кешенді талдау жасау.

Жоғарыда аталған мақсатқа жету жолында зерттеу жұмысының келесідей басты міндеттері айқындалды:

1. есірткі бизнесі мен қауіпсіздік мәселелерінің теориялық-әдістемелік аспектілерін сараптау, категориялық аппаратты айқындау;

2. Орталық Азия елдеріндегі есірткі бизнесінің таралуының басты себептері мен тенденцияларын анықтау;

3. Орталық Азия аймағындағы есірткі бизнесі дамуының «ауғандық факторын» зерттеу;

4. аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз ету аясындағы Орталық Азия елдерінің есірткі бизнесіне қарсы күрес саласындағы көпжақты әрекеттестігін талдау;

5. есірткі бизнесіне қарсы күрес саласындағы әлемдік тәжірибені, оның жетістіктері мен кемшіліктерін зерттеу. Қазақстан қоғамы жағдайында оларды пайдалану мен бейімдеу мүмкіндіктерін сараптау;

6. Қазақстан Республикасындағы антиесірткілік саясаттың ерекшеліктерін қарастырып өту және есірткі бизнесіне қарсы күрес тетіктерінің тиімділігін көтеруге арналған ұсыныстар жасау.

Диссертациялық жұмыстың ғылыми жаңалығы отандық саясаттану ғылымында тұңғыш рет тұтас Орталық Азиядағы есірткі бизнесін, оның құрамдас аспектілерін, оған қарсы күрес саласындағы аймақтық және халықаралық ынтымақтастықты жан-жақты және кешенді талдаумен сипатталады. Сонымен бірге, Қазақстан Республикасындағы есірткі бизнесі мен нашақорлық проблемасы жүйелі түрде қарастырылған.

Зерттеу жұмысының барысында келесідей ғылыми жаңалықтарға қол жеткізілді:

- есірткі бизнесі мен қауіпсіздік мәселелерін зерттеудің теориялық-әдістемелік негіздері айқындалды. Категориялық аппаратты анықтау шеңберінде басты ұғымдарға авторлық түсініктемелер берілді;

- Орталық Азиядағы аймақтық қауіпсіздікке төнген қатер ретіндегі есірткі бизнесінің таралуының басты себептері мен үдерістері анықталды. Есірткі бизнесі мен нашақорлықтың аймақ елдеріндегі ұлттық қауіпсіздікке тигізетін қатердің деңгейі бағаланды;

- Орталық Азиядағы есірткі бизнесінің таралуының басты сыртқы факторы аймақ елдерінің әлемдік апиын өндірісінің орталығы Ауғанстанмен шекаралас орналасуы, яғни геосаяси сипаттағы «ауған факторы» екендігі анықталды;

- Орталық Азия елдерінің есірткі бизнесіне күрес саласындағы аймақтық және халықаралық ынтымақтастығының құқықтық және институционалдық негіздері ашылды. Аймақтағы есірткі бизнесі проблемасын шешуде, бірінші кезекте, мемлекеттердің көпжақты әрекеттестігі мен халықаралық кооперацияның қажет екендігі дәлелденді;

- есірткі бизнесіне күрес саласындағы әлемдік тәжірибе мен өзінің тиімділігін танытқан ұлттық үлгілер қарастырылды, олардың артықшылықтары мен кемшіліктері ашылды. Есірткі қаупін бейтараптандыру саласындағы күресті жетілдіруге бағытталған ұсыныстар жасалды;

- Қазақстан Республикасындағы есірткі бизнесі мен нашақорлықтың таралу себептері, қазіргі күйі мен тенденциялары анықталды. Еліміздегі есірткі бизнесіне қарсы күрес саласындағы мемлекеттік саясатқа жүйелі талдау жүргізілді.

Диссертациялық зерттеудің теориялық және әдістемелік негіздері.

Диссертациялық жұмыстың теориялық негізін сан алуан қауіпсіздік концепциялары мен парадигмалар құрайды. Сонымен бірге, халықаралық қатынастар теориясындағы саяси реализм, идеализм, неореализм, структурализм секілді мектептердің тұжырымдары, отандық ғалымдардың ұлттық және аймақтық қауіпсіздікке арналған еңбектері толықтырады.

Зерттеу барысында есірткі бизнесі мен қауіпсіздік мәселелерінің табиғатын, мәнін ашуға көмектесетін жалпы ғылыми және арнайы әдіс-тәсілдер пайдаланылды. Диссертант жұмыс барысында жүйелі, салыстырмалы, факторлық талдау, контент-анализ секілді әдістерді кеңінен қолданды.

Диссертацияның деректік көзі. Зерттеу барысында диссертант қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі бірқатар ғылыми еңбектерді пайдаланды.

Бірінші топты, есірткі бизнесі мен нашақорлықты зерттеуге арналған отандық және шетелдік саясаттанушылардың еңбектері мен есірткі бизнесі мәселесіне арналған халықаралық конференциялардың жинақтары құрайды.

Екінші топты, БҰҰ-ның Заңсыз есірткі айналымы мен психотроптық заттар айналымына қарсы күрес жөніндегі конвенциялары, Орталық Азиядағы есірткі бизнесіне қарсы күрес саласындағы ШЫҰ, ҰҚКҰ, ТМД, ОАААҮО секілді аймақтық ұйымдардың құжаттары, Қазақстан Республикасының есірткі бизнесі мен нашақорлыққа қарсы күрес саласындағы құқықтық нормативтік актілер жинағы, 2006-2014 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы есірткі бизнесі мен нашақорлыққа қарсы күрес жөніндегі Стратегиясы, үкіметтік бағдарламалар толықтырды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.