Қызмет көрсетудегі маркетингті жетілдіру

Т. Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеті

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қызмет көрсетудегі маркетингті жетілдіру»

«050904- Тұрмыстық қызмет және сервис» мамандығы

Алматы, 2010

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Адамзат тіршілігіндегі әрбір жаңа кезеңнің өзіне тән жетістігі мен мұқтажы болады. Өркениет деңгейіне қарай өсе түскен өмірлік қажеттілік өндіру мен тұтыну арасындағы оралымдылыққа қол жеткізуді алға тартады. Осы талапты жүзеге асыру өмірге маркетингті алып келіп отыр.

Нарық қатынастары шаруашылық қарым-қатынаста жүріп жатқан субьектілерінен экономикалық үдерістерді игеруді, ол үшін оларды терең және жан - жақты талдауды талап етеді. Осы талдау негізінде бар ресурстарды тиімді пайдаланып, тұтынушылардың қажеттерін сапалы және жоғары деңгейде, неғұрлым толық қанағаттандыруды белгілейді. Нарықта қалыптасқан қатаң бәсекелестік күресті жеңіп шығу үшін бұл аса қажетті іс. Соның негізінде фирманы дәл басқару бағыттары және ұтымды шаруашылық бизнес шешімдері іздестіріледі. Ал ол талдауды жүргізу үшін кең көлемде және неғұрлым толық коммерциялық ақпарат қажет болады. Бұл жииналған ақпарат нарықта әрекет жасап жүрген фирмалар және келешекте олардың қатарына жаңадан қосылатын кәсіпорындар, олардың өнімдерінің өзгерісі туралы т. б с. с. болжамдық талдау үшін қолданылады. Осы аса маңызды да күрделі іс маркетингсіз орындалуы мүлде мүмкін емес. Сондықтан фирманы басқару жүйесінде, оның әрекетін ұтымды реттеу ісінде қазіргі кезде маркетинг жетекші рөл атқарады.

Соңғы онжылдықтағы Қазақстан Республикасы әлеуметтік - экономикалық процестерінің динамикалық өзгерістерімен, саяси және әлеуметтік өрістерде институционалды қайта құрумен, қоғамның өміріндегі экология ролінің жағдайда әкімшілік - командалық жүйеден нарықтық экономикаға өту бұл өрістегі әлемдік тәжірибені, қазіргі замандағы бизнестің философиясын игермей мүмкін емес.

Еліміздегі экономикалық реформаны әлем экономикасымен интеграциялау үшін нарық механизмін, нарықты зерттеу әдістерін және принциптерін, экономикалық конъюнктураны, стратегиялық жоспарлаудың негіздерін, кәсіпорындардың нарықтық жағдайдағы бәсекелестік мүмкіншіліктерін терең білу қажет. Мұндай білімді нарықтық басқару концепциясын зерттейтін маркетинг ғылымы береді.

Маркетинг ғылымы қазіргі таңда аса маңыздылардың бірі. Қандай салада не нарықта болмасын XXI ғасырдағы алға, жетістікке жетелейтін тұтқалардың бірі. Өндірістің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін қамтамасыз ететін жалпы экономикалық құбылыс пен тетік ретіндегі маркетингтің рөлін отандық кәсіпкерлер енді ғана бағалауда.

Бұл жұмыстың мақсаты - қызмет аясындағы маркетингтік іс- әрекеттің теориялық негіздерін зерттеу және оның нақты компанияда ұйымдастыру ерекшеліктерін қарастыра отырып, келешекте қызмет маркетингін жетілдіру жолдарын анықтау.

Ал осы дипломдық жұмыстың міндеттері келесідей:

• қызмет аясының мазмұны мен маңызын, қызмет көрсету салаларындағы маркетингтің ерекшеліктерін, жарнамалық-ақпараттық қызметтегі маңызын қарастыру;
• кәсіпорында маркетингтік іс - әрекетті ұйымдастыру негіздерімен танысу;
• «SHARAFA» компаниясында маркетингтік іс-әрекетін ұйымдастыру және басқару жағдайын қарастыру;
• «SHARAFA» компаниясының тауарлық және бағалық саясатын талдау;
• «SHARAFA» ЖШС- нің маркетингтік қызметін жетілдіру бойынша ұсыныстарды білдіру.

Зерттеу объектісі. Міне, бүгінгі таңда маркетинг әрбір фирма, компания үшін маңызды. Нарықтағы жарнамалық-ақпараттық қызмет көрсететін компаниялар баршылық, солардың арасындағы көшбасшылардың бірі «SHARAFA» жарнамалық-ақпараттық қызметтермен қамтамасыз ететін, яғни қызмет көрсететін компания да маркетинг саласын, қызметін қолдануда.

«SHARAFA» бұл - бүгінгі таңда сапалы және тиімді бағамен жарнама кампаниясын жүргізіп, ақпараттарды орналастырып беретін компания. Зерттеу пәні - қызмет көрсету аясындағы маркетингтік қарым-қатынастар жүйесі.

Ақпараттық-әдістемелік база. Дипломдық жұмысты жазу барысында ҚР-ның Заң актілері, ҚР-ның Статистика жөніндегі Агенттігінің, «SHARAFA» компаниясының мәліметтері, қызмет маркетингіне қатысты отандық, шетелдік ғалымдардың еңбектері пайдаланылды.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңалығы. Дипломдық жұмыста қызмет аясындағы маркетингті жетілдіру бойынша келесі ұсыныстар жасалды:

• қызмет көрсету салаларындағы маркетингтің ерекшеліктері ашылып көрсетілді; қызмет аясындағы маркетинг кешенін жетілдіру бағыттары анықталды; қызмет көрсетуші компанияның жетістікке жету факторлары көрсетілді.

Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы. Дипломдық жұмыста берілген ғылыми негізделген ұсыныстар кәсіпорын тәжірибесінде қолданылуы мүмкін.

1 Қызмет көрсету аясы - қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының маңызды факторы

1. 1 Қызмет көрсету, оның түрлері мен нысандары

Ғылыми-техникалық революция өндірістік және өндірістік емес салалар арасында еңбекті бөлу пропорцияларындағы белгілі өзгерістерді ұйғарады. Осы салалардың экономикалық көрсеткіштерінің салыстырылуы қоғам дамуының объективті заңдылықтарын айқындайды, ал республиканың экономикалық потенциалының деңгейі өндірістік емес салаға салынатын капитал салымдарының сәйкес өсімін негіздейді, бұл өз кезегінде халықтың өмірлік деңгейін жоғарылатады, оның рухани қажеттіліктерін кеңейтеді, жұмыс күшінің ұдайы өндірісін жетілдіреді [1] .

Қызмет көрсету аясы экономиканың барлық салалары жұмысшыларының сапалық сипатына әсер етеді, олардың күш жігерін мамандандырылған функцияларға шоғырландыруға және еңбек ресурстарын өндірістік емес салаларда қолдану үшін босатуға мүмкіндік береді, яғни тек өзінің негізгі функцияларын орындап қана қоймай, сондай-ақ материалдық өндіріске де өз әсерін тигізеді. Ол өндіріс құралдары мен тұтыну заттарының өндірісін дамытуға көмектесе отырып, материалды игіліктердің негізгі тұтынушыларының бірі болып табылады, ал материалдық өндіріс өндірістік емес сала жасайтын көптеген қызметтерге сұранысты тудырады. Өндірістік емес сфера материалдық өндірісте өз базасын таба отырып өзінің салаларын дамытуды жеделдетуге ынталы болып келеді. Екі саланың дамуының өзара байланысты үрдісінің жұмыс жасауы халықтың материалды және рухани игіліктерді үзіліссіз тұтынуымен негізделеді.

Қызмет сферасының және оның салаларының жұмысшылары материалды игіліктердің тек тұтынушылары ғана болып табылмайды. Өз еңбегімен олар халыққа қызмет ете отырып материалды емес рухани құндылықтарды құрады. Олардың ортақ мақсаты - адамдардың түрлі қажеттіліктерін максималды қанағаттандыру және өмір сүру деңгейін жоғарылату болғанымен де, екі сферада бұл мәселені түрліше шешеді. Қызмет сферасы әлеуметтік, сондай-ақ экономикалық функцияларды да орындайды. Мысалы білім беру адамдардың рухани қажеттіліктерін қанағаттандыра отырып, жұмысшы күшін ұдайы өндіру факторы болып келеді.

Қазіргі қоғамда қызметтер тұтынудың маңызды элементі және адамдардың өмір сүру қалпын жетілдіру шарты болып табылады. Қызмет көрсету сферасының салаларын дамыту қоғам мүшелерінің тіршілік іс-әрекетінің көптеген критерийлерін өзгертуге әсер етеді. Және бұл өзгерістер қоғамдық өндіріс құрылымындағы өзгерістерге, оның тиімділігін жоғарылатуға әсер етеді.

Егер қазіргі ғылым жөнінде айтатын болсақ, онда “қызметтер” түсінігіне қатысты экономистердің түрлі көзқарастары бар: бірінші жағдайда, қызмет көрсетудің айрықша еңбегі ретінде қарастырылады, ал басқа жағдайда ол өндірістік емес тұтыну ретінде беріледі, үшінші жағдайда, оны материалдық өндіріс сферасындағы өндірілген табысты тұтыну ретінде қарастырады.

Қызмет, ең алдымен, әлеуметтік категория ретінде көрінеді, себебі ол қызметтерді талдау кезінде және оны халыққа ұсыну кезінде көрінетін күрделі экономикалық қатынастардың құрамдас бөлігі болып табылады. Қызметтің негізгі мәні адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған тұтыну құны. Тұтыну құнын анықтау үшін “қызмет” түсінігін айыру қажет. Мысалы, материалды қызметтер бұрынғы тұтыну құнының әсер ету үрдісінде өндіріледі (яғни заттар өндіріліп оның құны өскенде) . Егер материалдық емес сипаттағы игіліктер жөнінде сөз болатын болса, басқаша айтқанда таза қызметтер жөнінде болатын болса, “қызмет” түсінігінің мазмұны белгілі бір заттар түріндегі жаңа тұтыну құндарын өндірумен байланысты емес, ол тек таза тұтыну үрдісі, іс-әрекет түрінде берілуі.

Менеджмент және маркетинг тұрғысынан қызмет дегеніміз қажеттілікті немесе мұқтаждықты қанағаттандыра алатындардың барлығы және ол назар аударту, сатып алу, қолдану және тұтыну мақсатында рынокқа ұсынылады. Қызмет болып бірінші жақ екінші жаққа ұсыныла алатын кез келген шара немесе іс-әрекет, ол сезілмейді және ешкімнің иелігіне өтпейді. Оның ұсынылуы материалды өніммен байланысты болуы мүмкін.

Қызметті әлеуметтік-экономикалық категория ретінде зерттей отырып, біз бұл түсініктің екі жақты мазмұнын ескеруіміз тиіс: ерекше тұтыну құны ретіндегі қызмет және белгілі экономикалық қатынастарды білдіретін экономикалық категория ретіндегі қызмет. Бұл жағдайда біз қызметті, оның өндірілуі, көрсетілуі және тұтынылуы кезінде көрінетін ерекше құн ретінде қабылдаймыз.

Сонымен, қызмет қоғамдық ұдайы өндіріс үрдісіндегі экономикалық қатынастардың белгілі формасы ретінде қарастырылады. Бұл қатынастарды талдау қызметтерді өндіруші мен тұтынушы арасындағы тікелей және жанама байланыстарымен сипатталады. Бұл жағдайда қызмет көрсету сферасында экономикалық мазмұны бойынша түрлі сипаттағы, түрлі салаларға жататын іс-әрекет түрлері жиналады. Әлеуметтік-экономикалық категория ретіндегі қызметтің мәні туралы айтсақ, ең алдымен, біз оның негізгі екі түрін бөліп қарастырамыз: Материалды қызмет (зат, өнім және т. б. ) және таза қызмет (іс-әрекет) . Бұл түрлердің екеуі де жалпы анықтаманы жоққа шығармайды, яғни жалпы қызметтер.

Қызмет деп жеке сұраныстарға сәйкес материалдық, материалдық емес сипаттағы және әлеуметтік-мәдени мақсаттағы игіліктерді нақты тұтынушыларға дейін жеткізумен байланысты іс-әрекет түріндегі еңбекті тұтыну және материалды игіліктер түріндегі (заттар) еңбек өнімдері бойынша өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы қатынастар жүйесін түсінеміз. Әлі де экономикалық әдебиеттерде жүрген “қызмет” түсінігінің жеткіліксіз толық және терең анықтамасы көбіне осы әлеуметтік-экономикалық категорияның күрделілігімен түсіндіріледі.

Тұтынушыға тауармен көрсетілетін қызмет - бұл адамның өз өміріндегі күнделікті белгілі бір материалдық және рухани игіліктерді қолдануы. Адамға қызметтерді көптеген тұтыну заттары көрсетеді: тұрғын үй - коммуналды, сауда, білім беру, мәдениет, көлік, байланыс және т. б. Бұл нақты сезілетін заттың қызметтері.

Жоғарыда айтылғандай, қызмет материалды және таза болуы мүмкін. Материалды қызмет көрсету кезінде қызмет еңбек затында материализацияланады. Мысалы, материалдық қызметтер - бұл машиналарды жөндеу бойынша, аяқ киім тігу бойынша қызметтер және т. б. болып табылады. Еңбек заты заттандырылған тұтыну құны болып табылады, ол қызметті өндіруші тұлғаның (немесе ұжымның) ықпалына тиеді. Материалдық қызмет тауар сияқты өзінің объектісіне жылжу жолында барлық сатыдан өтеді: өндіру - айырбас - бөлу - тұтыну. Қызметтің объектісі қызметті өндірушімен байланысқа баратын, яғни қызметті алатын адам болып табылады.

Материалдық қызмет жеке талғамдар мен сұраныстарға сәйкес материалды тұтыну құндарын өндіруге және тұтынуға байланысты қалыптасатын белгілі экономикалық қатынас. Оларды қоғамның барлық мүшелерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру дайындығына дейін жеткізудің ұйымдастырушылық сипаты бар.

Материалдық қызметтердің өндірістік функциялары заттай формадағы жаңа материалды игіліктерді құруда көрінеді (қоғамдық тамақтану кәсіпорындарындағы тамақ жасау, киімді жеке тапсырыс бойынша тігу және т. б. ), түрлі энергия және өнімдер формасындағы материалды тұтыну құны ретінде (жылу, газ, жасылдандыру және т. б. ), бұрын құрылған материалды игіліктерді ұдайы өндіру үрдісін жалғастыру түрінде (сұрыптау бойынша, орау, тасымалдау бойынша операциялар), материалды игіліктердің тұтыну құнын қайта қалыптастыруда көрінеді (тұрғын үй-шаруашылығын жөндеу, тұрмыс техникасын жөндеу және т. б. ) . Қызмет көрсету аясында өндіруші еңбекпен құрылатын тұтыну құндары (заттай түрінде) және оларды құны бойынша жалпы ұлттық өнім және ұлттық табыс құрамына жатқызу осы маңызды халық шаруашылық көрсеткіштерінің шамасы туралы толық және нақты көрініс береді.

Таза қызмет көрсету барысында оның өндірушісі қажеттілікті қанағаттандыру үшін адамға іс-әрекет түрінде әсер етеді (мысалы, дәрігердің, шаштараздың, оқытушының, инфрақұрылым рыногының жұмысшыларының қызметі және т. б. ) . Егер материалдық қызмет көрсету кезінде еңбек үрдісінің үш кезеңі болса: еңбектің өзі, еңбек заты және еңбек құралдары, онда таза (материалды емес) қызмет көрсетуде тек еңбек құралы мен еңбектің өзі қатысады (еңбек заты бұл жерде адамның өзі болып отыр) . Яғни таза қызмет көрсеткенде қызметтің заты мен объектісі бір тұлға - адам болып келеді. Таза қызмет жылжудың тек үш сатысынан өтеді: өндіріс-айырбас (жартылай) -тұтыну. Таза қызметтің орындайтын функциясы жоғары текті-рухани, санаткерлік, мәдени қажеттіліктерді қанағаттандыру болып табылады.

Таза қызметті өндіретін адамдардың еңбегі жартылай құн құрады. Таза қызмет еңбекті тұтынуға байланысты қатынасты білдіреді, және бұл еңбек ерекше түр ретінде тауарда толығымен көрінбейді. Бұл жерде таза қызмет ретіндегі еңбек жеке тұлғаның немесе жалпы қоғамның рухани қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында қолданылуы мүмкін.

Қызметтер тек материалды, сауда, тасымалдау және басқа да қажеттіліктерді ғана емес, сондай-ақ адамдардың мәдени-тұрмыстық сұраныстары мен қажеттіліктерін қанағаттандыра отырып, олардың көп қырлы қоғамдық пайдалықтары болатынын айта кету қажет. Бірқатар қызмет кәсіби білікті жұмысшы күшінің қалыптасуына әрекет етеді (мысалы, жоғары және басқа оқу орындарының, денсаулық сақтау және мәдениет мекемелерінің қызметі және т. б. ) . Қызметтер, адамды тұлға ретінде қалыптастыратын басқа да қоғамдық функцияларды орындайды.

Таза қызмет қоғамның барлық мүшелерінің қоғамдық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әрекет ретінде тұтынылатын пайдалы еңбек әрекетіне деген қатынасты білдіреді. Таза қызметтер, сондай-ақ жоғарғы ретті қажеттіліктерді де қанағаттандырады - әрекет нысанында құрылатын рухани, интеллектуалды, мәдени игіліктер.

Адамдардың қажеттіліктерінің табиғаты өзгеше, олар тек материалды өндіріс аясының еңбек өнімдерімен ғана қанағаттанбайды. Осы қажеттіліктердің көбісі тұтынушылардың жеке қалауларын ескеріп өндірген қызметтермен қанағаттандырылады. Қызмет аясындағы жұмысшылар еңбегі сапасының тиімділігін жоғарылата отырып, іс - жүзінде ғылым мен инфрақұрылымының жұмысшыларының жетістіктерін, алдыңғы қатарлы тәжірибені, қызмет көрсетудің прогрессивті формалары мен әдістерін енгізе отырып, шаруашылық механизмінің жетілдірілуі қамтамасыз етіледі.

Өнімді еңбек дегеніміз жалпы жұмысшылардың еңбегі болып табылады, олардың әрекет ету нәтижесінде жалпы ұлттық өнім және ұлттық табыс құрылады. Ғылыми - техникалық революция, жалғасып келе жатқан қоғамдық еңбек бөлінісінің үрдісі жалпы жұмысшылардың өнімді еңбегінің шеңберін әр уақытта кеңейтіп отырады. Жалпы жұмысшылар құрамына тек материалды өндіріс аясында тікелей жұмыс істейтін жұмысшылар ғана емес, сондай-ақ инженерлер, техниктер, өндіріспен байланысты ғылым өкілдері жатады. Ғылыми - техникалық прогресс нәтижесімен қатар, өнімді жұмысшылар санының азаюы да қатар жүріп отырады, ал қоғамдық еңбек өнімділігінің тез өсуі өндірістік емес салада қызмет ететін жұмысшылардың санын өсіруге мүмкіндік береді, яғни өндірістік емес салада қызмет ететін жұмысшылардың аз санының есебінен көп көлемде материалды игіліктер құрылады, өнімді еңбектің үлес салмағы азаяды, адамдардың өсіп отырған қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған өндірістік емес еңбек үлесі өседі.

Шаруашылық ету тәжірибесі қызмет көрсету аясында құрастырылған, кешендік, бірлескен еңбектің қолданылатынын көрсетеді. Сондықтан, қоғам қызмет көрсету аясының пайдасына жұмыс күшін саналы түрде бөле отырып, осы қызмет көрсету аясының салаларында жұмыс күшінің әрбір қосымша бірлігі максималды тиімділікпен қолданылуына мүдделі.

Қызмет өндірісі мен саланың дамуы, ең алдымен, жалпы ұлттық өнімнің, жұмыс күшінің және сәйкес экономикалық қатынастың ұдайы өндіріске қатысуына қарай қарастырылады. Осының салдарынан жұмыс күшін ұдайы өндіру үшін қажет өмірлік игіліктерді қазір қызметтің белгілі-бір бөлігіне жатқызбау мүмкін болмай отыр.

Халыққа материалдық сипаттағы қызмет көрсету салаларының жоғары өсу қарқыны көптеген маңызды экономикалық және әлеуметтік мәселелерді шешудің қажетті алғы шарты болып отыр. Халықты әлеуметтік-мәдени бағыттағы игіліктермен қамтамасыз ету адамдар арасындағы өзара қатынасты жетілдіруге, тұлғаның қалыптасуына, халықтардың әлеуметтік топтары арасындағы, қала мен ауыл арасындағы, республиканың түрлі аймақтары арасындағы әлеуметтік-экономикалық және мәдени-тұрмыстық айырмашылықтарды жоюға маңызды әсер етеді.

Қазіргі жағдайда қызмет аясының салалары және оның жұмысшылары адам дамуының белгілі бір әлеуметтік-экономикалық функцияларын орындайды:

• материалдық өндіріс аясында және қызмет сферасында өндірілген материалдық және рухани игіліктер тұтынушылардың жеке талғамдары мен сұраныстарына сәйкес жеткізіледі және тұтынушылар арасындағы осы игіліктердің болуын айғақтайды;
• заттардың тұтыну құнын қайта құра отырып, халықтардың тұтынуына дайындайды, яғни қызмет аясының салалары тауар-заттардың өндірісін толықтырады;
• өмірлік игіліктер тұтыну үрдісінің өзіне қызмет етеді (қоғамдық тамақтану, коммуналдық және тұрмыстық қызмет көрсету) ;
• жұмысшы күшінің ұдайы өсуіне және қызмет ету дәрежесіне белсенді әсер етеді;
• саналы демалу үшін, халықтың бос уақытын үнемдеу үшін жақсы жағдай жасайды;
• үй шаруашылығындағы еңбектің қысқаруына және жеңілдеуіне әрекет етеді, сондай-ақ халықтың тұрмысын жақсартады және қала мен ауыл тұрғындарының өмірлік деңгейлерінің жақындасуына алып келеді.

Сонымен, қызмет аясы - жұмыс күшінің ұдайы өндірісіне, тұтынушылардың материалдық және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, еңбек өнімі материалдық және материалдық емес сипаттағы және адам дамуындағы әлеуметтік-мәдени мақсаттағы қызметтер болып келетін экономикалық салаларының жиынтығы.

Қызмет көрсету аясының еңбек өнімі ретіндегі қызмет қызметтің барлық түрін қамтиды, яғни жеке, әлеуметтік және өндірістік мақсаттағы қызметтер. Қызмет көрсету сферасы оның шектелу критерийіне сәйкес объективті түрде келесі сфераларға бөлінеді: өндіріске, халыққа, қоғамға қызмет көрсету. Халыққа қызмет көрсету сферасының салалары өндіріс функцияларын орындайды - еңбек өнімдерін дайындап, оны тұтынушыға жеткізу және тұтынушылардың материалды игіліктерге және қызметтерге қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында қызмет көрсету. Қызметтерді топтастыру белгілері сатып алу себебі мен тәжірибесі, рыноктық сегменттеу, қызметтерді жабдықтаушының мақсаттары, меншік сипаты, реттеулілігі және т. б. болуы мүмкін (1-кесте) .

Қазақстан тәжірибесінде Статистика бойынша агенттігі қызметтерді келесідей түрлендіреді: тұрмыстық, жолаушы-көліктік, байланыс, тұрғын үй-коммуналдық, білім беру жүйесі, мектепке дейінгі балаларды бағу бойынша мекемелер, мәдени, туристік-экскурсиялық, дене шынықтыру және спорт, денсаулық сақтау, шипажай-курорттық және емдеу, құқықтық сипаттағы және банк мекемелері және т. б.

Қызмет көрсету саласында жинақталған әр алуан іс-әрекет түрлері сан-қилы қызмет түрлерін де ұсынады. Олардың топтастырылуы еңбек сипатына сәйкес келеді. Соңғы тұтынушы тұрғысынан қызметтердің келесі түрлерін бөліп көрсетуге болады:

• өндірістік мақсаттағы қызметтер (жүк көлігі, өндіріске қызмет көрсету бойынша байланыс, материалды-техникалық жабдықтау және т. б. ) ;
• жеке қызметтер:

а) материалды-тұрмыстық немесе тұтынушылық сипаттағы (жолаушы көлік, сауда, қоғамдық тамақтану, тұрғын үй-коммуналдық, тұрмыстық қызмет көрсету) ;

б) тұлғаның, адамның қалыптасуымен байланысты әлеуметтік-мәдени қызметтер (білім беру, денсаулық сақтау, дене шынықтыру және спорт, театралды-ойын-сауық және мәдени-ағартушылық) ;

• әлеуметтік қызметтер (мемлекеттік басқару органдарына және қоғамдық ұйымдарға, қоғамдық тәртіпті қорғау органдарына қызмет көрсету және т. б. ) .

Кесте 1 - Қызметтердің топтастырылуы

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс