Қазақстанның сыртқы саясатындағы дипломатиялық өкілдік
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8.40
1.1 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің пайда болуы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі беталыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНДАҒЫ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ӨКІЛДІКТІҢ РОЛІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41.60
2.1 Қазақстанның дипломатиялық өкілдігінің негізгі бағыттары ... ... ... ... .41
2.2 Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызмет туралы заңының талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...69
1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8.40
1.1 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің пайда болуы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі беталыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНДАҒЫ ДИПЛОМАТИЯЛЫҚ ӨКІЛДІКТІҢ РОЛІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41.60
2.1 Қазақстанның дипломатиялық өкілдігінің негізгі бағыттары ... ... ... ... .41
2.2 Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызмет туралы заңының талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...69
Республиканың сыртқы саясатының ұзақ мерзімді мақсаты ретінде Президент Н.Ә. Назарбаевпен елдің ішіндегі демократиялық реформаларды, Қазақстанның, егеменді мемлекет, ретінде қалыптасуы мен дамуын жүзеге асыру үшін қолайлы сыртқы жағдайлардың қалыптастырылуы мен қолдауы анықталды.
Дипломатия, алғашқы мемлекеттердің өзара қатынасы аясында өте көне заманда пайда болып, дамудың ұзын жолынан өтті, бұл процесте оның нысандары мен әдістері сыртқы мәжбүрліктен дауды бейбітшіл жолмен шешуге дейін, ғұрыптан көп жақты сипаттамадағы әмбебап конвенциялардағы ресми тиым салуға дейін едәуір өзгерістерге ұшырады (Дипломатиялық қатынастар туралы Вена конвенциясы, 18 сәуір 1961жыл). Жәнеде бүкіл кезеңнің бойында, дипломатияның қалыптасуына ерекше роль берілді, өйткені ол мемлекет қызметінде тұрды және оның мақсаттары мен міндеттеріне жауап беретін, ал осы қызметті атқарушыларға (елшілерге, дипломаттарға, ...) барлық уақытта белгілі бір жеңілдіктер, артықшылықтар, иммунитеттер берілді.
Сөйтіп, бұл жұмыс дипломатия мен дипломатиялық қызметтің өткен кезеңіндегіде, қазіргі уақыттағыда негізгі мәніне арналған. Онда, дипломатияны негіздеу тәсілдемесіне әртүрлі авторлардың пікірлері, дипломатия көмегімен қол жеткен нақты нәтижелер келтірілген. Жұмыс бекітілген ұғымдар мен меншікті пікірлердің ұштастырылуына қойылған, оның барысында келесі сұрақтар қойылады: диломатияның, сыртқы саясаттың және халықаралық құқықтың ара қатынасын қалай белгілеуге болады? Отандық дипломатияның мәні неде және оның негізгі бағыттары қандай? Халықаралық қауіпсіздік проблемаларын қалай шешу керек? Қазақстан қауіпсіздігін дипломатиялық құралдармен қалай қамтамасыздандыруға болады?
Дипломатия, алғашқы мемлекеттердің өзара қатынасы аясында өте көне заманда пайда болып, дамудың ұзын жолынан өтті, бұл процесте оның нысандары мен әдістері сыртқы мәжбүрліктен дауды бейбітшіл жолмен шешуге дейін, ғұрыптан көп жақты сипаттамадағы әмбебап конвенциялардағы ресми тиым салуға дейін едәуір өзгерістерге ұшырады (Дипломатиялық қатынастар туралы Вена конвенциясы, 18 сәуір 1961жыл). Жәнеде бүкіл кезеңнің бойында, дипломатияның қалыптасуына ерекше роль берілді, өйткені ол мемлекет қызметінде тұрды және оның мақсаттары мен міндеттеріне жауап беретін, ал осы қызметті атқарушыларға (елшілерге, дипломаттарға, ...) барлық уақытта белгілі бір жеңілдіктер, артықшылықтар, иммунитеттер берілді.
Сөйтіп, бұл жұмыс дипломатия мен дипломатиялық қызметтің өткен кезеңіндегіде, қазіргі уақыттағыда негізгі мәніне арналған. Онда, дипломатияны негіздеу тәсілдемесіне әртүрлі авторлардың пікірлері, дипломатия көмегімен қол жеткен нақты нәтижелер келтірілген. Жұмыс бекітілген ұғымдар мен меншікті пікірлердің ұштастырылуына қойылған, оның барысында келесі сұрақтар қойылады: диломатияның, сыртқы саясаттың және халықаралық құқықтың ара қатынасын қалай белгілеуге болады? Отандық дипломатияның мәні неде және оның негізгі бағыттары қандай? Халықаралық қауіпсіздік проблемаларын қалай шешу керек? Қазақстан қауіпсіздігін дипломатиялық құралдармен қалай қамтамасыздандыруға болады?
1. Конституция Республики Казахстан А., 1995. с изм. на 1999 г.
2. Закон Республики Казахстан от 23 июля 1999 года, №453-1. “О государственной службе” Государственная служба в Республике Казахстан. Сборник нормативных правовых актов. - Астана, 2000
3. Об утверждении Правил проведения аттестации административных государственных служащих. Указ Президента Республики Казахстан от 21 января 2000г. №327.
4. Об утверждении Правил проведения аттестации административных государственных служащих. Указ Президента Республики Казахстан от 21 января 2000г. №327.
5. Указом Президента Республики Казахстан от 16 января 1997г. №3542; Закон Республики Казахстан “О государственной службе” Алматы, 1999г.
6. Венская Конвенция о дипломатических отношениях от 18 апреля 1961 года
7. Закон Республики Казахстан от 12 ноября 1997 года N 187-1 О дипломатической службе.
8. Реестр должностей политических служащих. Утвержден Указом Президента Республики Казахстан от 29 декабря 1999г. №317.
9. Об утверждении Правил проведения аттестации административных государственных служащих. Указ Президента Республики Казахстан от 21 января 2000г. №327.
10. “Правила проведения конкурсов на занятие административной государственной должности” Приказ Председателя Агентства Республики Казахстан по делам государственной службы от 24 ноября 1999 года, № 4-202; “Об утверждении Реестра должностей политических государственных служащих и Правил порядка наложения дисциплинарных взысканий на политических государственных служащих” (Указ от 29 декабря 1999 года, №318); “Об утверждении Правил наложения дисциплинарных взысканий на административных государственных служащих Республики Казахстан” (Указ от 31 декабря 1999 года, №321)
11. Назарбаев Н.А. Стратегия трансформации общества и возрождения евразийской цивилизации. - М.: Экономика. 2000. - 543с.
12. Назарбаев Н.А. Эпицентр мира. - Астана. Елорда. 2001. - 294с.
13. Назарбаев Н.А. Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации: Послание Президента страны народу Казахстана // Алматы: Атамұра, 2005. - 48 стр.
14. Назарбаев Н. В потоке истории. А., 2000.
15. Назарбаев Н. Содружество Евразии. А., 2000.
16. Назарбаев Н.А. ''Укреплять международные позиции Казахстана'' Казахстанская правда 15.09.2000.
17. Сарсенбаев М. Дипломатическое и консульское право. - А., 2000.
18. Перетерский И.С. Система международного частного права. В кн: Международное частное право. Современные проблемы. ТЕИС, 2001
19. Котов А.К. Конституционализм в Казахстане: опыт становления и эффективность механизма власти. -Алматы: Издательство КазГЮА, 2000, С.86-89.
20. Ануфриева Л. П. Международное частное право. М-2000г.
21. Кириллов Н.С. Лекции по предмету “Технология деловых переговоров”, Институт Английского языка, М., 2001г.
22. Ковалев А.Н. Азбука дипломатии. - 4-е издание. -М.,1984.
23. Дипломатическое право. - В кн.: Сарсембаев М.А. Меж¬дународное право. Учебное издание. - Алматы: Жеты Жаргы. -1996.
24. Баймаханов М.Т. О некоторых подходах к решению проблем правопонимания. Научные труды, 2000, №1 (7).
25. Сапаргалиев Г.С. Становление конституционного строя Республики Казахстан. 1990-2000: Сборник статей. -Алматы: Жетi жаргы, 2001.
26. Сандровский К.К. Право внешних отношений. Учебное пособие. - Киев: Высшая школа,1994- Вып.1.
27. Борунков А. Глава дипломатического представительства. //Человек и закон. - 1978. - 7.
28. Борунков А. Дипломатический корпус // Человек и закон. - 1979. - 7.
29. Евгеньева Е. Дуайен дипломатического корпуса //Международная жизнь. - 1978. - 10.
30. Кириллов К. Аккредитование //Международная жизнь. - 1976 - 10.
31. “Международное право”, учебник, М. изд. “Международные отношения”, 1995
32. Моджорян Л.А. Правовое положение дипломатических представительств и их персонала //Советский ежегодник международного права. - 1974, - М., 1976.
33. Петренко Н.И. Учреждение дипломатического представительства. - М., 1979.
34. Сандровский К.К. Гарантии осуществления норм международного права о защите дипломатических представительств и безопасности их персонала. //Правоведение, - 1973.
35. Селянинов О.П. Дипломатические представительства. - М., 1988.
36. Сарсенбаев М. Дипломатическое и консульское право. - А., 2000.
37. Посольское и консульское право в избранных документах. М., 1972. С. 8,
38. Сандровой К. Право внешних сношений. Киев, 1986.
39. Административное право Республики Казахстан. Общая часть. Под. Отв. А.А. Таранова. Алматы. Жеті Жарғы. 1997, С. 113.
40. Блатова Н.Т.. Мелков Г.М. Международное право в документах. М-97г.
41. Бакаев А., Едилова Д. Безопасность Казахстана в современных условиях. // Мысль. 2001.№3.
42. Урляпов В. Ф. Формирование внешнеполитического курса государств Средней Азии и Казахстана Россия—СНГ—Азия: проблемы сотрудничества. М.: Институт востоковедения РАН, 1997.
43. Баймаханов М.Т. О некоторых подходах к решению проблем правопонимания. Научные труды, 2000, №1 (7).
44. “Расширение Европейского Союза: перспективы и реалии.” Сборник материалов круглого стола, 12 декабря 2003г.-Алматы,2003.-76с.
45. Арыстанбекова А. Казахстан и ООН. Внешняя политика Казахстана. Сборник статей Москва - Алматы 1995 г
46. Аваков М.М. Правопреемство освободившихся государств. - М., 1983.
47. Кузнецова С.А. Представитель государств при международных организациях М., МО 1980 г.
48. Захарова Н.В. Правопреемство государств. - М., 1973.
49. Моджорян Л.А. Основные права и обязанности государств. - М.: Госюриз-дат,1958.
50. Фельдман Д.И., Курдюков Г.И. Основные тенденции развития международной правосубъектности. Казань: издат. Казанского унив., 1984.
51. Блатова Н.Т.. Мелков Г.М. Международное право в документах. М-97г.
52. Филимонова М. В. Источники современного международ¬ного права. М.,1987.
53. Хан Г.Б., Суворов Л.С., Рахманова Г.Б. Внешняя политика Республики Казахстан. КГЮУ. Алматы 2001
54. Ануфриева Л. П. Международное частное право. М-2000г.
55. Современные международные отношения. Под.ред проф. Торкунова А.В. М.: «РОССПЭН». - 2001 г.
56. Давид Р., Жоффре - Спинози К. Основные правовые системы современности. М.: Международные отношения. 1997.
ССЫЛКИ:
1. Декларация о праве на развитие от 4 декабря 1986// Генеральная Ассамблея ООН
2. Назарбаев И.А. На пороге XXI в. А-96 стр. 14
3. Токаев К.К. Под стягом независимости А-97 стр. 14. Дипломат. Курьер с. 97
4. Конституция РК
5. Н.А. Назарбаев "Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства" А-92г стр53
6. "Казахстанская правда" 15. 09. 98.
7. Международная правосубъектность - способность иметь права и осу-ществлять обязанности международного характера.
8. Субъект международного права - это участник международных отно-шений, имеющий права и осуществляющий обязанности в рамках междуна¬родного права.
9. Чрезвычайные и полномочные послы - послы самого высокого ранга.
10. Арыстанбекова А. Казахстан и ООН. Внешняя политика Казахстана. Сборник статей Москва - Алматы 1995 г
11. Назарбаев Н.А. Эпицентр мира. - Астана: Елорда, 2001. - С.30.
12. Идрисов Е. А. Азиатская безопасность: вклад СВМДА // Казахстанская правда. 2001. - 5июня. — С. 3.
13. Документ ООН А/46/1.55 от 17 декабря 1991 г. (Швеция).
14. Зыкин И. С. Внешнеэкономические операции: право и практика. М.: Международные отношения. 1994.
15. Н.А. Назарбаев Стратегия становления и развитие Казахстана как суверенного государства. А-92. стр. 54-55
16. К.К. Токаев "Под стягом независимости"А-97. стр. 81-82.
17. Казахстанская правда 15.09.98.
18. Н.А. Назарбаев "Казахстан-2030Дипломатический курьер 1997N4 стр. 87.
19. Казахстанская правда,15.09.98.
20. Выступление Назарбаева Н. А. перед участниками СВМДА и дипломат. Корпусом в Алматы. Дип. курьер, 1997, № 4, стр. 128.
21. Марк Xонг, Международная, жизнь, 1999г..N11.
2. Закон Республики Казахстан от 23 июля 1999 года, №453-1. “О государственной службе” Государственная служба в Республике Казахстан. Сборник нормативных правовых актов. - Астана, 2000
3. Об утверждении Правил проведения аттестации административных государственных служащих. Указ Президента Республики Казахстан от 21 января 2000г. №327.
4. Об утверждении Правил проведения аттестации административных государственных служащих. Указ Президента Республики Казахстан от 21 января 2000г. №327.
5. Указом Президента Республики Казахстан от 16 января 1997г. №3542; Закон Республики Казахстан “О государственной службе” Алматы, 1999г.
6. Венская Конвенция о дипломатических отношениях от 18 апреля 1961 года
7. Закон Республики Казахстан от 12 ноября 1997 года N 187-1 О дипломатической службе.
8. Реестр должностей политических служащих. Утвержден Указом Президента Республики Казахстан от 29 декабря 1999г. №317.
9. Об утверждении Правил проведения аттестации административных государственных служащих. Указ Президента Республики Казахстан от 21 января 2000г. №327.
10. “Правила проведения конкурсов на занятие административной государственной должности” Приказ Председателя Агентства Республики Казахстан по делам государственной службы от 24 ноября 1999 года, № 4-202; “Об утверждении Реестра должностей политических государственных служащих и Правил порядка наложения дисциплинарных взысканий на политических государственных служащих” (Указ от 29 декабря 1999 года, №318); “Об утверждении Правил наложения дисциплинарных взысканий на административных государственных служащих Республики Казахстан” (Указ от 31 декабря 1999 года, №321)
11. Назарбаев Н.А. Стратегия трансформации общества и возрождения евразийской цивилизации. - М.: Экономика. 2000. - 543с.
12. Назарбаев Н.А. Эпицентр мира. - Астана. Елорда. 2001. - 294с.
13. Назарбаев Н.А. Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации: Послание Президента страны народу Казахстана // Алматы: Атамұра, 2005. - 48 стр.
14. Назарбаев Н. В потоке истории. А., 2000.
15. Назарбаев Н. Содружество Евразии. А., 2000.
16. Назарбаев Н.А. ''Укреплять международные позиции Казахстана'' Казахстанская правда 15.09.2000.
17. Сарсенбаев М. Дипломатическое и консульское право. - А., 2000.
18. Перетерский И.С. Система международного частного права. В кн: Международное частное право. Современные проблемы. ТЕИС, 2001
19. Котов А.К. Конституционализм в Казахстане: опыт становления и эффективность механизма власти. -Алматы: Издательство КазГЮА, 2000, С.86-89.
20. Ануфриева Л. П. Международное частное право. М-2000г.
21. Кириллов Н.С. Лекции по предмету “Технология деловых переговоров”, Институт Английского языка, М., 2001г.
22. Ковалев А.Н. Азбука дипломатии. - 4-е издание. -М.,1984.
23. Дипломатическое право. - В кн.: Сарсембаев М.А. Меж¬дународное право. Учебное издание. - Алматы: Жеты Жаргы. -1996.
24. Баймаханов М.Т. О некоторых подходах к решению проблем правопонимания. Научные труды, 2000, №1 (7).
25. Сапаргалиев Г.С. Становление конституционного строя Республики Казахстан. 1990-2000: Сборник статей. -Алматы: Жетi жаргы, 2001.
26. Сандровский К.К. Право внешних отношений. Учебное пособие. - Киев: Высшая школа,1994- Вып.1.
27. Борунков А. Глава дипломатического представительства. //Человек и закон. - 1978. - 7.
28. Борунков А. Дипломатический корпус // Человек и закон. - 1979. - 7.
