Дебиторлық берешектер бойынша есеп айырысулар есебі мен аудиті

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 77 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Есеп және аудит кафедрасы

Диплом жұмысы

ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕР БОЙЫНША ЕСЕП АЙЫРЫСУЛАР ЕСЕБІ МЕН АУДИТІ

Орындаған,

3 курс студенті Иембердиева А.

Ғылыми жетекші,

аға оқытушы Арыстамбаева А. З.

Норма бақылаушы Оңдаш А. О.

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі,

э. ғ. к., PhD докторы Товма Н. А.

Алматы, 2010

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ 3

1 ҰЙЫМНЫҢ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕР ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СҰРАҚТАРЫ

1. 1 Дебиторлық берешек түсінігі және экономикалық мәні 6

1. 2 «Энергонадзор» АӨК-і қызметінің сипаттамасы 11

1. 3 Ұйымның есеп саясаты 16

2 ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕР ЕСЕБІ

2. 1 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық

берешектерінің есебі 22

2. 2 Есепті сомалар бойынша дебиторлық берешектер есебі 30

2. 3 Дебиторлық берешектер есебін автоматты түрде жүргізу 42

3. ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕР ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ

3. 1 Дебиторлық берешектер есебі аудитінің ұйымдастырылуы 46

3. 2 Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің

дебиторлық берешектерінің аудиті 50

ҚОРЫТЫНДЫ 68

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ 71

ҚОСЫМШАЛАР 73

КІРІСПЕ

Қазіргі заманда әрбір Қазақстан азаматы үшін экономика нарықтық жолға түсіп, тек нарық заңына сәйкес қызмет атқаратыны құпия емес. Нарықтық қатынас жағдайында экономикалық қызметтің ортасы - бүкіл экономиканың негізі болып келетін ұйымға аударылды. Нарықтық қатынасқа көшу, жекешелендіру үрдісі, экономиканы басқару құрылымының өзгеруі салалық министрліктердің жойылуы және осыған қатысты бақылау жүйесі ұйымының тәуелсіз өркендеуіне, дамуына үлкен септігін тигізді. Нарықтық жағдайда және нақты бәсекелестікте мемлекеттік органдардың, ұйымның қаржылық жағдайына араласуы шектеулі болып келеді. Ұйымның шаруашылық субъект ретінде статусының күшеюі, ұйымға көптеген қаржылық және өндірістік сұрақтарды өздігінен шешуге мүмкіндік береді. Бұл мәселелерді шешу көбінесе бухгалтерлік есеп пен экономикалық ақпарат негізінде құрылған. Ол міндетті түрде нақты, шынайы болуы қажет. Осы ақпарат капитал нарығының жұмысының тиімділігін арттырып, қолданған экономикалық шешімдердің нәтижелерін болжауға мүмкіндік береді.

Нарықтық қатынастар жағдайында ұйымдардағы бухгалтерлік есептің маңызы ерекше зор. Ұйымдардағы бухгалтерлік есеп жұмысы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жөніндегі», «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер жөніндегі» Қазақстан Республикасының заңдарына және халықаралық немесе ұлттық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес, бухгалтерлік есептің Типтік шоттар жоспары мен ұйымның есеп саясаты негізінде жүзеге асырылады.

Әлемдік дағдарыстық экономикалық қатынастар орныққан қазіргі жағдайда да жеке ұйымның алатын орны ерекше. Дағдарыстық жағдай тек бір ұйым көлемінде ғана емес жалпы бір ел ішінде, немесе бірнеше елдер арасындағы қарыз қаражаттарының есебін жүргізуде, қарыздардың уақыттылы және толық көлемде қайтарылуы мәселелерінде ерекше мұқияттылықты талап етеді. Осындай қатынастар жағдайында ұйымдар үшін өз өнімдерін, тауарлары, жұмыстары мен қызметтерін өткізуге жағдай жасаулары қажет. Яғни, келісім-мәмілелерін жасау барысында қарыз алушының төлем қабілеттілігін айқындап алған жөн. Кез-келген қате ұйымның қаржылық жағдайына нұқсан келтіруі мүмкін.

