Ақша-несие саясаты жайлы мәлімет

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 106 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Экономика және бизнес факультеті

Менеджмент және бизнес кафедрасы

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

Ақша-несие саясаты

Орындаған:

4 курс студенті Жапарқұлова Д. Р.

Ғылыми жетекшісі,

э. ғ. д., профессор Тұмбай Ж. О.

Норма бақылаушы Жұмағазиева А. Ғ.

Кафедра меңгерушісі

э. ғ. д., профессор Кубаев К. Е.

Алматы, 2009

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1. АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 5

1. 1. Ақша-несие саясаты және оның негізгі тұжырымдамалары . . . 5

1. 2. Ақша-несие саясатының әдістері мен құралдары . . . 9

1. 3. Дамыған шет елдердегі ақша-несие саясатының ерекшеліктері . . . 17

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АҚША-НЕСИЕ

САЯСАТЫН ЖҮРГІЗУ ТӘЖІРИБЕСІН ТАЛДАУ . . . 26

2. 1. Қазақстан Республикасындағы ақша-несие саясатын іске асыру

кезеңдері . . . 26

2. 2. Инфляцияны болжау және оны Қазақстан Республикасында ендіру

нәтижелері . . . 37

2. 3. Қазақстан Республикасындағы валюталық реттеудің

жаңа бағыт-бағдарлары . . . 46

3. АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ

БАҒЫТТАРЫ . . . 52

3. 1. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ақша-несие саясатының

негізгі бағыттары . . . 52

3. 2 Ақша-несие саясатының 2009-2010 жылдарға арналған негізгі

көрсеткіштерінің болжамы . . . 64

3. 3. Ақша-несие саясатының мемлекеттік реттеу бағыттыры . . . 70

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 86

ӘДЕБИЕТТЕР . . . 89

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасында ақша-несие саясатын жүргізудің қажеттілігі оның макроэкономикалық көрсеткіштеріне дұрыс баға беру тұрғысынан айқындалады. Ол мемлекеттің нарықтық қатынастарына көшуінен бастап көкейкесті әрі өзекті мәселе бола бастады. Нарықтық экономикаға көшу жағдайында мемлекеттік реттеудің алатын орны мен атқаратын рөлі арта түсті, яғни, оның қаржы көлемінің баға деңгейіне ықпалы күшейді. Қазіргі кездегі экономикалық процестердің күрделілігі мен қарама-қарсылығы экономиканың мемлекеттік реттеудің баламалы жүйесін әзірлеуді қажет етеді. Себебі бұл салада әзірленген тұжырымдамалар қаржылық жүйенің тұрақтылығы жағдайына негізделген және көбінесе онда экономиканың нақты секторларымен өзара байланысы қарастырылмаған.

Ақша - несие саясаты - мемлекеттің экономикалық саясатының құрамдас бөлігі, ол инфляциямен күресуге, ұлттық валюта курсын көтеруге, нарықтың дұрыс қызмет етуіне қалыпты қаржы жағдайын туғызуға бағытталған. Өндірістік дамыған елдерде экономиканы реттеу жүйесінде ақша-несие саясаты белсенді түрде қолданылып жатыр. Бұл саясат, тарихи тұрғыдан алғанда, экономиканы реттеудің ең алғашқы формасы. Ақша-несие саясатының тиімділігі әр түрлі тұрғыда қарастырылады. Тарихи тұрғыдан алғанда, оның мүмкіншіліктері 1930 жылдардағы әлемдік экономикалық дағадарыстың уақытында танылған, сол кезде оның ролі қайта қарастырылған. Теориялық көзқарастан алғанда, оны зерттеу макроэкономикалық көрсеткіштердің ақшалай айналымдарына тәуелділігін көрсетті: айналыстғы ақша санының өзгеруі өндіріске, айырбасқа, тұтынуға, жалпы сұранысқа әсер ете алады. Эмпирикалық тұрғыдан алсақ, екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі инфляция пайыз мөлшерлемесінің төмеңгі деңгейінде экспансиялық ақша-несие саясатымен жүргізілген, ал рестриктивті саясат оның дамуына жол бермейтін белгілерді көрсеткен. Осыдан ақша-несие саясатының басты мақсаты келіп шығады, ол- жұмыссыздықты болдырмау мен инфляцияны ауыздықтау сынды макрозкономикалық мәселердің дұрыс шешіліп, халықтың тұрмыс жағдайын жақсартуға септігін тигізеді.

Ұлттық банк Қазақстанда заң түрінде ақша-несилік реттеудің органы болып табылады. Реттеудің объектісі - айналымдағы ақша массасының көлемі және құрылымы. Заң жүзінде Ұлттық банктің ақша-несилік ставкаға әсер ететін экономикалық құралдары белгіленген: несиелер бойынша міндетті резервтердің және есепке алу ставкаларының нормасын белгілеу, банктер үшін экономикалық нормативтерді белгілеу, құнды қағаздармен операциялар жүргізу. Ақша-несиелік реттеудің осы шаралары әлемдік тәжірибеге мәлім және олар көп елдерде қолданылып отыр.

Қазіргі таңда экономикалық процестердің күрделілігі мен қарама-қарсылығы экономиканы мемлекеттік реттеудің баламалы жүйесін әзірлеуді қажет етеді, өйткені бұл салада әзірленген тұжырымдамалар қаржылық жүйенің тұрақтылығы жағдайына негізделген және көбінесе онда экономиканың нақты секторларымен өзара байланысы қарастырылмаған. Ақша-несие саясаты макроэкономиканы реттеудің өзіндік тәсілі ретінде қарастырылады.

Қазіргі кезеңде еліміздің қаржы секторы өз дамуының жаңа деңгейінде тұр және оның болашақта нәтижелі жұмыс атқаруына бағытталған реформалардың көпшілігі жүзеге асырылды. Қазақстандық экономикада ақша-несиелік реттеу сұрақтарының өзектілігі белгілі бір деңгейде ақша-несие саясатын жасау кезінде талдау және болжау әдістерін, сонымен бірге оны іске асыру механизмдерін жетілдіру қажеттіліктерімен анықталады. Сондықтан да бұл қазіргі таңда өзекті мәселе болып табылатыны анық.

Елдің әлеуметтік-экономикалық даму мақсатының, соның негізінде қалыптасатын мемлекеттік бюджет саясатының, салық саясатының, қаржы саясатының мехнанизмінің іске асуының тиімділігі - Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі жүргізетін ақша-несие саясатына тікелей байланысты, сондай-ақ дұрыс жолға қойылған ақша-несие саясаты қаржы жүйесінің тұрақтылығы мен экономикалық өсуді қамтамасыз ететін бірден-бір фактор болып табылады.

Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың тұжырымдамасына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің алдына ақша-несие саясатының негізгі құралдарын жетілдіру және оны Еуропалық Одақ елдерінің стандарттарына жақындату мақсаты қойылды. Бұл бағыттағы маңызды аспект экономиканың нақты секторының қаржы ресурстарына деген қажеттіліктерін қанағаттандыратын және еркін бәсеке жағдайларында қаржы институттары сапалы қызмет көрсететін, тұрақты және тиімді жұмыс істейтін қаржы жүйесін қалыптастыру болып табылады. Бұл Ұлттық Банктің іс-шаралар жоспарында көзделген іс-шаралары қабылданған ақша-несие саясатының 2009-2010 жылдарға арналған негізгі бағыттарымен тығыз байланысты. Ақша-несие саясатының мәні елдегі ақша тепе-теңдігін, яғни, сұраныс пен ұсыныстың арасындағы тепе-теңдікті, инфляцияны мақсатты макро экономикалық көрсеткішке сәйкес келетін деңгейде ұстап тұру болып табылады. Дәлелді болжамдар ақша-несие саясатының негізгі мақсатына қол жеткізуге көмектесетін ақша-несие саясатының құралдарын таңдауға мүмкіндік береді. Осыған байланысты ақша-несие саясатының экономиканың нақты секторына ықпал ету нәтижесін болжау техникасын әзірлеу өзекті проблема болып табылады.

Ақша-несие саясатының мақсаты өндірістің өсуінің қалаулы деңгейіне немесе қалаулы өсу қарқынына, бағалар деңгейіне, валюта бағамына немесе төлем балансының ахуалына жету болуы мүмкін. Ақша-несие саясатының әдістері орталық банк алатын пайыздық мөлшерлемені белгілеу, ақша массасының қозғалысын бақылау үшін бағалы қағаздарды сату мен сатып алу және банктер мен басқа қаржы институттарына арналған міндетті сақтық қаражатының нормаларын өзгерту болып табылады.

1 АҚША-НЕСИЕ САЯСАТЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Ақша-несие саясаты және оның негізгі тұжырымдамалары

Ақша-несие саясатының мәні елдегі ақша тепе-теңдігін, яғни, сұраныс пен ұсыныстың арасындағы тепе-теңдікті, инфляцияны мақсатты макро экономикалық көрсеткішке сәйкес келетін деңгейде ұстап тұру болып табылады. Дәлелді болжамдар ақша-несие саясатының негізгі мақсатына қол жеткізуге көмектесетін ақша-несие саясатының құралдарын таңдауға мүмкіндік береді. Осыған байланысты ақша-несие саясатының экономиканың нақты секторына ықпал ету нәтижесін болжау техникасын әзірлеу өзекті проблема болып табылады.

Орталық банктің экономикалық белсенділікке ықпал ететін негізгі макроэкономикалық көрсеткіштеріне ақша базасы, ресми ставкалар, ашық нарықтағы операциялар (атап айтқанда бағалы қағаздар шығару), резервтік талаптардың нормативі, банктерден тартылатын депозиттер және банктерге берілетін несиелер көлемі, валюталық интервенция жататыны белгілі.

Соңғы уақытта көптеген орталық банктер пайыздық қойылымдар арқылы монетарлық импульстар беруге ерекше назар аударады. Орталық банктің құралдары бойынша пайыздық қойылымдардың өзгеруі ақша нарығы қойылымдарының өзгеруіне әкеп соғады және жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсынысқа ықпал етеді. Орталық банк меншікті ақша ресурстарының бағасын көтере немесе төмендете отырып (ресми қойылымдар), банктерге ақша тартуға мүмкіндік жасайды немесе банктердің орталық банктің несиелік ресурстарын пайдалануын ынталандырады. Яғни, орталық банк ресми қойылымдарды реттей отырып, өтімділік деңгейіне, сол сияқты инфляцияға да ықпал етеді. Осы ықпал ету дәрежесі біршама дәрежеде қаржы нарығының құрылымына және оның күтулеріне қатысты болады.

Бұрынғы Кеңестік Социалистік Республикалар Одағында (одан әрі КСРО) тиісінше, ҚазақССР-да бір деңгейлі банк жүйесі болды, ол Мемлекеттік банк, Сыртқы сауда банкінен және Құрылыс банкінен тұрды. КСРО мемлекеттік банкі елдің бас банкі және ақша-несие саясатының әдіснамалық басшылығының орталығы болды. Ол қолма-қолсыз есептесулердің ұйымдастырылуы мен жүргізілуін бақылады, пайыздық саясаттың қағидаларын, несиелік жоспарлау мен қысқа және ұзақ мерзімді несиелеудің жағдайын анықтады. Сыртқы сауда банкі экспорттық-импорттық операциялар бойынша есептесулерді ұйымдастыру мен жүзеге асыруды қамтамасыз етті. Құрылыс банкі мемлекеттік банктің несиелік саясат, халық шаруашылығына негізгі қаржы жұмсау бойынша шешімдерін орындады.

Тәуелсіздік алғаннан соң, 1990 жылдардың басында, Қазақстанда банк жүйесін реформалау қажеттігі туындады, бұл көбіне нарықтық қарым-қатынасқа көшумен байланысты болды. Осы ретте, Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуына заңнамалық негіз болған 1990 жылы «ҚазақССР-ғы банктер мен банк қызметі туралы» Заң қабылданды. Аталған заңмен алғашқы рет коммерциялық банктерге анықтама беріліп, басқа да несиелік мекемелерді (несиелік кооперативтер, зейнетақы, инвестициялық қорлар) құруға, жеке меншік, сонымен қатар, шетелдік капиталдың қатысуымен банктер ашуға рұқсат етілді. Заңмен ҚазақССР-ның Мемлекеттік банкінің негізгі міндеттері мен функциялары белгіленді, соның ішінде ақша-несиелік реттеу жүйесінде, банктермен жүргізілетін операциялардың тізбесі, коммерциялық банктердің қызметін реттеу әдістері анықталды.

Елдің екі деңгейлі банк жүйес і 1991 жылдан бастап қалыптаса бастады. Жаңа банк жүйесінің бірінші деңгейі Ұлттық банктен және оның облыстардағы бөлімшелерінен тұрды. Банк жүйесінің екінші деңгейі - бұрыннан бар мамандандырылған, сонымен бірге жеке және заңды тұлғалардың бастамашылығымен құрылған банктерден қалыптасты. Тоқсаныншы жылдар әртүрлі қаржылық мекемелердің санының қарқынды өсуімен сипатталды. Ол кезде тек коммерциялық банктердің санының өзі 200-ден астам болды, соңынан, олардың көпшілігі қаржылық тұрғыдан дәрменсіз болып шықты.

Банк жүйесін қалыптастырудың бастапқы кезеңі аталған жүйенің нарықтық жағдайда қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіретін, банктік заңнамадан кемшіліктер қатарын тауып шығарды және оларды жоюдың қажеттігін айқындады. Осы ретте ескі заңнамада Ұлттық банктің егемен мемлекеттің банкі ретіндегі мәртебесі анықталмаған болатын. Осы негізде 1993 жылдың 13 сәуірінде «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Заңы қабылданды, ол банк жүйесінің ұлттық нормативті және құқықтық базасын реттеуді қалыптастыру процесін бастауға және меншікті валюта енгізуге дайындалуға мүмкіндік берді. Құжат мақсаты - ұлттық валютаның ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылатын Ұлттық Банктің тәуелсіздігін бекітті, сондай-ақ экономиканы несиелеу функциясы екінші деңгейдегі банктерге көшті.

Қазақстан Республикасының орталық банкі Қазақстан банк жүйесінің жоғарғы (бірінші) деңгейі болып саналатын Ұлттық Банкті болып табылды, ол мемлекеттік мекеменің ұйымдастырушылық-құқықтық нысанында құрылып, Қазақстан Республикасының Президентіне есеп береді. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкін (одан әрі - Ұлттық Банк) Парламент Сенатының келісімімен Қазақстан Республикасының Президенті 6 жылға тағайындайтын Төраға басқарады. Ұлттық Банк Төрағасының орынбасарын да Төрағаның тағайындалу мерзіміне қатыссыз Ұлттық Банк Төрағасының ұсынысы бойынша Президент 6 жылға тағайындайды. Ұлттық Банк тігінен бағыну схемасы бойынша орталықтандырылған біртұтас құрылым болып табылады, Ұлттық Банктің органдары болып Басқарма және Директорлар кеңесі табылады.

Ұлттық Банктің құқықтық мәртебесі «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі туралы» Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 наурыздағы № 2155 Заңында бекітілген, бұл Заңға сәйкес Қазақстанның Орталық банкі өз қызметінде оған экономикалық актілермен берілген өкілеттіктер шегінде тәуелсіз. Өкілдік және атқарушы билік органдарының Ұлттық Банктің, оның филиалдарының, өкілдіктері мен ұйымдарының оның заңмен бекітілген өкілеттіктерін іске асыру жөніндегі қызметіне араласуға құқығы жоқ. Ұлттық Банк өз қызметін Қазақстан Республикасының Үкіметімен үйлестіреді. Ұлттық Банк және Үкімет көзделетін іс-әрекеттер және жалпы мемлекеттік мәні бар қол жеткен нәтижелер туралы бірін-бірі хабардар етуге және үнемі кеңес жүргізуге міндетті.

Ұлттық Банк өз қызметінде Үкіметтің экономикалық саясатын ескереді және егер ол оның негізгі функцияларын орындауға және ақша-несие саясатын жүзеге асыруға қайшы келмесе, оны іске асыруға көмектеседі. Ұлттық Банк Төрағасы және оның орынбасарларының бірі кеңес беруші дауыспен Үкіметтің отырыстарына қатысуға құқы бар. Үкіметтің Ұлттық Банктің міндеттемелері бойынша жауапкершілігі жоқ, сол сияқты Ұлттық Банк те Үкіметтің міндеттемелері бойынша жауап бермейді.

Қазақстан Ұлттық Банкінің негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасында баға тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.

Негізгі мақсатын іске асыру үшін Ұлттық Банкке мынадай міндеттер жүктелген:

мемлекеттің ақша-несие саясатын әзірлеу және жүргізу;
төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
валюталық реттеу және валюталық бақылауды жүзеге асыру;
қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету.

1 кесте

Банктiң жiктелген активтерi және баланстан тыс талаптары

бойынша қажеттi провизия мөлшерiн есептеу кестесi

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен)

Резервтеу шарты: Резервтеу шарты

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): Субстандартты активтер және баланстан тыс талаптар

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): 5

Резервтеу шарты: Пайызды уақытында төлеп отырған жағдайда

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): 10

Резервтеу шарты: Пайызды төлеу уақытын кешiктiрген жағдайда

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): Қанағаттанарлықсыз активтер және баланстан тыс талаптар

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): 20

Резервтеу шарты: Пайызды толық төлеп отырған жағдайда

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): 25

Резервтеу шарты: Пайызды төлеу уақыты кешiктiрiлген жағдайда

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): Жоғары тәуекелi бар кұмәндi активтер және баланстан тыс талаптар

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): 50

Резервтеу шарты: Барлық жағдайларда

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): Үмiтсiз активтер және баланстан тыс талаптар

Резервтеу мөлшерi (негiзгi қарыздың сомасынан %-бен): 100

Резервтеу шарты: Барлық жағдайларда

Қазақстан Республикасының Ұлттық банк белгiленген екiншi деңгейдегi банктердiң қаржылық есеп беру туралы тәртiбiне сәйкес банктер Банктiк қадағалау департаментiне тоқсан сайын халықаралық стандарттарға негiзделген қаржылық есеп бередi.

Ақша-несие саясатын әзірлеу мен жүргізуге ақша-несие саясатының негізгі құралдарын таңдау, ақша массасы, несиелер және жинақ ақша бойынша статистикалық деректер базасын құру мен жүргізу, осы елдің және ақша-несие саясатының негізін құрайтын басқа мемлекеттердің экономика және ақша-несие саласының кейбір мәселелері бойынша зерттеулер жүргізу, қаржы бағдарламаларын жасау және олардың орындалуын бақылау кіреді.

Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Ұлттық Банктің ақша-несие саясаты:

ресми қайта қаржыландыру ставкасын;
ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы ставкаларының деңгейлерін;
ең төменгі резервтік талаптардың нормативтерін;
айырықша жағдайларда операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен көлеміне тікелей сандық шектеулерді белгілеу арқылы жүзеге асырылады.

Ақша-несие саясатын іске асыру мақсатында Ұлттық Банк операциялардың мынадай түрлерін жүзеге асырады: заемдар беру, депозиттер қабылдау, валюталық интервенциялар, Ұлттық Банктің қысқа мерзімді ноталарын шығару, коммерциялық вексельдерді қайта есепке алу, Ұлттық Банкі Басқармасының шешімі бойынша басқа да операциялар жүргізу.

Ақша-несие саясатының субъектісі - Орталық банк болса, ал әсер ету объектісі - ақша айналымы болып есептеледі.

Ақша массасы жеке тұлғаларға, кәсіпорындар мен мемлекетке тиісті және шаруашылық айналымына қызмет ететін сатып алу және төлем құралдарының жиынтығы болып табылады. Белгілі-бір күндегі және белгілі-бір кезеңдегі ақша айналысының сандық өзгерісін талдау үшін, сондай-ақ ақша массасының өсуі мен көлемін реттеуге байланысты шараларды жасау үшін әр түрлі көрсеткіштер пайдаланады. Ақша айналымының екі жағының бірлігі, олардың бір түрінің екіншісіне ауысуы - жалпы ақша массасының құрамын анықтауды қажет етеді. Себебі ақша массасы - ақша айналымының сандық көрсеткіші. Белгілі-бір мерзім аралығында сандық өзгерістерді талдау үшін, сол сияқты ақша массасының көлемін және оның өсу қарқынын реттейтін іс-шаралар жүргізу үшін әртүрлі көрсеткіштер - ақша агрегаттары қолданылады.

М1 ақша агрегаты айналыстағы қолма-қол ақшаның және банктік емес заңды тұлғалардың және халықтың теңгедегі аударылатын депозиттерінің жиынтығы ретінде есептеледі.

М2 ақша агрегаты М1 ақша агрегаты және теңгедегі басқа депозиттер, банктік емес заңды тұлғалардың және халықтың шетел валютасындағы аударылатын депозиттеріне тең.

М3 ақша агрегаты Ұлттық Банктің және банктер баланстарының шоттарын шоғырландыру негізінде айқындалады. Ол айналыстағы қолма-қол ақшадан және заңды тұлға-резиденттер мен жеке тұлға-резиденттердің ұлттық және шетел валютасындағы аударылатын және басқа депозиттерінен тұрады.

Қорыта айтқанда, әрбір келесі ақша агрегаты өзінен алдынғылардың барлық элементтерін өзіне біріктіріп ақша масассын құрайды. Ақша айналысының жылдамдығы экономиканың монетарлық деңгейіне байланысты болды, ол ақша жиынының ЖІӨ-ге қатынасымен анықталады. Айналыс жылдамдығы төмен болған сайын, монетарлар деңгейі жоғарылайды.

Ақша мультипликаторы - ақша базасы бір бірлікке өскенде, ақша ұсынысының қалай өзгеретіндігін көрсетеді. Ақша мультипликаторының мөлшері міндетті резервтеу нормасына байланысты, өйткені міндетті резерв банктер мен несие ресурстарының көзі ретінде пайдаланылмайды, сонымен қатар айналымдағы қолма-қол ақшаның үлес салмағына байланысты болады.

Экономикадағы ақша айналысының жылдамдығы Ұлттық банк арқылы тікелей реттелмейді, бірақ онық мөлшері инфляция деңгейіне әсер етеді және ақша-несие саясаты үшін үлкен мәні бар. Экономикадағы ақша айналысы жылдамдығының азаюы ұзақ мерзімді депозиттердің және ұзақ мерзімді инвестициялдық несие салымдарының өсуін көрсетеді, бұл тек қана жалпы экономиканың тұрақтылығы және ұлттық валютаға деген сенім болғанда ғана мүмкін, керісінше, ақша айналысының жоғарғы жылдамдығы ұлттық валютаға деген сенімнің көрсеткіші болып, ақша жиынындағы қолма-қол ақша үлесінің өсуімен, ұзақ мерзімді жинақтардың төменгі үлес салмағымен, шаруашылық субъектілерінің ұлттық валютасын сенімді активтерге аударумен бірге жүреді.

Ақша базасына (резервтік ақша) Ұлттық Банктің кассасындағы қолма-қол ақшаны қоспағанда Ұлттық Банк айналысқа шығарған қолма-қол ақша (Ұлттық Банктен тыс қолма-қол ақша), банктердің аударылатын және басқа депозиттері, банктік емес қаржы ұйымдарының аударылатын және басқа депозиттері, мемлекеттік және мемлекеттік емес қаржы ұйымдарының Ұлттық Банктегі теңгедегі ағымдағы шоттары кіреді.

Тар ақша базасы банктердің Ұлттық Банктегі депозиттерін қоспағандағы ақша базасын білдіреді.

Міндетті резервтер - бекітілген нормативке сәйкес Ұлттық банктегі арнайы шотта сақталуға міндетті банк депозиттерінің бір бөлігі.

1. 2 Ақша-несие саясатының әдістері мен құралдары

Ақша-несие саясатының әдістері - ақша-несие саясатының субъектісінің объектісіне әсер етіп, алға қойған мақсаттарына жету үшін қолданылатын тәсілдер мен құралдардың жиынтығы болып табылады.

Ақша-несие саясатында реттеудің тікелей және жанама әдістері қолданылады.

Тікелей әдіс дегеніміз - Орталық банкінің өзінің іс-әрекеттерін әкімшілік - құқықтың өкілеттігімен орындауы, ал жанама әдіс дегеніміз - ақша нарығының хал-ахуалына ақшаның эмитенті ретінде әсер етуі болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.