29. Евгеньева Е. Дуайен дипломатического корпуса //Международная жизнь. - 1978. - 10.
30. Кириллов К. Аккредитование //Международная жизнь. - 1976 - 10.
31. “Международное право”, учебник, М. изд. “Международные отношения”, 1995
32. Моджорян Л.А. Правовое положение дипломатических представительств и их персонала //Советский ежегодник международного права. - 1974, - М., 1976.
33. Петренко Н.И. Учреждение дипломатического представительства. - М., 1979.
34. Сандровский К.К. Гарантии осуществления норм международного права о защите дипломатических представительств и безопасности их персонала. //Правоведение, - 1973.
35. Селянинов О.П. Дипломатические представительства. - М., 1988.
36. Сарсенбаев М. Дипломатическое и консульское право. - А., 2000.
37. Посольское и консульское право в избранных документах. М., 1972. С. 8,
38. Сандровой К. Право внешних сношений. Киев, 1986.
39. Административное право Республики Казахстан. Общая часть. Под. Отв. А.А. Таранова. Алматы. Жеті Жарғы. 1997, С. 113.
40. Блатова Н.Т.. Мелков Г.М. Международное право в документах. М-97г.
41. Бакаев А., Едилова Д. Безопасность Казахстана в современных условиях. // Мысль. 2001.№3.
42. Урляпов В. Ф. Формирование внешнеполитического курса государств Средней Азии и Казахстана Россия—СНГ—Азия: проблемы сотрудничества. М.: Институт востоковедения РАН, 1997.
43. Баймаханов М.Т. О некоторых подходах к решению проблем правопонимания. Научные труды, 2000, №1 (7).
44. “Расширение Европейского Союза: перспективы и реалии.” Сборник материалов круглого стола, 12 декабря 2003г.-Алматы,2003.-76с.
45. Арыстанбекова А. Казахстан и ООН. Внешняя политика Казахстана. Сборник статей Москва - Алматы 1995 г
46. Аваков М.М. Правопреемство освободившихся государств. - М., 1983.
47. Кузнецова С.А. Представитель государств при международных организациях М., МО 1980 г.
48. Захарова Н.В. Правопреемство государств. - М., 1973.
49. Моджорян Л.А. Основные права и обязанности государств. - М.: Госюриз-дат,1958.
50. Фельдман Д.И., Курдюков Г.И. Основные тенденции развития международной правосубъектности. Казань: издат. Казанского унив., 1984.
51. Блатова Н.Т.. Мелков Г.М. Международное право в документах. М-97г.
52. Филимонова М. В. Источники современного международ¬ного права. М.,1987.
53. Хан Г.Б., Суворов Л.С., Рахманова Г.Б. Внешняя политика Республики Казахстан. КГЮУ. Алматы 2001
54. Ануфриева Л. П. Международное частное право. М-2000г.
55. Современные международные отношения. Под.ред проф. Торкунова А.В. М.: «РОССПЭН». - 2001 г.
56. Давид Р., Жоффре - Спинози К. Основные правовые системы современности. М.: Международные отношения. 1997.
ССЫЛКИ:
1. Декларация о праве на развитие от 4 декабря 1986// Генеральная Ассамблея ООН
2. Назарбаев И.А. На пороге XXI в. А-96 стр. 14
3. Токаев К.К. Под стягом независимости А-97 стр. 14. Дипломат. Курьер с. 97
4. Конституция РК
5. Н.А. Назарбаев "Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства" А-92г стр53
6. "Казахстанская правда" 15. 09. 98.
7. Международная правосубъектность - способность иметь права и осу-ществлять обязанности международного характера.
8. Субъект международного права - это участник международных отно-шений, имеющий права и осуществляющий обязанности в рамках междуна¬родного права.
9. Чрезвычайные и полномочные послы - послы самого высокого ранга.
10. Арыстанбекова А. Казахстан и ООН. Внешняя политика Казахстана. Сборник статей Москва - Алматы 1995 г
11. Назарбаев Н.А. Эпицентр мира. - Астана: Елорда, 2001. - С.30.
12. Идрисов Е. А. Азиатская безопасность: вклад СВМДА // Казахстанская правда. 2001. - 5июня. — С. 3.
13. Документ ООН А/46/1.55 от 17 декабря 1991 г. (Швеция).
14. Зыкин И. С. Внешнеэкономические операции: право и практика. М.: Международные отношения. 1994.
15. Н.А. Назарбаев Стратегия становления и развитие Казахстана как суверенного государства. А-92. стр. 54-55
16. К.К. Токаев "Под стягом независимости"А-97. стр. 81-82.
17. Казахстанская правда 15.09.98.
18. Н.А. Назарбаев "Казахстан-2030Дипломатический курьер 1997N4 стр. 87.
19. Казахстанская правда,15.09.98.
20. Выступление Назарбаева Н. А. перед участниками СВМДА и дипломат. Корпусом в Алматы. Дип. курьер, 1997, № 4, стр. 128.
21. Марк Xонг, Международная, жизнь, 1999г..N11.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ дипломатиялық қызметтің қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-40
1.1 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің пайда болуы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі беталыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2 ТАРАУ. Қазақстанның сыртқы саясатындағы дипломатиялық Өкілдіктің ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41-60
2.1 Қазақстанның дипломатиялық өкілдігінің негізгі бағыттары ... ... ... ... .41
2.2 Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызмет туралы заңының талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..6 9
КІРІСПЕ
Республиканың сыртқы саясатының ұзақ мерзімді мақсаты ретінде Президент Н.Ә. Назарбаевпен елдің ішіндегі демократиялық реформаларды, Қазақстанның, егеменді мемлекет, ретінде қалыптасуы мен дамуын жүзеге асыру үшін қолайлы сыртқы жағдайлардың қалыптастырылуы мен қолдауы анықталды.
Дипломатия, алғашқы мемлекеттердің өзара қатынасы аясында өте көне заманда пайда болып, дамудың ұзын жолынан өтті, бұл процесте оның нысандары мен әдістері сыртқы мәжбүрліктен дауды бейбітшіл жолмен шешуге дейін, ғұрыптан көп жақты сипаттамадағы әмбебап конвенциялардағы ресми тиым салуға дейін едәуір өзгерістерге ұшырады (Дипломатиялық қатынастар туралы Вена конвенциясы, 18 сәуір 1961жыл). Жәнеде бүкіл кезеңнің бойында, дипломатияның қалыптасуына ерекше роль берілді, өйткені ол мемлекет қызметінде тұрды және оның мақсаттары мен міндеттеріне жауап беретін, ал осы қызметті атқарушыларға (елшілерге, дипломаттарға, ...) барлық уақытта белгілі бір жеңілдіктер, артықшылықтар, иммунитеттер берілді.
Сөйтіп, бұл жұмыс дипломатия мен дипломатиялық қызметтің өткен кезеңіндегіде, қазіргі уақыттағыда негізгі мәніне арналған. Онда, дипломатияны негіздеу тәсілдемесіне әртүрлі авторлардың пікірлері, дипломатия көмегімен қол жеткен нақты нәтижелер келтірілген. Жұмыс бекітілген ұғымдар мен меншікті пікірлердің ұштастырылуына қойылған, оның барысында келесі сұрақтар қойылады: диломатияның, сыртқы саясаттың және халықаралық құқықтың ара қатынасын қалай белгілеуге болады? Отандық дипломатияның мәні неде және оның негізгі бағыттары қандай? Халықаралық қауіпсіздік проблемаларын қалай шешу керек? Қазақстан қауіпсіздігін дипломатиялық құралдармен қалай қамтамасыздандыруға болады?
XXI ғасырдың табалдырығында, адамзат алдында ең күрделі проблемалар тұр, олар, өз кезегінде, жаңа сенімдерді тудырады. Ядролық апат қатері бірнеше жұмсарғанына қарамастан, мұндай қатер толығымен жоғалды деп кепілдік беру мүмкін емес. Сонымен қатар, дүниежүзілік қоғамдастықты экологиялық проблема, үшінші дүниенің экономикалық мешеулігі, регионалдық әскери жанжалдар, жәнеде халықаралық терроризмнің өсуі алаңдатады.
Екінші жағынан, АҚШ, Ресей, Украина, Қазақстан және Белоруссия арасындағы нақты қарусыздану саласындағы жаңа шарттасулар, регионалдық жанжалдарды шешуді жолдарын іздеу, мемлекеттер арасындағы экономикалық байланыстарды қарқындандыру, ғылым мен мәдениет, гуманитарлық аяда ынтымақтастықты дамыту, әртүрлі соғысқа қарсы, демократиялық қоғамдық қозғалыстардың өсуі мемлекеттердің ары қарай бейбітшіл өмір сүруіне негіз береді.
Көптеген мәселелерді қазіргі кезде басқаша шешу керек, халықаралық аренада біріккен келісілген әрекеттермен. Ол үшін құрал болып табылатын халықаралық құқық.
Мемлекеттердің ішкі өміріндегі өткен үлкен өзгерістер, ССРО-ның таралуы және дербес мемлекеттердің пайда болуы, супердержавалардың сыртқы саясатында түбірлі өзгертті.
Жаңаша ойлаудың ядросы болып, жалпы адамзаттық құндылықтардың басымдылығы табылады, ол өзінің нормативтік іске асырылуын халықаралық құқықта, ең бастысы оның негізгі принциптерінде, тапты.
Күш шақыру немесе оны қолдану қауіпіне, мемлекеттердің ішкі ісіне араласуға, халықтың өзін-өзі билеу құқығына тиым салу - барлық осы нормалар халықаралық құқықтың заңдық құжаттарында бекітілген.
Келешекте келесі қажеттілік туады - саясаттағы халықаралық құқықтың басымдылығын қамтамасыз ететін жалпыға ортақ құқық тәртібінің жүйесін құрылуы.
Сондықтан, халықаралық ұйымдардың өзара келісімді шешімдері мен құзыреттілігін кеңейтуді іздеу жүргізілуде. Осының барлығы жаңа тарихи жағдайларда жаңа мүмкіндіктерді ашады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы "Қазақстан Республикасындағы дипломатиялық қызметтің қалыптасуы", бұл тақырып қазіргі заманда үлкен көкейтестілікке ие, өйткені, өркениетті елдер, халықаралық құқық субъектілері ретінде бір-бірімен қатынасқа түсе отырып, халықаралық құқықтың реттелетін нормаларының құқықтарымен ғана емес, сонымен қатар міндеттеріменде үлесті.
Көкейтестілік. Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігі мен мемлекеттік егеменділігін алғаннан соң Халықаралық Қоғамдастықтың белсенді мүшесіне айналды. Ол дүниежүзінің 117 мемлекеттерімен мойындалды, БҰҰ-на кірді және тең құқықты мүшесі болды [1, с.18].
Бұл, атап айтқанда, Қазақстан Республикасының Президентінің БҰҰ сөйлеген сөзінде айқын көрсетілді. Өзінің сөзінде Президент, ұжымдық қауіпсіздіктің еуроазиялық құрылымына кезеңді қозғалу пайдасын айтып өтті.
Президент Н.Ә. Назарбаев халықаралық аренада біздің республикамызды үлкен абыроймен және белсенді көрсетеді. Ол Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы - ТМД - ның ең белсенді мүшесі болып табылады. Қазақстан регионалдық одақтардың мүшесі болып табылады: Ресейдің, Белоруссияның, Қырғызстанның, Өзбекстанның, Тәжікстанның, ортаазиялық республикалардың экономикалық одағының және Түркияның; ЕЭС қабылданған. Қытаймен шекаралар туралы проблемалар шешілді. Ресеймен, Қырғызстанмен және Орта Азияның басқа елдерімен біріккен қорғаныс пен әскери ынтымақтастық туралы одақтар бекітілді. АҚШ-мен әскери ынтымақтастық жолға қойылды. Ресеймен және ТМД басқа елдерімен қылмыспен күресу бойынша ынтымақтастық туралы айтпағанның өзінде, Интерполмен ынтымақтастық туралы шарттар жасалынды.
Біздің планетамыздағы көптеген елдермен экономикалық, саясаттық және мәдени ынтымақтастықтар туралы шарттардың үлкен саны әзірленді және бекітілді. Ынтымақтастықтың тиімділігіне жетуге ұмтыла отырып және халықаралық шарттардың жасалуының халықаралық тәжірибесіне негізделе отырып, Республика қай елмен болмасын сұхбаттасуда, ынтымақтастықтың барлық негізгі аймақтарын қамтитын, құжаттардың толық пакетін қабылдауға тырысады.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы - тақырып бойынша қазіргі жарияламаларды тарту, мүдделі фактілер мен мәліметтерді айқындау, оларды қорытындылау, жұмыс мазмұнына талдауды енгізу, жәнеде осы проблемаға жаңаша көзқарас беру болып табылады.
Базалық көздер болып табылатындар - 1963 жылғы Вена Конвенциясының құжаттары мен келісімдері, Халықаралық шарттар, ҚР дипломатиялық қызметінің жарғысы және ҚР нормативті актілері.
Тарихнама - зерттеу үшін тарихнама болып белгілі кеңестік, шетелдік, ресейлік және қазақстандық авторлардың еңбектері табылды. Олардың ішінде, әсіресе, осы бағытта зерттеу жүргізген, халықаралық байланыстар мен олардың субъектілерінің проблемаларын қарастырған Гливаковский А., Линдерт П. X., саясат пен дипломатияның өзара әрекетінің проблемаларын қарастырған, саясаткер, Пугачев Е. Ф., сияқты авторлардың ролін ерекше бөліп айтуға болады.
Бұл жұмыста, мемлекеттердің құқықтық субъектілігін реттеудің жеке мәселелері анықталған, кеңестік және шетелдік әдебиеттердің деректері қолданылды. Бұл, қатынастардың халықаралық құқығы саласындағы келесідей танымал ғалымдардың теориялық әзірлемелері: Н.И.Валенцеваның, О.Е. Зайцевтің, А.Е. Нестеренконың, В.С. Серащенконың, В.А.Зайденваргтың, В.С.Захаровтың, Ю.И.Кашиннің, Л.И.Колычевтың, Р.В.Корнееваның, Г.Г.Коробованың, М.А.Косоның, Л.Н.Красавинаның, О.И.Лаврушянның, И.В.Левчуктың, Н.С.Лисицианның, И.Д.Мамонованың, Д.С.Тункиннің, В.М.Усоскиннің, А.А.Хандруевтің, Г.А.Шварцтың, Ю.Е.Шенгердің, З.Г.Ширинскаяның, М.М.Ямпольскийдің және басқа авторлардың. Оның ішінде келесідей шетелдік зерттеушілердің еңбектері ерекше маңызға ие бола алады: Бутрос-Бутрос Гали, Э.Гиллдің, Дж.К.Гэлбрейттің, П.О. Нейлдің, Р.Смиттің, М. Фридменның, Л. Харристің, сонымен қатар отандық авторлардың еңбектері: Тоқаев Н.Н, Хан Г.Б, Мұхамедов М.Б. және т.б; жәнеде меншікті пікір мен талдауда жұмыстың өзегі бола алды.
Зерттеу әдістері: зерттеу әдістері болып тарихи салыстырмалылық, эмпирикалық және ғылымилық табылды.
Әдістемелік бағдарлану: зерттеу үшін Н.Ә.Назарбаевтың, К.К.Тоқаевтың және басқалардың еңбектері алынды. Олар Н.Ә. Назарбаев, К. Тоқаев, Е. Абиров, И. Тасмағанбетов және басқалары сияқты халықаралық қатынастағы мемлекет мәселелері бойынша қазақстандық ғалымдар мен саясаткерлердің зерттеулері шеңберінде үлкен құндылықты көрсетеді.
Осыған байланысты осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып - Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі бағыттарына талдау жүргізу табылады.
Жұмыстың міндеті болып табылатындар:
1. Халықаралық құқық жүйесінде мемлекеттердің халықаралық құқықтық субъектілігіне талдау жүргізу.
2. Қазақсьан Республикасында дипломатиялық қызметтің даму тарихын зерттеу.
Жұмыстың негізгі көздері - халықаралық құжаттар, оқу құралдары және халықаралық - заңгерлер монографиялары, жәнеде дүркіндік баспасөз басылымдары болып табылады.
Жұмыстың құрылымы. Бұл жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Жұмыстың көлемі 54 машинаға терілген беттерден тұрады.
1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ дипломатиялық қызметтің қалыптасуы
1.1 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің пайда болуы
"90-шы халықаралық істердегі бұрынғы қатынастың түбірлі бұзылған кезеңі" - Н. Ә. Назарбаев [2, с. 14] Тәуелсіздік пен егемендікті алумен Қазақстан, қазіргі халықаралық қатынастағы дәл орыны мен ролін анықтай отырып, мемлекеттің сыртқы саясатындағы басымдылығын айқындап, дүниежүзілік қоғамдастыққа кірудің қиын жолына тұрды.