Жоғарыда айтылғандай, ұйымның қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық берешектердың айналымы жатқызылады. Дебиторлық берешек соған байланысты алынатын табыс сомасы танылған жағдайда ғана анықталады. Дебиторлық берешектер сатылған өнімдер мен тауарлардың құнынан баға жеңілдіктерін және қайтарылған тауарлар құнын алып тастағандағы қалдық сома бойынша есептеледі. Ұйымдар өз өнімдерін, тауарларын сатқан кезде кейде сатып алушыға баға жеңілдіктерін береді. Ұйымдардың мұндай қадамға баруының басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын өнім көлемін ұлғайту болып табылады. Сонымен қатар, баға жеңілдіктерін пайдалану ұйымның күмәнді берешектеры сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжірибеде баға жеңілдіктері термині мен бірге сауда жеңілдігі термині қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізуші елдерде сауда жеңілдігі тауарларды сатудағы жарнама ретінде қолданылады.

Дебиторлық берешектердың пайда болатын маңыды бөлігі ұйымның өз қызметкерлерімен есеп айырысуы деп танылады. Себебі, күнделікті басқару-әкімшілік мақсатта жедел шешілуге тиісті мәселелер үшін өз қызметкерлерінің еңбегін пайдалануға тура келеді, яғни оларды іс сапарға жіберу, немесе өкілдерді күтіп алу шығындарын басқаруда пайдаланылады.

Дебиторлық берешек үш топқа бөлінеді: алынуға тиісті шоттар, алынған вексельдер және басқалар.

Алынуға тиісті шоттарға ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке және ұйымның ақшалай емес активтеріне деген талаптары кіреді. Дебиторлық берешек алынуға тиісті шоттарды төлеу мерзіміне немесе берешекты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ мерзімді болады. Әдетте дебиторлық берешек шот-фактуралармен расталады. «Алынған вексельдер» бабы ресми берешектық міндетемелермен расталады.

Дипломдық жұмысты жазу барысында ұйымдардағы дебиторлық берешектердың қазіргі нарықтық экономика жағдайында ұйымдастырылуы, есебі мен оны аудиттік тексеру туралы мәліметтерді қарастырдым.

Дипломдық жұмыс орындау барысында алдыға қойылған міндеттер:

Дебиторлық берешектер түсінігін ашып, оның түрлерін қарастыру;
Дебиторлық берешектердің пайда болу себептерін анықтап, мерзімді өтелуіне ықпал ететін факторларды анықтау;
Дебиторлардың төлеу мерзімі өтіп кеткен шоттарын зерттеу және төлету бойынша жасалынатын іс-шараларды ұйымдастыру;
Күмәнді дебиторлық берешектерды зерттеп, өтелуін талап ету.
Зерттеліп отырған ұйымдағы дебиторлық берешектердың пайда болуын анықтап, талдамалы есебін ұйымдастырып, жойылуына бақылау жасау.
Дебиторлық берешектер есебінің аудитін ұйымдастыруды қарастыру;
Дебиторлық берешектер есебінің аудиторлық тексеру әдістемесін қарастыру.

Жұмыстың құрылымына қарай, бірінші бөлімде дебиторлық берешектер түсініг, экономикалық мәні қарастырылған. Және де ұйымға сипаттама берерліктей негізгі көрсеткіштері келтірілген. Сонымен қатар, ұйымның есеп саясатында дебиторлық берешектер есебінің қаншалықты қаралғаны көрсетілген.

Екінші бөлім дебиторлық берешектердың есебін жүргізу болып табылады. Дебиторлық берешектер бухгалтерлік есептің бас типтік жоспарының үшінші бөлімінде орналасқан. Дипломдық жұмыстың бұл бөлімінде «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің берешекы», «Күдікті берешектер бойынша резервтер», еншілес (тәуелді) ұйымдардың берешегі», «Алдағы кезең шығындары» мен «Берілген аванстар» есебінің жүргізілуі туралы мәліметтер, олардың құжаттармен рәсімделуі туралы ақпараттар қамтылған.

Үшінші бөлім «Дебиторлық берешектердың аудиті» деп аталады және ол бөлімде сатып-өткізу және қаржылық нәтижелердің құралу циклы шоттарының өзара байланысы мен оларды аудиттік тексеруден өткізу жайлы ақпараттар қамтылған.

Жұмысты орындау бүгінгі Қазақстан Республикасының аумағында қолданылып отырған заңдылықтар мен нормативтік актілердің негізінде, отандық және шет елдік экономист ғалымдардың еңбектері мен «Энергонадзор» Агроөнеркәсіп кешенінің нақты мәліметтеріне сүйене отырып жүзеге асырылған. Дипломдық жұмыс көлемі бойынша 72 бетте орындалған, оның ішінде 15кесте, 4 сурет, 3 қосымша бет бар.

1 ҰЙЫМНЫҢ СИПАТТАМАСЫ ЖӘНЕ ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕКТЕР ЕСЕБІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СҰРАҚТАРЫ

1. 1 Дебиторлық берешек түсінігі және экономикалық мәні

Ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ берешектеры - дебиторлық берешектер (Алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы ұйымдарға дебиторлық берешегі бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Өтелетін уақытына қарай алынуға тиісті дебиторлық берешектер ағымдағы және алынуға тиісті болып екіге бөлінеді. Бұл берешектер есебі «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық берешегі» бөлімінің шоттарында есептеледі. [8]

Дебиторлық берешектердің негізгі түрлерін келесі суреттен көруге болады.

Сурет 1. Дебиторлық берешектердің негізгі түрлері

Суреттен көріп отырғанымыздай, дебиторлық берешектерді жіктеудің негізгі екі белгісі бар. Бірінші белгісі бойынша, яғни өтеу мерззіміне қатысты дебиторлық берешектер қысқа және ұзақ мерзімді болып екі түрге бөлінеді. Екінші белгісі бойынша, яғни саудаға қатысына қарай дебиторлық берешектердің екі түрі пайда болады:

Саудалық берешек - ұйымның әдеттегі қызметін жүргізуі барысында сатылған тауарлар мен қызметтер үшін сатып алушылар тарапынан қарыз сомасы болып табылады.
Саудалық емес берешек - ұйымның лауазымды адамдарына, немесе басқа де жеке тұлғаларға берілген қарыз, несие, аванстар бойынша пайда болатын берешек түрі.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелетін) дебиторлық берешектер ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:

- ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;

- тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті берешектер;

- вексельдер бойынша алынуға тиісті берешектер;

- негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық берешектер;

- басқадай дебиторлық берешектер.

Ұйымның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұйымға вексель бойынша төлейтін ресми берешегі болып есептелінеді. Алынуға тиісті шоттар бойынша берешектер (дебиторлық берешек) иелік ету құқығымен қоса, заңды құқығымен байланысты актив болып саналады.

Ұйымның қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық берешектер айналымы жатады. Дебиторлық берешектер айналымы деп дебиторлық берешектің есептелген уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзім күндерінің санын айтамыз. Ұйымның дебиторлық берешегі оған байланысты кіріс танылған жағдайда ғана анықталады. Дебиторлық берешектер сатылған өнімдер мен тауардың құнының баға жеңілдіктерін және қайтарылған тауарлардың құнын алып тастағандағы қалдық сома бойынша есептеледі. Бір жылдам астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық берешектер «Ұзақ мерзімді дебиторлық берешектер» болып есептеледі. Дебиторлық берешектің пайда болған уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзімге байланысты пайыздар бойынша кіріс көп жағдайларда ескерілмейді. Ұйымдар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін береді. Ұйымдардың бұндай қадамға баруының басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын тауарларының көлемін арттыру болып табылады. Сонымен қатар баға жеңілдіктерін пайдалану ұйымның күмәнді берешектерының сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжірибеде баға жеңілдіктері (скидки) терминімен (сөзімен) бірге сауда жеңілдігі термині (сөзі) қатар қолданылады. Ұйымдардың сауда жеңілдігін қолдануының мақсаты баға жеңілдіктерін пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады. [11]

Сауда жеңілдігі әртүрлі сатып алушылар топтары үшін әртүрлі өнім көлемдерінің бағасын жарнамалау деп түсінуге де болады. Көтерме сауда каталогында әдетте тек бір ғана шот-фактуралық баға жазылады. Одан кейін клиенттер саны мен тапсырыс жасалған тауар көлеміне қатысты әртүрлі жеңілдіктер жарияланады. Мұндай жағдайда тауар бағасы төмендетіледі де шот-фактура жеңілдікті ескере отырып толтырылады, яғни, дебиторлық берешектің мөлшері шот-фактурада көрсетілген сомаға тең болады.

Кей жағдайларда ұйымдар ақшалай жеңілдіктер (сатудан жеңілдік) ұсынады. Мұндай жағдайда тауар көлеміне қатысты емес, керісінше төлем мерзіміне қатысты жеңілдік беріледі. Сатып алушы қаншалықты жылдам төлем жасаса, соншалықты белгілі-бір пайыз мөлшерінде жеңілдік алады. Осындай жағдайда бастапқыда дебиторлық берешек пен табыс мөлшері толық көлемде көрсетіледі де, кейін жеңілдік берілгеннен кейін нақты алынған ақша қаражаттарының сомасы берілген жеңілдік мөлшеріне азайтылады.

Тауарды қайтару құқығы кепілдендірілген. Бұл белгілі-бір салалардағы бәсеке қабілеттілікті қамтамасыз ету үшін қажет болатын жалпы маркетингтік бағдарламаның бір бөлшегі болып табылады. Кейбір жағдайларда сапасының төмендігінен немесе тауарлардың ақау болу себебінен сатылған тауарларды қайтаруға тура келеді. Бұндай тауарларды қайтарып алу сатушы ұйымдар үшін тиімсіз болады. Сондықтан да ұйым сатып алушы заңды немесе жеке тұлғаның осы тауарлар бойынша берешек сомаларының мөлшерін қысқарту туралы талабын қабылдауға келісуіне тура келеді. Әрине аталған жеңілдікті жасау ұйымның келіп түсуге тиісті табыстарының көлемін азайтатындығы сөзсіз. Бұл жағдайда ұйымның бухгалтериясында жасалынған жеңілдік сомасына:

Д-т: 6030 «Баға шегерімі»

К-т: 1210 «Алынуға тиісті берешектер» түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.

Егер сатылған тауар ұйымға қайтарылған болса, ол үшін жазылатын бухгалтерлік жазу мына түрде бейнеленеді:

Д-т: 6020 «Сатылған тауарлардың қайтарылымы»

К-т: 1210 «Алынуға тиісті берешектер»

Заңнамалық нормативтік актілерде «дебиторлық берешектерді иелік ету құқықтарымен қоса, заңды құқықтарына байланысты актив деп санаса, ҚР-ның Қаржы Министрлігінің 21 маусым 2007 жылғы №217 бұйрығында сатып алшылардың ұйым алдындағы міндеттемесі деп көсетілген. Яғни «дебиторлық берешек» дегеніміз, бұл - иелік ету құқын қосқандағы заңды құқықтармен байланысты активте қамтылған болашақтағы экономикалық тиімділік болып табылады.

Мысалы: американдық FASB- пен (қаржылық есептің стандарттарын жасау бойынша құрылған кеңесі) сәйкес, дебиторлық берешектер активтер ретінде маңызды үш сипаттамаға ие болады:

- ол, ақша қаражаттарының тікелей немесе жанама өсуіне мүмкіндікті қамтамасыз ететін (немесе басқа активтермен бірге) болашақтағы тиімділікті қамтиды;

- активтер дегеніміз - ұйым басқара алатын ресурстары болып табылады. Тиімділікке деген немесе потенциалдық қызметтерге деген құқықтар, заңды болуы немесе оларды алудың заңды дәлелдемелері болуы қажет.

Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық берешектер ұзақ мерзімді активтердегі «Ұзақ мерзімді дебиторлық берешектер» бабына енгізілуі мүмкін.

Дебиторлық берешектер есебіне мына төмендегі аталған есептілік тіркелімдер (регистірлер, құжаттар) пайдаланылады: [3]

№7 Журнал - ордер - 1250 -«Қызметкерлердің қысқа мерзімді дебиторлық берешегі»-деп аталатын шоттың кредиті бойынша;

№8 Журнал - ордер - 1420- «Қосылған құн салығы»- деп аталатын шоттың, 1270- «Алынуға тиісті қысқа мерзімді сыйақылар»- деп аталатын шоттың, 1280-«Өзге де қысқа мерзімді дебиторлық берешек»- деп аталатын бөлімше шотының және «Берілген аванстар» бас шотындағы бөлімше шоттарының кредиті бойынша;

№8 Журнал - ордерге қосымша ведомость - «Берілген аванстар» бас шотындағы бөлімше шоттарының дебеті бойынша;

№10 Журнал -ордер -«Күдікті берешектер бойынша резерв» бас шотының бөлімше шоттары және «Алдағы кезең шығындары» бас шотының бөлімше шоттарының кредиті бойынша;

№11 Журнал - ордер «Сатып алушылар және тапсырыс берушілердің берешекы» бас шотындағы бөлімше шоттарының және «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық берешекы» бас шотындағы бөлімше шоттарының кредиті бойынша жүргізіледі.

Тауарды жіберуші мен қабылдаушы арасындағы есеп айырысулар келісім шартта көрсетілген талаптарға сай банктегі ақшалай емес есеп айырысу келісім шарт міндеттемелері бойынша жүргізіледі.

Банктегі ақшалай емес есеп айырысу және құжат айналысы регламенттеледі. Қазақстан Республикасындағы ақшалай емес есеп айырысулар және Қазақстан Республикасының териториясында төлем құжаттары, ақшалай емес есеп айырысулары және ақшалай аударымдар.

Көрсетілген нормативті құжаттар келісімшартқа тіркеліп қойылады және банктің келісім шартқа араласпауын көрсетеді.

Төлеуші мен қабылдап алушының орналасқан жеріне байланысты есеп айырысуларды бірқалалық және басқа қалалық деп бөледі. Ұйымдар мен кәсіпорындар арасындағы есеп айырысуларды бір банк жүзеге асыратын және бір жерде орналасқан болса бір қалалық болады.

Ұйымдар мен кәсіпорындар арасындағы есеп айырысуларды әртүрлі пункттерде орналасқан банктер жүргізетін болса басқа қалалық болып табылады.

Бір қалалық және басқа қалалық есеп айырысуларда келесі негізгі ақшалай емес есеп айырысу формалары ұсынылады: төлем тапсырыстары, чектер, төлем талап-тапсырыстары, транспорт және теміржол жүк құжаттары бойынша есеп айырысулары бойынша талаптар.

Вексель бойынша есеп айырысу нарықтық экономикада төлем құжаттарының дамып жатқан түрі. Вексель бұл вексель айналымы жолымен берілетін комерциялық несиенің түрі. Яғни белгілі бір соманы алдын ала келісілген мерзімде және белгіленген жерде төлейтіндігі туралы борышқордың қарыздық міндеттемесі.

Вексель беруші заңды немесе жеке тұлға. Вексель ұстаушы вексельді ұстаушы яғни вексельде көрсетілген соманы алушы. Вексельді шығару және оның айналысы Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының вексель айналысы» туралы заңымен реттеледі. Вексельдің екі түрі бар жай (соло) және аудармалы (тратта) . Жай вексель оны борышкер жазып береді және оған қол қояды. Вексель берушінің міндеті ол бірінші сұраған кезде төлем жүргізу. [10]

Аудармалы вексель бұл вексельде көрсетілген соманы белгіленген мерзімде ұсынушыға немесе үшінші тұлғаға төлеу жөніндегі кредитордың борышкерге берген бұйрығы.

Вексельдің келесі реквизиттері болуы керек: вексель аты құжатқа тіркелген, берілген соманы төлеу туралы бұйрық, кім төлеуі керек, төлем мерзімі, кімге төленетіннің аты, векселді құру мерзімі мен жері, вексель берушінің қолы.

Жоғарыда көрсетілген талаптардың бірі көрсетілмесе онда вексель жарамсыз болып табылады.

Аудармалы вексельді төлеуші табыстау қолының көмегімен акцептеуге тиіс. Аудармалы вексель келесі мерзімде төлемге берілуі мүмкін: ұсынғанда (белгілі бір уақытта) ; құралғаннан кейін белгіленген уақытта; белгіленген күні;

Аудармалы вексель бірнеше экземплярда берілуі мүмкін. Бұл экземплярлар номермен белгіленуі керек. Олардың әрбіреуі бөлек вексерь ретінде қаралады. Егер де вексельде оның бір экземплярда берілгендігі жазылмаса онда вексель алушы оның бірнеше экземплярда берілуін талап етуі мүмкін. Бұл жағдайда ол өзінің индосантына сұрауы керек. Индосаттар міндетті түрде экземпляр жасап беруі керек.

Индоссант әртүрлі тұлғаларға экземплярларды берген және одан кейінгі индоссанттар өздері қол қойған экземплярлар үшін жауапты.

Бір экземплярды акцептеуге жіберген адам басқа экземплярда ол кімде екенін жазу керек. Соңғы тұлға экземплярды заңды ұстаушыға беру керек. Егер тұлға адам бас тартса онда ұстаушы экземпляр оған берілгендігі туралы иск береді. Аудармалы вексельүшінші тұлғаның тұрғылықты жерінде немесе басқа да жақта төленуге келе береді.

Вексель сомасына сыйақы вексельде көрсетілуі керек, ал ол көрсетілмеген болса онда көрсетілмеген ретінде саналады. Сыйақы аударманы вексель құрылғаннан бастап саналады. Егер вексельде көрсетілген сомма жазбашада санмен жазылған болса онда келіспеушілік туындаған жағдайда жазбаша жазылған сома дұрыс деп саналады.

Вексель беруші акцепт және төлем үшін де жауапты. Әр вексель егер де ол бұйрық бойынша берілмеген болса да индосамент арқылы беріледі. Индосамент вексельдің барлық құқығын аударады. Егер индосамент банктік болса онда вексель беруші өз атымен немесе басқа бір тұлғаның атымен бланк толтыра алады және үшінші тұлғаға вексельді бере алады бланкті толтырмай және индосаментті аяқтамай. Индосамент акцепт және төлем үшін жауап береді егер басқа жағдай жасалмайтын болса. Ол алдағы индосаментке тыйым салуы мүмкін бұл жағдайда вексель индосерленген тұлғалар алдында ол жауапты емес. Аудармалы вексельді ұстаушы вексельді ұстаушы болып саналады. Егер индосаментте «алуға валюта» «инкассаға» «сенім артқан» деген жазулар бар болса онда вексель ұстаушы барлық құқықтарды орындай алады, бірақ индоситей алмайды.

Әр бір аударма вексельде мерзімі көрсетілуі де корсетілмеуі де мүмкін. Төленуі тиіс вексель бір жыл ішінде акцептіге ұсынылуы керек (берілген күннен) . Вексель беруші оның уақытын ұзартуы да қысқартуы да мүмкін. Вексель мерзімін индосаментте қысқартуы да мүмкін. Жыл ішінде вексель акцептіге берілмесе онда вексель ұстаушы құқығынан айырылады.

Акцепт аудармалы вексельді келесі келесі бетінде «акцептелді» деген жазуымен белгіленеді. Төлем акцептісі вексель ұстаушыға ондағы көрсетілген соманы алуға құқық береді. Төлеуші акцепт арқылы вексельді уақытында төлеуді мойнына алады.

1. 2 «Энергонадзор» АӨК-і қызметінің сипаттамасы

«» жаупкершілігі шектеулі серіктестігі Алматы қаласында Нусипбеков көшесі, 84/2 үйде орналасқан. Жарғысы бойынша негізгі қызметі тауарларды (жұмыстар, қызметтерді) сату болып табылады.

Ұйым заңды тұлға болып табылғандықтан меншiгiнде оқшауланған мүлкi өз мiндеттемелерi бойынша жауап бередi, өз атынан мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтарды иеленедi және жүзеге асырады, мiндеттерге ие болады, сотта талапкер және жауапкер болады.

Ұйым өз қызметінде ҚР заңдарын және орындалуы міндетті атқарушы билік органдарының актілерін басшылыққа алады. Ұйым мемлекеттік тіркеуден өткен сәттен бастап заңды тұлғаның құқыктары мен міндеттерін алады. [13]

Ұйым толық шаруашылық есеп, өзін-өзі қаржыландыру және өз шығынның өзі өтеуі негізінде әрекет ететін дербес шаруашылық бірлік болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.