Қазақстандағы кәсіпкерліктің әлеуметтік талдауы

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

философия және саясаттану факультеті

әлеуметтану кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: “Қазақстандағы кәсіпкерліктің әлеуметтік талдауы”

Орындаған

4 курс студенті

Ғылыми жетекші

Нормативті

тексеруші

Қорғауға жіберілді

Кафедра жетекшісі

ә. ғ. д., профессор

Алматы 200 ЖОСПАР

Кіріспе . . . … . . . … . . . 3

І-Тарау. Кәсіпкерлікті зерттеудегі теоретикалық -

әдістемелік негіздер . . . ……. … . . . 6

11. Кәсіпкерліктің тарихи түрлері . . …. …… . . . 6

Кәсіпкерлік топтың әлеуметтік бағыты . . . …. . …. . … . . . 11
Кәсіпкерлік теориясының даму тарихы . . . . . . …. . … . . . 16

ІІ-Тарау. Кәсіпкерлік іс-әрекетті социологиялық талдау…. . …… . . . …… . . . 20

2. 1. Кәсіпкердің әлеуметтік бейнесі . . . ………. …. … . . . … . . . 20

2. 2. Кәсіпкерлердің кәсіби мәдениеті . …. . ……. …. . …… . . . 33

Кәсіпкерлік мінез құлық ерекшеліктері . . . . . . …. … . . . 36
Кәсіпкерлік қызметінің әлеуметтік-

экологиялық ынтасы . . . . …… . . . 41

ІІІ-Тарау. Қазақстан Республикасыңдағы кәсіпкерлікті қолдау

саясатын әлеуметтік реттеу . . . ……… . . . … . . . 44

Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік: оның құрылуыжәне дамуы. . . . . 44
Қазақстандық кәсіпкерліктің алдында тұрғанКедергілер және оны жеңу жолдары. ………. . …. . . 46

3. 3. Кәсіпкерлікті қолдаудағы әлеуметтік саясат. . …. . . 48

Қорытынды ………. …. . . 49

Қолданылған сілтемелер . . . … . . . … . . . 50

Қолданылған әдебиеттер тізімі. . . . . 51

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін алып, демократиялық мемлекет құруға кірісті. Елде нарықтық қатынастарға көшу жағдайында әлеукемттік-экономикалық реформалар жүргізілуде. Соның нәтижесінде елімізде жаңа экономикалық құрылым қалыптасып саяси жүйе мен қоғамдық қатынастар да түбегейлі өзгерістерге ұшырады. Бұрынға одақтық республикалармен экономикалық байланыстың үзілуі, өндірістің құлдырауы, экономиканың шикізаттық бағыттылығы халықтың әл-ауқатыынң, материалдық жағдайының төмендеуіне әкеліп соқты. Бұл жөнінде Президент Н. Ә. Назарбаев: “Біздің экономикалық құлдырауымыздың салдарынан азаматтарымыздың көпшілігінің табысы мен өмір сүру деңгейі нашарлап кетті. Теңгермешілікті жою және жұмыс істейтін еңбек рыногын құру байлар мен жарлылар арасында елеулі айырмашылықтың туындауына әкеп соқты. Бұл ретте мемлекеттің жетекші тірегі және қоғамның негізгі тұрақтандырушы факторы - орташа таптың шоғыры аз”, - деп атап көрсеткен болатын Қазақстан халқына Жолдауында.

Объективті қиыншылықтар - жалпы мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық құлдырауына байланысты. Сондықтан, кәсіпкерліктің дамуына керекті қаражат ресурстары тапшы болып отыр. Субъективті қиыншылықтар - бізің қоғамымыздағы табыс көру мен баю мәселелеріне байланысты іс-әрекеттер әлі де дұрыс бағытта, толық мөлшерде қолданылмай отыр. Коммерциялық табыс және жетістікке жету парадигмасы халық санасында негізделген жоқ. Көп адамдардың ойлау бағыты, саналары әлі Кеңес үкіметі кезіндегі заман талаптарымен сәйкес. Олар үшін тез арада, басқа, нарықтық экономика кезеңіне сай келегін, рационалды ойлау түріне көшу көптеген қиыншылықтарды туғызуда. Қоғамда кәсіпкердің тұлғасының беделі толық мөлшерде жоғары емес. Қазіргі . заман жағдайы ой _, сана-сезімнің, жұмысқа деген көзқарастың, әлеуметтік бағдардың түпкілікті қайта құрылыуын талап етеді. Мемлекетте кәсіпкерлік бостандығына, заң билігіне, бизнес мәдениетіне негізделген салт-дәстүр, ережелер, бағдарлар орнату керек. Әр ұлт өз кәсіпкерлерінің еңбек жемістерін мақтан тұтады. Сонымен бірге, әр ұлт бір кәсіпкерлік идеяны өмірге әкелуінде өзінің еншісі бар екенімен де мақтанады. Ал, кәсіпкерлік форма ретінде, тек материалдық және рухани потенциалдың жоғарылауына ғана себеп бола қоймай, ол ұлттың бірігуіне, оның ұлттық рухы мен абыройын көтеруге себеп болады.

Өкінішке орай _, Қазақстандағы кәсіпкерліктің құрылуы мен дамуы өту кезеңіндегі қиын _, қолайсыз әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайлар үстінде қалыптасты. Қоғамның мемлекеттік емес секторы күні бүгін де көптеген объективті және субъективті мінездемелі қиыншылықтарға душар болып отыр. Бұл жайт, әрине, қоғамның динамикалық дамуына, оның өркендеуіне, көркеюіне өз кедергілерін әкеледі.

Кәсіпкерліктің дамуының алғашқы жылдарьшдағы қиыншылықтар мен кемшіліктерге қарамастан, қазіргі таңда бұл әлеуметтік құбылыс қоғам өмірінде, айтарлықтай, тұрақтандырылып жатыр.

Біздің мемлекетімізде «жаңашылдық» қызметін атқаратын кәсткерліктің өсу сатысын қалыптастыруда біршама сәтті қадамдар жасалуда. Әлеуметтік-экономикалық дамудың ақиқатты кілті - «жаңа кезеңдегі» жағдайға орай, келешегі бар бағыт, ол - кәсіпкерлік секторына жақындау болып табылады,

Кәсіпкерлік мәселесі қазіргі әлеуметгік-экономикалық даму кезінде ерекше актуалды.

Бұл тақырыпты зерттеуді экономистер бастаған болса да _, кейінірек, бұлардың қолдарынан жазылған талдауларды психологтар мен социологтар қағып алып _, амалдау әрекетінің қимыл нүктесіне айналдырған. Социологтар экономикалық жағынан емес, жаңа зерттеу қалпын ұқсастырып тек өз саласындағы қызықтыратын мәселелермен айналысуда. Мысалы:

кәсіпкерлік топтың әлеуметтік құрамы, оның шұғыл бұру жолдарымен жеке тұлғалық қарым-қатынасы, орны мен рольдері;

- кәсіпкерлік мәдениетгің элементтері, шаруашылықты жүргізу
әдістерімен мәнді қарым-қатынас жасау этикасы;

- өз айналасындағы қоғамдық көзқарас бойынша, белгілі мәніне
орай, кәсіпкерлік қызметінің орын алуы;

- кәсіпкерлердің басқа кәсіпкерлік топтармен өзін ұқсастыру әдісі; Социологтар кәсіпкерлікті абстрактылы көзқарас жиынтығы деп қарамай, керісінше, нақтылы тарихи мәдениетті таптік құраушы деп түсінеді Олардың бұл мәселелерді талқылауда социологиялық әдіс аспектісіне тоқтайтын болсақ, олар тұлғаны қоғамдық қатынастар жүйесінде негізгі орынға қойған. Егер, мысальц экономистер жеке адамды өндірісте тек материалдық құндылық, пайда табудың құралы ретінде қарастырса, психологтар бұл жоспарда тұлғаның тек өзіндік, топтық ара қатынастан тыс _, -психикалық жақтарын талдауға алады. Ал _, социологтар кәсіпкерді өзінің қоршаған ортасымен өзара қарым-қатынас процессінде, оның қоғамдық стратификация қабатында алатын орнын, ролін есепке ала отырып зерттейді.

Бітіру жұмыстың:

Объектісі - кәсіпкерлік әлеуметтік құбылыс ретінде.

Пәні - кәсіпкерлердің әлеуметтік бейнесі.

Мақсаты - кәсіпкерлік түсінігін толығымен ашып көрсету және әлеуметтік топ мүшесі ретінде, кәсіпкер тұлғасына социологиялық талдау жасау.

Міндеттері:

- ерте заманнан бастап, күні бүгінге дейін кәсіпкерліктің түрлерін
сипаттау;

- осы мәселені зерттеудегі басты теоретикалық және әдістемелік
негіздерді қарастыру;

- кәсіпкерлік тобының әлеуметтік бағытын және идеологиясын
тұжырымдау;

- кәсіпкердің әлеуметтік бейнесін, оның мінез-құлық ерекшеліктерін,
кәсіби мәдениетін талдау;

- Қазақстан республикасындағы кәсіпкерліктің дамуын, оның
алдында тұрған кедвргілерін көрсету және оны жеңу жолдарын табу
жөнінде кеңестер беру;

- Қазақстан республикасындағы кәсіпкерлікті қолдаудағы әлеуметгік
саясатпен қысқаша таныстыру.

Жалпы жұмыс III тараудан тұрады. Әр тарау үш-төрт бөлімді қамтыды. Бірінші тарауға қысқаша тодтайтын болсақ, онда негізгі үш мәселе қарастырылады. Біріншіден, кәсіпкерліктің, әлеметтік құбылыс ретінде, даму тарихы мен өркендеуі. Екіншіден, кәсіпкерлік мәселесінің ғылыми

тұрғыда қарастырылу деңгейі. Үшіншіден, оның әлеуметгік бағыты және әлеуметтік топ ретінде қоғамда орын алуы.

Екінші тарау көлемі жағынан кеңірек және бұл тарауда бітіру жұмыстың өзекті мәселелері талданады. Олар- кәсіпкерлердің әлеуметтік сипаттамасы, ауыртпалық жасайтын фактілер, оларға көмек етушілер, олардың кәсіби мәдениеті, әлеуметтік мінез-құлық ерекшеліктері және экологиялық мәселелер,

Үшінші тарау толығымен Қазақстан республикасы деректеріне сүйенеді. Бұнда біздің мемлекетіміздегі кәсіпкерліктің өріс алуы, оған бастап жатқан қолдаулар мен аяқтан шалып отырған кедергілер тамыр-таныстың әсері, оны өсіруге көмегі мен өшіруге залалы, кәсіпкерлікті шыңдаудың жолдары, мемлекет тарапынан көмек, салық әсері т. б. сол сияқты мәселелер қарастырылады Жұмыстың соңында, кәсіпкерлерді қолдау жөніндегі әлеуметтік саясаттың негізгі сәттері тұжырымдалады. Бұл жұмыста көңіл бөлінген мәселелер - кәсіпкерлік ортаны жаңаша құру, фирмаларды өсіру, білімді тәжірибелі мамандармен қамтамасыз ету, кәсіпкерлер тобын орта топ ретінде анықтау туралы ғылыми дәлелдер.

І-ТАРАУ. КӘСІПКЕРЛІКТІ ЗЕРТТЕУДЕГІ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ-ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕР.

Кәсіпкерліктің тарихи түрлері.

Кәсіпкерліктің тарихы және әлеуметтік түбіріне неміс тарихшылары мен социологтары, солардың ішінде әсіресе М. Вебер мен В. Зомбарт көп көңіл бөлген. Олар кәсіпкерлік рухының пайда болуы капиталистердің рухын құрайтынын көрсеткен. Бұл жерде рухтың түсінігі философиялық немесе психологиялық мәнінде емес, керісінше, әлеуметтік-экономикалық негізінен туған. Шаруашылық рухы - ол, "шаруашьшықты басқаруға бағытталған жанқұмарлығы мен міндеттің қосындысы" - деп тұжырымдады В. Зомбарт өзінің "Буржуа" деген кітабында.

Кәсіпкерлік рухының маңызды ерекшелігі оның тарихы белгілілігінде. Айталық, протестанттардың пальвинистік болжамы кәсіпкерлік рухты капиталистік жаңа кезеңде экономикалық материализм мен шын құдайшылыққа үйлестіріп біріктіре алғандығы. Мұнда жеке даралану ерекше майдаланып көрінген. Адамзатгың ешқандай делдалдық көмексіз, өз күшімен тікелей құдайды сезіне отырып, өзін ауыртпашылықтан құтқару жолын іздеуі, оның таба білуі, мұның өзін тіршілік өмірінде жасай отырып, осындай сенім күшінің нәтижесінде шаруашылық жетістіктеріне жете алуы. Сөйтіп, адам ысырапқа, тайшылдыққа ұшырамай, тек байлықты молайтуға тиіс. Байлық дегеніміз - тек материалдық жеткілікті ғана емес, сонымен бірге, ол адамзатқа жоғары деңгейдегі сергек сезім мен қуаныш, көңілділік әкелетін нәрсе. Бұл қуаныш, байлық ақырында адамды құдайдың қатарына жеткендей сезіндіреді. Сөйтіп, діни этика шаруашылық этиканың пайда болуына мүмкіндік тудырады. Енді, басты мақсат баю құмарлығымен шектелмей, оның сол байлығынан басқаларға несие беруге құнықтырады. *

Сөйтіп, байлықтың қалыптасуына және оның өсуіне барынша күш салынады. В. Зомбарт, адамдар капитализмге дейін адамдық қалыпта болған, табиғатқа араласып, жақындасып, топтасып, бірігіп күн көрген. Ал, капитализмді тудырған адамдар кәсіпкерлік рухты мещандық рухпен қабаттап иемденуді өз бойына жиған. "Кәсіпкерлік рух-ол, ақша құмарлық, көптеген жамандықты тудыратын, күтпеген кездейсоқтыққа ұрындыратын рух, ал мещандық рух - шаруашылықты өркендетуге ықпал ететін, ойшылдықты тудыратын рух". *

Зомбарттың түсіндіруінше, кәсіпкерлік жоғары сапалы, үш жақты болуы керек:

- Жеңе білу (рухтың бостандықта өз іс-әрекетін жоспарлай алуы,
еркіндік және күш жия алу, табандылық пен тұрақтылық) ;

- Ұйымдастыра білу (адамдарды дұрыс бағалау, оларға жұмыс істете
алу, олардың іс-әрекетін үйлестіру) .

*1. Вебер М. “Протестантская этика и дух капитализма” / М. Вебер. изб. пр. :Прогресс, І990 с. 61-272.

*2. . В. Зомбарт. Избранные сочинения. с-19.

- Сата алу (адамдарды күштемей сендіре білу қабілеті, оларды өз
өнімдеріне қызықтыра білу, сендіру) .

Мещанға басқа талғам керек:

- Шаруақорлық, оған қатысты рационалды түрде іс жүргізе білу,
пайдалы экономия мен ұқыптылық.

- Іскерлік, адамгершілік, коммерцияда салауатты, сенімді келісім
шартқа беріктік және қатаң түрде есеп жүргізу.

Міне осы қасиеттерімен мещандық рух пен кәсіпкерлік рух бір-бірінен ерекшеленеді. Бірақ екеуі қосылып капиталистік рухты құрайды.

В. Зомбарттың көзқарасы бойышпа, талмуданың діні дүниежүзіндегі
ерекше дін - ол ешуақытта кедейлікті мұрат етпеген, керісінше сауда-
саттық еркіндігін мақсат еткен. Европада еврейлік кәсіпкерліктің өсуі
мұндағы бұл ұлт өкілдерінің көп жылдар бойы қуғындалуынан туды.

Олар беделді мамандықтардан қол үзіп, әлеуметтік және шаруашылық Дискриминацияға ұшырады. Мұның соңы жабық-жасырын шаруашылықтардың құралуына ықпал етіп, олар пайызға қаржы бергеннен банктік іс пайда болды. *

Сонымен, М. Вебер бойьшша, жаңа капиталистік рух кәсіпкерлік және бюрократтық ұйымдар өскен сайын қалыптасады. В. Зомбарт пікірінше, кәсіпкерлік және мещандық рух бір-бірімен сабақтасады, екеуі бір бірін толықтырады. ^“ Кәсіпкер”, “Мещанин”, “Бюрократ”- үш тарихи идеалды түрлер болып капиталистік рухты құрайды. *

Ақшаны өле көксеу - Зомбарттың мещандарының жан-жакты кәсібіне айналады. Оның іс-әрекетінің националды негіз - экономикалық есеп және үнемдеу, еңбек пен қаржы жинау, қауіпсіздік пен жеке активтерінің тұрақты өсуіне бағытгалған. Басты мақсат - әулеттің мақсатын қанағаттандыру. Бұл бизнесті дамытуға мәжбүр етті. Әулет құндылықтары, идеалдары бизнеске де көшеді. *

Мещанға жақын өндіріс ұйымдастырушылар - ұүсақ буржуа, қалалық лавочниктер, ауылдық фермерлер.

Бұдан басқа рух иесі - фирманың пайда табуын көздеген бюрократтар- өз пайдасы үшін бір-біріне тәуелді ету баспалдағын ұйымдастыру негізін қалап, сол арқылы, сатылап жоғарылау жолын іске асырған бюрократ корпорацияға қызмет етуі, оның жұмыс орнына толығымен берілуі барлық мақсаттан үстем тұрады.

Бюрократтың іс-жоспары әріптестер мүддесі үшін қатал тәртіп орнатып, басқа бос сөзаралықты мүлдем жоғалтып, өзінің күні бұрын шешкен іс әрекеттерінің іске асуын қадағалаған. Шаруашылық саласында өзіне тиісті қызмет атқарып отырған.

Кәсіпкердің құралу ерекшелігі мещандық пен бюрократтан өзгеше, көп мөлшерде жаңашылдыққа бағытталған. Кәсіпкердің мақсаты тұрақты пайда табу мен қатар, мол кіріс әкелетін жобаларды өткізуді іске асыру Бұл кәсіпкерлер

*3. Вебер М. "Протестанская этика и дух капитализма". Избр. Произв. М. ;

Прогресс. 1990. с. 61 -140.

*4. 3омбарт В. Избр. сочинения. М:Наука, 1994. с. 6-168.

*5. Зомбарт В. избранные сочинения . IV, VII.

әсіресе мещандық-бюрократтық сипаттан гөрі _, өзінің атақ даңқы әйгілеуін, өз

өндірісін жеңіске жеткізуін көздейді.

Кәсіпкердің іс-әрекеті әсіресе жаңалыққа жақын, жаңа хабарларды естіп, оны іске асыруға үмтылып, өз пікірімен үштастыра алуында.

Кәсіпкер ысырапқа жол бермей, кіріс-шығыс калькуляциясын дәл есептей отырып, арзанын қымбатқа өткізуге тырысады. Бұл жерде немқұрайдылық пен белгілі ережелерге бағындыру деген азайып, керісінше, шығармашылық әдіс молая түседі. Тәуекелге немқұрайдылықпен қарайды, оған бара бермейді. Еңбектерін мараппатаудан гөрі, өндірісінің-өнімі өтуінің қорытындысын күтеді. Кәсіпкерлер корпорациясымен әулетке көңіл бөлгеннен гөрі, өзінің идеясын іске асыруды мақсаттайды.

Кәсіпкерлер шын мәнінде іскерлік моральге жайбарақаттылықпен қарайды.

Экономистер үшін кәсіпкерлік жан-жақты бейнелі іс. Тарихшылардың дәлелдеуінде орта ғасырлық кәсіпкерлік қазіргілерден тым өзгеше, әсіресе шаруашылық ісін жүргізуі мекеме мінездемесінен мүлде басқаша. Орта ғасыр кәсіпкерлері колоридті түрдің галереясын жинақтап, салмақтап көрсете алған. Бұл, арпалысқан сатушы- жауласқан көпестің қысымымен алысқан іспетті. Бұл аристократтармен теңізде жүзген жанкештілер сияқты, пираттарға ұқсас бейнелі алғашқы жаңалық ашқандай Уолтер Рейли және Френсис Дрейк мырзалар батырлығына ұқсас, миссионерлермен ізденгіштердің кездейсоқ байлығы. Орта ғасырлық архитектор, тек қана жобамен ғана, барлық жұмыстармен айналысқан. Адасқан сатушылармен шеберлер, тапқыштар мен «алаяқтар, бірінші биржалық саудагерлер грюндерлік аурумен ХҮІІғ. Қызыққан. Р. Кантильон, кәсіпшілік теориясының

басшысы, кәсіпшілікке қаңғырып жүрген адамдарды және қылмыскерлерді жатқызған. *

Осыларды, қазіргі заманнан қарағанда, “таза” кәсіпкерлер деп атауға болмайды.

Орта ғасыр кезіндегі кәсіпкерлер басты экономиканың жағалауында ғана болған. Көпшілік тұрғындардың тұтыну дәрежесі базардың көмегінсіз қанағаттандырылған, шамалы ғана көпестер жоғары класты ортаға ылайық, заттарды тауып жеткізуге машықтанған.

Хал-жағдайын жасап алған соң, бұлардың көбісі шаруашылықтарының орнын ғана қалдырып кете берген, * салып отырған.

Қазіргі кәсіпкерліктің келбеті жаңа кезеңдегі пайда болған экономикалық субъектіге орай құрыла бастады. Бұл жерде де ескі байлықты құмартқандар мекемелермен бірігіп, капиталдарын қосып, жан-жақты шаруашылықтар стратегиясын құрып, көп байлық алудың жеңісті түріне ынталанды.

Тек мемлекет қана кең келемде қор бөліп, кәсіпкерлікті тұрақтандыруға күш салып отырған. Қазіргі кәсіпкерліктің келбеті жаңа кезеңдегі пайда болған

*6. Легофф. Дж. Средневековая западная цивилизация. М. : Прогресс-Академия, 1992. С. 236-237

*7. Т. Таргов " Торговец в XVI веке. " М. : Наука, 1991 . с. 217-220.

экономикалық субъектіге орай құрыла бастады. Бұл жерде де ескі байлықты құмартқандар мекемелермен бірігіп, капиталдарын қосып, жан-жақты шаруашылықтар стратегиясын құрып, көп байлық алудың жеңісті түріне ынталанды.

Қазіргі кәсіпкерліктің келбеті жаңа кезеңдегі пайда болған экономикалық субъектіге орай құрыла бастады. Бұл жерде де ескі байлықты құмартқандар мекемелермен бірігіп, капиталдарын қосып, жан-жақты шаруашылықтар стратегиясын құрып, көп байлық алудың жеңісті түріне ынталанды.

Қорыта айтқанда, ерікті иемденушілер ұсақ фирмалар құру жағында болды. Бұның мақсаты бірін-бірі құрту тауқыметіне ұшырау, шаруашылық шешімдерін кең көлемде жасай алмау. Қордың жоқтығынан жаңашылдықты жасай алмау сияқты кедергілер болып тұрады. Ортағасырдағы саудагер кез келген әлемде мәңгі жолаушы, саяхатшы. *

Жаңа кезең оған өркендеген коммуникациялық жүйені алып келген, тұрақты өмірге көшуге барлық жұмыстарды "үйден" немесе конторадан жүргізуте ықпал етеді. Тұрақтылықтан өз абыройын көтеруге ойланады. Қаңғып жүрген саудагер мәңгі қозғалыста жүреді, бүгін ол мында, ертең онда, жергілікті шарттармен "қысылмайды". Алаяқты кәсіпкершіліктің түрлері әлі де сақталған, олар "өтірік капиталға" және қаражаттық манипуляцияға көшіп тұрады. (Осындай кәсіпкершіліктердің фигуралары Ф. Каупервуд Т. Драйзерда немесе Саккара Э. Золада кезігеді) .

Кәсіпкерлік типі тұрақты болып қалмайды. В. Зомбарт бойынша ертедегі капиталистік кәсіпкер өзіне керекті тыныш өмір сүру үшін өзін жұмыспен қамтамасыз ету, бәсекенің басты қысымына төзу, коммерциалық жарнамаға тыйым салу жолдарын жасаған. Тек қана қазіргі кәсіпкершілік ісі өмірді толық “жұтады”, айналымдары, капиталды өсіруге негізгі қор жасайды. *

Шаруашылық және әлеуметтік жеңістерді жеңіп алу үшін кәсіпкерліктің әлеуметтік негізінде салмақты қозғалыстар болып жатады.

Ерте буржуазиялық қоғамда жаңа мекемелерді құрастырушылар осы мекемелерді жеке меншікке айналдырған және жиі өз қолдарымен жұмыс істеген.

Ол өз орнында «алтын ғасыр» болды, кәсіпкерліктердің қабаттарында әр бір статустары позициялар біріккен: пайда дәрежесі мен жекеменшік болуы, социалды абырой мен кәсіпті квалификация, саясат әсері мен ұйымдастыру -шаруашылық тәртіптері еді.

Бірақ осы «алтын ғасыр» өткен заманда қалды. Капиталды акционерлеудің көбеюі, Ост-Индская Компаниядан басталған, сонан кейін ХІХғ. Ортасында қоғамда жауапкершілігі шектеулі кәсіпорындар пайда болды, «сынуға» негізін дайындайды (XX ғ. басында өркендеген батыс мемлекеттерде болған) . Әулетті фирмалар корпорацияларға орын береді, олардың меншіктері жүз мың салушылар арасында кетеді. Ірі және ұсақ бизнес арасы қашық болып тұрады. Сонымен бірге жас буржуазды кәсіпкердің фигурасы «сынады».

*8. Зомбарт В. Избранные сочинения. С. 118-131, 137.

^* 9. Вебер М. "Протестантская этика и дух капитализма" М: Прогресс, 1990, с. 88.

Қорыта келгенде кәсіпкер жағынан ұсақ фирманың негізін салушы болып қалсада, ол екінші жағынан тәуелсіз жекеменшікке немқұрайдылық позициясын ұстап тұрады.

Алдағы үш ірі күштің қысымына ұшыраған - мемлекет, ірі капиталист және ұйымдасқан жалдамалы еңбек, бұлар «қысу тобы» ұсақ иемденушіліктен консервативті саясатты бағынышқа көшіп отырған.

Егерде оларға осы соғыста үш фронт жандыру радикализмі-революционды түрін алғанда, олардың мақсаты тек қана әлеуметтік өзгерістерде болды, және де статустарын сақтап қалу еді.

Ал, басқа жағынан, біз ірі өндірісті ұйымдастырушыларды байқаймыз. Ірі капитал иелері нақтылы мәселені ұйымдастырудан «босайды». Көпшілігі шаруашылық шешімдерін менеджерлерге тапсырса, ал олар корпоративтік мүддені көздеу жолымен болады. Менеджердің өз басындағы міндеті бюрократтық қоғаммен жуылады, пайданы алу үшін қаражатты көрсеткіш және мансапты көтеру алдарында қалып тұрады.

Әлеуметтік негіздің өзгеруімен қатар кәсіпкерлікте, кәсіпкерлік функциясының мүшеленуі де болып тұрады.

Бір түрдің орнына бірнеше түрлері пайда болады:

- финансист (капиталды беруші) ;

- техникалық және маркетингтік жаңалықтарды ойлап табу (жаңа білім
беруші) ;

- заңгерлік немесе экономист білгір (эксперт) сарапшының заңды түрде
мекеме құруды ұйымдастыруды ұсынады (ұйымдастыру үлгісін
беруші) ;

- менеджер, жаңа мекеменің ішкі және сыртқы құрылымдық
қатынастарын реттеуші (басқару технологиясын жасаушы) .

Әрине, кейбір функцияларды біріктіруге болады. Айталық, механик-жаңашыл Г. Форд бір кезде автомобильдік империясының негізін өсіре алды. Бірақ, уақыт өткен сайын мұндай қосалқы жұмыстар тіпті кішігірім мекемелердегі ұйымдастырушьшардың өзіне де ауыр тиді, және де жаңашылдар - бастаушылар мен үздіктер мұндайда мүлдем көрінбей қалуы да мүмкін.

Қорыта келгенде кәсіпкерлік өте күрделі ұғымдар қатарына жатады. Ол экономиканы да, психологияны да, тарихты да, және социологияны да қамтиды.

1. 2. Кәсіпкерлік топтың әлеуметтік бағыты.

Типтік кәсіпкердің шаруашылық және статустық бағытын қалай сипаттауға болады? Олар, белгілі тұрақсыздығымен өзгешеленеді. Экономикалық жағынан - бұл келешек жақсылықты күтуде ұзақ мезгіл өткізіп, болжаған пайдамен болып жатқан кірістің арасында үлкен айырмашылық болатынын ұғады Ал _, психологаялық жағынан - бұл сыртқы факторлардың салмағына бағынышты болады және соңғы құлдырауға мүмкіндік бермеуді іске асыра алмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.