Жас мемлекеттің алдында бірқатар проблемаларды шешу тұрды: біздің мемлекетіміздің шын мәнінде қандай екенін көрсету, халықаралық мойындауды, оның қауіпсіздігін және оның территориялық тұтастығын қамтамасыздандыру; дүниежүзілік шаруашылықтық экономикалық байланыстарға қосылу. Сонымен қатар, сыртқы саясаттық қызметтің дәстүрінің жоқтығы сияқты проблемада болды. Шетелде бірде-бір дипломатиялық өкілділік болған жоқ, кәсіптенген кадрлар болмады, меншікті сыртқы саясатты қалыптастыру керек болды.
"Халықаралық қатынастың бұрыңғы жүйесіне кету, онда пайда болудың мойындалуы, - деп қорытындылады К.К. Тоқаев - осының бәрі сыртқы саясатты жүргізу қажеттілігіне әкелді. Бұл саясат қазіргі дүниенің болмысына жауап беретін және Қазақстанның ұлттық-мемлекеттік мүдделеріне сәйкес келетін болуы керек." [3, с. 97]
Қазіргі халықаралық қатынас жүйесіндегі Қазақстанның орынын оның Еуропа мен Азияның тоғысқан жерінде геосаясаттық орналасуы, экономикалық және әскери-саясаттық мүдделері, жәнеде бар әлуеттері анықтады.
Қазақстандық сыртқы саясат алдына, Қазақстанның регионалдық және субрегионалдыққа толық енуін қамтамасыз ету; дау мен қарама-қайшылықтарды реттеудің басты құралы ретінде халықаралық құқықтың ортақ мойындалған принциптері негізінде экономикалық және саясаттық өзара әрекеттесуі міндеттері қойылды.
Қазақстан Республикасының халықаралық қатынастың жаңа дербес субъектісі ретінде дүниежүзілік аренаға шыққанынан берменде бірнеше жылдар өтті. Мемлекеттіліктің қалыптасуы, дүниежүзінде өз орынын алу үшін өткен жылдар принципиалды маңызды және жемісті болды. Мысалы, Қазақстанның сыртқы саясатында 1995 жылы өте маңызды кезең аяқталды, сол кезеңде Қазақстан халықаралық аренаға жаңа тәуелсіз мемлекет ретінде шықты. Негізінен, халықаралық мойындау кезеңі аяқталды де-юре. 1995 жылдың басында Қазақстан Республикасын дүниежүзінің 141 мемлекеті мойындады, олардың 92 - мен дипломатиялық қатынастар орнықтырылды. Алматыда 36 шетелдік елшілер мен миссиялар өз қызметін атқарды, (халықаралық және ұлттық ұйымдардың өкілдіктері).
Біздің еліміздің тәуелсіздігінің 15 жылдығы алдында,-деді 1996 жылы Қазақстанның дипломатиялық қызметтерінің басшыларының қатысуымен өткен кеңесте Н.Ә.Назарбаев,- жаңа Қазақстанның құрылысында, сыртқысаясаттық курсты жүзеге асырумен айналысушыларға, салмақты қарсы тұруды бұзу орынды болар еді. Бұл мейлінше маңызды, өйткені бес жыл бұрын Қазақстан белгісіздікке қадам басты, қиын шешімдер қабылдауға тура келді. Бәрінен бұрын, бұл Қазақстан территориясына орналастырылған ядролық қару туралы мәселеге қатысты болды.
"Қазақстан шырайында өркениетті дүниежүзі, жан-жақты ынтымақтастықты дамытуға болатын және қажетті саяси толысқан мемлекетті көрді. Бұл және басқада шешімдер, сөзсіз біздің мемлекетіміздің дүниежүзілік ынтымақтастыққа, халықаралық құқықтың субъектісі ретінде кедергісіз енуіне ықпал етуді болжады. Бұл үлкен тарихи маңыздылықтың міндеті болды". [4, с. 11] Одан әрі Н.Ә. Назарбаев былай деді,- бұл Қазақстанның халықаралық қызметінің тек бірінші кезеңі, енді жаңа міндеттер қою қажет. Сыртқы саясаттың басымдылықты бағыттары мен мақсаттарын қарастыру және анықтау, яғни Қазақстан дипломатиясыныңда, өте маңызды.
Қазақстанның сыртқы саясатындағы кейбір проблемалардыда атап кету қажет. Біріншіден, сыртқы саясатты жүргізуде көбінесе өзекті аспект назардан тыс қалып жатты: сыртқы саясат ішкі саясатқа сүйенуі керек, оның мүдделеріне және талаптарына қызмет етуі керек. Екіншіден, басымды бағыттар барлық уақытта дұрыс анықталған жоқ, Қазақстанның экономикалық қайта құрылуы мен позитивтік тәжірибесінің есебін талдау қанағаттанарлықсыз күйде болды. Осыған байланысты 1997 жылы Қазақстанның сыртқы саясаты жаңа кезеңге енді - теориялық түсінік пен өткен жолды талдау негізінде елдің сыртқы саясатының ары қарай әзірлеу мен тәжірибелік жүзеге асырылуы және осы негізде келесі жылдарға басты мақсаттарды анықтау және оларға жетудің тәжірибелік жолдарын негіздеу.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 40 бабының 1 тармағы мынаны айтады: " Қазақстан Республикасының Президенті ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттарын анықтаушы, мемлекет басшысы, оның жоғарғы лауазымды тұлғасы болып табылады". Осыған байланысты Н. Ә. Назарбаев өзінің келесі жұмыстарында "Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства, "Пять лет независимости", "На пороге XXI века", "Казахстан 2030" және басқаларында, сыртқы саясаттың тұжырымдамасын әзірледі. Онда басты орын, елдердің арасындағы байланыстарды бекітудің бейбітшілікті ынтымақтастығына бағытталған дипломатияға беріледі [5, с.53].
Соған сәйкес:
- Қазақстанның мемлекеттік саясатының басымды мақсаты ретінде бейбітшілікті сақтауды мойындаймыз;
- ядросыз мемлекет статусын алуға және ядролық қаруды таратпау шартына қосылуға ұмтылу;
- саясаттық, экономикалық және басқа мақсаттарға жетудің құралы ретінде соғысты немесе әскери күш қатерін қабыл алмау.
- бірінші болып, жаппай жою қаруын қолданбау принципін қолдаймыз және осы міндеттемені дүниежүзілік қоғамдастықтың барлық мемлекеттерімен қабылдануы үшін жария жасаймыз;
- салынған шекаралардың бұзылмастық принциптерін, басқа мемлекеттердің ішкі істеріне араласпауды қолдаймыз.
Қазақстанның сыртқы саясатының келесі басты мақсаты, Қазақстанның дүниежүзілік қоғамдастықтың ұжымдық қауіпсіздігі жүйесін құруға қатысуы,-деп есептейді Н. Ә. Назарбаев.
"Осы мақсатта Қазақстан Республикасы жетуге тырысады және жетеді:
- жанжалды жағдайларды тек қана бейбітшілікті жолмен, халықаралық құқық шеңберіндегі келіссөздер арқылы реттеуге;
- Жердегі қаруды жаппай шығаруды тоқтатуға және оның космосқа шығуына жол бермеуге;
- жаппай жоятын қарудың барлық түрлерінің өндірісін және сыналуын қысқартуға, бірінші кезекте ядролық қаруды, ары қарай олардың толық жойылуына;
- жаппай жоятын қарудың өндірісі үшін жаңа технологияларды жасауға және бұрынғыларын қолдануға тиым салуға;
- жаппай жоятын қаруды жасауға және таратуға ықпал ететін материалдар мен технологиянының экспортталуын болдырмауға;
- химиялық қаруларды жоюға және т. б."
Сонымен, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуының бірінші стратегиялық басымдылығы, ол ұлттық қауіпсіздікті және мемлекеттілікті сақтауды қамтамасыз етеді -деп есептейді Н. Ә. Назарбаев. Еркіндік пен тәуелсіздікті жеңіп алу аз, оларды ұстап тұру және бекіту, біздің ұрпақтарымызға беруіміз керек..."
Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік пен территориялық тұтастығын бекітудің мақсаттарына, Бейбітшілік жолындағы серіктестік бағдарламасына қосыла отырып, оның НАТО-мен ынтымақтастығыда жауап бере алады. Оған қатысу өзінің НАТО-мен байланысын тереңдетуге және түрлендіруге, өзінің егемендігі мен қауіпсіздігін беріктендіруге, халықаралық қауіпсіздік пен тұрақтылықты бекітуге өз үлесін қосуға мүмкіндік береді.
Дегенмен, өзінің мүдделерімен және мақсаттарымен дербес мемлекет болған кезде, Қазақстанның дамуының қазіргі кезеңінде, қазақстандық дипломатияның міндеттері экономикалық областқа өту, елге шетелдік инвестицияның кеңінен ағуы үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз ету болып табылады: "Сыртқы істер Министрлігінің қызметі барынша экономикаландырылған болуы керек "...бұл жерде Қазақстанға инвестиция ағынының келуіне әсер ету ғана, оның сауда - экономикалық байланыстарының дамуы ғана маңызды емес, сонымен қатар дүниежүзілік экономика беталысының осы текті экспертизасын біздің еліміздің жағдайына қолданбалылығыда маңызды. "Сондықтан қазақстандық дипломатияның маңызды міндеті, ол шетелдік мемлекеттермен және халықаралық бірлестіктермен, дүниежүзілік экономика пролемалары мен ғылыми-техникалық ынтымақтастық бойынша, ақпараттық алмасуға қатысуы болып табылады.
К. К. Тоқаев өзінің "Под стягом независимости" жұмысында былай жазады: экономикалық аймақтағы қазақстандық дипломатияның мақсаттары мен міндеттері нақты жоспарда болып табылатындар:
- Қазақстан экономикасына Батыстың, Азияның, Таяу Шығыстың индустриалды дамыған елдері, сонымен қатар қаржы-экономикалық институттар жағынан ірі масштабтағы инвестицияны жұмылдыру;
- экономикалық мәселелерді, жәнеде дүниежүзілік коммуникацияларға шығуды қамтамасыз ету проблемаларын шешуде жеке мемлекеттердің және халықаралық ұйымдардың және Қазақстанның тәжірибелік ықпал етуін тарту;
- Арал теңізі мен Семей полигоны аймақтарындағы экономикалық зардапты жоюға дүниежүзілік қоғамдастықтың күшін бағыттау;
- қазақстандық өнімдерді өткізу нарығын іздеу. Әсіресе мұнай мен газды экспорттауға, көршілермен арадағы бұзылған экономикалық байланыстарды қайта құру, Каспийдің құқықытық статусының проблемалары ".
Маңызды сыртқы саясаттық міндеттерді жүзеге асуының арқасында, Қазақстан экономикалық жоспарда жекеше дамуда, оның қаржылық жүйесі тәуелсіз. Сыртқы саясаттық міндеттерді жүзеге асыру, Қазақстанның егемендігін бүкіл дүниежүзілік қоғамдарға мойындатуға әкелді.
Жоғарыда айтылғандардан көреміз: сыртқы саясаттық міндетті шартты түрде сыртқы саясаттыққа (қауіпсіздікті қамтамасыздандыру), сыртқы экономикалық және мәдениеттік деп бөлуге болады; және бұл кезде сыртқы саясаттың барлық міндеттері маңызды өйткені олар өзара байланысты.
Міндеттер мен мақсаттардың белгілі бір принциптерде құрастырылатыны бесенеден белгілі, ол жоғары императивтік заң күштерінде болатын, сыртқы саясаттың мәні мен сипатты пішіндерін көрсететін, ең кең және маңызды нормалары түсіндіріледі. Қазіргі халықаралық қатынастың негізгі принциптері ең беделді халықаралық ұйымдар мен форумдардың бірқатар құжаттарында тиым салынған, жекелеп айтсақ, БҰҰ Жарғысында, 1970 жылғы халықаралық құқық принциптері туралы Декларациясында, 1975 жылғы Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық бойынша Мәжілістің Қорытынды актісінде.
Қазақстанның стратегиялық мүдделеріне, халықаралық құқықтың негіз қалаушы принциптерінің мемлекеттер арасындағы қатынастарындағы бекітілу беталысының нығаюына сәйкес.
Қағидаға сай, халықаралық актілерде сөз келесі он принцип туралы болады: мемлекеттердің егемендік теңліктері; күшті қолданбау және күшпен қатер көрсету; шекаралардың бұзылмауы; мемлекеттердің территориалық тұтастығы; жанжалдарды бейбіт жолмен реттеу; ішкі істерге кіріспеу; адам құқығын және негізігі еркіндікті сыйлау; өз тағдарын өзі шешуге халықтың теңдігі мен құқығы; мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық; халықаралық құқық бойынша міндеттердің дұрыс орындалуы.
Егемендік теңдігі принципі БҰҰ жарғысында белгіленген, онда жазылған "Ұйым өзінің бүкіл мүшелерінің егемендік теңдігінің принципіне негізделген" (бап. 2). Бұл принцип мемлекеттік егемендік пен барлық мемлекеттердің- олардың мүшелерінің теңқұқықтығын және өз тағдырын шешу құқығын мойындауды көрсетеді. Барлық мемлекеттер, оның ішінде Қазақстанда дүниежүзілік қоғамдастықтың тең құқықты мүшелері болып табылады. Халықаралық аренада егемендік құқықты бола отырып, басқа қатысушылардың егемендік құқықтарын сыйлауға міндетті.
Басқа мемлекеттердің ішкі істеріне араласпау принципі егемендік теңдік принципімен тығыз байланысты. БҰҰ Жарғысы бойынша кез-келген мемлекеттің ішкі құзыретінемәні бойынша кіретін істерге араласуға тиым салынады.
1970жылғы халықаралық құқық принциптері туралы Декларацияға сәйкес, бұл принцип мемлекеттің өзінің саясаттық, экономикалық, әлеуметтік және мәдени жүйесін басқа мемлекеттердің араласуынсыз анықтау құқығын көрсетеді жәнеде мемлекеттерге басқа мемлекеттердің ішкі және сыртқы істеріне қандайда бір болмасын себеппен кез-келген нысанда араласуға немесе интервенция жүргізу құқығына тиым салады.
Халықаралық ынтымақтастық принципі келесідей қорытындыланады:
- мемлекеттер бір-бірімен халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау мақсатында ынтымақтасуға мәндетті;
- мемлекеттер ынтымақтастығы олардың әлеуметтік жүйелеріндегі айрықшалықтарға тәуелді болмауы керек;
- мемлекеттер экономикалық, әлеуметтік мәдени және гуманитарлық сипаттағы халықаралық проблемаларды шешуде ынтымақтасуы керек.
Халықаралық міндеттемелерді адал ниетпен орындау принципі.
Оның негізінде ерте уақыттан белгілі кәдуілгі норма - шарттар сақталуы керек жатыр. Барлық мемлекеттер, БҰҰ Жарғысынан шығатын міндеттерді орындауы қажет. Әрбір мемлекет БҰҰ Жарғысының әрекеттену шектерімен шектеліп қала алмайды, ал халықаралық-құқықтық принциптерден, жәнеде олармен жасалған халықаралық шарттардан шығатын барлық міндеттемелерді орындауы керек.
Күш қолданбау немесе күшпен қатер төндірмеу принципі, - қазіргі халықаралық құқықтың игілігі. Оның мәні мемлекеттердің соғыстық құқығын ауыстырды, Ұлттар Лигасының екінші дүниежүзілік соғысты болдырмауға қабілеттілігінің болмағанына қарамастан, оның мәні өзінің бірқатар құжаттарында агрессиялық соғысты халықаралық қылмыс ретінде сыныптауымен қорытындыланады. Шабуылға тап болатын мемлекеттер жеке немесе ұжымдық өзін қорғауға құқығы бар. Шекаралардың бұзылмау принципі БҰҰ Жарғысы мазмұнынан шығып, күшті қолданбау принципінің құрама бөлігі болып табылатынын көрсетеді. Ол 1975 жылғы Хельсинскилік қорытынды актіде дербестік алды.
Осы принциптармен тығыз өзара байланысты қауіпсіздіктің бөлінбеу принципіде табады, ол оның барлық элементтерінің тығыз өзара байланысын көрсетеді. Қауіпсіздік бөлінбеуі керек. Бұл арқылы қауіпсіздікке қатысты барлық мәселелердің кешенді шешілуі керектігі көрсетіледі. Яғни, біз ұлттық қауіпсіздікті мемлекеттіктен, регионалдықты континентальдықтан, континентальдықты ғаламидан бөле алмаймыз. Бұл ең алдымен әлемнің бір екенімен байланысты және интеграцияның оның субъектілерінің дамуында басты бағыт болатынымен байланысты, және қауіпсіздіктің барлық проблемалары өзара байланысты, оның біреуін шешу алдын-ала екіншісін шешуді талап етеді.
Осыған байланысты Қазақстан, өзінің геосаясаттық жағдайына және экономикалық әлуетіне қарай тар-регионалдық проблемаларда тұйықталып қалуға құқықты емес. Бұл біздің көп ұлтты халқымызға ғана емес, сонымен қатар бүкіл дүниежүзілік қоғамдастыққа түсініксіз болар еді. Қазақстанның келешегі - Азиядада, Еуропадада, Шығыстада, Батыстада. Осыған байланысты, СІМ коллегиясының кеңейтілген, біздің шетелдердегі елшілеріміздің қатысуымен өткен мәжілісінде сөйлеген сөзінде Н.Ә. Назарбаев атап айтты, "Өткен жылдар Қазақстан үшін сыртқы саясатта дұрыс және тиімді көп векторлы дипломатияның жүзеге асуы болды. Көп векторлылық сыртқы саясатқа қолданбалы нені көрсетеді. Бұл біздің еліміз үшін үлкен мүдделілік көрсете алатын барлық мемлекеттермен бірге даму болып табылады [6, С. 13].
1.2 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі беталыстары
1991 ж. желтоқсан айында ССРО ыдырады және оны құрайтын одақтық республикалар, тәуелсіз мемлекеттер болып, сайланған Кеңестік Одақтың ерекше бағытынан бет бұрып, бүкіл адамзаттың бағытымен жүруге шешім қабылдады. Қазақстан 15 одақтың республикалардың бірі ретінде басқаша болған жоқ, жәнеде ол мемлекеттердің дүниежүзілік қоғамдастығына кірудің, өзінің экономикасын дүниежүзілік экономикаға интегралдау бастамасын бастаушылардың бірі болды.
16 желтоқсанда 1991 ж. Қазақстан жартылай тәуелді ССР Одағы республикасынан егеменді тәуелсіз мемлекетке айналды. Осы күннен бастап Қазақстан Республикасының, жаңа сапамен толықтырылған, толық мазмұнды, халықаралық құқықтық субъектілігінің есептелуі басталады [7]. Өткен 1991 жылдың желтоқсанынан бергі кезеңде Қазақстан Республикасы тәуелсіз, егеменді мемлекеттің, халықаралық құқық субъектісінің нақты нысандарын, атрибуттарын алды [8]. Республика планетаның жүзден аса мемлекеттерімен мойындалды, 105 мемлекетпен өзінің дипломатиялық қатынастарын орнықтырды.
Егерде Жер бетінде 200 ден сәл асатын мемлекет бар екенін ескерсек, онда республиканың мемлекеттердің басым көпшілігімен дипломатиялық қатынаста тұратынын мақұлдауға болады. Ескеру керек, шетелдік елмен дипломатиялық қатынасты орнықтыру ұғымы және "шетелдегі дипломатиялық өкілдік мекемесі" ұғымы барлық уақытта бір-біріне сәйкес келе бермейтінін. Дипломатиялық қатынасты орнықтыру қиын емес, бұл ерекше материалдық шығынды талап етпейді, ал дипломатиялық өкілдікті, елшілікті құрылтайлау, оны ұстау - оңай іс емес. Осыған дәлел келесі фактілер, Қазақстан өзінің әлдеде көп емес шетелдік елшіліктерін ұстау үшін (ғимаратты сатып алумен қоса) жыл сайын жуық шамамен 880 миллион тенге жұмсайды. Осы фактіден шыға отырып, жәнеде тәжірибелік тиімділігін ескеріп, Қазақстанның бір елдегі дипломатиялық өкілдігінің басшысы басқа елдеде уақытша өкіл болып табылады, ал кейде көршілес жатқан бірнеше елде өкіл болады.
Одан өзге, шетелдегі Қазақстан елшілігінің басшысы, қандайда бір халықаралық ұйымның, штаб-пәтері сол елде немесе көрші елде орналасқан, Қазақстанның атынан өкілі болып тағайындала алады. Мысалы, ФРГ-дағы Қазақстанның Төтенше елшісі бір уақытта Женевадағы БҰҰ Еуропалық бөлімінде Қазақстанның өкілі болып тағайындалған.
Бұл халықаралық құқыққа қарсы келмейді. Бір елшімен бірнеше елдегі елшілікті біріктіру, халықаралық ұйымдар халықаралық құқықта дипломатиялық миссиянының жиынтықталуы деп аталады.
Шетелдік мемлекеттердің тұтас қатары Республика астанасында өзінің дипломатиялық өкілдіктерін ашты; өз кезегінде, Қазақстанның төтенше және өкілетті елшілері Республиканы Түркияда, Қытайда, АҚШ, Францияда, ФРГ, Иранда, Өзбекстанда, Қырғызстанда және басқа елдерде көрсетеді [9]. Қазақстан Республикасы Біріккен Ұлттар Ұйымына қабылданды, мемлекеттердің дүниежүзілік қоғамдастығының тең құқықты мүшесі болды; Алматыда БҰҰ өкілі тағайындалды; бірқатар республикалық басылымдардың журналистері шетелдерде аккредитацияланды.
Халықаралық аренаға еніп, Қазақстан сапалы жаңа ортаға түсті. Тәуелсіз және егеменді мемлекет бола отырып, Қазақстан өзінің сыртқы саясаттық бағытын әзірледі, қазірде ұлттық-мемлекеттік мүдделердің логикасы бойынша оны ары қарай дамытуда. Республиканың сыртқы саясаты келесідей құрылады, оның жүзеге асырылуы Қазақстанға, оның халқына дүниежүзілік қоғамдастықта лайықты орын қамтамасыз етуі керек.
Геосаясаттық жағдайының ерекшелігі, Республиканың көп ұлтты құрамы, оның экономикасы мен Қарулы күштерінің жағдайы, елдің қауіпсіздігін әскери құралдармен емес, саяси құралдармен қамтамасыз ету керектігін талап етеді, ал саяси құралдармен дегеніміз өлшенбелі дипломатия негізінде деген сөз.
ССР Одағы ыдырағаннан соң Қазақстанның жағдайы геосаясаттық көзқараста тиімді болып табылды: ол Еуропаны Азия-Тынықмұхит регионымен, жәнеде Ресейді оңтүстік елдермен байланыстырады.
Өкінішке орай, теңізге тура шығудың болмауы Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылық байланыстарында белсенді қатысуын қиындатады. Сондықтан, шектес елдермен достық қарым-қатынаста болу маңызды мәнге ие болады - Ресеймен және Қытаймен, сонымен қатар оңтүстік орталық азиялық мемлекеттермен - Иранмен және Ауғанстанмен. Алғашқы екі мемлекет біз үшін дүниежүзілік коммуникацияға қақпаны көрсетеді. Дегенмен, сонымен қатар Қазақстан үшін орталық азиялық мемлекеттермен, біздің экономикаларымыздың өзара қатынасымен, тарих пен мәдениетіміздің ортақтылығымен, өзара қатынаста болу өте маңызды. Иран теңіз державасы ретінде біз үшін экономикалық мүдделі болмай қала алмайды.
Соңғы жылдары Қазақстан Түркиямен, Пәкістанмен, Индиямен шарттар мен келісімдерге қол қойды, бұл Қазақстанның азиялық елдермен ынтымақтастықты дамытуда екенін көрсетеді.
Континентальдық даму мәселесі Қазақстанның сыртқы саясаттық қызметінің ортасы болуда және боладыда. Бұл Біріккен Ұлттар Ұйымының мінбесіненде айтылды; Азиядағы өзара әрекеттесу мен шаралар бойынша Мәжілісті шақырумен байланысты қадамдар жасалынды, Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық Ұйымы қызметіне белсенді қатысуы бойынша шаралар қолданылды.
XXI ғ. Азия-Тынықмұхит регионының тез дамитынын ескере отырып, Қазақстан Республикасы осы кең географиялық регионның интеграциялық процестеріне қосылады. Қазақстанның көзінен тыс қалмайды: Оңтүстік, Оңтүстік -Шығыс Азия, Таяу және Орталық Шығыс. Қазақстанның бұл регионның мемлекеттерімен жақындасуы капиталдар нарығына, қазіргі технологияларға жетуге жолды жеңілдетер еді.
Қазақстан - зиялы мемлекет, соған қарамастан қазіргі халықаралық қатынастардағы исламның ролі мен ықпалына қарай, исламдық факторды ескеру керек. Мұсылман әлемінің елдерімен ынтымақтасу жағдайларында Республиканың сенуші мұсылмандары рухани сұхбаттасуға мүмкіндік алады, ал Қазақстанның бүкіл халқы, қай дінге қатынасы барына қарамастан, - бай ислам елдерімен байланыстардан экономикалық пайда көреді.
Дүниежүзілік қоғамдастыққа кіретін әрбір мемлекет өзінің саясатын нарықтық жүйенің үш басты орталықтарымен серіктесу негізінде құруды қажетті деп есептейді - Батыс Еуропамен, АҚШ-пен, Жапониямен. Осы орталықтың елдерімен қатынасты болу халықаралық қаржылық мекемелерге жол ашады. Ал олардың ролі, өзімізге белгілі, қазіргі дүниежүзінде күрт артты. БҰҰ-да, Бүкіл дүниежүзілік банк жүйесінде, басқа халықаралық ұйымдарда белсенді қатысу - Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтік қауіпсіздігінің қамтамасыз болуының кепілі.
Жер шарының басқа мемлекеттерімен сауда-экономикалық қатынастарды дамыту және бекіту үшін, Қазақстан теңізге шығудың кедергісіз құқығына қол жеткізуі керек. Бұл құқықты, тікелей теңізге шығатын жолы бар мемлекеттермен Қазақстанның екіжақты шарттары мен келісімдерінде нақтылау және бекітуі қажет. Ондай құқықтың болмауы мемлекеттің экономикалық және саясаттық дербестігін әлсіретеді. Қазақстанның географиялық жағдайы, теңізге қол жеткізбес бұрын өзінің жүктерін, территориялық шектес елдер арқылы, автомобиль және темір жолмен тасымалдау қажеттігін көрсетеді. Қытаймен, Иранмен, Түркиямен Тынық мұхит пен Жерорта теңіздерін, транзитті теміржол магистралін жасау жолымен қосу туралы келісімге келу, Қазақстан мен басқа елдердің теңіз бен мұхиттарға жетуін қамтамасыздандыруда өте үлкен маңызға ие бола алады.
Қара теңіз бен Жерорта теңізіне Каспий арқылы шығу мүмкіндіктері туралы мәселелер қаралуда. Теңізге шығу мүмкіндігіне талаптана отырып, Қазақстан өзінің территориясы арқылы барлық мүдделі мемлекеттердің жүктерді транзитті тасымалдануы бойынша барлық жағдайды қамтамасыз етеді.
ТМД шеңберінде шекараның ашықтығы, азаматтардың еркін қозғалуы және ақпарат еркіндігі жүзеге асырылады. Ынтымақтастыққа қатысушылардың шарттарында олардың бір-біріне қатысты күшке келмеу, күшпен қатер жасамау міндеттемелері әскери, экономикалық, экологиялық қауіпсіздіктер кепілдігімен бекітілген.
Біздің ата-бабаларымызға Қазақстан жерінің екі үлкен державалардың территориясының арасына орналасқанын ескеру қажет болды - Ресей мен қытайдың. Осыны бүгінгі күні де ескеру қажет. Осыған байланысты ұлттық қауіпсіздікті өзінің қорғаушы құралдарын, регионалдықта, әмбебапта ұжымдық қауіпсіздік ретінде жүйеге қатысумен ұштастыру жолымен қамтамасыз етуге болады.
Ресей құрамында, Ресеймен бірге Қазақстан екі жарым ғасырдан аса бірге болды. Тарихтағы, менталитеттегі, мәдениеттегі жалпылық элементтерінің болуы, Қазақстан халқының құрамының көп бөлігін орыс халқының құрауы Ресеймен шарттар мен келісімдерді ұзақ мерзімге жасау, онымен достық қатынасты өзара негізде үстаудың қажеттігін анықтайды.
Қазіргі кезде НАТО-ның ролі бұрынғыға қарағанда басқаша болды. НАТО мен Еуропалық Қоғамдастықтың өзінің ықпалын бұрынғы ССРО республикаларына кеңейту мүдделігі бар. Өз кезегінде, бұл республикалар, оның ішінде Қазақстан, НАТОмен ынтымақтасуға мүдделі. Мұндай екіжақты ынтымақтастыққа мүдделілік Солтүстік атлантикалық ынтымақтастық Кеңесі (ССАС) түрінде рәсімделді. Қазақстан оның бір қатысушысы болып табылады. Бұл Қазақстанға пайда келтіреді, өйткені мемлекет - мүшесі ретінде, НАТО ССАС-қа ұорғану сипатындағы жиналған тәжірибесі мен білімін беруге міндеттемелер алды.
НАТОмен қатынасқа бара отырып, Қазақстан мұны ТМД мен және екіжақты әскери байланыстарға залал келтірмей істейді. Қазақстанның НАТОмен байланысы, Қазақстанның еуропалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша тілегі мен мүдделерінмен келісіледі. Қазақстан Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық бойынша Хельсинкидегі Кеңестің Қорытынды актісінде ресми белгіленген, мемлекеттердің шекараларының және территориялық тұтастығының бұзылмауының халықаралық принциптерін, қарсылықсыз сақтау қажеттігін көрсетеді. Тура осы НАТОмен байланысты кеңейту қажеттігін және ССРО мемлекеттері ішінен біріншілердің бірі болып Қазақстан қатысушы болған, Кеңестің жұмысына кіруді анықтайды.
Қорғану жеткіліктілігін қамтамасыздандыру қажеттігінен шыға отырып, Қазақстан сонымен қатар өзінің сыртқы саясатын бейбітшілікке бағыттылығын жариялайды, өзінің мәселелерін шешу құралы ретінде соғысты қолданбайды, барлық халықаралық-құқықтық принциптерді сақтайды.
ХХ ғасырдың халықаралық құқығы ерекше, халықаралық құқықтағы сапалы жаңа кезең болып табылады. ХХІ ғасырдың халықаралық құқығы алдында, жаппай жою құралдарының барлық түрлерін, барлық шабуылшы қарудың түрлерін түбімен жоюды шартты рәсімдеу бойынша ғалами мәселе тұр.
Қазіргі әлемде ұлттың еркіндігінің, нақты егемендіктің, регион мемлекеттерінің тәуелсіздігінің белгісі болып БҰҰ мүшелік табылады. Қауіпсіздік кеңесі Қазақстан мен Орта азиялық мемлекеттерді БҰҰ қабылдау қажеттігі туралы шешімді қабылдады. 1992 жылы 2 мартта Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркменстан және Өзбекстан БҰҰ мүшелері болды, кейіннен - БҰҰ мамандандырылған мекемелерінің және басқа халықаралық ұйымдардың мүшелері болды. Қазақстанның ХХ ғасырдың мұндай беделді және ықпал етуші халықаралық ұйымдар қатарына кіруі, біздің мемлекетіміздің дүниежүзінде егеменді ел ретінде мойындалғанын, оны сыйлайтынын, онымен есептесетінінің дәлелі болып табылады.
БҰҰ ұйымының қатарына кіре отырып, Қазақстан өзіне халықаралық құқық принциптеріне өзінің қызметін жүзеге асыруда қолданатыны туралы міндеттеме алды. Қазақстан өзінің шарттасу тәжірибесінде халықаралық міндеттемелерді дұрыс орындау принциптерімен жетекшілік етуге ұмтылатынын көрсетті. Одан өзге, Қазақстанның халықаралық шарттар тақырыптарында, шарттардан шығатын шарттар мен міндеттердің сақталу механизмін қарастыратын статьяларды кіргізеді.
Қазақстан, басқа да мемлекеттер сияқты шекаралардың бұзылмау принциптерін ұстанады және соған ұмтылады. Бұл қазақстан-қытай шекараларының режимінің мәселелері бойынша Қытаймен қол жеткізген шарттарда өзінің орынын тапты. Біздің мемлекетіміз ынтымақтастық туралы шарттардың бірқатар сериясына қол қойды. Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Беларусь Республикасының Үкіметі арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықтың принциптері туралы Келісім осының көрнекі мысалы бола алады, бұл келісім 1992 жылы 16 қыр күйекте қабылданды.
Бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау мақсатында Қазақстан Республикасы Әзірбайжан мен Армения арасындағы, Нагорный Қарабахтағы уақиғаларға байланысты жанжалдарды реттеу мақсатында делдалдық қызметте атқарды, Пәкістан мен Үндістан арасында,ы өзара қатынасты шешу мақсатында өзінің қызметін ұсынады.
Сонымен, ССРО ыдырағаннан соң дүниежүзінің картасында тәуелсіз біртұтас мемлекет - Қазақстан пайда болды, бұл жас мемлекет өзінің мақсаты етіп демократиялық жолмен дамуды алады, жәнеде қазіргі кезде Қазақстан Республикасы, халықаралық құқықтың негізгі мақсаты болып табылатын, мүмкіндікті жанжалдарды бейбіт жолмен реттеуде белсенді қатысушы болып келеді.
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаттық қатынасы және халықаралық ұйымдар.
Мемлекеттік тәуелсіздік алғаннан соң Қазақстан Республикасы дүниежүзінің көптеген мемлекеттерінің абсолюттік қолдауына ие бола отырып, дүниежізілік қоғамдастықтың толық құқықты мүшесі болды.
1992 жылы 2 мартта Қазақстан, БҰҰ ұйымының мүшелігіне кірді, жәнеде бүгінгі күні 113 мемлекеттермен мойындалды және 105 мемлекетпен дипломатиялық қарым-қатынастар орнықтырылды. Қазақстан республикасында 55 елшіліктер мен халықаралық ұйымдардың өкілдіктері қызмет етеді. Қазақстанның шетелдердегі миссиясының желісі кеңейтілді: АҚШ-та, Ұлыбританияда, Қытайда, Үндістанда, Түркиядағы, Иранда, Италияда, Германияда және басқада таяу және алыс шетелдік мемлекеттерде (барлығы 30дан аса мемлекеттер) өзінің елшіліктері мен консульдық қызметтері бар.
Ең беделді халықаралық құрылымдармен ынтымақтастықты кеңейтуде, өзара әрекеттесу беріктендірілуде: Еуропалық қоғамдастықпен, Дүниежүзілік сауда ұйымымен, МАГАТЭ, Қызыл Крестпен, ЮНИСЭФ, ЮНЕСКО, ЭСКАТО (Азиы мен Тынық мұхит үшін БҰҰның экономикалық және әлеуметтік комиссиясы), ПРООН (БҰҰ мемлекеттері - мүшелері үшін даму бағдарламасы), ЮНЕП (қоршаған ортаны қорғау), ВОЗ (денсаулық сақтау), ОЭСР (Экономикалық ынтымақтастық және өркендеу ұйымы), ОИК (Исламдық конференциясы ұйымы) және басқалары. Қазақстан Республикасы 40 халықаралық конвенцияларға қосылды, онымен 400 - ден аса көп жақты және 700 аса екіжақты шарттар мен келісімдерге қол қойылды.
Қазақстан Республикасы 9 халықаралық қаржы ұйымының мүшесі болып табылады, оның ішінде: Халықаралық валюталық қоры (МВФ), Реконструкция мен өркендеудің халықаралық банкісі (МБРР), Реконструкция мен өркендеудің Еуропалық банкісі (ЕБРР), Дамудың Азиялық банкісі және басқалары. Семей полигонының жабылуы, ядролық қарудан бас тарту біздің еліміздің қауіпсіздігін бекітті. Ресей, Ұлыбритания және АҚШ Қазақстан Республикасының қазіргі шекарасына, егемендігіне, тәуелсіздігіне сыйлау кепілдігін берді және Қытай жағынан, олардың арасында шекараны заңды рәсімдеу туралы келісімге қол қойылды.
Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі осы саладағы саясаттың жалпы міндеттері мен басымдылығын қамтитын және қауіпсіздік мақсатына жету арқылы жүзеге асатын стратегияға сүйенеді. Бұл мақсаттар қатердің нақты көздерін айқындайды және сәйкестендіреді, оларды жою механизмдерін анықтайды және қауіпсіздік жүйесіне негізделеді. Қазақстан Республикасының қауіпсіздік жүйесі - бұл республика қауіпсіздігінің ішкі және сыртқы қатерлерден тәжірибе жүзінде іске асырылуын қамтамасыз ететін, мемлекеттік институттар мен саясаттық құралдардың жиынтығы.
Ыдыраған ССРО ның құқықты қабылдаушысы ретінде Қазақстан Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық бойынша қорытынды актқа және Париж хартиясына қол қойды. Республика НАТОның бастамасымен құрылған Солтүстік атлантикалық ынтымақтастық кеңесінің мүшесі болды.
ТМД елдерімен өзара тиімді ынтымақтастықты дамытута, ең өзекті мәселе, бұрынғы кеңестік кеңістіктегі интеграцияның жаңа қарқынын тудыруға әсер ететін, экономикалық негіз болып табылады. Ынтымақтастықтың тереңдеуі тұрғысынан қарағанда, келешекті деп Ресейдің Достастықтың егеменді және тәуелсіз мемлекеттеріне өзінің еркін байлағысы келетіндігі болып табылады. Қазақстанға, сыртқы саясаттық курсты жүргізуде өзінің дербестігін толық немесе бөлікті жоғалтуы қауіпі болатын, саясаттық одақтарға және бірлестіктерге мүше болып кіру тиімсіз.
Бүгінгі күннің болмысын талдау, Қазақстанның қолайлы сыртқы саясаттық жағдайда екені туралы айтуға мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасы барлық ядролық қарулы державалардан қауіпсіздік кепілдігін алды, 1992 жылғы Ташкенттік Шарт негізінде әскери - саясаттық блоктың қатысушысы болып табылады, еуропалық және азиялық елдермен өзінің қатынасын белсенді түрде дамытуда. Қазақстанның қазіргі әскери саясатының басымдылығы оның халықаралық міндеттемелерімен, ядросыз мемлекет статусымен және геосаясаттық жағдайымен анықталуы керек.
Мәскеу қаласында 1994 жылдың сәуір айында, ММУ өткен дәрісте президент Н.Назарбаевпен жарияланған Еуразиялық одақтың концепциясы, еуразиялық көпірдің ресми қазақстандық доктринасының логикалық жалғасы болды. Қазақстан Президенті дүниежүзінің барлық елдерімен тең құқықты байланысты, саясаттық және экономикалық серіктестер тек қана нақты мүдделер мен жалпы тағдарларының сәйкестігімен таңдалуын қолдады; басқа сөзбен айтқанда , ол еуразиялық дуализмді қолдады.
Азиядағы Қазақстанның стратегиялық серіктестерінің бірі Қытай болып табылады. Мемлекеттер арасындағы ұзақ мерзімді қатынастарды қолдау мен дамыту достық пен өзара ынтымақтастық қатынасында мемлекеттер халқының мүдделеріне жауап береді және бейбітшілікті сақтауға ықпал етеді. 1993 жылы ҚХР Төрағасы Цзян Цземинмен және Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевпен қол қойылған Декларацияда осы туралы бекітілді және сауда-экономикалық және гуманитарлық ынтымақтастық туралы тағыда басқа құжаттар бекітілді.
Біздің еліміздің азиялық серіктестіктер ішінде ерекше орын алатындар Түркия мен Иран, бұл елдер мен тарихымыздың бірлігінен өзге экономикалық ынтымақтастықта байланыстырады. Республика саясаттық диалогты жоғары деңгейде ұстауға тырыса отырып, экономикалық байланыстарды келесідей елдермен тығыз ұстауға тырысады: Индонезиямен, Индиямен, Пакистанмен, Корея Республикасымен, Жапониямен, араб елдерімен, Израилмен, АСЕАН мемлекеттерімен.
Германияны қоспағанда, біріккен Еуропа елдері Қазақстанмен экономикалық байланыстан өзге байланыстарды дамытуға қызықпайды. Сондықтан Германияның Қазақстанмен тығыз ынтымақтастықты байланысқысы келетін тілегін, бәрінен бұрын, Орталық Азия регионында республиканың жайғасымын беріктендіру мақсатында қолдану керек.
Оңтүстік - Шығыс Азияның елдерімен, қатынасы ХХІ ғасырда осы регионда атқаратын ролін ескере отырып құрылуы керек. Қазақстан, қол жеткен екі жақты және көп тарапты келісімдерге сүйене отырып, Қытаймен тату көршілік қатынасты қолдауы қажет, Жапониямен, Кореямен және басқа елдермен байланыстарын дамытуы керек, республиканың Оңтүстік - Шығыс Азия регионының саяси, экономикалық, әскери ұйымдарына енуіне ұмтылуы керек.
Еуропада Қазақстанның Германиямен, Франциямен, Ұлыбританиямен, Италиямен, Австриямен және басқада елдермен ЕС қатынастары жаңа импульс алды.
Балтия елдерімен байланыс дамуда, бұрыңғы СЭВ қатысушы-елдерімен байланыста - Венгрямен, Польшамен, Болгариямен, Чехиямен, Словакиямен және Румыниямен бұрынғыша ұсталады.
Қазақстандық сыртқы саясаттың басты басымдылығының бірі оның ірі дүниежүзілік державамен өзара қатынасының дамуы болып табылады - Америка Құрама Штаттарымен. Орталық Азиядағы мемлекеттердің ішінен жалғыз Қазақстан өзінің қатынасын онымен серіктестік деңгейге қоя алды. Заң жүзінде ол демократиялық серіктестік туралы Хартиямен бекітілген.
Босқындар проблемасы көкейтесті проблемалардың бірі болып табылады, оның айналасында көптеген жылдардан бері мемлекеттердің саясаттық, экономикалық, ұлттық және басқа мүдделерімен байланысты, шиеленіскен және сөнбейтін күрес жүруде. Босқындар проблемасын шеше отырып, құқықпен анықталған қорғау құралдарын орнықтыра отырып, мемлекет, бәрінен бұрын, адам мен азаматтың еркіндігі мен құқығын сақтау қажеттігін жетешілікке алады.
Адам құқығын қорғау саласында, барынша маңызды өзгерістер, екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болды. 1945 жылы Сан-Францискодағы конференцияда қабылданған БҰҰ жарғысына, келесі ереже енгізілді: Біріккен Ұлттар Ұйымының ұстанатын мақсаты экономикалық, әлеуметтік, мәдениеттік және гуманитарлық сипаттағы халықаралық проблемаларды шешіде халықаралық ынтымақтастықты және адам құқығын қадірлеуді дамыту және қолдау, нәсіліне, жынысына, тіліне және дініне қарамай, барлығы үшін негізгі еркіндікті жүзеге асыру. Бұл ереженің босқындар проблемасына тікелей қатысы бар. Босқындар құбылысы бүгінгі күні объективті сипатта, өйткені дүниежүзіндегі көптеген катаклизмалармен (үркіншіліктермен) шартталады. Көбейіп кеткен соғыстар, дүлей апаттар, өмір сүрудегі экономикалық жағдайлардың қиындауы және басқа көптеген құбылыстар, қауіпсіз және жалпы адамдық қажетсінуге жауап беретін, өмір жағдайы болатын, тұратын орын іздеуші адамдар - босқындар ағымы пайда болатын жағдайды жасайды.
Босқындар сияқты, мұндай категориядағы адамдардың болуы, мемлекеттер үшін құқықтық салдар ғана жасап қоймай, сонымен қатар оларды қорғау бойынша құқықтық пен жауапкершілікті де қосады. Қазіргі кезде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ дипломатиялық қызметтің қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-40
1.1 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің пайда болуы ... ... ... ... ... ... ...8
1.2 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі беталыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2 ТАРАУ. Қазақстанның сыртқы саясатындағы дипломатиялық Өкілдіктің ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .41-60
2.1 Қазақстанның дипломатиялық өкілдігінің негізгі бағыттары ... ... ... ... .41
2.2 Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызмет туралы заңының талдауы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..56
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...61
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..6 9
КІРІСПЕ
Республиканың сыртқы саясатының ұзақ мерзімді мақсаты ретінде Президент Н.Ә. Назарбаевпен елдің ішіндегі демократиялық реформаларды, Қазақстанның, егеменді мемлекет, ретінде қалыптасуы мен дамуын жүзеге асыру үшін қолайлы сыртқы жағдайлардың қалыптастырылуы мен қолдауы анықталды.
Дипломатия, алғашқы мемлекеттердің өзара қатынасы аясында өте көне заманда пайда болып, дамудың ұзын жолынан өтті, бұл процесте оның нысандары мен әдістері сыртқы мәжбүрліктен дауды бейбітшіл жолмен шешуге дейін, ғұрыптан көп жақты сипаттамадағы әмбебап конвенциялардағы ресми тиым салуға дейін едәуір өзгерістерге ұшырады (Дипломатиялық қатынастар туралы Вена конвенциясы, 18 сәуір 1961жыл). Жәнеде бүкіл кезеңнің бойында, дипломатияның қалыптасуына ерекше роль берілді, өйткені ол мемлекет қызметінде тұрды және оның мақсаттары мен міндеттеріне жауап беретін, ал осы қызметті атқарушыларға (елшілерге, дипломаттарға, ...) барлық уақытта белгілі бір жеңілдіктер, артықшылықтар, иммунитеттер берілді.
Сөйтіп, бұл жұмыс дипломатия мен дипломатиялық қызметтің өткен кезеңіндегіде, қазіргі уақыттағыда негізгі мәніне арналған. Онда, дипломатияны негіздеу тәсілдемесіне әртүрлі авторлардың пікірлері, дипломатия көмегімен қол жеткен нақты нәтижелер келтірілген. Жұмыс бекітілген ұғымдар мен меншікті пікірлердің ұштастырылуына қойылған, оның барысында келесі сұрақтар қойылады: диломатияның, сыртқы саясаттың және халықаралық құқықтың ара қатынасын қалай белгілеуге болады? Отандық дипломатияның мәні неде және оның негізгі бағыттары қандай? Халықаралық қауіпсіздік проблемаларын қалай шешу керек? Қазақстан қауіпсіздігін дипломатиялық құралдармен қалай қамтамасыздандыруға болады?
XXI ғасырдың табалдырығында, адамзат алдында ең күрделі проблемалар тұр, олар, өз кезегінде, жаңа сенімдерді тудырады. Ядролық апат қатері бірнеше жұмсарғанына қарамастан, мұндай қатер толығымен жоғалды деп кепілдік беру мүмкін емес. Сонымен қатар, дүниежүзілік қоғамдастықты экологиялық проблема, үшінші дүниенің экономикалық мешеулігі, регионалдық әскери жанжалдар, жәнеде халықаралық терроризмнің өсуі алаңдатады.
Екінші жағынан, АҚШ, Ресей, Украина, Қазақстан және Белоруссия арасындағы нақты қарусыздану саласындағы жаңа шарттасулар, регионалдық жанжалдарды шешуді жолдарын іздеу, мемлекеттер арасындағы экономикалық байланыстарды қарқындандыру, ғылым мен мәдениет, гуманитарлық аяда ынтымақтастықты дамыту, әртүрлі соғысқа қарсы, демократиялық қоғамдық қозғалыстардың өсуі мемлекеттердің ары қарай бейбітшіл өмір сүруіне негіз береді.
Көптеген мәселелерді қазіргі кезде басқаша шешу керек, халықаралық аренада біріккен келісілген әрекеттермен. Ол үшін құрал болып табылатын халықаралық құқық.
Мемлекеттердің ішкі өміріндегі өткен үлкен өзгерістер, ССРО-ның таралуы және дербес мемлекеттердің пайда болуы, супердержавалардың сыртқы саясатында түбірлі өзгертті.
Жаңаша ойлаудың ядросы болып, жалпы адамзаттық құндылықтардың басымдылығы табылады, ол өзінің нормативтік іске асырылуын халықаралық құқықта, ең бастысы оның негізгі принциптерінде, тапты.
Күш шақыру немесе оны қолдану қауіпіне, мемлекеттердің ішкі ісіне араласуға, халықтың өзін-өзі билеу құқығына тиым салу - барлық осы нормалар халықаралық құқықтың заңдық құжаттарында бекітілген.
Келешекте келесі қажеттілік туады - саясаттағы халықаралық құқықтың басымдылығын қамтамасыз ететін жалпыға ортақ құқық тәртібінің жүйесін құрылуы.
Сондықтан, халықаралық ұйымдардың өзара келісімді шешімдері мен құзыреттілігін кеңейтуді іздеу жүргізілуде. Осының барлығы жаңа тарихи жағдайларда жаңа мүмкіндіктерді ашады.
Дипломдық жұмыстың тақырыбы "Қазақстан Республикасындағы дипломатиялық қызметтің қалыптасуы", бұл тақырып қазіргі заманда үлкен көкейтестілікке ие, өйткені, өркениетті елдер, халықаралық құқық субъектілері ретінде бір-бірімен қатынасқа түсе отырып, халықаралық құқықтың реттелетін нормаларының құқықтарымен ғана емес, сонымен қатар міндеттеріменде үлесті.
Көкейтестілік. Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігі мен мемлекеттік егеменділігін алғаннан соң Халықаралық Қоғамдастықтың белсенді мүшесіне айналды. Ол дүниежүзінің 117 мемлекеттерімен мойындалды, БҰҰ-на кірді және тең құқықты мүшесі болды [1, с.18].
Бұл, атап айтқанда, Қазақстан Республикасының Президентінің БҰҰ сөйлеген сөзінде айқын көрсетілді. Өзінің сөзінде Президент, ұжымдық қауіпсіздіктің еуроазиялық құрылымына кезеңді қозғалу пайдасын айтып өтті.
Президент Н.Ә. Назарбаев халықаралық аренада біздің республикамызды үлкен абыроймен және белсенді көрсетеді. Ол Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы - ТМД - ның ең белсенді мүшесі болып табылады. Қазақстан регионалдық одақтардың мүшесі болып табылады: Ресейдің, Белоруссияның, Қырғызстанның, Өзбекстанның, Тәжікстанның, ортаазиялық республикалардың экономикалық одағының және Түркияның; ЕЭС қабылданған. Қытаймен шекаралар туралы проблемалар шешілді. Ресеймен, Қырғызстанмен және Орта Азияның басқа елдерімен біріккен қорғаныс пен әскери ынтымақтастық туралы одақтар бекітілді. АҚШ-мен әскери ынтымақтастық жолға қойылды. Ресеймен және ТМД басқа елдерімен қылмыспен күресу бойынша ынтымақтастық туралы айтпағанның өзінде, Интерполмен ынтымақтастық туралы шарттар жасалынды.
Біздің планетамыздағы көптеген елдермен экономикалық, саясаттық және мәдени ынтымақтастықтар туралы шарттардың үлкен саны әзірленді және бекітілді. Ынтымақтастықтың тиімділігіне жетуге ұмтыла отырып және халықаралық шарттардың жасалуының халықаралық тәжірибесіне негізделе отырып, Республика қай елмен болмасын сұхбаттасуда, ынтымақтастықтың барлық негізгі аймақтарын қамтитын, құжаттардың толық пакетін қабылдауға тырысады.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы - тақырып бойынша қазіргі жарияламаларды тарту, мүдделі фактілер мен мәліметтерді айқындау, оларды қорытындылау, жұмыс мазмұнына талдауды енгізу, жәнеде осы проблемаға жаңаша көзқарас беру болып табылады.
Базалық көздер болып табылатындар - 1963 жылғы Вена Конвенциясының құжаттары мен келісімдері, Халықаралық шарттар, ҚР дипломатиялық қызметінің жарғысы және ҚР нормативті актілері.
Тарихнама - зерттеу үшін тарихнама болып белгілі кеңестік, шетелдік, ресейлік және қазақстандық авторлардың еңбектері табылды. Олардың ішінде, әсіресе, осы бағытта зерттеу жүргізген, халықаралық байланыстар мен олардың субъектілерінің проблемаларын қарастырған Гливаковский А., Линдерт П. X., саясат пен дипломатияның өзара әрекетінің проблемаларын қарастырған, саясаткер, Пугачев Е. Ф., сияқты авторлардың ролін ерекше бөліп айтуға болады.
Бұл жұмыста, мемлекеттердің құқықтық субъектілігін реттеудің жеке мәселелері анықталған, кеңестік және шетелдік әдебиеттердің деректері қолданылды. Бұл, қатынастардың халықаралық құқығы саласындағы келесідей танымал ғалымдардың теориялық әзірлемелері: Н.И.Валенцеваның, О.Е. Зайцевтің, А.Е. Нестеренконың, В.С. Серащенконың, В.А.Зайденваргтың, В.С.Захаровтың, Ю.И.Кашиннің, Л.И.Колычевтың, Р.В.Корнееваның, Г.Г.Коробованың, М.А.Косоның, Л.Н.Красавинаның, О.И.Лаврушянның, И.В.Левчуктың, Н.С.Лисицианның, И.Д.Мамонованың, Д.С.Тункиннің, В.М.Усоскиннің, А.А.Хандруевтің, Г.А.Шварцтың, Ю.Е.Шенгердің, З.Г.Ширинскаяның, М.М.Ямпольскийдің және басқа авторлардың. Оның ішінде келесідей шетелдік зерттеушілердің еңбектері ерекше маңызға ие бола алады: Бутрос-Бутрос Гали, Э.Гиллдің, Дж.К.Гэлбрейттің, П.О. Нейлдің, Р.Смиттің, М. Фридменның, Л. Харристің, сонымен қатар отандық авторлардың еңбектері: Тоқаев Н.Н, Хан Г.Б, Мұхамедов М.Б. және т.б; жәнеде меншікті пікір мен талдауда жұмыстың өзегі бола алды.
Зерттеу әдістері: зерттеу әдістері болып тарихи салыстырмалылық, эмпирикалық және ғылымилық табылды.
Әдістемелік бағдарлану: зерттеу үшін Н.Ә.Назарбаевтың, К.К.Тоқаевтың және басқалардың еңбектері алынды. Олар Н.Ә. Назарбаев, К. Тоқаев, Е. Абиров, И. Тасмағанбетов және басқалары сияқты халықаралық қатынастағы мемлекет мәселелері бойынша қазақстандық ғалымдар мен саясаткерлердің зерттеулері шеңберінде үлкен құндылықты көрсетеді.
Осыған байланысты осы дипломдық жұмыстың мақсаты болып - Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі бағыттарына талдау жүргізу табылады.
Жұмыстың міндеті болып табылатындар:
1. Халықаралық құқық жүйесінде мемлекеттердің халықаралық құқықтық субъектілігіне талдау жүргізу.
2. Қазақсьан Республикасында дипломатиялық қызметтің даму тарихын зерттеу.
Жұмыстың негізгі көздері - халықаралық құжаттар, оқу құралдары және халықаралық - заңгерлер монографиялары, жәнеде дүркіндік баспасөз басылымдары болып табылады.
Жұмыстың құрылымы. Бұл жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Жұмыстың көлемі 54 машинаға терілген беттерден тұрады.
1 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ дипломатиялық қызметтің қалыптасуы
1.1 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің пайда болуы
"90-шы халықаралық істердегі бұрынғы қатынастың түбірлі бұзылған кезеңі" - Н. Ә. Назарбаев [2, с. 14] Тәуелсіздік пен егемендікті алумен Қазақстан, қазіргі халықаралық қатынастағы дәл орыны мен ролін анықтай отырып, мемлекеттің сыртқы саясатындағы басымдылығын айқындап, дүниежүзілік қоғамдастыққа кірудің қиын жолына тұрды.
Жас мемлекеттің алдында бірқатар проблемаларды шешу тұрды: біздің мемлекетіміздің шын мәнінде қандай екенін көрсету, халықаралық мойындауды, оның қауіпсіздігін және оның территориялық тұтастығын қамтамасыздандыру; дүниежүзілік шаруашылықтық экономикалық байланыстарға қосылу. Сонымен қатар, сыртқы саясаттық қызметтің дәстүрінің жоқтығы сияқты проблемада болды. Шетелде бірде-бір дипломатиялық өкілділік болған жоқ, кәсіптенген кадрлар болмады, меншікті сыртқы саясатты қалыптастыру керек болды.
"Халықаралық қатынастың бұрыңғы жүйесіне кету, онда пайда болудың мойындалуы, - деп қорытындылады К.К. Тоқаев - осының бәрі сыртқы саясатты жүргізу қажеттілігіне әкелді. Бұл саясат қазіргі дүниенің болмысына жауап беретін және Қазақстанның ұлттық-мемлекеттік мүдделеріне сәйкес келетін болуы керек." [3, с. 97]
Қазіргі халықаралық қатынас жүйесіндегі Қазақстанның орынын оның Еуропа мен Азияның тоғысқан жерінде геосаясаттық орналасуы, экономикалық және әскери-саясаттық мүдделері, жәнеде бар әлуеттері анықтады.
Қазақстандық сыртқы саясат алдына, Қазақстанның регионалдық және субрегионалдыққа толық енуін қамтамасыз ету; дау мен қарама-қайшылықтарды реттеудің басты құралы ретінде халықаралық құқықтың ортақ мойындалған принциптері негізінде экономикалық және саясаттық өзара әрекеттесуі міндеттері қойылды.
Қазақстан Республикасының халықаралық қатынастың жаңа дербес субъектісі ретінде дүниежүзілік аренаға шыққанынан берменде бірнеше жылдар өтті. Мемлекеттіліктің қалыптасуы, дүниежүзінде өз орынын алу үшін өткен жылдар принципиалды маңызды және жемісті болды. Мысалы, Қазақстанның сыртқы саясатында 1995 жылы өте маңызды кезең аяқталды, сол кезеңде Қазақстан халықаралық аренаға жаңа тәуелсіз мемлекет ретінде шықты. Негізінен, халықаралық мойындау кезеңі аяқталды де-юре. 1995 жылдың басында Қазақстан Республикасын дүниежүзінің 141 мемлекеті мойындады, олардың 92 - мен дипломатиялық қатынастар орнықтырылды. Алматыда 36 шетелдік елшілер мен миссиялар өз қызметін атқарды, (халықаралық және ұлттық ұйымдардың өкілдіктері).
Біздің еліміздің тәуелсіздігінің 15 жылдығы алдында,-деді 1996 жылы Қазақстанның дипломатиялық қызметтерінің басшыларының қатысуымен өткен кеңесте Н.Ә.Назарбаев,- жаңа Қазақстанның құрылысында, сыртқысаясаттық курсты жүзеге асырумен айналысушыларға, салмақты қарсы тұруды бұзу орынды болар еді. Бұл мейлінше маңызды, өйткені бес жыл бұрын Қазақстан белгісіздікке қадам басты, қиын шешімдер қабылдауға тура келді. Бәрінен бұрын, бұл Қазақстан территориясына орналастырылған ядролық қару туралы мәселеге қатысты болды.
"Қазақстан шырайында өркениетті дүниежүзі, жан-жақты ынтымақтастықты дамытуға болатын және қажетті саяси толысқан мемлекетті көрді. Бұл және басқада шешімдер, сөзсіз біздің мемлекетіміздің дүниежүзілік ынтымақтастыққа, халықаралық құқықтың субъектісі ретінде кедергісіз енуіне ықпал етуді болжады. Бұл үлкен тарихи маңыздылықтың міндеті болды". [4, с. 11] Одан әрі Н.Ә. Назарбаев былай деді,- бұл Қазақстанның халықаралық қызметінің тек бірінші кезеңі, енді жаңа міндеттер қою қажет. Сыртқы саясаттың басымдылықты бағыттары мен мақсаттарын қарастыру және анықтау, яғни Қазақстан дипломатиясыныңда, өте маңызды.
Қазақстанның сыртқы саясатындағы кейбір проблемалардыда атап кету қажет. Біріншіден, сыртқы саясатты жүргізуде көбінесе өзекті аспект назардан тыс қалып жатты: сыртқы саясат ішкі саясатқа сүйенуі керек, оның мүдделеріне және талаптарына қызмет етуі керек. Екіншіден, басымды бағыттар барлық уақытта дұрыс анықталған жоқ, Қазақстанның экономикалық қайта құрылуы мен позитивтік тәжірибесінің есебін талдау қанағаттанарлықсыз күйде болды. Осыған байланысты 1997 жылы Қазақстанның сыртқы саясаты жаңа кезеңге енді - теориялық түсінік пен өткен жолды талдау негізінде елдің сыртқы саясатының ары қарай әзірлеу мен тәжірибелік жүзеге асырылуы және осы негізде келесі жылдарға басты мақсаттарды анықтау және оларға жетудің тәжірибелік жолдарын негіздеу.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 40 бабының 1 тармағы мынаны айтады: " Қазақстан Республикасының Президенті ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттарын анықтаушы, мемлекет басшысы, оның жоғарғы лауазымды тұлғасы болып табылады". Осыған байланысты Н. Ә. Назарбаев өзінің келесі жұмыстарында "Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства, "Пять лет независимости", "На пороге XXI века", "Казахстан 2030" және басқаларында, сыртқы саясаттың тұжырымдамасын әзірледі. Онда басты орын, елдердің арасындағы байланыстарды бекітудің бейбітшілікті ынтымақтастығына бағытталған дипломатияға беріледі [5, с.53].
Соған сәйкес:
- Қазақстанның мемлекеттік саясатының басымды мақсаты ретінде бейбітшілікті сақтауды мойындаймыз;
- ядросыз мемлекет статусын алуға және ядролық қаруды таратпау шартына қосылуға ұмтылу;
- саясаттық, экономикалық және басқа мақсаттарға жетудің құралы ретінде соғысты немесе әскери күш қатерін қабыл алмау.
- бірінші болып, жаппай жою қаруын қолданбау принципін қолдаймыз және осы міндеттемені дүниежүзілік қоғамдастықтың барлық мемлекеттерімен қабылдануы үшін жария жасаймыз;
- салынған шекаралардың бұзылмастық принциптерін, басқа мемлекеттердің ішкі істеріне араласпауды қолдаймыз.
Қазақстанның сыртқы саясатының келесі басты мақсаты, Қазақстанның дүниежүзілік қоғамдастықтың ұжымдық қауіпсіздігі жүйесін құруға қатысуы,-деп есептейді Н. Ә. Назарбаев.
"Осы мақсатта Қазақстан Республикасы жетуге тырысады және жетеді:
- жанжалды жағдайларды тек қана бейбітшілікті жолмен, халықаралық құқық шеңберіндегі келіссөздер арқылы реттеуге;
- Жердегі қаруды жаппай шығаруды тоқтатуға және оның космосқа шығуына жол бермеуге;
- жаппай жоятын қарудың барлық түрлерінің өндірісін және сыналуын қысқартуға, бірінші кезекте ядролық қаруды, ары қарай олардың толық жойылуына;
- жаппай жоятын қарудың өндірісі үшін жаңа технологияларды жасауға және бұрынғыларын қолдануға тиым салуға;
- жаппай жоятын қаруды жасауға және таратуға ықпал ететін материалдар мен технологиянының экспортталуын болдырмауға;
- химиялық қаруларды жоюға және т. б."
Сонымен, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуының бірінші стратегиялық басымдылығы, ол ұлттық қауіпсіздікті және мемлекеттілікті сақтауды қамтамасыз етеді -деп есептейді Н. Ә. Назарбаев. Еркіндік пен тәуелсіздікті жеңіп алу аз, оларды ұстап тұру және бекіту, біздің ұрпақтарымызға беруіміз керек..."
Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік пен территориялық тұтастығын бекітудің мақсаттарына, Бейбітшілік жолындағы серіктестік бағдарламасына қосыла отырып, оның НАТО-мен ынтымақтастығыда жауап бере алады. Оған қатысу өзінің НАТО-мен байланысын тереңдетуге және түрлендіруге, өзінің егемендігі мен қауіпсіздігін беріктендіруге, халықаралық қауіпсіздік пен тұрақтылықты бекітуге өз үлесін қосуға мүмкіндік береді.
Дегенмен, өзінің мүдделерімен және мақсаттарымен дербес мемлекет болған кезде, Қазақстанның дамуының қазіргі кезеңінде, қазақстандық дипломатияның міндеттері экономикалық областқа өту, елге шетелдік инвестицияның кеңінен ағуы үшін мүмкіндіктерді қамтамасыз ету болып табылады: "Сыртқы істер Министрлігінің қызметі барынша экономикаландырылған болуы керек "...бұл жерде Қазақстанға инвестиция ағынының келуіне әсер ету ғана, оның сауда - экономикалық байланыстарының дамуы ғана маңызды емес, сонымен қатар дүниежүзілік экономика беталысының осы текті экспертизасын біздің еліміздің жағдайына қолданбалылығыда маңызды. "Сондықтан қазақстандық дипломатияның маңызды міндеті, ол шетелдік мемлекеттермен және халықаралық бірлестіктермен, дүниежүзілік экономика пролемалары мен ғылыми-техникалық ынтымақтастық бойынша, ақпараттық алмасуға қатысуы болып табылады.
К. К. Тоқаев өзінің "Под стягом независимости" жұмысында былай жазады: экономикалық аймақтағы қазақстандық дипломатияның мақсаттары мен міндеттері нақты жоспарда болып табылатындар:
- Қазақстан экономикасына Батыстың, Азияның, Таяу Шығыстың индустриалды дамыған елдері, сонымен қатар қаржы-экономикалық институттар жағынан ірі масштабтағы инвестицияны жұмылдыру;
- экономикалық мәселелерді, жәнеде дүниежүзілік коммуникацияларға шығуды қамтамасыз ету проблемаларын шешуде жеке мемлекеттердің және халықаралық ұйымдардың және Қазақстанның тәжірибелік ықпал етуін тарту;
- Арал теңізі мен Семей полигоны аймақтарындағы экономикалық зардапты жоюға дүниежүзілік қоғамдастықтың күшін бағыттау;
- қазақстандық өнімдерді өткізу нарығын іздеу. Әсіресе мұнай мен газды экспорттауға, көршілермен арадағы бұзылған экономикалық байланыстарды қайта құру, Каспийдің құқықытық статусының проблемалары ".
Маңызды сыртқы саясаттық міндеттерді жүзеге асуының арқасында, Қазақстан экономикалық жоспарда жекеше дамуда, оның қаржылық жүйесі тәуелсіз. Сыртқы саясаттық міндеттерді жүзеге асыру, Қазақстанның егемендігін бүкіл дүниежүзілік қоғамдарға мойындатуға әкелді.
Жоғарыда айтылғандардан көреміз: сыртқы саясаттық міндетті шартты түрде сыртқы саясаттыққа (қауіпсіздікті қамтамасыздандыру), сыртқы экономикалық және мәдениеттік деп бөлуге болады; және бұл кезде сыртқы саясаттың барлық міндеттері маңызды өйткені олар өзара байланысты.
Міндеттер мен мақсаттардың белгілі бір принциптерде құрастырылатыны бесенеден белгілі, ол жоғары императивтік заң күштерінде болатын, сыртқы саясаттың мәні мен сипатты пішіндерін көрсететін, ең кең және маңызды нормалары түсіндіріледі. Қазіргі халықаралық қатынастың негізгі принциптері ең беделді халықаралық ұйымдар мен форумдардың бірқатар құжаттарында тиым салынған, жекелеп айтсақ, БҰҰ Жарғысында, 1970 жылғы халықаралық құқық принциптері туралы Декларациясында, 1975 жылғы Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық бойынша Мәжілістің Қорытынды актісінде.
Қазақстанның стратегиялық мүдделеріне, халықаралық құқықтың негіз қалаушы принциптерінің мемлекеттер арасындағы қатынастарындағы бекітілу беталысының нығаюына сәйкес.
Қағидаға сай, халықаралық актілерде сөз келесі он принцип туралы болады: мемлекеттердің егемендік теңліктері; күшті қолданбау және күшпен қатер көрсету; шекаралардың бұзылмауы; мемлекеттердің территориалық тұтастығы; жанжалдарды бейбіт жолмен реттеу; ішкі істерге кіріспеу; адам құқығын және негізігі еркіндікті сыйлау; өз тағдарын өзі шешуге халықтың теңдігі мен құқығы; мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық; халықаралық құқық бойынша міндеттердің дұрыс орындалуы.
Егемендік теңдігі принципі БҰҰ жарғысында белгіленген, онда жазылған "Ұйым өзінің бүкіл мүшелерінің егемендік теңдігінің принципіне негізделген" (бап. 2). Бұл принцип мемлекеттік егемендік пен барлық мемлекеттердің- олардың мүшелерінің теңқұқықтығын және өз тағдырын шешу құқығын мойындауды көрсетеді. Барлық мемлекеттер, оның ішінде Қазақстанда дүниежүзілік қоғамдастықтың тең құқықты мүшелері болып табылады. Халықаралық аренада егемендік құқықты бола отырып, басқа қатысушылардың егемендік құқықтарын сыйлауға міндетті.
Басқа мемлекеттердің ішкі істеріне араласпау принципі егемендік теңдік принципімен тығыз байланысты. БҰҰ Жарғысы бойынша кез-келген мемлекеттің ішкі құзыретінемәні бойынша кіретін істерге араласуға тиым салынады.
1970жылғы халықаралық құқық принциптері туралы Декларацияға сәйкес, бұл принцип мемлекеттің өзінің саясаттық, экономикалық, әлеуметтік және мәдени жүйесін басқа мемлекеттердің араласуынсыз анықтау құқығын көрсетеді жәнеде мемлекеттерге басқа мемлекеттердің ішкі және сыртқы істеріне қандайда бір болмасын себеппен кез-келген нысанда араласуға немесе интервенция жүргізу құқығына тиым салады.
Халықаралық ынтымақтастық принципі келесідей қорытындыланады:
- мемлекеттер бір-бірімен халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау мақсатында ынтымақтасуға мәндетті;
- мемлекеттер ынтымақтастығы олардың әлеуметтік жүйелеріндегі айрықшалықтарға тәуелді болмауы керек;
- мемлекеттер экономикалық, әлеуметтік мәдени және гуманитарлық сипаттағы халықаралық проблемаларды шешуде ынтымақтасуы керек.
Халықаралық міндеттемелерді адал ниетпен орындау принципі.
Оның негізінде ерте уақыттан белгілі кәдуілгі норма - шарттар сақталуы керек жатыр. Барлық мемлекеттер, БҰҰ Жарғысынан шығатын міндеттерді орындауы қажет. Әрбір мемлекет БҰҰ Жарғысының әрекеттену шектерімен шектеліп қала алмайды, ал халықаралық-құқықтық принциптерден, жәнеде олармен жасалған халықаралық шарттардан шығатын барлық міндеттемелерді орындауы керек.
Күш қолданбау немесе күшпен қатер төндірмеу принципі, - қазіргі халықаралық құқықтың игілігі. Оның мәні мемлекеттердің соғыстық құқығын ауыстырды, Ұлттар Лигасының екінші дүниежүзілік соғысты болдырмауға қабілеттілігінің болмағанына қарамастан, оның мәні өзінің бірқатар құжаттарында агрессиялық соғысты халықаралық қылмыс ретінде сыныптауымен қорытындыланады. Шабуылға тап болатын мемлекеттер жеке немесе ұжымдық өзін қорғауға құқығы бар. Шекаралардың бұзылмау принципі БҰҰ Жарғысы мазмұнынан шығып, күшті қолданбау принципінің құрама бөлігі болып табылатынын көрсетеді. Ол 1975 жылғы Хельсинскилік қорытынды актіде дербестік алды.
Осы принциптармен тығыз өзара байланысты қауіпсіздіктің бөлінбеу принципіде табады, ол оның барлық элементтерінің тығыз өзара байланысын көрсетеді. Қауіпсіздік бөлінбеуі керек. Бұл арқылы қауіпсіздікке қатысты барлық мәселелердің кешенді шешілуі керектігі көрсетіледі. Яғни, біз ұлттық қауіпсіздікті мемлекеттіктен, регионалдықты континентальдықтан, континентальдықты ғаламидан бөле алмаймыз. Бұл ең алдымен әлемнің бір екенімен байланысты және интеграцияның оның субъектілерінің дамуында басты бағыт болатынымен байланысты, және қауіпсіздіктің барлық проблемалары өзара байланысты, оның біреуін шешу алдын-ала екіншісін шешуді талап етеді.
Осыған байланысты Қазақстан, өзінің геосаясаттық жағдайына және экономикалық әлуетіне қарай тар-регионалдық проблемаларда тұйықталып қалуға құқықты емес. Бұл біздің көп ұлтты халқымызға ғана емес, сонымен қатар бүкіл дүниежүзілік қоғамдастыққа түсініксіз болар еді. Қазақстанның келешегі - Азиядада, Еуропадада, Шығыстада, Батыстада. Осыған байланысты, СІМ коллегиясының кеңейтілген, біздің шетелдердегі елшілеріміздің қатысуымен өткен мәжілісінде сөйлеген сөзінде Н.Ә. Назарбаев атап айтты, "Өткен жылдар Қазақстан үшін сыртқы саясатта дұрыс және тиімді көп векторлы дипломатияның жүзеге асуы болды. Көп векторлылық сыртқы саясатқа қолданбалы нені көрсетеді. Бұл біздің еліміз үшін үлкен мүдделілік көрсете алатын барлық мемлекеттермен бірге даму болып табылады [6, С. 13].
1.2 Қазақстандағы дипломатиялық қызметтің дамуының негізгі беталыстары
1991 ж. желтоқсан айында ССРО ыдырады және оны құрайтын одақтық республикалар, тәуелсіз мемлекеттер болып, сайланған Кеңестік Одақтың ерекше бағытынан бет бұрып, бүкіл адамзаттың бағытымен жүруге шешім қабылдады. Қазақстан 15 одақтың республикалардың бірі ретінде басқаша болған жоқ, жәнеде ол мемлекеттердің дүниежүзілік қоғамдастығына кірудің, өзінің экономикасын дүниежүзілік экономикаға интегралдау бастамасын бастаушылардың бірі болды.
16 желтоқсанда 1991 ж. Қазақстан жартылай тәуелді ССР Одағы республикасынан егеменді тәуелсіз мемлекетке айналды. Осы күннен бастап Қазақстан Республикасының, жаңа сапамен толықтырылған, толық мазмұнды, халықаралық құқықтық субъектілігінің есептелуі басталады [7]. Өткен 1991 жылдың желтоқсанынан бергі кезеңде Қазақстан Республикасы тәуелсіз, егеменді мемлекеттің, халықаралық құқық субъектісінің нақты нысандарын, атрибуттарын алды [8]. Республика планетаның жүзден аса мемлекеттерімен мойындалды, 105 мемлекетпен өзінің дипломатиялық қатынастарын орнықтырды.
Егерде Жер бетінде 200 ден сәл асатын мемлекет бар екенін ескерсек, онда республиканың мемлекеттердің басым көпшілігімен дипломатиялық қатынаста тұратынын мақұлдауға болады. Ескеру керек, шетелдік елмен дипломатиялық қатынасты орнықтыру ұғымы және "шетелдегі дипломатиялық өкілдік мекемесі" ұғымы барлық уақытта бір-біріне сәйкес келе бермейтінін. Дипломатиялық қатынасты орнықтыру қиын емес, бұл ерекше материалдық шығынды талап етпейді, ал дипломатиялық өкілдікті, елшілікті құрылтайлау, оны ұстау - оңай іс емес. Осыған дәлел келесі фактілер, Қазақстан өзінің әлдеде көп емес шетелдік елшіліктерін ұстау үшін (ғимаратты сатып алумен қоса) жыл сайын жуық шамамен 880 миллион тенге жұмсайды. Осы фактіден шыға отырып, жәнеде тәжірибелік тиімділігін ескеріп, Қазақстанның бір елдегі дипломатиялық өкілдігінің басшысы басқа елдеде уақытша өкіл болып табылады, ал кейде көршілес жатқан бірнеше елде өкіл болады.
Одан өзге, шетелдегі Қазақстан елшілігінің басшысы, қандайда бір халықаралық ұйымның, штаб-пәтері сол елде немесе көрші елде орналасқан, Қазақстанның атынан өкілі болып тағайындала алады. Мысалы, ФРГ-дағы Қазақстанның Төтенше елшісі бір уақытта Женевадағы БҰҰ Еуропалық бөлімінде Қазақстанның өкілі болып тағайындалған.
Бұл халықаралық құқыққа қарсы келмейді. Бір елшімен бірнеше елдегі елшілікті біріктіру, халықаралық ұйымдар халықаралық құқықта дипломатиялық миссиянының жиынтықталуы деп аталады.
Шетелдік мемлекеттердің тұтас қатары Республика астанасында өзінің дипломатиялық өкілдіктерін ашты; өз кезегінде, Қазақстанның төтенше және өкілетті елшілері Республиканы Түркияда, Қытайда, АҚШ, Францияда, ФРГ, Иранда, Өзбекстанда, Қырғызстанда және басқа елдерде көрсетеді [9]. Қазақстан Республикасы Біріккен Ұлттар Ұйымына қабылданды, мемлекеттердің дүниежүзілік қоғамдастығының тең құқықты мүшесі болды; Алматыда БҰҰ өкілі тағайындалды; бірқатар республикалық басылымдардың журналистері шетелдерде аккредитацияланды.
Халықаралық аренаға еніп, Қазақстан сапалы жаңа ортаға түсті. Тәуелсіз және егеменді мемлекет бола отырып, Қазақстан өзінің сыртқы саясаттық бағытын әзірледі, қазірде ұлттық-мемлекеттік мүдделердің логикасы бойынша оны ары қарай дамытуда. Республиканың сыртқы саясаты келесідей құрылады, оның жүзеге асырылуы Қазақстанға, оның халқына дүниежүзілік қоғамдастықта лайықты орын қамтамасыз етуі керек.
Геосаясаттық жағдайының ерекшелігі, Республиканың көп ұлтты құрамы, оның экономикасы мен Қарулы күштерінің жағдайы, елдің қауіпсіздігін әскери құралдармен емес, саяси құралдармен қамтамасыз ету керектігін талап етеді, ал саяси құралдармен дегеніміз өлшенбелі дипломатия негізінде деген сөз.
ССР Одағы ыдырағаннан соң Қазақстанның жағдайы геосаясаттық көзқараста тиімді болып табылды: ол Еуропаны Азия-Тынықмұхит регионымен, жәнеде Ресейді оңтүстік елдермен байланыстырады.
Өкінішке орай, теңізге тура шығудың болмауы Қазақстанның дүниежүзілік шаруашылық байланыстарында белсенді қатысуын қиындатады. Сондықтан, шектес елдермен достық қарым-қатынаста болу маңызды мәнге ие болады - Ресеймен және Қытаймен, сонымен қатар оңтүстік орталық азиялық мемлекеттермен - Иранмен және Ауғанстанмен. Алғашқы екі мемлекет біз үшін дүниежүзілік коммуникацияға қақпаны көрсетеді. Дегенмен, сонымен қатар Қазақстан үшін орталық азиялық мемлекеттермен, біздің экономикаларымыздың өзара қатынасымен, тарих пен мәдениетіміздің ортақтылығымен, өзара қатынаста болу өте маңызды. Иран теңіз державасы ретінде біз үшін экономикалық мүдделі болмай қала алмайды.
Соңғы жылдары Қазақстан Түркиямен, Пәкістанмен, Индиямен шарттар мен келісімдерге қол қойды, бұл Қазақстанның азиялық елдермен ынтымақтастықты дамытуда екенін көрсетеді.
Континентальдық даму мәселесі Қазақстанның сыртқы саясаттық қызметінің ортасы болуда және боладыда. Бұл Біріккен Ұлттар Ұйымының мінбесіненде айтылды; Азиядағы өзара әрекеттесу мен шаралар бойынша Мәжілісті шақырумен байланысты қадамдар жасалынды, Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық Ұйымы қызметіне белсенді қатысуы бойынша шаралар қолданылды.
XXI ғ. Азия-Тынықмұхит регионының тез дамитынын ескере отырып, Қазақстан Республикасы осы кең географиялық регионның интеграциялық процестеріне қосылады. Қазақстанның көзінен тыс қалмайды: Оңтүстік, Оңтүстік -Шығыс Азия, Таяу және Орталық Шығыс. Қазақстанның бұл регионның мемлекеттерімен жақындасуы капиталдар нарығына, қазіргі технологияларға жетуге жолды жеңілдетер еді.
Қазақстан - зиялы мемлекет, соған қарамастан қазіргі халықаралық қатынастардағы исламның ролі мен ықпалына қарай, исламдық факторды ескеру керек. Мұсылман әлемінің елдерімен ынтымақтасу жағдайларында Республиканың сенуші мұсылмандары рухани сұхбаттасуға мүмкіндік алады, ал Қазақстанның бүкіл халқы, қай дінге қатынасы барына қарамастан, - бай ислам елдерімен байланыстардан экономикалық пайда көреді.
Дүниежүзілік қоғамдастыққа кіретін әрбір мемлекет өзінің саясатын нарықтық жүйенің үш басты орталықтарымен серіктесу негізінде құруды қажетті деп есептейді - Батыс Еуропамен, АҚШ-пен, Жапониямен. Осы орталықтың елдерімен қатынасты болу халықаралық қаржылық мекемелерге жол ашады. Ал олардың ролі, өзімізге белгілі, қазіргі дүниежүзінде күрт артты. БҰҰ-да, Бүкіл дүниежүзілік банк жүйесінде, басқа халықаралық ұйымдарда белсенді қатысу - Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтік қауіпсіздігінің қамтамасыз болуының кепілі.
Жер шарының басқа мемлекеттерімен сауда-экономикалық қатынастарды дамыту және бекіту үшін, Қазақстан теңізге шығудың кедергісіз құқығына қол жеткізуі керек. Бұл құқықты, тікелей теңізге шығатын жолы бар мемлекеттермен Қазақстанның екіжақты шарттары мен келісімдерінде нақтылау және бекітуі қажет. Ондай құқықтың болмауы мемлекеттің экономикалық және саясаттық дербестігін әлсіретеді. Қазақстанның географиялық жағдайы, теңізге қол жеткізбес бұрын өзінің жүктерін, территориялық шектес елдер арқылы, автомобиль және темір жолмен тасымалдау қажеттігін көрсетеді. Қытаймен, Иранмен, Түркиямен Тынық мұхит пен Жерорта теңіздерін, транзитті теміржол магистралін жасау жолымен қосу туралы келісімге келу, Қазақстан мен басқа елдердің теңіз бен мұхиттарға жетуін қамтамасыздандыруда өте үлкен маңызға ие бола алады.
Қара теңіз бен Жерорта теңізіне Каспий арқылы шығу мүмкіндіктері туралы мәселелер қаралуда. Теңізге шығу мүмкіндігіне талаптана отырып, Қазақстан өзінің территориясы арқылы барлық мүдделі мемлекеттердің жүктерді транзитті тасымалдануы бойынша барлық жағдайды қамтамасыз етеді.
ТМД шеңберінде шекараның ашықтығы, азаматтардың еркін қозғалуы және ақпарат еркіндігі жүзеге асырылады. Ынтымақтастыққа қатысушылардың шарттарында олардың бір-біріне қатысты күшке келмеу, күшпен қатер жасамау міндеттемелері әскери, экономикалық, экологиялық қауіпсіздіктер кепілдігімен бекітілген.
Біздің ата-бабаларымызға Қазақстан жерінің екі үлкен державалардың территориясының арасына орналасқанын ескеру қажет болды - Ресей мен қытайдың. Осыны бүгінгі күні де ескеру қажет. Осыған байланысты ұлттық қауіпсіздікті өзінің қорғаушы құралдарын, регионалдықта, әмбебапта ұжымдық қауіпсіздік ретінде жүйеге қатысумен ұштастыру жолымен қамтамасыз етуге болады.
Ресей құрамында, Ресеймен бірге Қазақстан екі жарым ғасырдан аса бірге болды. Тарихтағы, менталитеттегі, мәдениеттегі жалпылық элементтерінің болуы, Қазақстан халқының құрамының көп бөлігін орыс халқының құрауы Ресеймен шарттар мен келісімдерді ұзақ мерзімге жасау, онымен достық қатынасты өзара негізде үстаудың қажеттігін анықтайды.
Қазіргі кезде НАТО-ның ролі бұрынғыға қарағанда басқаша болды. НАТО мен Еуропалық Қоғамдастықтың өзінің ықпалын бұрынғы ССРО республикаларына кеңейту мүдделігі бар. Өз кезегінде, бұл республикалар, оның ішінде Қазақстан, НАТОмен ынтымақтасуға мүдделі. Мұндай екіжақты ынтымақтастыққа мүдделілік Солтүстік атлантикалық ынтымақтастық Кеңесі (ССАС) түрінде рәсімделді. Қазақстан оның бір қатысушысы болып табылады. Бұл Қазақстанға пайда келтіреді, өйткені мемлекет - мүшесі ретінде, НАТО ССАС-қа ұорғану сипатындағы жиналған тәжірибесі мен білімін беруге міндеттемелер алды.
НАТОмен қатынасқа бара отырып, Қазақстан мұны ТМД мен және екіжақты әскери байланыстарға залал келтірмей істейді. Қазақстанның НАТОмен байланысы, Қазақстанның еуропалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша тілегі мен мүдделерінмен келісіледі. Қазақстан Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық бойынша Хельсинкидегі Кеңестің Қорытынды актісінде ресми белгіленген, мемлекеттердің шекараларының және территориялық тұтастығының бұзылмауының халықаралық принциптерін, қарсылықсыз сақтау қажеттігін көрсетеді. Тура осы НАТОмен байланысты кеңейту қажеттігін және ССРО мемлекеттері ішінен біріншілердің бірі болып Қазақстан қатысушы болған, Кеңестің жұмысына кіруді анықтайды.
Қорғану жеткіліктілігін қамтамасыздандыру қажеттігінен шыға отырып, Қазақстан сонымен қатар өзінің сыртқы саясатын бейбітшілікке бағыттылығын жариялайды, өзінің мәселелерін шешу құралы ретінде соғысты қолданбайды, барлық халықаралық-құқықтық принциптерді сақтайды.
ХХ ғасырдың халықаралық құқығы ерекше, халықаралық құқықтағы сапалы жаңа кезең болып табылады. ХХІ ғасырдың халықаралық құқығы алдында, жаппай жою құралдарының барлық түрлерін, барлық шабуылшы қарудың түрлерін түбімен жоюды шартты рәсімдеу бойынша ғалами мәселе тұр.
Қазіргі әлемде ұлттың еркіндігінің, нақты егемендіктің, регион мемлекеттерінің тәуелсіздігінің белгісі болып БҰҰ мүшелік табылады. Қауіпсіздік кеңесі Қазақстан мен Орта азиялық мемлекеттерді БҰҰ қабылдау қажеттігі туралы шешімді қабылдады. 1992 жылы 2 мартта Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түркменстан және Өзбекстан БҰҰ мүшелері болды, кейіннен - БҰҰ мамандандырылған мекемелерінің және басқа халықаралық ұйымдардың мүшелері болды. Қазақстанның ХХ ғасырдың мұндай беделді және ықпал етуші халықаралық ұйымдар қатарына кіруі, біздің мемлекетіміздің дүниежүзінде егеменді ел ретінде мойындалғанын, оны сыйлайтынын, онымен есептесетінінің дәлелі болып табылады.
БҰҰ ұйымының қатарына кіре отырып, Қазақстан өзіне халықаралық құқық принциптеріне өзінің қызметін жүзеге асыруда қолданатыны туралы міндеттеме алды. Қазақстан өзінің шарттасу тәжірибесінде халықаралық міндеттемелерді дұрыс орындау принциптерімен жетекшілік етуге ұмтылатынын көрсетті. Одан өзге, Қазақстанның халықаралық шарттар тақырыптарында, шарттардан шығатын шарттар мен міндеттердің сақталу механизмін қарастыратын статьяларды кіргізеді.
Қазақстан, басқа да мемлекеттер сияқты шекаралардың бұзылмау принциптерін ұстанады және соған ұмтылады. Бұл қазақстан-қытай шекараларының режимінің мәселелері бойынша Қытаймен қол жеткізген шарттарда өзінің орынын тапты. Біздің мемлекетіміз ынтымақтастық туралы шарттардың бірқатар сериясына қол қойды. Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Беларусь Республикасының Үкіметі арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықтың принциптері туралы Келісім осының көрнекі мысалы бола алады, бұл келісім 1992 жылы 16 қыр күйекте қабылданды.
Бейбітшілік пен қауіпсіздікті қолдау мақсатында Қазақстан Республикасы Әзірбайжан мен Армения арасындағы, Нагорный Қарабахтағы уақиғаларға байланысты жанжалдарды реттеу мақсатында делдалдық қызметте атқарды, Пәкістан мен Үндістан арасында,ы өзара қатынасты шешу мақсатында өзінің қызметін ұсынады.
Сонымен, ССРО ыдырағаннан соң дүниежүзінің картасында тәуелсіз біртұтас мемлекет - Қазақстан пайда болды, бұл жас мемлекет өзінің мақсаты етіп демократиялық жолмен дамуды алады, жәнеде қазіргі кезде Қазақстан Республикасы, халықаралық құқықтың негізгі мақсаты болып табылатын, мүмкіндікті жанжалдарды бейбіт жолмен реттеуде белсенді қатысушы болып келеді.
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаттық қатынасы және халықаралық ұйымдар.
Мемлекеттік тәуелсіздік алғаннан соң Қазақстан Республикасы дүниежүзінің көптеген мемлекеттерінің абсолюттік қолдауына ие бола отырып, дүниежізілік қоғамдастықтың толық құқықты мүшесі болды.
1992 жылы 2 мартта Қазақстан, БҰҰ ұйымының мүшелігіне кірді, жәнеде бүгінгі күні 113 мемлекеттермен мойындалды және 105 мемлекетпен дипломатиялық қарым-қатынастар орнықтырылды. Қазақстан республикасында 55 елшіліктер мен халықаралық ұйымдардың өкілдіктері қызмет етеді. Қазақстанның шетелдердегі миссиясының желісі кеңейтілді: АҚШ-та, Ұлыбританияда, Қытайда, Үндістанда, Түркиядағы, Иранда, Италияда, Германияда және басқада таяу және алыс шетелдік мемлекеттерде (барлығы 30дан аса мемлекеттер) өзінің елшіліктері мен консульдық қызметтері бар.
Ең беделді халықаралық құрылымдармен ынтымақтастықты кеңейтуде, өзара әрекеттесу беріктендірілуде: Еуропалық қоғамдастықпен, Дүниежүзілік сауда ұйымымен, МАГАТЭ, Қызыл Крестпен, ЮНИСЭФ, ЮНЕСКО, ЭСКАТО (Азиы мен Тынық мұхит үшін БҰҰның экономикалық және әлеуметтік комиссиясы), ПРООН (БҰҰ мемлекеттері - мүшелері үшін даму бағдарламасы), ЮНЕП (қоршаған ортаны қорғау), ВОЗ (денсаулық сақтау), ОЭСР (Экономикалық ынтымақтастық және өркендеу ұйымы), ОИК (Исламдық конференциясы ұйымы) және басқалары. Қазақстан Республикасы 40 халықаралық конвенцияларға қосылды, онымен 400 - ден аса көп жақты және 700 аса екіжақты шарттар мен келісімдерге қол қойылды.
Қазақстан Республикасы 9 халықаралық қаржы ұйымының мүшесі болып табылады, оның ішінде: Халықаралық валюталық қоры (МВФ), Реконструкция мен өркендеудің халықаралық банкісі (МБРР), Реконструкция мен өркендеудің Еуропалық банкісі (ЕБРР), Дамудың Азиялық банкісі және басқалары. Семей полигонының жабылуы, ядролық қарудан бас тарту біздің еліміздің қауіпсіздігін бекітті. Ресей, Ұлыбритания және АҚШ Қазақстан Республикасының қазіргі шекарасына, егемендігіне, тәуелсіздігіне сыйлау кепілдігін берді және Қытай жағынан, олардың арасында шекараны заңды рәсімдеу туралы келісімге қол қойылды.
Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі осы саладағы саясаттың жалпы міндеттері мен басымдылығын қамтитын және қауіпсіздік мақсатына жету арқылы жүзеге асатын стратегияға сүйенеді. Бұл мақсаттар қатердің нақты көздерін айқындайды және сәйкестендіреді, оларды жою механизмдерін анықтайды және қауіпсіздік жүйесіне негізделеді. Қазақстан Республикасының қауіпсіздік жүйесі - бұл республика қауіпсіздігінің ішкі және сыртқы қатерлерден тәжірибе жүзінде іске асырылуын қамтамасыз ететін, мемлекеттік институттар мен саясаттық құралдардың жиынтығы.
Ыдыраған ССРО ның құқықты қабылдаушысы ретінде Қазақстан Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық бойынша қорытынды актқа және Париж хартиясына қол қойды. Республика НАТОның бастамасымен құрылған Солтүстік атлантикалық ынтымақтастық кеңесінің мүшесі болды.
ТМД елдерімен өзара тиімді ынтымақтастықты дамытута, ең өзекті мәселе, бұрынғы кеңестік кеңістіктегі интеграцияның жаңа қарқынын тудыруға әсер ететін, экономикалық негіз болып табылады. Ынтымақтастықтың тереңдеуі тұрғысынан қарағанда, келешекті деп Ресейдің Достастықтың егеменді және тәуелсіз мемлекеттеріне өзінің еркін байлағысы келетіндігі болып табылады. Қазақстанға, сыртқы саясаттық курсты жүргізуде өзінің дербестігін толық немесе бөлікті жоғалтуы қауіпі болатын, саясаттық одақтарға және бірлестіктерге мүше болып кіру тиімсіз.
Бүгінгі күннің болмысын талдау, Қазақстанның қолайлы сыртқы саясаттық жағдайда екені туралы айтуға мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасы барлық ядролық қарулы державалардан қауіпсіздік кепілдігін алды, 1992 жылғы Ташкенттік Шарт негізінде әскери - саясаттық блоктың қатысушысы болып табылады, еуропалық және азиялық елдермен өзінің қатынасын белсенді түрде дамытуда. Қазақстанның қазіргі әскери саясатының басымдылығы оның халықаралық міндеттемелерімен, ядросыз мемлекет статусымен және геосаясаттық жағдайымен анықталуы керек.
Мәскеу қаласында 1994 жылдың сәуір айында, ММУ өткен дәрісте президент Н.Назарбаевпен жарияланған Еуразиялық одақтың концепциясы, еуразиялық көпірдің ресми қазақстандық доктринасының логикалық жалғасы болды. Қазақстан Президенті дүниежүзінің барлық елдерімен тең құқықты байланысты, саясаттық және экономикалық серіктестер тек қана нақты мүдделер мен жалпы тағдарларының сәйкестігімен таңдалуын қолдады; басқа сөзбен айтқанда , ол еуразиялық дуализмді қолдады.
Азиядағы Қазақстанның стратегиялық серіктестерінің бірі Қытай болып табылады. Мемлекеттер арасындағы ұзақ мерзімді қатынастарды қолдау мен дамыту достық пен өзара ынтымақтастық қатынасында мемлекеттер халқының мүдделеріне жауап береді және бейбітшілікті сақтауға ықпал етеді. 1993 жылы ҚХР Төрағасы Цзян Цземинмен және Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевпен қол қойылған Декларацияда осы туралы бекітілді және сауда-экономикалық және гуманитарлық ынтымақтастық туралы тағыда басқа құжаттар бекітілді.
Біздің еліміздің азиялық серіктестіктер ішінде ерекше орын алатындар Түркия мен Иран, бұл елдер мен тарихымыздың бірлігінен өзге экономикалық ынтымақтастықта байланыстырады. Республика саясаттық диалогты жоғары деңгейде ұстауға тырыса отырып, экономикалық байланыстарды келесідей елдермен тығыз ұстауға тырысады: Индонезиямен, Индиямен, Пакистанмен, Корея Республикасымен, Жапониямен, араб елдерімен, Израилмен, АСЕАН мемлекеттерімен.
Германияны қоспағанда, біріккен Еуропа елдері Қазақстанмен экономикалық байланыстан өзге байланыстарды дамытуға қызықпайды. Сондықтан Германияның Қазақстанмен тығыз ынтымақтастықты байланысқысы келетін тілегін, бәрінен бұрын, Орталық Азия регионында республиканың жайғасымын беріктендіру мақсатында қолдану керек.
Оңтүстік - Шығыс Азияның елдерімен, қатынасы ХХІ ғасырда осы регионда атқаратын ролін ескере отырып құрылуы керек. Қазақстан, қол жеткен екі жақты және көп тарапты келісімдерге сүйене отырып, Қытаймен тату көршілік қатынасты қолдауы қажет, Жапониямен, Кореямен және басқа елдермен байланыстарын дамытуы керек, республиканың Оңтүстік - Шығыс Азия регионының саяси, экономикалық, әскери ұйымдарына енуіне ұмтылуы керек.
Еуропада Қазақстанның Германиямен, Франциямен, Ұлыбританиямен, Италиямен, Австриямен және басқада елдермен ЕС қатынастары жаңа импульс алды.
Балтия елдерімен байланыс дамуда, бұрыңғы СЭВ қатысушы-елдерімен байланыста - Венгрямен, Польшамен, Болгариямен, Чехиямен, Словакиямен және Румыниямен бұрынғыша ұсталады.
Қазақстандық сыртқы саясаттың басты басымдылығының бірі оның ірі дүниежүзілік державамен өзара қатынасының дамуы болып табылады - Америка Құрама Штаттарымен. Орталық Азиядағы мемлекеттердің ішінен жалғыз Қазақстан өзінің қатынасын онымен серіктестік деңгейге қоя алды. Заң жүзінде ол демократиялық серіктестік туралы Хартиямен бекітілген.
Босқындар проблемасы көкейтесті проблемалардың бірі болып табылады, оның айналасында көптеген жылдардан бері мемлекеттердің саясаттық, экономикалық, ұлттық және басқа мүдделерімен байланысты, шиеленіскен және сөнбейтін күрес жүруде. Босқындар проблемасын шеше отырып, құқықпен анықталған қорғау құралдарын орнықтыра отырып, мемлекет, бәрінен бұрын, адам мен азаматтың еркіндігі мен құқығын сақтау қажеттігін жетешілікке алады.
Адам құқығын қорғау саласында, барынша маңызды өзгерістер, екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болды. 1945 жылы Сан-Францискодағы конференцияда қабылданған БҰҰ жарғысына, келесі ереже енгізілді: Біріккен Ұлттар Ұйымының ұстанатын мақсаты экономикалық, әлеуметтік, мәдениеттік және гуманитарлық сипаттағы халықаралық проблемаларды шешіде халықаралық ынтымақтастықты және адам құқығын қадірлеуді дамыту және қолдау, нәсіліне, жынысына, тіліне және дініне қарамай, барлығы үшін негізгі еркіндікті жүзеге асыру. Бұл ереженің босқындар проблемасына тікелей қатысы бар. Босқындар құбылысы бүгінгі күні объективті сипатта, өйткені дүниежүзіндегі көптеген катаклизмалармен (үркіншіліктермен) шартталады. Көбейіп кеткен соғыстар, дүлей апаттар, өмір сүрудегі экономикалық жағдайлардың қиындауы және басқа көптеген құбылыстар, қауіпсіз және жалпы адамдық қажетсінуге жауап беретін, өмір жағдайы болатын, тұратын орын іздеуші адамдар - босқындар ағымы пайда болатын жағдайды жасайды.
Босқындар сияқты, мұндай категориядағы адамдардың болуы, мемлекеттер үшін құқықтық салдар ғана жасап қоймай, сонымен қатар оларды қорғау бойынша құқықтық пен жауапкершілікті де қосады. Қазіргі кезде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz